تعیین ترکیب بهینه ی منابع بانک و تاثیر آن بر بهای تمام شده ی پول در بانک

بسم الله الرحمن الرحیم
تعیین ترکیب بهینه ی منابع بانک وتاثیر آن بر بهای تمام شده ی پول در بانک ملی ایران
خیریه یارمحمدی*، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد پردیس علوم وتحقیقات ایلام
Kh.yarmohammadi@gmail.com

09187434939
رحمت اله محمدی پور، دکتری حسابداری و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد ایلام
Rm.accounting@yahoo.com
09126477067
مهرداد قنبری، دکتری حسابداری وعضو هیات علمی دانشگاه آزاد کرمانشاه
ghanbari@iauksh.ac.ir

پروژه دات کام
www.Prozhe.com

چکیده
باتوجه به اینکه قیمت تمام شده ی پول بیانگر مدیریت صحیح منابع ومصارف وهزینه های بانک می باشد ونحوه ی چینش وترکیب منابع بانک می تواند بهای تمام شده ی پول را به حداقل برساند ، لذا در این پژوهش سعی برآن داشتیم که به بررسی ترکیب بهینه ی منابع بانک وتاثیر آن بر بهای تمام شده ی پول در بانک ملی ایران بپردازیم . در این پژوهش اطلاعات ترازنامه ی بانک ملی ایران در سالهای 1386 تا 1390 مورد بررسی قرار گرفت و برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش اقتصاد سنجی داده های تابلویی ، روش های تخمین مدل با استفاده از داده های تلفیقی ، روش های تخمین مدل ، ، روش اثرات مشترک، روش اثرات ثابت ، روش اثرات تصادفی ، آزمون پانل یا پولینگ بودن واز نرم افزار Eviews استفاده شده است. که باتوجه به تجزیه وتحلیل داده ها وپایایی آن ها تمامی فرضیه ها تایید شدند ونتیجه گیری شد که رابطه ی معنی دار بین درصد ترکیب سپرده های بلند مدت، سپرده های کوتاه مدت وسپرده های قرض الحسنه بانک با بهای تمام شده ی پول رابطه وجود دارد ، ودرصد سپرده های بلند مدت ، سپرده های کوتاه مدت ، سپرده های قرض الحسنه وترکیب منابع به ترتیب 58 ،40،62 و71 درصد روی بهای تمام شده ی پول تاثیر دارند. چنانچه بانک درصدد کاهش بهای تمام شده ی پول باشد ، بایستی منابع بانک را طوری ترکیب نماید که هزینه های عملیاتی را به حداقل ممکن برساند . ونیز سپرده ها را در جاهایی سرمایه گذاری کند که بیشترین سود دهی را به دنبال داشته باشد.به مدیران بانک پیشنهاد می گردد که توجه خودرا به جذب سپرده های کم هزینه وتسهیلات سودده معطوف دارند.ونیز در این راستا همواره مصرف بهینه را مد نظر داشته باشند.

واژه های کلیدی: قیمت تمام شده ی پول، ترکیب منابع،سپرده های بانک

مقدمه:

باتوجه به اینکه قیمت تمام شده پول بیانگر مدیریت صحیح منابع ومصارف و هزینه های بانک می باشد وبانک ها و موسسات مالی نیز مانند هر بنگاه اقتصادی دیگر علاوه بر خدمات دهی دنبال سوددهی وافزایش ثروت مالکان هستند ، لذا ماهیت فعالیت های بانک ها سر و کار داشتن آن با مفاهیمی نظیر اعتبار، سیستم های پرداخت و نرخ های مختلف، این گونه موسسات را در مدیریت صحیح سپرده ها که مهم ترین منابع بانک هستند جدی تر می نماید . مدیریت سپرده ها ونگهداری سبد بهینه از سپرده های مختلف بانک را یاری می نماید که علاوه بر رضایت سپرده گذاران ، رضایت وام گیرندگان را نیز با خدمات دهی در موعد مقرر بدست آورند. بانک ها باید سپرده ها را بگونه ای مدیریت ونگهداری نمایند که بتوانند علاوه بر اینکه در سررسیدهای مختلف پاسخگوی سپرده گذاران باشند ، پاسخگوی نیازهای مشتریان وام ها نیز باشند وبتوانند به موقع وجه مورد نیاز وام گیرندگان را با نرخ معقول به دست آنان برسانند. لذا اگر تمام سپرده های بانک از نوع جاری باشد وفرض بر این باشد که صاحبان سپرده روزانه جهت دریافت مبلغ سپرده مراجعه کنند ، بانک از پاسخگویی درست وبه موقع به درخواستهای وام ومزایای مربوط محروم می شود .وچنانچه منابع بانک فقط از سپرده های بلند مدت تشکیل شود ، بانک ها مشتریان زیادی که خواهان دریافت وپرداخت روزانه هستند ونیز مزایای مربوط به سپرده های کوتاه مدت وجاری محروم می شود . لذا بانک ها باید با اطلاع کافی وبه روز بتوانند ترکیب منابع را طوری برنامه ریزی کنند که بتوانند در رقابت اقتصادی عقب نیفتند ودر سطح سوددهی و حفظ مشتریان باقی بمانند.

