مقدمه:
مسلماً انجام فعالیت های فرهنگی و تفریحی در زمان فراغت اگر به روش صحیح و با رعایت مصالح جامعه توام باشد دارای کارکاردهای فردی و اجتماعی مفیدی است. در این میان فعالیت های ورزشی به سبب اثرات مثبت و مطلوبی که در ارضای نیازمندیهای روحی افراد و خلاصه نسل جوان دارد، حائز اهمیت است. سلامت جسم و سلامت روان نیز مسائلی از این دسته اند که با انتشار در هر یک از جوامع انسانی باعث افزایش بهره وری و کاهش آمار جرایم اجتماعی خواهد شد. مهاجرت ناخواسته ساکنین مناطق روستایی و کم جمعیت به مراکز بزرگ جمعیتی نیز علاوه بر اثرات منفی روحی و روانی برای خود آنها باعث کاهش پتانسیل کاری و خلاقیت آنها می شود، در چنین شرایطی منطقی است مسئولین و مدیران جامعه، به موازات کوشش در جهت پایین آوردن ناملایمات در زندگی شهری، با اتخاذ تدابیری بتوانند علاوه بر تامین امکانات مورد نیاز برای امور مادی افراد در جهت تقویت بنیه علمی و فنی و به فعلیت در آوردن استعدادهای بالقوه آنان و ایجاد زمینه های مناسب برای گذراندن اوقات فراغت آنها محیا نماید که مسلماً اقشار نوجوان و جوان این جامعه از اهمّیت جایگاه خاصی برخوردار بوده ودر صورت فقدان امکانات و هدایت نشدن آنان به این سمت، خسارات جبران ناپذیری گریبان گیر جامعه خواهد شد. و تحقیق و ایجاد زمینه های لازم برای انجام چنین امری بدون همیاری و همکاری مردم با مسئولان امکان پذیر نبوده و یکی از راههایی که می تواند در عین پر کردن اوقات فراغت آنان، زمینه های لازم علمی، فرهنگی و آموزشی و غیره را در آنان بارور سازد ایجاد مراکز ورزشی، فرهنگی و تفریحی است.
.در این میان شهر رشت با دارا بودن چندین دانشگاه اعم از دولتی و آزاد و … و با توجه به بافت غالب جمعیتی ایران دارای ترکیب جمعیتی بسیار جوانی است و همینطور که در بالا عنوان شد ایجاد مجموعه های ورزشی مخصوصا از نوع سرپوشیده به دلیل اقلیم معتدل و مرطوب رشت که تقریبا در اکثر روزهای سال بارانی است میتواند کمک بسیاری به پر کردن اوقات فراغت جوانان نماید. این مجموعه در نزدیکی دانشگاه آزاد اسلامی و در مسیر دسترسی به لاکان شهر قرار دارد و با توجه به رشد شهر به سمت لاکان شهر و احداث کمربندی که از نزدیکی سایت مجموعه میگذرد،این مکان نیز میتواند در رشد فرهنگی و ورزشی شهر نقش بسزایی را ایفا نماید و از طرفی به دلیل دارا بودن امکاناتی که در مجموعه های ورزشی دولتی به ندرت یافت می شود میتواند بسیار مورد توجه دانشجویان قرار گیرد. این مجموعه در برگیرنده بازی بدنسازی ،سالن چند منظوره(والیبال، بدمینتون ، ورزش های رزمی) ، بولینگ ، رستوران و همچنین استخر تفریخی به همراه سونا بخار و خشک و جکوزی می باشد که مساحتی حدودا 2500 مترمربع را اشغال کرده است و در سایت مجموعه نیز فوتبال ، تنیس و … موجود میباشد.
فصل اول :
استانداردها و سرانه ها
در فضای بسته:
استانداردهای ورزش های آبی
استانداردهای کاسه استخر شنا
استخر به عنوان یکی از عناصر عمده این مجموعه با دوش و رختکن در ارتباط بوده و تاسیسات الکتریکی و مکانیکی خاص تصفیه آب نیاز دارد.
استخر جهت عملکردهای مختلف نظیر شیرجه و شنا و یادگیری در ارتباط با قسمت های دیگر مجموعه نظیر جکوزی و سونا عمل می کند. در استخر سرپوشیده می توان قسمتی را جهت آموزش بیرون از آب در نظر گرفت.
الف) طول و عرض استخر:
با توجه به فواصل استاندارد و سعی در مسابقات شنا، طول استخر باید مضربی از 100 باشد که طول 50 متر برای برگزاری مسابقات ترجیح داده شده است.
استخرهای مورد نیاز برای مقاصد تمرینی و یا انجام مسابقات غیررسمی ممکن است دارای طولی برابر 30/33 متر، 25 متر، 20 متر و حتی 16 متر باشند. عرض استخرهای مسابقه با توجه به تعداد خطوط شنا تعیین می شود. عرض خطوط شنا برای مسابقات داخلی 2 متر و برای مسابقات بین المللی تا 5/2 متر پیش بینی می شود.