اگر چه عواملی چون صنعتی شدن جوامع، گسترش و تحول در فعالیت های اجتماعی و در نتیجه پدیدار شدن نیازهای جدید از عوامل مهم و اثرگذار در ایجاد و گسترش نهادهای مالی بوده اند ولی توسعه و پیشرفت های اقتصادی نیز یکی از مهم ترین عوامل در گسترش و تحول این نهادها به شمار می روند، در واقع نهادهای مالی جهت تسهیل در پیشرفت های دیگر نهادهای اقتصادی شکل گرفته اند و لذا می توان عنوان نمود وجود نهادها و بازارهای مالی پیشرفته همراه با به کارگیری روش های نوین، با درجه توسعه یافتگی یک کشور ارتباط مستقیم دارد. در این شرایط نحوه ی ترکیب منابع مالی وهزینه های هرکدام ونیز تاثیراتی که بر روی بهای تمام شده ی پول دارد از موضوعاتی است که مورد توجه نهادهای مالی و اعتباری که در جذب بیشتر منابع مالی با یکدیگر به رقابت پرداخته اند، قرار داشته و دارد. امروزه به جز رقابت بین گروه های بانکی دولتی وسایر بانک ها، باید علاوه براینکه در جهت توسعه وگسترش وشناخت راههای سودآوری بیشترتلاش می کنند باید منابع مالی را طوری ترکیب کنند که هزینه های آنان کاهش یافته واز این نظر به اهداف خود که سودآوری است برسند. بنابراین بانک ها باید هزینه های مختلف را محاسبه کرده ومسیرهایی که به کمترین هزینه می انجامد را انتخاب نمایند. (رازانی،۱۳۸۲). در این مطالعه به عنوان نمونه میزان هرکدام از منابع مالی بانک ملی ایران ونیز میزان هزینه های عملیاتی وغیرعملیاتی در طول سال بررسی می شود وبا محاسبه هزینه های مذکور بهای تمام شده ی پول را درآن سال ها محاسبه نموده وبه بررسی تاثیر هزینه های فوق روی بهای تمام شده ی پول می پردازیم. عوامل موثر مورد بررسی عبارت اند از :هزینه های سپرده های بلند مدت، هزینه های سپرده های کوتاه مدت، درصد ذخیره ی قانونی ، هزینه های اداری وغیرعملیاتی .
منظور از تحقیق فعلی تعیین ترکیبی از منابع بانک است که می تواند هزینه های تمام شده ی پول را به حداقل برساند ودر کاهش هزینه های بانک در رسیدن بانک ها به اهدف خود کمک نماید.اینکه ترکیب بهینه ی منابع بانک کدام است ؟وترکیب منابع بانک چگونه باشد که بهای تمام شده ی پول به حداقل ممکن برسد.
گسترش بازارهای جهانی وافزایش رقابت در بازارهای مالی ، سودآوری این صنعت را تحت تاثیر قرارداده است. با توجه به اینکه سودآوری یکی از کارکردهای مهم بانک بعنوان واسطه ی مالی می باشد واز آنجایی که یکی از راههای سودآوری افزایش منابع وکاهش هزینه های مربوطه می باشد ، بنابراین بانک ها بایدمنابع مالی را بصورتی بچینند که هزینه های آن به حداقل ممکن برسد ودر نتیجه بهای تمام شده ی پول کاهش یابد . چون محصول تمام فعالیت های بانک پولی هست، که به دست مشتریان می دهد چنانچه بانک برای این پول هزینه های زیادی متحمل شود وبهای تمام شده ی پول بیشتر از بهره ای باشد که بخواهد از مشتریان دریافت دارد ، منجر به ورشکستگی می شود . بنابراین بانک ها باید طوری برنامه ریزی کنند که بتوانند در سطح معقولانه ای بابت وام های پرداختنی به مردم بهره بگیرند ونیز بتوانند علیرغم رقابت های شدید سایر بانک ها وموسسات مالی به فعالیت خود ادامه دهند. یک بانک در صورتی می تواند موفق باشد که با داشتن ترکیب مناسبی از انواع سپرده ها ، مشتریان خودرا حفظ نموده وفعالیت خودرا با حداقل هزینه ها وحداکثر سودآوری ادامه دهد.این پژوهش بر شناسایی وتجزیه وتحلیل منابع مالی موثردرکاهش هزینه های بانک وترکیب مناسبی از منابع بانک که منجر به حداقل نمودن هزینه های بانک می شود متمرکز گردیده ودنبال راهکارهایی جهت تعیین ترکیب بهینه منابع بانک می باشد . تحقیق مدلی ارائه می دهد که می تواند ترکیب بهینه ی منابع بانک را تعیین نموده که بانک بتواند با استفاده از آن پول را با کمترین هزینه تهیه کندوبهای تمام شده ی پول را به حداقل برساند.
تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی
منابع بانک:اصولاً تمامی سرفصل های سمت چپ ترازنامه که ماهیت بستانکار دارند منابع بانک تلقی می گردند ( البته ترازنامه، نه تراز چون در تراز درآمدها و سود سالهای آتی تسهیلات هم در سمت چپ درج می شود اما منابع نیستند) اما سیستم بانکی کشور در هنگام ارائه گزارش منابع ، صرفاً منابعی را گزارش می کند که از جامعه جذب نموده است و این منابع را نیز یک طبقه بندی خاص گزارش می نماید، منابع را برای گزارش دهی به 2 طبقه عمده گروه بندی می نمایند.
سپرده سرمایه گذاری مدت دار: سپرده ای است که اشخاص به قصد سرمایه گذاری نزد بانک می گذارند و بانک را در به کارگیری و استفاده از سپرده طبق مقررات پیش بینی شده در قانون عملیات بانکی بدون ربا وکیل و وصی خود قرار می دهند.
سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت: به سپرده هایی گفته می شود که حداقل برای 30 روز نزد بانک باقی بماند و مبلغ سپرده نیز از حداقل مبلغ تعیین شده برای افتتاح حساب کمتر نباشد.
به منظور تعلق سود به سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت، موجودی حساب همواره باید معادل یا بیشتر از حداقل مبلغ تعیین شده باشد.
الف – منابع موثر : این منابع شامل حساب های جاری ، پس انداز ، سپرده های کوتاه مدت و سپرده های بلند مدت می باشد
ب – منابع غیر موثر : که به آن سایر منابع هم گفته می شود این منابع شامل حساب های سپرده ضمانت نامه ها ، پیش دریافت اعتبارات اسنادی ، پیش دریافت بابت معاملات ، بستانکاران متفرقه ، حواله های عهده ما ، حواله هاب عهده شعب ، خالص چکهای بانکی فروخته شده ، مانده های مطالبه نشده ، وجوه اداره شده مصرف نشده می باشد.
کل منابع به کارگرفته: شامل جمع کل دارائی ها یا بدهی های بانک می باشد که از صورت های مالی بانک استخراج می گردد.
هزینه های عملیاتی: هزینه های بهره ای: عبارت اند از سود سپرده ها ،هزینه تامین مالی وجوایز پس انداز قرض الحسنه لازم به توضیح است هزینه تامین مالی هزینه ای است که به مانده بستانکار حساب مرکز که ازعملیات ورودی وخروجی بانک حاصل شده است تعلق می گیرد درضمن به مانده بدهکار حساب مرکز نیز درآمد تعلق می گیرد.
هزینه های غیرعملیاتی( هزینه های غیربهره ای) شامل هزینه های اداری ،پرسنلی ،استهلاک و هزینه مطالبات مشکوک الوصول می باشد.
بهای تمام شده ی پول: یکی از عوامل مهم که در افزایش بهای خدمات بانکی و تسهیلات پرداختی از سوی بانک ها تاثیر دارد قیمت تمام شده پول در سیستم بانکی است که البته افزایش و کاهش این قیمت نیز به دلایل زیادی وابسته است. طی سال های گذشته به دلیل گران بودن تسهیلات بانکی که یکی از دلایل آن به گفته کارشناسان و فعالان بانکی بالا رفتن قیمت تمام شده پول در بانک هاست همواره باعث انتقاد مشتریان و فعالان اقتصادی از نظام بانکی شده است که تسهیلات گران بانک ها در کنار مشکلات دیگرشان، آن ها را با موانع زیادی مواجه کرده است. قیمت نرخ اعتبارات بانکی بستگی به نرخ تجهیز سپرده و هزینه های غیرعملیاتی بانک دارد. به معنای دیگر هزینه های جاری بانک همچون حقوق و دستمزد کارکنان، هزینه های اداری، استهلاک املاک به علاوه نرخ تجهیز سپرده. از طرفی بایستی بیان کرد که این قیمت در کشور ما به طور متوسط حدود ۱۳ تا ۱۴ درصد است، متوسط قیمت تمام شده پول برای بانک های دولتی، حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد و برای بانک های خصوصی ۱۷ تا ۱۸ درصد است (حسینی هاشمی،1390).از طرف دیگر بررسی ها نشان می دهد قیمت تمام شده پول در بانک های دولتی حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد است و این درحالی است که این قیمت در بانک های خصوصی تا ۲۱ درصد نیز می رسد(تقی نتاج،1390).
تعریف بانک
بانک نهادی اقتصادی است که وظیفه هایی چون تجهیز و توزیع اعتبارات، عملیات اعتباری، عملیات مالی، خرید و فروش ارز، نقل و انتقال وجوه، وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان، پرداخت بدهی مشتریان، قبول امانات، نگهداری سهام و اوراق بهادار و اشیای قیمتی مشتریان، انجام وظیفه ی قیومیت و وصایت برای مشتریان، انجام وکالت خریدیا فروش را بر عهده دارند. وظایف بانک مرکزی عبارتست از انتشار اسکناس و تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، نگهداری ذخایر قانونی و موجودی نقدی بانک های تجاری، ایجاد امکانات اعتباری برای بانک های تجاری، انجام دادن عملیات تصفیه حساب بین بانک ها، صندوقداری و نمایندگی مالی برای عملیات بانکی دولت، اجرای سیاست پولی و کنترل حجم اعتبارات. این بانک مسئولیت کنترل شبکه بانکی و اداره سیاست پولی ثبات را بر عهده دارد.این بانک، بانک ها را در جهت ارائه ی خدمت و هماهنگی با اقتصاد به فعّالیت وامی دارد.
کهن ترین شکل بانکداری مربوط به دوران هخامنشیان و در میانرودان (بخشی از ایران آن زمان) است که در آنجا یهودیان عهده دار امور بانکداری بوده اند. مدارکی از این ناحیه به دست آمده است که کاملاً حکم چک را دارند. واژه ی "بانک" نیز در آن زمان به کار می رفته است و واژه "چک" نیز از آن روزگار تا به امروز باقی مانده است. در نوشته های ساسانیان به زبان پهلوی به واژه چک برمی خوریم و همین واژه از ایران به دیگر نقاط جهان راه یافته است.
تاریخچه بانکداری مدرن
ریشه بانکداری به معنای امروزی این کلمه، می توان در دوره رنسانس ایتالیا ودر شهرهای ثروتمند آن درشمال مانند فلورانس، ونیز و ژنووا یافت. خانواده های باردی و پروزی در ۴ میلادی بانکداری را در فلورانس با توسعه شعبات در بسیاری از بخشهای دیگر اروپا گسترش دادند. و شاید مشهورترین بانک ایتالیا، بانک medici، باشد که توسط جیووانی مدیسی در سال ۱۳۹۷ تاسیس شد. اولین بانک سرمایه گذاری ایالتی شناخته شد،بانک سنت جورج (به ایتالیایی: Banco di san Giorgio) در ژنووا ایتالیا در سال ۱۴۰۷، تاسیس شد.
فعالیت های استاندارد بانکداری
بانک ها به عنوان عامل پرداخت کننده از طریق اجرای چک ها یا حساب های جاری مشتریان، فعالیت می کنند که چک های کشیده شده در وجه مشتریان درآن بانک را پرداخت می کنند و چکهای سپرده به حساب های جاری مشتریان را جمع آوری می کنند. همچنین بانک ها وجوه مشتریان را از طریق دیگر روش های پرداخت، نظیر ACH، انتقال مخابره ای یا تلگرافی،EFTPOS، ماشین گویای اتوماتیک (ATM)خودپرداز که می پردازند.
حداقل سرمایه
نسبت حداقل سرمایه مناسب و صحیح برای حسابداران، صاحبان، مدیران، یا کارمندان ارشد بانک تایید طرح تجاری بانکی بعنوان وامی که بقدر کافی محتاطانه و قابل پذیرش می باشد.
عملکردهای اقتصادی
عملکردهای اقتصادی بانک ها به قرار زیر است:
افتتاح حساب بصورت اسکناس وحسابهای جاری بصورت چک یا وجه نقد در وجه مشتری شبکه بندی وتسویه وجوه واسطه گری اعتبار اصلاح وتوسعه کیفیت اعتبار انتقال سررسید.
تاریخچه و معرفی بانک ملی
تشکیل بانک به شکل جدید نخستین بار در سال 1258 هجری شمسی( 1296 ه‍ – ق ) ده سال قبل از بوجود آمدن بانک شاهی از سوی حاج محمد حسن امین دارالضرب یکی از صرافان بزرگ تهران به ناصرالدین شاه قاجار پیشنهاد شد . متاسفانه این پیشنهاد با دخالت های بیگانگان و عوامل آنان جامه عمل نپوشید و بجای آن بانک شاهی در ایران مستقر گردید.
تاریخچه بانک ملی ایران پس از استقرار مشروطیت هنگامی که دولت از مجلس شورای ملی اجازه استقراض خارجی خواست، احساسات ملی که از وام های گذشته و رفتار بانک های بیگانه جریحه دار شده بود به هیجان آمد و نمایندگان مردم به منظور قطع نفوذ سیاسی و اقتصادی بانک های مذکور و در ترمیم وضع مالی خزانه ضمن مخالفت با استقراض خارجی تاسیس بانک ملی را خواستار شدند، و جمعی از بازرگانان و صرافان متعهد مشارکت در این بانک شدند و در آذرماه 1285 با اعلانی که مبین احساسات عمومی و علاقه مردم به تاسیس یک بانک اعتباری ملی در ایران بود، انتشار یافت .