استخرهای ویژه مسابقات رسمی و بین المللی دارای 50 متر طول با 8 خط شنا هر یک به عرض 5/2 متر می باشد که با احتساب دو فاصله نیم متری از لبه های کناری استخر، ابعاد کلی به 21×50 متر خواهد رسید. شکل زیر نسبت طول به عرض استخرها را نشان می دهد.
نسبت طول به عرض استخرهای شنا
1) استخر آموزشی به ابعاد 5/12× 6 متر
2) استخر معمولی به ابعاد 25×5/12 متر
3) استخر متوسط به ابعاد 33/33 × 5/17 متر
4) استخر بزرگ 50 × 25 متر
مقدار سرانه استخر برای هر نفر 2 متر مربع است البته می توان 3 متر مکعب آن را برای هر شناگر در نظر گرفت. بر این اساس ظرفیت استخر برای هر زمان (سالن) برابر نصف مساحت آن می باشد.
ب) عمق استخر:
عمق استخرهای مسابقه در کمترین محل 3/1 متر و یا حداقل 17/1 متر می باشد. برای کارآیی بیشتر استخر عمق 22/1 متر توصییه می شود.
معمولاً در استخرهای عمومی استفاده کنندگان شامل شناگران و پرش کنندگان و مبتدیان می باشند.
1- عمق آب جهت مبتدیان 90 تا 120 سانتی متر
2- عمق آب جهت شناگران 125 تا 350 سانتی متر
3- عمق آب جهت پرش بیشتر از 350 سانتی متر مورد نیاز است.
شکل زیر یک استخر 50 متری مسابقه را نشان می دهد که با تنظیم کف و استفاده از تقسیم کننده های شناور یک نمونه بسیار موفق از استخرهای چند منظوره را به وجود آورده است. در این استخر علاوه بر برگزاری مسابقات رسمی امکان آموزش واتر پلو، شیرجه از روی تخته شنا و شنای تفریحی تامین شده است.
بخش تفریحی
سونا و جکوزی
سونا و استخر به عنوان مکمل عملکردهای یکدیگر از نقش مهمی برخوردار است شامل دوش، و فضاهای عمومی سونای خشک می باشد. در سونای خشک بعد از خارج شدن از سونا و استفاده از دوش و یا حوض آب ضروری است.
سوناها می توانند با اندازه و شکلی، مطابق با خواست های فردی ساخته شوند. سونا قسمت لازم و ضروری برای استخر می باشد که معمولاً در کنار استخر تجهیز می شود و بر دو نوع خشک و بخار با خواص ویژه برای هر یک است.
برحسب استفاده از هوای سرد و گرم به طور متناوب و تعرق در هوای گرم و خشک، با تولید بخار به طور متناوب برای 5 تا 7 دقیقه، ریزش آب بر روی سنگ بسیار داغ و بعد پاشیدن آب سرد بر روی بدن و ماساژ دادن و استراحت کردن است و نتیجه این کار ازدیاد مقاومت بدن نسبت به بیماری و ازدیاد تنفس است به دلیل اختلاف دمای زیاد داخل سونا، عایق بندی دیوارها و سقف از اهمیت زیادی برخوردار است و ساختمان با مصالح چوبی توصیه شود.
حمام های کوچک با ابعاد 16 متر مربع و ارتفاع 5/2 متر ترجیح داده می شوند. نیمکت های چوبی شیاردار برای عبور جریان هوا دارای ارتفاعات مختلف بوده و برای نشستن یا خوابیدن راحت ساخته می شو و بالاترین تخت 1 متر زیر سقف قرار دارد.
پاشویه گرم بخش مهم دیگری از سونا است، یک شلنگ "19 متر" فقط به منبع آب سرد مرتبط است، باید در محوطه دوش در نظر گرفته شود.
شرح سرانه ها و استانداردها ی توالتهاو دوشهای رختکن
در فضاهای رختکن عمل تعویض لباس و آماده شدن جهت استفاده از دوش و عمل خشک کردن و پوشیدن لباس در هنگام مراجعت صورت می گیرد. لذا رعایت مسائل بهداشتی در رابطه با تعیین حد و مرز فضای خشک و تر و ایجاد فیلتر بین قسمت های دوش و رختکن و جهت مسائل ایمنی استفاده از زیرپایی پلاستیکی و چوبی به عنوان پوشش ثانویه به طوری که استفاده کنندگان بتوانند براحتی لباس خود را تعویض نمایند و از سقوط های احتمالی نیز جلوگیری شود توصیه می شود. در رابطه با رفت و آمد در رختکن باید توجه نمود که فضای رفت و آمد با کفش و بدون کفش با پوشش کف کاذب و رنگ و جنس متفاوت مشخص می گردد.
– فضای دوش و توالت باید جدا از فضای رختکن باشد تا رطوبت دوش ها به داخل رختکن نفوذ ننماید. به همین دلیل وجود یک فضای خشک که به شکل فیلتر عمل نماید لازم است.
– توالت ها می تواند در این فضا قرار گیرد که از لحاظ دسترسی به رختکن و فضای دوش مناسبت باشد.
– تعداد دوش ها 10 تا 12 عدد برای هر رختکن است. باید بین هر دو دوش یک لوله فاضلاب تعبیه شود و فاصله هر دوش از یکدیگر 80 سانتی متر و از طرف مقابل به اندازه 120 × 3، فضا در نظر گرفته شود.
– سرانه مورد نیاز جهت دوش ها برای هر 4 رختکن 2 حمام لازم است.
– قسمت دوش ها و دستشویی و توالت به کلی جدا از هم باشند و محلی برای خشک کردن بدن و آویزان کردن لباس ها و حوله ورزشکاران موجود باشد.
– در فضای رختکن جهت هر چهار کمد یک نیمکت یا صندلی با ارتفاع 40 سانتی متر و عرض 20 سانتی متر مورد نیاز است.
– ابعاد کمدهای قفل دارد 150 × 50 × 30 یا 90 × 60 × 40 جهت آویزان کردن لباس و جای کفش می باشد. کمدها می توانند به صورت تکی و یا دوقلو و یا روی هم و با 20 سانتی متر فاصله از کف رختکن طراحی شوند. کمد جهت هر نفر به 175/0 متر مربع جا نیاز دارد.
– ورودی و خروجی دوش ها از قسمت دستشویی باشد بهتر است.
– دیوار وسط و جدا کننده دوش ها می تواند از پانل های سبک و پیش ساخته ایزولاسیون شده باشد.
– اندازه دوش 120 × 20 (سانتی متر و ارتفاع دیوار دوش ها از زمین 190 سانتی متر) می باشد. دربهای دوش ها براحتی باز و بسته شوند.
– توالت می تواند در فضای خشک میانی و رختکن و دوش ها باشد.
– کف سرویس ها مثل رختکن می باشد. کاشی های مخصوص با برجستگی های متعارف توصیه می گردد. که لغزنده نباشد. و با شیب مناسب به طرف آبرو که هر چه زودتر آب کف تخلیه شود.
– عرض توالت ها می تواند بین 80 تا 100 سانتی متر باشد.
– حداقل طول توالت ها 120 سانتی متر است که دربها به طرف خارج باشد و در طول 160 سانتی متر دربها به داخل باز می شود.
– توالت ها می تواند در راهرو نیز ساخته شوند که از لحاظ دسترسی، نزدیک بودن به سالن ارجح است.
– در ارتباط با جداسازی سرویس های بهداشتی و رختکن ها، توصیه می شود که واحدهای مزبور در اختصاص ورزشکاران داخل سالن باشد و برای سایر افراد تسهیلات دیگری در نظر گرفته شود.
– تعداد سرویس های بهداشتی به ازای هر 10 نفر یک عدد در نظر گرفته می شود.
انواع کاسه استخر از لحاظ ساختار
استخرهای روی زمین
در این استخرها کاسه استخر روی تراز زمین قرار می گیرد و اتصالات مربوط به آب و فاضلاب و برق به صورت ثابت در نظر گرفته می شود. ظرفیت این استخرها متوسط و عمق آن کم، پیش بینی می شود. این استخرها مناسب فعالیت های آموزشی و تفریحی است.
شیرجه در این استخرها به علت عمق کم امکان پذیر نمی باشد. در این استخرها امکان نمایش زیر آب برای برنامه های آموزشی شنا و غواصی امکان پذیر است.
استخرهای بالای زمین
در این استخرها کاسه استخر بالاتر از تراز زمین قرار می گیرد و اتصالات مربوطه به آب و فاضلاب و برق به صورت موقت و یا ثابت پیش بینی می شود. ظرفیت و عمق این استخرها کم می باشد. این استخرها مناسب فعالیتهای آموزشی و تفریحی است. شیرجه در این استخرها به علت عمق کم امکان پذیر نمی باشد. این استخرها ممکن است بخشی از سیستم سازه بنا و یا در مقیاس کوچکتر به صورت بار روی سقف تلقی شود که در این صورت امکان جابجایی پیدا خواهد کرد.
استخرهای درون زمینی
در این استخرها کاسه استخر بطور کامل درون زمین قرار می گیرد و کلیه اتصالات مربوط به آب و فاضلاب و برق و تاسیسات جنبی به صورت ثابت و دائمی پیش بینی می شود.
این استخرها با امکان افزایش ظرفیت و عمق ممکن است برای کلیه ورزشهای آبی و برگزاری مسابقات مورد استفاده قرار گیرد.
مقررات و معیارهای طراحی سالن های استخر
حاشیه استخر
نسبت مساحت حاشیه به مساحت استخر از 1 : 4 تا 1 : 6 بر حسب میزان تراکم جمعیت شناگر تغییر می کند. در استخرها حداقل عرض حاشیه 8/1 متر است. تخته شیرجه ها باید در حاشیه استخر و در سمتی که پشت به آفتاب قرار می گیرد نصب شود و در پشت آنها باید حداقل 6/3 متر فضا در نظر گرفته شود.