بهای تمام شده خدمات بانکی در بانک های ایران را مشخص کند. مولفه هایی که قیمت تمام شده پول را مشخص می کنند، به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شوند. مولفه مستقیم تعیین قیمت تمام شده پول، سود سپرده هایی است که بانک ها به مردم برای سپرده گذاری آن ها پرداخت می کنند. هر چه این سود بیشتر شود، قیمت تمام شده پول هم برای بانک بیشتر خواهد بود. مولفه های غیر مستقیم موثر بر این قیمت هم هزینه های جاری بانک مثل هزینه های اداری، حقوق کارکنان و استهلاک املاک است. اگر بانک ها بخواهند که هزینه های خود را کاهش دهند، باید یا سود سپرده ها را کم کنند یا این که از هزینه های جاری خود بکاهند. هزینه های جاری معمولاً در کمترین میزان خود در سالهای اخیر بوده است و سود سپرده ها را هم بانک ها نمی توانند با توجه به نرخ تورم بالا در کشور، کاهش دهند. بنابراین بانک ها تا حدی می توانند قیمت تمام شده پول را پایین بیاورند و اختیار تعدادی از مولفه های کاهش قیمت در دست آنان نیست. برخی مدیران بانک ها گفته اند که قیمت تمام شده پول در بانک های دولتی ایران حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد و در بانک های خصوصی با توجه به هزینه های آن ها و جذابیت های هزینه بری که برای جذب مشتری باید داشته باشند، تا ۲۱ درصد هم می رسد.
وضعیت بانکداری الکترونیک در بانک ملی
ترکیب سپرده های (ارزی – ریالی)
از مجموع 554325 میلیارد ریال مجموع سپرده های بانک ملی تا پایان سال 1389، 13/33 درصد را سپرده های قرض الحسنه جاری، 41/32 درصد را سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت، 9/20 درصد را سپرده های سرمایه گذاری درازمدت، 55/7 درصد را سپرده قرض الحسنه پس انداز و 6 درصد را سایر سپرده ها تشکیل می دهند که براساس ارقام مندرج در جدول شماره 2 که به لحاظ میزان رشد منابع سپرده ای در مقایسه با سال 1388، مجموع سپرده های بانک 23/21 درصد نسبت افزایش یافته است و بیشترین درصد تغییرات در بخش سپرده های قرض الحسنه پس انداز بوده است.
شایان ذکر است به لحاظ ترکیب سپرده ای به تفکیک هزینه زا و بدون هزینه، 38 درصد سپرده های بانک بدون هزینه و 62 درصد را سپرده های هزینه زا تشکیل می دهند.

ترکیب بدهی بانک به بانک مرکزی، بانک ها و موسسه های اعتباری
بدهی بانک ملی ایران به بانک مرکزی در پایان سال 1389 با با 95 درصد افزایش نسبت به سال 1388، به رقم 138248 میلیارد ریال رسیده است به لحاظ ترکیب میزان بدهی، 84 درصد از کل بدهی بانک به بانک مرکزی است و 16 درصد نیز بدهی بانک به بانک ها و سایر موسسه های اعتباری است.
جایگاه بانک ملی در بین بانک های دیگر
براساس آمار و اطلاعات موجود تا پایان سال 1389، 23 درصد کل سپرده های موجود در بانک های تجاری و تخصصی کشور، 6/20 درصد سپرده های مدت دار، 5/26 درصد کل تسهیلات اعطایی، 23 درصد دستگاه های خودپرداز و 2/21 درصد کارت های صادره سهم بانک ملی ایران بوده است. در مجموع می توان گفت حدود 25 درصد عملیات بانکی کشور از طریق شبکه بانک ملی ایران در حال انجام است.
اهمیت ساختار سرمایه:
حتی یک نگاه گذرا به نوشته های مالی، بی درنگ خواننده به این پرسش کلیدی رهنمون می شود که آیا ساختار سرمایه اهمیتی دارد یا نه؟ آیا شرکت ها می توانند با دگرگون کردن ترکیب تامین مالی و سرمایه گذاری خود به ارزشیابی کلی و هزینه ی سرمایه ی خود اثر بگذارند؟
در فرایند تامین مالی مطلوب برای سرمایه گذاری و تداوم فعالیت دستیابی به ساختارسرمایه مناسب ضروری است.ساختار مالی مناسب بر ارزش کل شرکت و هزینه ی تامین مالی تاثیر خواهد گذاشت.
قیمت تمام شده پول
قیمت تمام شده پول در بانک ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین عامل در تعیین قیمت تمام شده پول هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی است.
هزینه های عملیاتی شامل همه هزینه هایی است که بانک ها بابت جذب سپرده ها متحمل می شوند که عمده آن مربوط به سود پرداختی به سپرده های مشتریان است.هزینه های غیرعملیاتی شامل هزینه های اداری و پرسنلی،هزینه های استهلاک اموال منقول و غیر منقول وهزینه مطالبات مشکوک الوصول و… است.با افزایش تورم، هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی بانک ها همزمان افزایش یافته ضمن آنکه متقاضیان دریافت تسهیلات نیز با این افزایش، متحمل هزینه های ناخواسته خواهند شد.چرا که با افزایش هزینه های عملیاتی بانک ها به منظور حفظ حاشیه سود خود، تسهیلات جدید به متقاضیان را با نرخ های بالاتری پرداخت خواهند کرد.درخصوص رشد هزینه های عملیاتی می توان چنین استدلال نمود که زمانی که نرخ سود سپرده ها کمتر از نرخ تورم باشد سپرده گذاران تمایلی به سپرده گذاری در بانک ها ندارند، چراکه تورم موجب کاهش قدرت خرید آنان شده و ارزش پول را کاهش می دهد. لذا چنانچه سود متعلقه به سپرده های بانکی از نرخ تورم پائین تر باشد در عمل ارزش پول سپرده گذاران در بانک کاهش یافته و به واسطه بازدهی بالاتر و جذابیت سایر بازارها منجمله بازار مسکن، ارز و یا طلا ، نقدینگی از نظام بانکی خارج و به بازارهای یاد شده سرازیر می شود.البته لازم به ذکر است مدت زمان نگهداری پول در دست مشتریان محدود بوده و پول بالاخره به شبکه بانکی باز می گردد. بنابراین تورم به طور مستقل در افزایش یا کاهش حجم منابع بانک ها تاثیر چندانی نداشته و تنها منجر به تغییر ترکیب وسهم سپرده های سرمایه گذاری خواهد شد.در این حالت ممکن است میزان سپرده های سرمایه گذاری مدت دار کاهش وسپرده های جاری و کوتاه مدت افزایش یابد.در این راستا کاهش سپرده های سرمایه گذاری بلندمدت به نفع سپرده های جاری و کوتاه مدت بیانگر کاهش توان تشکیل سرمایه است چراکه تاثیرگذاری رشد سپرده های مدت دار بر روی سرمایه گذاری معنی دارتر از رشد سپرده های دیداری بوده و بانک ها از محل سپرده های مدت دار می توانند تسهیلات بلندمدت جهت تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری اعطا نمایند.
بنابراین یکی از راهکارهای جلب اعتماد مشتریان ،ایجاد انگیزه برای سپرده گذاری مجدد و رویگردانی آنان از بازارهای کاذب از طریق افزایش نرخ های سود متناسب با رشد نرخ تورم می باشد که این امر افزایش قیمت تمام شده پول را به دنبال خواهد داشت.رشد هزینه های پرسنلی و اداری ناشی از تورم و افزایش هزینه های مربوط به مطالبات مشکوک الوصول نیز جزو مواردی هستند که هزینه های غیرعملیاتی و متعاقباً قیمت تمام شده پول را افزایش خواهند داد(کریمخانی،فراتی،1391: 3).
ارائه تسهیلات مالی یکی از فعالیت های مهم نظام بانکی کشور تلقی می شود. برای اعطای تسهیلات باید درجه اعتبار و قدرت بازپرداخت اصل و فرع دریافت کننده تسهیلات را تعیین نمود. بنابراین یکی از جنبه های مهم در فرآیند اعطای تسهیلات از سوی بانک ها، برآورد واقع بینانه از احتمال عدم بازپرداخت تسهیلات از سوی مشتریان است تا از این طریق، اقدامات و تصمیمات لازم برای پیشگیری و یا مقابله با زیان های احتمالی در نظر گرفته شود. برخی از مزایای بکارگیری درست مدل های رتبه بندی اعتباری و اجرای فرآیند اعتبارسنجی بصورت کمک به افزایش جریان نقدینگی در بانک، تصمیم گیری بهتر در زمینه اعطای تسهیلات و افزایش اطمینان از بازپرداخت تسهیلات می باشد (فلاح و همکاران، 1388 :5).
انواع مختلفی از ریسک ها موسسه های مالی و اعتباری را تهدید می کند. بنابراین مدیران سازمان ها، باید ریسک های موجود را شناسائی و مدیریت کنند(تقوی و همکاران ،1389 :3).
ریسک عبارت است از تمدیدی فرصت زا جهت دستیابی به موفقیت ومنفعت، در فرهنگ لانگمن ریسک به معنای احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب ویا احتمال وقوع خطر تعریف شده است، به بیان دیگر می توان ریسک را احتمال برآورده نشدن پیش بینی های آینده در نظر گرفت.به طورکلی ریسک دونوع می باشد ، حالت اجباری واختیاری که نوع دوم آن قابلیت کنترل ومدیریت را دارد. .(علی جماعت ،فریدعسکری ،1388 :3).
ریسک اعتباری مهم ترین ریسک محسوب می شود. بطور کلی برقراری ارتباط منطقی بین ریسک و بازده، عامل اصلی تخصیص بهینه منابع و تضمین سودآوری شرکت ها خواهد بود (فلاح و مهدوی ،1389 :1). و به منظور کاهش این نوع ریسک و هزینه های ناشی از افزایش مطالبات معوق، بانک ها و موسسات اعتباری در سالهای اخیر با عنایت به توصیه های کمیته بال، توجه زیادی به رتبه بندی و اعتبار سنجی مشتریان خود معطوف داشته اند. در واقع رتبه بندی روشی است که بر اساس آن بانک ها می توانند ضمن اندازه گیری ریسک اعتباری مشتریان، نسبت به کنترل و مدیریت آن نیزاقدام نمایند.درسالهای اخیربه دلیل افزایش حجم مطالبات معوق وسررسید گذشته بانک های کشور،موضوع رتبه بندی واعتبارسنجی مشتریان موردتوجه اغلب بانک هاقرارگرفته است(تقوی وهمکاران، 1389: 4 ).
بنابراین توجه به قیمت تمام شده پول می تواند در کاهش ریسک اعتباری موثر باشد و بالعکس وصول تسهیلات و کاهش ریسک اعتباری می تواند در قیمت تمام شده پول موثر باشد و نظربه اینکه این موضوع تاکنون مورد بررسی علمی قرار نگرفته است میتواندراهگشای برنامه کاری مدیران بانکی و مسئولان اقتصادی باشد. و همچنین از آنجاکه قیمت تمام شده پول معمولاً در سطح کلان بانکی محاسبه می شود و در استان ها کمتر مورد توجه قرار گرفته محاسبه این شاخص و بررسی ارتباطان با ریسک اعتباری می تواند جالب توجه باشد.
ترکیب بهینه ی منابع بانک
ترکیب بهینه ی منابع بانک حاکی از ترکیبی از منابع بانک است که بهای تمام شده ی پول را به حداقل برساندوقیمت تمام شده پول در بانک ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین عامل در تعیین قیمت تمام شده پول هزینه های عملیاتی و غیرعملیاتی است.
هزینه های عملیاتی شامل همه هزینه هایی است که بانک ها بابت جذب سپرده ها متحمل می شوند که عمده آن مربوط به سود پرداختی به سپرده های مشتریان است . هزینه های غیر عملیاتی شامل هزینه های اداری و پرسنلی،هزینه های استهلاک اموال منقول و غیر منقول وهزینه مطالبات مشکوک الوصول و … است . با افزایش تورم، هزینه های عملیاتی و غیر عملیاتی بانک ها همزمان افزایش یافته ضمن آنکه متقاضیان دریافت تسهیلات نیز با این افزایش، متحمل هزینه های ناخواسته خواهند شد . چرا که با افزایش هزینه های عملیاتی بانک ها به منظور حفظ حاشیه سود خود، تسهیلات جدید به متقاضیان را با نرخ های بالاتری پرداخت خواهند کرد . درخصوص رشد هزینه های عملیاتی می توان چنین استدلال نمود که زمانی که نرخ سود سپرده ها کمتر از نرخ تورم باشد سپرده گذاران تمایلی به سپرده گذاری در بانک ها ندارند، چراکه تورم موجب کاهش قدرت خرید آنان شده و ارزش پول را کاهش می دهد . لذا چنانچه سود متعلقه به سپرده های بانکی از نرخ تورم پائین تر باشد در عمل ارزش پول سپرده گذاران در بانک کاهش یافته و به واسطه بازدهی بالاتر و جذابیت سایر بازارها منجمله بازار مسکن، ارز و یا طلا ، نقدینگی از نظام بانکی خارج و به بازارهای یاد شده سرازیر می شودبنابراین چنانچه بانک ها منابع خود را ترکیبی از منابع قرار دهند که هزینه های عملیاتی وغیرعملیاتی کمتری را داشته باشد می توانند هزینه تمام شده ی پول را پایین بیاورند ودر نرخ تورم موثر باشد. چنانچه بانک برای سپرده های مشتریان سودزیادی پرداخت نماید بایستی این سود پرداختی به مشتریان را از راهی جبران نماید واین امکان پذیر نمی شود مگر با افزایش نرخ بهره ی وام های پرداختی به مشتریان.)کریمخانی،فراتی، 3:1391)
بانک ها برای جذب منابع خود که همان سپرده ها هستند متحمل هزینه هایی می شوند ، وبرای نگهداری و مدیریت منابع نیز بایستی هزینه هایی در نظر بگیرند . برای آنکه بانک در میدان رقابت بماند وورشکسته نشود بایستی این هزینه ها را پوشش دهد . همچنین باید بانک در جهت حفظ مشتریان ووفاداری آنان نیز بکوشد.بنابراین بانکهاباید این منابع را در جاهایی به کار بگیرند که همزمان که بهره دهی دارند توجه به ریسک را نادیده نگیرند.
روش تحقیق
این تحقیق، یک تحقیق تجربی در حوزه تحقیق های اثباتی حسابداری است که مبتنی بر اطلاعات واقعی صورت های مالی بانک ملی ایران است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و توصیفی همبستگی است که در آن برای تایید یا رد فرضیات از اطلاعات تاریخی و روش های آماری استفاده شده است. علاوه بر این مطالعات کتابخانه ای در رابطه با مبانی تئوریک و مفاهیم نظری و بررسی سوابق مربوط انجام شده است. برمبنای اطلاعات گردآوری شده از طریق داده ها، صحت و سقم فرضیات تحقیق آزمون و نتایج حاصله به کل جامعه آماری مورد نظر تعمیم داده شد. در این تحقیق رابطه بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته با استفاده از مدل رگرسیونی مورد بررسی قرارگرفت. و باتوجه به فرضیه های تحقیق از مدل رگرسیونی چند متغیره استفاده شده و همچنین به منظور تخمین مدل های تحقیق از تکنیک داده های تلفیقی استفاده شده است.
در این تحقیق از روش داده های تابلویی جهت تخمین مدل استفاده شد.همچنین در این تحقیق، به دو روش توصیفی و استنباطی به تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده، پرداخته شده است. در سطح توصیفی، با استفاده از مشخصه های آماری نظیر فراوانی، میانگین، انحراف معیار به توصیف ویژگی های عمومی جامعه پرداخته و در سطح استنباطی هم به منظور پاسخ به فرضیات تحقیق و هم به منظور یافتن روابط خاص میان متغیرهای جامعه از آزمونهای تحلیل رگرسیون، آزمون معناداری T و آزمون معناداری F استفاده خواهد شد.در این پژوهش برای آزمون فرضیه ها از نرم افزار آماریEviews بهره برده می شود.
در این پژوهش هدف تاثیرترکیب منابع بانک به عنوان متغیر (های) مستقل1بر بهای تمام شده پول به عنوان متغیر وابسته2می باشد.
فرضیه های تحقیق
ترکیب منابع بربهای تمام شده پول در بانک ملی موثر است.
الف: درصد سپرده های بلند مدت بربهای تمام شده پول در بانک ملی موثر است.
ب درصد سپرده های کوتاه مدت بربهای تمام شده پول در بانک ملی موثر است.
ج: درصد سپرده های قرض الحسنه بربهای تمام شده پول در بانک ملی موثر است.