انتخاب مصالح و اجرای کفسازی حاشیه استخر نیاز به دقت و کنترل زیاد دارد به گونه ای که کلیه مراحل اجرا باید مطابق مشخصات فنی عمومی و خاص هر کدام از مصالح مورد نظر باشد. حاشیه استخر نیاز به شیب ملایم حدود 2 در صد به سمت خارج استخر دارد و پوشش نهایی آن باید غیر لغزنده و مناسب برای رفتن با پای برهنه باشد . حاشیه استخر باید قابل شستشو با محلول هی ضد عفونی کننده مانند هیپوکلریت به طور روزانه باشد.
دیوارهای استخر
پیش گیری از تعریق سطحی و عمقی در دیوار یا سقف سالنهای استخر و فضاهای جنبی که دارای هوای گرم و مرطوب می باشد از نظر حفاظت و پایداری بنا از اهمیت بسیاری بر خوردار است . از این رو , توصیه می شود با کاربرد مصالح نفوذ پذیر با ضرایب انتقال حرارتی مناسب و همچنین استقرار بجا و دقیق عایقهای حرارتی و موانع عبور بخار آب , کاهش قابل توجهی در این پدیده ایجاد نمود .
سطح داخلی دیوارها ی سالن شنا و سرویسهای بهداشتی باید دارای ویژگی های زیر باشد:
– دارای استحکام و پایداری کافی باشد
– به آسانی نظافت شود و قابل شستشو با شلنگ آب باشد.
– مسطح و هموار باشد به گونه ای که امکان تجمع گرد و خاک در آن نباشد.
– صاف و غیر زبر باشد و روی دیوار هیچ گونه بر آمدگی و لبه تیز نباشد.
– مقاوم در مقابل خورندگی ( مانند آب کلریزه گرم ) باشد.
– مواد جاذب سروصدا مانند انواع مواد سنتتیک نرم و یا بافت های خلل و فرج دار باید در ارتفاع بیش از 2 متر از کف سالن نسب شود.
شکل زیر کنترل سیستم تبادل حرارتی و رطوبتی و ممانعت از تعریق عمقی را نشان می دهد.
سقف سالن استخر
سقف سالنهای استخر مانند سایر سالن های ورزشی به دو صورت , نمایان ( بدون سقف کاذب) و با سقف کاذب طراحی و اجرا می شوند.
الف- سقف کاذب
با دارا بودن ویژگی های مطلوب زیر :
– در نصب و استقرار کانالهای تاسیساتی
– در محافظت و پوشش سازه بام
– در محافظت گرمایش سالن
– در ایجاد نمای زیبا برای زیر سقف
– در جذب سروصدا
نیازمند توجه ویژه است.
صرفنظر از هزینه نسبتا زیلد دارای نکات ضعفی است که باید با دقت و رعایت کامل مقررات ویژه طراحی و اجرا شود . در این گونه سالنها با وجود خطر تعریق , مسائل ثانوی که ممکن است در زمان بهره برداری به وجود آید باید به طور مشخص پیش بینی شود و راههای پیش گیری از آن در نظر گرفته شود. امکان بازرسی و کنترل مرتب داخل سقف کاذب , تهویه و تخلیه مطلوب و امکان تنظیم درجه حرارت از عوامل اصلی مقابله با این پدیده است.
ب- سقف های نمایان
با توجه به شرایط ویژه و هزینه نسبتا زیاد اجرای سقف کاذب توصیه می شود حتی الامکان سالن های استخر بدون سقف کاذب در نظر گرفته شود و سازه سقف به صورت نمایان طرح و اجرا گردد . در این سیستم امکان بازرسی و کنترل به راحتی با مشاهده مستقیم امکان پذیر می باشد و تعمیرات و نگهداری با هزینه کمتری انجام خواهد شد.
بطور کلی در کلیه انواع سقفهای استخر باید موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:
– پیش بینی سد بخار در سمت گرم سقف
– ممانعت از ورود آب باران و رطوبت فضای خارج و امکان تخلیه بخار آب به بیرون
– تهویه داخل سقف
– دمیدن هوای گرم و خشک و تحت فشار به سمت سقف و ممانعت از ورود هوای مرطوب به داخل آن
– رنگ آمیزی زیر سقف با توجه به انعکاس آن به داخل آب استخر باید روشن و شفاف باشد.
درها و پنجره های سالن استخر
طراحی و اجرا و انتخاب مصالح درها و پنجره ها باید با توجه به شرایط ویژه محیطی سالن های شنا انجام شود.
الف- دما
گرمایش فضا های داخلی و اختلاف دما بین فضاهای داخل و خارج باعث تنش هایی در ساختمان درها و پنجره ها می شود که باید پیش بینی تامین مقاومت لازم صورت گیرد.
ب- رطوبت
رطوبت بیش از اندازه فضا های داخلی به خصوص در سالن استخر و دوش ها عامل بسیار مهمی در انتخاب مصالح و طرح و اجرای جزئیات می باشد .