100* جمع هزینه های غیربهره ای +جمع هزینه های بهره ای = قیمت تمام شده پول
کل منابع به کار گرفته شده

مدل رگرسیون
برای بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته از مدل رگرسیون زیر استفاده می شود:

رابطه 1
〖Cash〗_it=α_0+β_1it X_1it+β_2it X_2it+β_3it X_3it+e_it

= Cashبهای تمام شده ی پول
α_0= عرض از مبداء
= β_1ضریب حساسیت درصد سپرده های بلند مدت
=X_1درصد سپرده های بلند مدت
β_3= ضریب حساسیت درصد سپرده های کوتاه مدت
X_2= درصد سپرده های کوتاه مدت
β_3= ضریب حساسیت درصد سپرده های قرض الحسنه
X_3= درصد سپرده های قرض الحسنه
=eجمله خطای مدل
i= شرکت
t= سال
روش های تخمین مدل با استفاده از داده های تلفیقی
دراین پژوهش برای آزمون فرضیه هاازداده های ترکیبی استفاده می شود. درروش داده های ترکیبی برای انتخاب بین روش های پانلوپولینگ3از آزمون Fلیمر4استفاده می شود. درصورت انتخاب روش پانل،آزمون هاسمن5برای انتخاب ازبین روش های اثرات ثابت6واثرات تصادفی7انجام می شود.
روش های تخمین مدل
چارچوب اولیه برای ورود به بحث به صورت معادله زیر ارائه می گردد:

رابطه 2
y_it=a_i+〖βx〗_it+u_it
i=1,2,…,N, t=1,2,…,T
که در آن y_it متغیر وابسته، a_i عرض از مبدا مدل و اسکالر می باشد، β ضریب متغیر مستقل دارای بعد K×1 است که K تعداد متغیرهای توضیحی مدل است، x_it متغیر مستقل که در بر گیرنده K متغیر توضیحی است و u_it جله اخلال مدل و i و t به ترتیب بیانگر مقطع (شرکت ها) و زمان (تعداد مشاهدات سری زمانی فصلی) می باشد.
شایان ذکراست که مدل های پانل به صورت کلی به دو دسته قابل تقسیم هستند؛ پانل متوازن8 و غیر متوازن9. تفاوت پانل متوازن با نا متوازن در آن است که، در پانل متوازن فرض می شود که برای هر مقطع (شرکت) T مشاهده فصلی وجود دارد.
در عمل تفاوت موجود میان مشاهدات نمونه ای در معادله 8 را به سه صورت فرض نمود و مدل را تخمین زد. نخست روش اثرات مشترک، دوم روش اثرات ثابت که در آن a_i ها N پارامتر نامعلوم ولی ثابت می باشند و دیگری مدل اثرات تصادفی که در آن عرض از مبدا ثابت نبوده و تصادفی است و همچنین مستقل از متغیرهای توضیحی است. که در ادامه هر یک از روش ها شرح داده خواهد شد.

روش اثرات مشترک4
روش اثرات مشترک بر این فرض استوار است که عرض از مبدا توابع a_i برای کلیه ی واحدها ثابت بوده و با هم برابرند (a_i=a). این مدل با ترکیب داده های سری زمانی و مقطعی به وسیله حداقل مربعات تجمیع شده (10PLS) تخمین زده می شود؛ که برآوردهای سازگار و کارایی را از a و β ارائه خواهد داد. زیرا در این حالت فقط داده ها بر روی هم انباشته شده اند که اصطلاحاً به آن ها پولینگ دیتا گفته می شود (مهرگان و دلیری، 1389). به عبارت دیگر تخمین معادله ذیل با استفاده از n×t مشاهده انجام می شود:
رابطه 3 y_it=a_i+〖βx〗_it+ε_it
که در آن n تعداد مقاطع (استان ها)، t طول سری زمانی، y متغیر وابسته، x متغیر مستقل، β ضرایب متغیر مستقل و ε جمله اخلال می باشد.
در صورتی که بین مشاهدات، ناهمگنی و یا تفاوت های فردی وجود داشته باشد، از روش پانل دیتا استفاده می شود که شامل دو روش اثرات ثابت و اثرات تصادفی می باشد.
روش اثرات ثابت1
روش اثرات ثابت یک نمونه ساده رگرسیون خطی است که عرض از مبدا بین مقاطع تغییر می نماید (جعفری، 1389). در صورتی که x_it مستقل u_it فرض شود، رابطه شماره 1 می تواند، مدل اثرات ثابت را نشان دهد. همان گونه که ملاحظه می شود، اندیس I در جمله عرض از مبدا قرار داده شده که این بدان معناست که عرض از مبدا می تواند برای مقاطع متفاوت باشد. این امر می تواند به دلیل ویژگی های خاص هر مقطع باشد.
عبارت اثرات ثابت بدین معنا است که، با وجود متفاوت بودن عرض از مبدا در مقاطع، عرض از مبدا هر مقطع در طول زمان تغییر نکرده و ثابت می ماند. باید توجه داشت اگر T ثابت باشد و N به سمت بی نهایت میل نماید، در این صورت فقط برآورد اثرات ثابت برای برآورد β سازگار خواهد بود (گجراتی، 1390). به بیان ساده تر روش اثرات ثابت بر این فرض استوار است که a_i برای واحدهای مختلف مورد مطالعه متفاوت بوده و اختلاف بین مقاطع را می توان به صورت تفاوت در عرض از مبدا نشان داد. در این روش برای هر یک از مقاطع یک عرض از مبدا ثابت در نظر گرفته می شود 2(گرین11، 2001). در این حالت عرض از مبدا یک عامل مجهول است که باید تخمین زده شود:
رابطه 4 y_it=a_i+〖βx〗_it+ε_it
علاوه بر آن وقتی که مدل به صورت اثرات ثابت است، در آن صورت برآورد مدل به صورت حداقل مربعات تلفیقی 3(12PLS) تخمین های ناسازگار و تورشدار از پارامترهای رگرسیون به دست می دهد.
روش اثرات تصادفی 4
در مدل اثرات ثابت به دلیل زیاد بودن متغیرهای مجازی، درجه آزادی کاهش می یابد. به عبارت دیگر، از آن جا که اگر در این روش تعداد مقاطع زیاد باشد، سبب می شود که تعداد بسیار زیادی متغیر مجازی استفاده شود، در این صورت سبب از دست رفتن درجه آزادی می شود. برای این روش روشی پیشنهاد شده است که توسط طرفداران آن به مدل اثرات ثابت (REM) نامیده می شود. مدل پایه ای برای REM به صورت ذیل است:
رابطه 5 y_it=a_i+〖βx〗_it+u_it
که در آن جزء عرض از مبدادارای یک قسمت ثابت و یک قسمت تصادفی است و فروض حاکم بر این جزء تصادفی شبیه فروض حاکم بر جمله اخلال بوده و این دو جزء جمله اخلال جدیدی را به وجود می آورند (گرین، 2001)؛ لذا در این حالت a_i یک متغیر تصادفی با یک مقدار میانگین آر a (بدون اندیس i) است؛ و مقدار عرض از مبدا برای هر مقطع می تواند به صورت زیر بیان شود:
رابطه 6 a_i=a+ε_i , i=1,2,…,N