پ- آب
سالن استخر و فضا های جنبی مانند دوش ها و توالت ها در زمره فضاهای تر به حساب می آید و از این رو کلیه درها و پنجره ها باید در مقابل آب مقاوم باشد.
ت- مواد شیمیایی
در سالن های شنا و فضا های جنبی آن به علت وجود مواد ضد عفونی کننده مانند ترکیبات کلر و مشابه آن , باید کلیه درها و پنجره ها در برابر خوردگی ناشی از این نوع مواد شیمیایی مقاوم باشند.
ث- شرایط بهداشتی
– امکان شستشو با آب تحت فشار و نظافت درها و پنجره ها در فضاهای تر باید به طور کامل فراهم باشد.
– جزئیات درها و پنجره ها و مقاطع آن باید به گونه ای انتخاب و اجرا گردند که محل تجمع گرد و غبار و کثافت نباشد.
دسترسی های سالن
دسترسی سالن شامل دسترسی بازیکنان , دسترسی تماشاچیان , دسترسی وسایل نقلیه موتوری و دسترسی های خاص می باشد که در هر مورد امکانات دسترسی به شرح زیر باید رعایت شود.
الف: دسترسی بازیکنان
– دسترسی بازیکنان به سالن به صورت کنترل شده و مستقل از تماشاچیان باید تامین شود.
– دسترسی بازیکنان به سرویس های بهداشتی و رختکن باید به صورت اختصاصی و مستقیم تامین شود.
– دسترسی بازیکنان به انبارهای وررزشی باید کنترل شده و مستقیم باشد.
– دسترسی بازیکنان به فضاهای جنبی به تناسب عملکرد هر یک امکان پذیر باشد.
ب: دسترسی وسایل نقلیه موتوری
دسترسی اتومبیلهای خدماتی به داخل سالن برای جابجا کردن تجهیزات نظافت و انجام تعمیرات و همچنین در مواقع اضطراری باید تامین شود.
دسترسی اتومبیل های کارکنان و بازیکنان باید با توجه به امکانات در داخل محوطه ورزشگاه تامین شود.
دسترسی اتومبیل های بازدیدکنندگان و تماشاچیان باید در خارج از محوطه ورزشگاه تامین شود
پ: دسترسی های خاص
امکان دسترسی و نظارت بخش اداری و خدماتی به سالن باید فراهم باشد.
پیش بینی های لازم برای دسترسی معلولین باید در نظر گرفته شود.
روشنایی سالن های شنا
استفاده از روشنایی طبیعی در سالنهای استخر دارای جذابیت خاصی خواهد بود اگر از انعکاس مستقیم و خیره کنندگی آن جلوگیری شود.
از این رو برای مقابله با تابش مستقیم آفتاب ناچاراً از وسایل ثانوی مانند انواع پرده ها، کرکره ها شیشه های رنگی استفاده می شود.
به طور کلی توصیه می شود در استخرهای رسمی مسابقه از نور طبیعی با تابش مستقیم استفاده نشود، مگر از پنجره های کم ارتفاع در حد چشم انسان در نماهای جنوبی و شمالی و کاشتن گیاهان سبز مانند انواع بوته ها در مقابل این پنجره ها در محوطه خارج ساختمان که انعکاس نور به حداقل ممکن کاهش یابد. شکل زیر نمونه های مختلف نورگیری را نشان می دهد.
شماره 1 و 2 دارای انعکاس مستقیم آفتـــاب
شماره 3 روشهای ممانعت از انعکاس مستقیم آفتاب
نورگیری از سقف یکی از بهترین روشهای استفاده از روشنایی روز می باشد، که کمترین مزاحمت را برای شناگران و تماشاچیان ایجاد خواهد کرد. نفوذ روشنایی آفتاب از سقف به داخل آب استخر جذابیت مضاعفی به سالن خواهد بخشید مشروط به این که تابش آفتاب با زاویه حداکثر 50 درجه نسبت به سطح افق وارد محوطه سالن شنا بشود.
تابش آفتاب از سقف سالن با زاویه حداکثر 50 درجه
باید توجه داشت که در صورت استفاده از نورگیر ی های سقفی، دسترسی به نورگیر به منظور نظافت و تعمیرات ضروری خواهد بود، و همچنین توصیه می شود برای پیش گیری از تعریق و حفظ تعادل گرمایشی سالن شیشه های نورگیری های سقفی و دیواری به صورت دو جداره و در داخل چهارچوب های تایید شده در نظر گرفته شود.
دمای سالنهای شنا
درجه حرارت هوای استخرهای سر پوشیده باید حداقل دو درجه بالاتر از دمای آب باشد . دمای مناسب برای آب استخر 27 – 26 درجه سانتیگراد می باشد . برای تهویه هوای جایگاه تماشاچیان باید توجه خاصی مبذول داشت.