که ε_i یک جمله خطای تصادفی با میانگین صفر و واریانس σ_δ^2 است.
با جایگزینی رابطه 3-5 در 3-4 داریم:
y_it=a_i=a+〖βx〗_it+u_it+ε_i رابطه 7
که می توان رابطه 3-6 را به صورت خلاصه به شکل زیر بیان نمود:
رابطه8 y_it=a_i=a+〖βx〗_it+ω_it
که در آن ω_it=u_it+ε_i
به عبارت دیگر جز اخلال متشکل از دو بخش است؛ یکی ε_i، که جز اخلال مقطع است و دیگری u_it که جز اخلال ترکیب مقطع و سری زمانی است. دلیل نامگزاری این گونه از مدل ها به مدل اجزای خطا نیز به همین دلیل است که، جمله اخلال مرکب شامل دو جز اخلال و یا بیشتر می باشد. در خصوص برآورد به روش اثرات ثابت و یا تصادفی آزمون هایی وجود دارد که در ادامه به ترتیب بیان خواهند شد.
به روش اثرات ثابت و یا تصادفی آزمون هایی وجود دارد که در ادامه به ترتیب بیان خواهند شد.
آزمون F لیمر (F مقید) معروف می باشد. که این آزمون مقایسه بین مجموع مربعات جمله خطا (RRS) در روش پانل و پولینگ می باشد. همچنین آماره این آزمون بر فرضیه صحت همگنی بین تمام واحدها استوار است.
رابطه 9

این آماره به صورت زیر محاسبه می شود.
F=(((RRS-URS)⁄(N-1))/(URS⁄(NT-N-K))
که در آن N تعداد مقاطع، K تعداد متغیرهای توضیحی، T تعداد مشاهدات در طول زمان، RRS مجموع مجذورات پسماندهای مقید (برآورد مدل از طریق روش اثرات ثابت) و URS مجموع مجذورات پسماندهای غیر مقید (برآورد مدل از طریق روش حداقل مربعات تجمیع شده) است. در این آزمون فرضیه H_0 یکسان بودن عرض از مبداها (لزوم استفاده از پولینگ دیتا) در مقابل فرضیه H_1 ناهمگنی عرض از مبداها (لزوم استفاده از پانل دیتا) قرار می گیرد. اگر پس از انجام آزمون، فرضیه صفر رد شده باشد، از روش پانل دیتا استفاده می شود.
در صورت انتخاب روش پانل، آزمونی تحت عنوان آزمون هاسمن برای انتخاب بین روش های اثرات ثابت و تصادفی باید انجام گیرد که در ادامه شرح داده خواهد شد.

آزمون هاسمن
همان گونه که بیان شد پس از مشخص شدن روش پانل، برای آنکه بتوان بین روش های اثرات ثابت و اثرات تصادفی از نظر قدرت توضیح دهندگی متغیر وابسته مقایسه ای انجام داد، از آزمونی به نام آزمون هاسمن استفاده می شود. ℵ^2 نشانشگر آماره هاسمن بوده که برای گزینش هر یک از دو روش مذکور. توزیع این آماره براساس درستی اثرات تصادفی بنا شده است؛ به طوری که با پذیرش فرضیه صفر، کارایی روش اثرات تصادفی تایید شده و بر عکس (مهرگان و دلیری، 1389).
نحوه محاسبه آماره هاسمن با توزیع ℵ^2 و درجه آزادی k به صورت زیر است:

رابطه 10
ℵ^2 (k)=(b-B ̂ )^ˊ=∑▒(b-B ̂ )^(-1)
که در آن b و B ̂ به ترتیب ضرایب برآورد روش اثرات ثابت و تصادفی می باشند.
آمار توصیفی داده های مورد مطالعه
در این بخش، آمارهای توصیفی متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش ارائه خواهد گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Eviews 7 استفاده شده است. جدول (1) خلاصه آمار توصیفی مربوط به متغیرها را نشان می دهد.
جدول 1: نتایج آمار توصیفی (بانک ملی در بورس اوراق بهادار تهران)
〖Cash〗_it
(بهای تمام شده پول)
X_3
(درصد سپرده های قرض الحسنه)
X_2
(درصد سپرده های کوتاه مدت)
X_1
(درصد سپرده های بلند مدت)