آکوستیک سالنهای شنا
میزان سر و صدا در سالن های شنا همواره مسئله ساز بوده است, این میزان میتواند از لذت شناگران بکاهد و باعث مزاحمت همسایگان گردد . موضوع اخیر را باید در جا نمایی محل سالن استخر و شکل ظاهری سالن مورد ملاحظه دقیق قرار داد .فضاهای بزرگ با نازک کاری های سخت , صاف و بدون منفذ, سطوح شیشه ای و آب واقع در تراز های پائین , همه منعکس کننده های مناسبی برای صدا هستند و بنا بر این پیش بینی فضا ها یا سطوح جذب کننده یا کاهنده صدا در این نوع مکانها الزامی است . مصالح جاذب صدا می تواند در دیواره های فوقانی و سقف سالن قرار گیرد. این مواد باید در برابر تخریب ناشی از مواد شیمیایی و رطوبت مقاوم باشد.
سالن بدنسازی
برای 45- 40 کاربر، اتاقی به اندازه حداقل 200 مترمربع لازم است. ارتفاع اتاق برای تمام قسمت ها باید 0/3 متر باشد. برای چیدن بهینه دو ردیفی ماشین ها، اتاق باید حداقل دارای 6 متر عرض باشد. برای نظارت کامل به تمام آموزش ، طول اتاق باید 15 متر یا کمتر در نظر گرفته شود. اندازه اتاق حداقل 40 مترمربع برای 12 کاربر مناسب است.
تجهیزات مورد نیاز این ورزش و چگونگی آرایش آن در سالن به طور نمونه نشان داده شده است.
با توجه به اینکه در پیشبرد این رشته ورزشی تجهیزات و وسایل نوین سهم بسزایی دارند، وسایل و ابزار سنتی نیز هنوز قابل بهره برداری می باشند. از این رو تمرینات این رشته در سه نوع سالن درجه 1، 2 و 3 قابل اجرا می باشد که بر حسب شرایط و امکانات انتخاب می شود.
موقعیت زمین
مساحت
ارتفاع
سالن تمرین درجه 1
148
4
سالن تمرین درجه 2
110
3.6
سالن تمرین درجه 3
80
3.2
مسیرهای بولینگ و Skittle
مسیرهای بولینگ را می توان به قسمت های زیر تقسیم کرد :
1. شروع ، که در آن توپ پس از چند گام رها می شود ؛
2. خط ، سطحی که در طول آن توپی می غلتد ؛
3. گودال ، که در آن میله های بولینگ افتاده و توپها جمع آوری می شوند. (در اینجا توپها را نیز می توان ذخیره کرد).
یک مسیر آسفالتی بیشترین تقاضا را نزد بازیکنان Skittle دارد. طول خط m 50/19 و پهنای آن m 50/1 یا m 34/1 است. سطح خط از آسفالت یا پلاستیک است. (1) – (4).
مشخصه ی مهم برخی مسیرهای skittle چوبی (یا پلاستیکی) شیب خط ها است. از لبه ی شروع تا میله ی جلویی ، یک مسافت m 50/23 ، خط m 100 بالا می آید. (5).
مسیر skittle قیچی شکل نیز دارای خطوط چوبی (یا پلاستیکی) است. مسیرها از محل شروع تا طول 5/9 متر دارای 35/0 متر عرض هستند. مسیرها در نقطه ی وسط skittle تا m 25/1 پهن می شوند. (6).
در مسیرهای بولینگ (12). منطقه ی شروع از پارکت سنباده زده شده و مسیرها از پارکت پولیش زده شده و صیقلی ساخته می شوند در مقایسه با skittle میله های بولینگ به شکل مثلث چیده شده و 10 عدد هستند.
توپ های بولینگ cm 8/21 قطر دارند و دارای وزنی تا g 7257 هستند. این توپ ها سه سوراخ انگشت دارند. برای مسیرهای آسفالتی و قیچی ، توپ ها cm 16 قطر و g 2900-2800 وزن دارند. توپ های دیگر مورد استفاده cm 5/16 قطر و 3050 تا g 3150 وزن دارند. بیشتر توپ های مدرن ، از یک مخلوط ترکیبی پلاستیکی ساخته می شوند. Skittle ها معمولاً از چوب سخت و میله ها از چوب با پوشش پلاستیکی ساخته می شوند. تمام میله ها و skittle ها دارای ابعاد استاندارد شده هستند.
سالن چند منظوره:
والیبال
ورزش های رزمی
41/2 mats = 9 ft x 9 ft
6 mats = 9 ft x 12 ft
8 mats = 12 ft x 12 ft
رنگ های موجود
* blue/red (WKF approved)
* red/green
اندازه
* length: 1000mm
* width: 1000mm
* thickness: 20mm
صفات
* closed-cell monodensity polyethylene
* rice-straw embossing
* water-jet puzzle cut
* fire resistance (M3)
* anti-slip
* washable, impermeable, antifungal, anctibacterial, hypoallergenic
بدمینتون
اندازه استاندارد،اندازه زمین دوتایی است اگرچه از زمینهای تکی در مکانهایی که از نظر فضا به شدت در مضیقه هستند استفاده میشود.خارج از محوطه زمین مقادیر مناسب عبارتند از:
نوار ایمنی (طرفین) 25/1 متر
نوار ایمنی (جلو وعقب) 5/2 متر
فاصله کنار به کنار بین دو زمین ≥ 3/0 متر
فاصله انتها به انتهای زمینها ≥ 3/1 متر
بین زمین و دیوارها ≥ 5/1 متر
تماشاگران همیشه باید در پشت نوار ایمنی قرار گیرند.برای رقابت های بین المللی،ارتفاع حداقل سالن 8 متر است و حداقل 6 متر بر فراز خط انتهای زمین. ارتفاع تور در قسمت تیرکها 55/1 و در وسط 525/1 متر است.عرض تور 760 میلیمتر است.کف باید اندکی قابل ارتجاع باشد.سالن در صورت امکان نباید دارای پنجره باشد،سالن نیز باید با چراغهای سقفی روشن شود و چشم را خیره نکند (یعنی Lux 300 یا کمتر).