07/2
492/0
379/0
5014/0
میانگین
048/3
00485/0
00406/0
1607/0
انحراف معیار

با توجه به نتایج ارائه شده در جدول شماره (4-1)، انحراف معیار متغیر بهای تمام شده پول، که نشان دهنده میزان پراکنش داده ها در اطراف میانگین آن است، میزان بالایی می باشد که این مهم بیانگر آن است که گروه مورد مطالعه از لحاظ ویژگی مورد سنجش دارای تجانس کمتری می باشند و اختلاف در بهای تمام شده پول یا به عبارتی ویژگی های کیفی متغیر وابسته مورد بررسی بالا است. سایر متغیرها تقریباً انحراف معیارکمتری داشته اند و نمایانگر پراکندگی کمتر حول میانگین خود است و بیانگر تجانس بیشتر این متغیرها می باشد.
نتایج حاصل از برآورد مدل
در این بخش به بررسی رابطه بین ترکیب منابع بانک و بهای تمام شده پول بانک ملی ایران در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. بدین منظور، با توجه به ویژگی داده های آماری مورد مطالعه، از مدل های پانل دیتا استفاده شده است. برآورد ضرایب در مدل های پانل دیتا همانند مدل های سری زمانی با استفاده روش حداقل مربعات معمولی صورت می گیرد. لذا، به منظور برآوردهایی کارا از ضرایب متغیرها، می بایست فرض های مرتبط با این روش تخمین تامین گردد. در ادامه این فرض ها مورد بررسی و آزمون قرار گرفته است.
برآورد مدل به روش پنل دیتاو آزمون فرضیه ها
در روش داده های ترکیبی با لحاظ کردن ناهمگنی در مقاطع، تورش برآورد و همخطی کاهش می یابد و کارایی، درجه آزادی و تغییرپذیری را افزایش می دهد. همچنین در روش داده های ترکیبی مدل های پیچیده تری قابل بررسی است و اثرات را بهتر می توان تشخیص داده و اندازه گیری نمود. برای سنجش موضوع ناهمگنی واحدها می توان از آزمون چاو یا F لیمر کمک گرفت. درصورت تایید ناهمگنی واحدها، الگو از طریق داده های پانل برآورد می شود و در غیر این صورت به روش OLS معمولی یا Pooling Data برآورد می شود. اما پیش از این فرآیند به معرفی الگوهای مورد استفاده در این پژوهش پرداخته شده و سپس آزمون های مربوط به آزمون فرضیات پژوهش صورت خواهد پذیرفت.
مدل مورد بررسی در این مطالعه
برای بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته از مدل رگرسیون زیر استفاده می شود:
رابطه 11 〖Cash〗_it=α_0+β_1it X_1it+β_2it X_2it+β_3it X_3it+e_it
= Cashبهای تمام شده ی پول
α_0= عرض از مبداء
= β_1ضریب حساسیت درصد سپرده های بلند مدت
=X_1درصد سپرده های بلند مدت
β_3= ضریب حساسیت درصد سپرده های کوتاه مدت
X_2= درصد سپرده های کوتاه مدت
β_3= ضریب حساسیت درصد سپرده های قرض الحسنه
X_3= درصد سپرده های قرض الحسنه
=eجمله خطای مدل
i= شرکت
t= سال
t= سال
آزمون چاو
آزمون چاو برای تعیین به کارگیری مدل اثر ثابت در مقابل تلفیق کل داده ها انجام می شود.
H0: مدل داده های تلفیقی
H1: مدل اثرات ثابت
فرضیه صفر بر اساس مقادیر مقید و فرضیه مقابل آن بر اساس مقادیر غیر مقید است. آماره ی آزمون چاو بر اساس مجموع مربعات خطای مدل مقید و غیر مقید به صورت زیر است:
Chow =((RRSS-URSS)/(N-1))/((URSS)/(NT-N-NK))
این آماره دارای توزیع F با N-1 و NT-N-Kدرجه آزادی است. اگر ارزش آماری F مقید محاسبه شده ازارزش آماره یF جدول کمتر باشد، در سطح معنی دار تعیین شده، فرضیه H0رد می شود و اثر معنی داری برای مقاطع وجود خواهد داشت و مدل اثرات ثابت13 انتخاب خواهد شد. در غیر این صورت از مدل داده های تلفیق شده14 استفاده می شود (اشرف زاده و مهرگان، 1387). نتایج آزمون چاو در جدول شماره 4-6 نشان داده شده است. نتایج مذکور برای مدل ارائه شده در این پژوهش نشان دهنده آن است که هر دو آماره F و خی دو در سطح معنی داری 05% معنادار می باشند. لذا فرضیه صفر مبنی بر لزوم استفاده ازمدل تلفیق شده پذیرفته نمی شود و می بایست مدل بر اساس روش پنل دیتا تخمین زده شوند.
جدول 2: نتایج آزمون چاو (آزمونFمقید) برای مدل تحقیق
آماره
مقدار آماره
Prob.
Fمقید
402/6
000/0
خی دو
049/21
000/0

پس از آنکه مدل مناسب برای تخمین پانل تشخیص داده شد، لازم است تا از میان روش های اثرات ثابت و اثرات تصادفی، روش مناسب برای آزمون فرضیه ها مشخص شود. برای این منظور از آزمون هاسمن استفاده شده که نتایج آن برای مدل پژوهش به شرح جداول 3 می باشد.
از آزمون هاسمن برای مشخص شدن اثر ثابت و تصادفی استفاده می شود. فرضیه صفر درآزمون هاسمن به این معنی است که"هیچ ارتباطی بین جزء اخلال مربوط به عرض ازمبدا و متغیرهای توضیحی وجود ندارد و آن ها مستقل ازیکدیگرهستند". به عبارت دیگر در صورتی که فرضیه صفر رد و فرضیه مقابل پذیرفته شود سازگاری روش اثرات ثابت و ناسازگاری روش اثرات تصادفی را تایید می کنیم و باید از روش اثرات ثابت استفاده کنیم.
نتایج آزمون هاسمن در جدول 3 نشان داده شده است. نتایج مذکور نشان دهنده آن است که آماره خی دو در سطح معنی داری 1% معنادار می باشند. لذا فرضیه صفر مبنی بر لزوم استفاده از اثرات شیب پذیرفته نمی شود و می بایست مدل بر اساس روش اثرات ثابت تخمین زده شود.

جدول 3: نتایج آزمون هاسمن مدل
آماره
مقدار آماره
Prob.
هاسمن

4205/30
000/0

آزمون فرضیه ها
فرضیه اول مبنی بر آنکه درصد سپرده های بلند مدت بربهای تمام شده پول موثر است؟.

H0= درصد سپرده های بلند مدت بر بهای تمام شده پول در بانک ملی موثر نیست
H1= درصد سپرده های بلند مدت بر بهای تمام شده پول در بانک ملی موثر است
جدول 4: نتایج آزمون رگرسیون به روش اثرات ثابت مدل 1
متغیر
ضریب تعیین
انحراف معیار
Tمحاسبه شده
سطح معناداری
درصد سپرده های بلند مدت
421/3
0458/2
467/4
000/0
C
0458/10-
457/7-
2108/0
405/0
ضریب R
586/0
سطح معناداری (F-statistic)
000/0
جذر R
4072/0
آزمون دوربین واتسون
251/2
آماره F
4201/3
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول 4 می توان بیان داشت که براساس ضریب برآورد شده برای این متغیر که برابر است با 42/3 رابطه مثبت میان درصد سپرده های بلند مدت و بهای تمام شده پول بانک وجود دارد و از طرفی دقت در سطح معنی داری این متغیر ملاحظه می شود که از آن جا که Probمحاسبه شده برابر با 0.000 می باشد لذا رابطه معنی دار میان این دو متغیر مشاهده شده است. بر این اساس فرضیه نخست این پژوهش مبنی بر رابطه معنی دار میان درصد سپرده های بلند مدت و بهای تمام شده پول بانک تایید می شود.
فرضیه دوم مبنی برآنکه درصد سپرده های کوتاه مدت بانک بربهای تمام شده پول بانک در ملی موثر است.
H0= درصد سپرده های کوتاه مدت بانک بربهای تمام شده پول بانک در ملی ایران موثر نیست
H1= درصد سپرده های کوتاه مدت بانک بربهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر است
جدول 5: نتایج آزمون رگرسیون به روش اثرات ثابت مدل 2
متغیر
ضریب تعیین
انحراف معیار
Tمحاسبه شده
سطح معناداری
درصد سپرده های کوتاه مدت
042/4
1862/0
423/1
000/0
C
0497/5-
4202/3-
475/2
246/0
ضریب R
395/0
سطح معناداری (F-statistic)
000/0
جذر R
461/0
آزمون دوربین واتسون
792/1
آماره F
438/2

بررسی نتایج جدول 5 جهت آزمون فرضیه دوم که بیان می دارد بین درصد سپرده های کوتاه مدت بانک وبهای تمام شده پول بانک ملی رابطه معنی داری وجود دارد.
حاکی از آن است که از آن جا که Probمحاسبه شده برای این متغیر برابر با 0.0001 می باشد لذا در سطح اطمینان 95 درصد رابطه معنی داری میان این دو متغیر برقرار می باشد و از طرفی دقت در ضریب برآورد شده برای آن که برابر با 04/4 می باشد، حکایت از رابطه مثبت این دو متغیر است. بنابراین نتایج فرضیه دوم پژوهش مبنی بر رابطه معنی دار میان درصد سپرده های کوتاه مدت بانک وبهای تمام شده پول بانک ملی ایران تایید شده است.
فرضیه سوم مبنی بر آنکه درصد سپرده های قرض الحسنه بر بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر است.
H0= درصد سپرده های قرض الحسنه بر بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر نیست
H1= درصد سپرده های قرض الحسنه بر بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر است

جدول 6: نتایج آزمون رگرسیون به روش اثرات ثابت مدل 3
متغیر
ضریب تعیین
انحراف معیار
Tمحاسبه شده
سطح معناداری
سپرده های قرض الحسنه ی
076/4
1826/0
4205/3
0000/0
C
427/2-
752/1-
1286/0
288/0
ضریب R
624/0
سطح معناداری (F-statistic)
000/0
جذر R
752/0
آزمون دوربین واتسون
045/2
آماره F
4201/3