سه روش مختلف روشن کردن زمین:
1)با استفاده از چراغ های متحرک
2) با استفاده از چراغ های آویز،یا در مورد سالن های چند منظوره دو ردیف چراغ های سقفی 1.8 متر در دو طرف خط طولی زمین
3)چراغ های سقفی نصب ثابت خارج از فضای محوطه بازی
رستوران و غذاخوری
– فضای مورد نیاز:
تناسب میان فضا و سرمایه بایستی با توجه به موارد ذیل، رعایت شود:
• عصر مورد نیاز امکانات.
• امکانات مورد نیاز با توجه به عملکرد فضا.
• نیازهای اساسی برای کارایی بهتر فضاها.
استاندارد پیش بینی شده: ظاهر فضاها، بهداشت و خدمات و تولیدات مناسب. مخارج اوّلیه و مخارج حین بهره برداری.
برای تخصیص فضای مورد نیاز، با توجه به عملکردهای گوناگون، فضاهای جزء تخصیص داده می شوند. تجهیزات نیز با توجه به عملکرد و حجم فضاها تخصیص داده می شود. فرآوری و انبار مواد اوّلیه نیز متاثر از موارد ذیل است : موقعیت نوع فرآوری، مراجعین حمل و نقل، حجم حمل و نقل مواد اولیّه، نوع مواد غذایی(تازه، یخ زده و یا کنسروی). این موارد به طور مستقیم تاثیر گذار هستند.
سایر مواد ثانویه ی تاثیر گذار عبارت اند از: تعداد افرادی که در رستوران پذیرایی می شوند، برگشت مواد اولیه بر تولید کننده گان، مدت زمان توقف حمل کنندگان مواد.بایستی مطالعات دقیق انجام شود تا نیازهای اوّلیه و آتی تولید مواد غذایی مشخص شود.بایستی یا غذاهای فرآوری شده و آماده انتخاب شود یا غذاهای نیازمند به فرآوری.
اگر توسعه ی آتی امکان پذیر باشد، باید بررسی های اوّلیه انجام شود تا نحوه ی توسعه با توجه به طراحی اوّلیه و با حداقل مخارج امکان پذیر باشد.
بهتر است فضاها با توجه به نوع عملکردها در کنار یکدیگر جای بگیرند. فضاهای مورد نیاز را با توجه به موارد ذیل تخصیص دهید:
• حجم و نوع عملکرد فضا.
• حجم و ابعاد تجهیزات فضاهای مختلف.
• تعداد کارگران هر فضا.
• فضای نگهداری مواد اوّلیه و فرآوری شده.
• حجم عبور و مرور در فضاهای مختلف.
معمولا در آغاز محل و حجم فضای پذیرایی (dining area) از مهمان ها مشخص می شود. در مرحله ی بعد محل فرآوری و پخت غذا با توجه به سایر فضاهای مرتبط مشخص می شود.
فضای غذاخوری:سطح قسمت غذاخوری رستوران براساس فوت مربع برای هر نفر ضرب در تعداد کل افراد که در یک زمان در رستوران می نشینند محاسبه می شود.
نیازهای فضاها:سن و جنس مشتری در نوع خدمات ارائه شده مورد توجه قرار می گیرد؛ کودکان در حدود 8 فوت مربع نیاز دارند در حالی که فردی بالغ به حدود 12 فوت مربع فضا نیاز دارد. این در حالی است که نیمکت های کوچک برخی سالنها در حدود 10 ft و در رستوران های لوکس در حدود 20 ft است. نوع و حجم خدمات ارائه شده نیز بر ابعاد فضا تاثیرگذار است و بابستی فضاهای پرت نیز محاسبه شود.
آرامش مشتری در محاسبه ی ابعاد فضای سالن رستوران نقش اساسی دارد. شلوغی و ازدحام غالباً موجب ناراحتی و نارضایتی می شود، معمولاً جوانان این گونه فضاها را بهتر تحمّل می کنند.