در خصوص فرضیه سوم نیز مبنی بر رابطه معنی دار میان سپرده های قرض الحسنه ی و بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران با توجه به نتایج جدول 6 مشاهده می شود که Probمحاسبه شده برای این متغیر برابر با000/0 بوده که حکایت از رابطه معنی داری میان سپرده های قرض الحسنه و بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران در سطح اطمینان 95 درصد می باشد. از طرفی با مشاهده ضریب برآوردی برای متغیر عامل ارزش که برابر با 07/4 می باشد، رابطه مثبت میان سپرده های قرض الحسنه و بهای تمام شده پول بانک برقرار می باشد که باتوجه به Prob محاسبه شده این رابطه معنی دار می باشد. از این رو، در مجموع می توان بیان داشت که فرضیه شماره سه پژوهش مبنی بر رابطه معنی دار میان سپرده های قرض الحسنه و بهای تمام شده پول در بانک ملی در سطح اطمینان 95 درصد تایید شده و رابطه ی مثبت میان این دو متغیر برقرار می باشد.
فرضیه اصلی مبنی بر آنکه ترکیب منابع بانک بر بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر است.
H0= ترکیب منابع بانک بر بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر نیست
H1= ترکیب منابع بانک بر بهای تمام شده پول در بانک ملی ایران موثر است
جدول 7: نتایج آزمون رگرسیون به روش اثرات ثابت مدل 4
متغیر
ضریب تعیین
انحراف معیار
Tمحاسبه شده
سطح معناداری
ترکیب منابع بانک
072/4
7202/0
082/7
000/0
C
0528/4-
428/3
283/0
214/0
ضریب R
718/0
سطح معناداری (F-statistic)
000/0
جذر R
412/0
آزمون دوربین واتسون
182/2
آماره F
725/2

بررسی نتایج جدول 7 جهت آزمون فرضیه چهارم که بیان می دارد ترکیب منابع بانک بر بهای تمام شده پول در بانک ملی موثر است. حاکی از آن است که از آن جا که Probمحاسبه شده برای این متغیر برابر با 000/0 می باشد لذا در سطح اطمینان 95 درصد رابطه معنی داری میان این دو متغیر برقرار می باشد و از طرفی دقت در ضریب برآورد شده برای آن که برابر با 07/4 می باشد، حکایت از رابطه مثبت این دو متغیر است. بنابراین در نهایت می توان چنین نتیجه گرفت که بین ترکیب منابع بانک و بهای تمام شده پول بانک ملی تایید شده است.
همانطور که از جدول بالا مشاهده می شود، ضریب تعیین تعدیل شده به دست آمده در مدل های پژوهش به ترتیب(( R) ̅_2) برابر با 58/.، 40/0، 62/0 و 71/0می باشد و این بدان معناست که حدود 58 درصد درصد سپرده های بلند مدت و حدود 40درصد درصد سپرده های کوتاه مدت و حدود 62 درصد از درصد سپرده های قرض الحسنه ی و حدود 71 درصد از ترکیب منابع بانک بر بهای تمام شده پول تاثیرگذار هستند. آزمون F، معنی دار بودن سراسری خط رگرسیون تخمین زده شده را بررسی می کند. میزان آماره Fبه دست آمده برای هر یک از مدل ها به ترتیب برابر است و مقدار آن 42/3، 43/2، 42/3، 72/2 می باشد و مفهوم آن این است که فرض H_0مبنی بر مساوی صفر بودن تمامی ضرایب رد می شود و فرض مقابل آن یعنی H_1 پذیرفته می شود. که این بدان معنا است که کل خط رگرسیون معنی دار می باشد.

نتیجه گیری
با توجه به تحلیل و کنکاشی که در این پژوهش در مورد بررسی ترکیب منابع بانک وتاثیر ان بر بهای تمام شده ی پول در بانک ملی انجام گرفت نتیجه می گیریم که حدود 58/. سپرده های بلند مدت، 40/. سپرده های کوتاه مدت و62/. سپرده های قرض الحسنه وحدود 71/. ترکیب منابع بانک بر بهای تمام شده ی پول در بانک ملی تاثیر دارند. بنابراین مدیران بانک بایستی منابع بانکی را باتوجه به درصد تاثیرات آن بر بهای تمام شده ی پول جذب وبکارگیری نمایند.ونیز منابع بانک که شامل سپرده های بلند مدت وسپرده های کوتاه مدت ونیز سپرده های قرض الحسنه با ایجاد هزینه های عملیاتی ومدیریتی باعث می شوند بهای تمام شده ی پول افزایش یابد. البته سایر متغیرها مثل تورم و… نیز روی بهای تمام شده ی پول تاثیر دارند. مدیران بایستی همواره ریسک وتورم را در نظر داشته باشند. چنانچه هزینه های بانک افزایش یابد ، بانک بهای بیشتری برای پول در دست متحمل می شود واین باعث می شود دست به اقداماتی همچون افزایش نرخ بهره ی بانکی بزند ودر اینصورت مشتریانش را از دست داده وبه سوی ورشکستگی می رود.

منابع

الف منابع فارسی:
1- آذر ، عادل ومومنی ، منصور ،1390، آمار وکاربردهای آن در مدیریت جلد دوم( تحلیل آماری )، ویراست سوم. انتشارات سمت، تهران
2- البرزی، محمود، 1390، مقاله مدیریت منابع ومصارف در بانکها بارویکرد سیستمهای پویا،مجله مهندسی مالی ومدیریت اوراق بهادار ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
3- کریمی ، فرزاد ،1389 مقاله تخصیص بهینه ی اعتبارات بانکی به متقاضیان در بخشهای کشاورزی به کمک منطق فازی ، فصلنامه پژوهشها وسیاستهای اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه
4- عطاران ، جواد ،1391،مقاله شناسایی عوامل موثر بر تحکیم بازار (تحقق مزیت رقابتی پایدار) خدمات بانکی در بانک ملت بر مبنای دیدگاه منبع محور، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
5- قصریان ، جمال،1390 ، پایان نامه کارشناسی ارشد، تحلیل ساختار سرمایه بانک ملی ایران و ارائه الگویی برای آن،دانشگاه آزاد اسلامی واحدسنندج
6- رستمی ، فریبا، 1390، پایان نامه کارشناسی ارشد،بررسی عوامل داخلی موثر بر سود آوری شعب بانک کشاورزی، دانشگاه آزاد واحد سنندج
7- شایان آرانی، شاهین، 1380، "نوآوری در ابزارهای مالی در بانکداری اسلامی"، مجموعه مقالات یازدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران، ص 225-227،.
8- فرجی، یوسف، 1382، آشنایی با ابزارها و نهادهای پولی و مالی، تهران، موسسه عالی بانکداری ایران.
9- میرزایی ، علی ، 1392، پایان نامه کارشناسی ارشد ، بررسی رابطه ریسک اعتباری با قیمت تمام شده پول در بانک کشاورزی (مطالعه موردی استان کرمان)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان
www.bmi.ir/fa/financereportlist.aspx -( سایت رسمی بانک ملی ، 1392، گزارشات مالی )12

لاتین ب: منابع

1- Castro, Vítor (2013) Macroeconomic determinants of the credit risk in the banking system: The case of the GIPSI, Economic Modeling, 31, 672-683.
2- Da Silva ,Marcos Soares, Divino,Jose Angelo (2013)The role of banking regulation in an economy under credit risk and liquidity shock , North American Journal of Economics and Finance, available at SciVerse ScienceDirect
3- Markets Conference, Federal Reserve Bank of Atlanta.
4- Ngurah, I. Gusti, Mandala, Narindra, Nawangpalupi, Catharina Badra, Rian Praktikto, Fransiscus (2012) Assessing Credit Risk: An Application of Data Mining in a Rural Bank, Procedia Economics and Finance, Volume 4,

1.Dependend Variable
2.Independend Variable
3Pooling
4Limer Test
5Hausman Test
6Fixed Effect
7Random Effect
8Balanced Panel 4- Common Effect Method
9Unbalanced Panel
10Pooled Least Squares
11- Fixed Effect Method 2- Green
3-Pooled Least Squares 4- Random Effect Method
13.Fixed Model
14.Pooled Model
—————

————————————————————

—————

————————————————————

www.prozhe.com