می شود. زمان اشغال صندلی اشاره دارد به تعداد دفعاتی که یک صندلی در طول مدت زمان مشخصی اشغال می شود. این معیار می تواند بر اساس زمان یا بر اساس تعداد پُرس غذا بررسی شود. " زمان اشغال صندلی " با میانگین زمان اشغال یک صندلی بیان می شود. به عنوان مثال اگر " زمان اشغال صندلی "[2] در یک ساعت بررسی شود و میانگین زمان اشغال صندلی 20 دقیقه باشد، زمان اشغال صندلی در یک ساعت 3 خواهد بود. زمان اشغال صندلی براساس تعداد پُرس غذای صرف شده برای تخمین تقریبی سود رستوران مفید است.
زمان اشغال صندلی به موارد ذلیل بستگی دارد: شیوه ی سرو غذا، مشتری، تنوع غذایی، فضای کلی صرف غذا.
زمان اشغال به دلایل طراحی و نحوه ی عملکرد و مدیریت غذافروشی ممکن است افزایش بیابد.
پیشنهاد نمی شود که تمام امکانات برای زمان اشغال کوتاه طراحی شود، امّا در صورتی که زمان اشغال کوتاه از اهداف اساسی طراحی محسوب شود، می توان از شیوه های زیر بدین منظور بهره برد:
برای پذیرایی از غذاهایی استفاده کنید که زمان پخت کوتاهی داشته باشد.
برای زمان اوج شلوغی غذافروشی امکانات کافی در نظر بگیرید.
از نورپردازی با شدت و رنگ مناسب استفاده کنید.
از فضای رستوران (در چیدن میز و صندلی ها) به خوبی استفاده کنید.
و جالب اینکه می توانید از تعدادی صندلی ناراحت برای مبلمان استفاده کنید.
با استخدام کارمندان کافی در سالن رستوران، مشتری ها بلافاصله بعد از نشستن پذیرایی می شوند.
پس از اینکه یکی از میزها خالی شد، بایستی بلافاصله برای مشتری بعدی آماده شود.
بایستی صورت حساب مشتری پس از صرف غذا آماده باشد.
یکی از پارامترهای مهم در تعیین ابعاد سالن غذاخوری، میزان راحتی مطلوب است. ازدحام در غذاخوری ها به استثنای برخی فست فودها و….. مطلوب نیست، چرا که اغلب مشتریان ترجیح می دهند که در فضای کافی غذا بخورند.
برخی استانداردهای عناصر سالن های غذاخوری در جدول 2 آمده است. حداکثر ابعاد در غذاخوری های لوکس تر و بزرگ تر و یا رستوران های تفریحی اعمال می شود. حداقل ابعاد نیز در غذاخوری های کوچک رعایت می شود.
ابعاد تخمینی مربوط می شود به میز، صندلی، میسرهای حرکت و محل سرو غذا و شامل محل سرویس دادن و توالت و ….. نمی شود، این بخش ها بایستی جداگانه محاسبه شوند. ابعاد و چیدمان میز، صندلی، پیشخوان و …. در استفاده ی بهینه از فضا موثر است.
محل آماده سازی و پخت غذا
ابعاد تخمینی این بخش شامل محل تحویل مواد اوّلیه، نگهداری و انبار، آماده شدن مواد اوّلیه پخت غذا و شستشو است (جدول-4)
بخش هایی که بایستی از مواد اوّلیه ی تازه استفاده کنند، بایستی از حداکثر ابعاد تبعیت کنند تا بیشترین امکانات، کارگران و …. در آن بخش فعال باشند. امّا در بخش هایی که از مواد اوّلیه فرآوری شده استفاده می کنند، بایستی از ابعاد کوچکتر تبعیت کنند.
در جدول-5 به تفکیک درصد های پیشنهادی بخش های مختلف رستوران نوشته شده است. در این جدول که به صورت معمول بایستی از مواد اوّلیه ی تازه استفاده کنند، بیان شده است.
مسیرهای حرکتی
در این مسیرها ضربان حرکتی اشخاص و مواد مختلف رستوران اتفاق می افتد و نباید با فضای کار بخش های مختلف اشتباه شود. اولین و کاربرد این مسیرها، و ایجاد ارتباط و حرکت بین قسمت های مختلف رستوران است. با توجه به اینکه این مسیرها صرفاً حرکتی هستند، بایستی تا حد امکان ، چه از نظر ابعاد و چه از نظر تعداد حداقل ممکن- و البته استاندارد- باشند و در عین حال امکان حرکت روان و مطلوب را داشته باشند.
در حالت کلی باید فضای حرکتی و فضای کار تا حد امکان متمایز باشند. بدین منظور یکی از روش های مطلوب عبور کردن مسیر حرکتی به فضای انجام کار است. در برخی موارد می توان برای استفاده ی بهینه از فضا، از فضاهای مشترک حرکت و کار استفاده کرد. به همین علّت هدایت مسیرهای حرکتی در امتداد کنار دیوارها مطلوب نیست.
عرض مسیرهای حرکتی به نوع حرکتی بستگی دارد؛ در صورتی که صرفاً حرکت افراد مدنظر باشد(بدون حمل چیزی) این فضای حرکتی می تواند عرضی در حدود 75 سانتی متر داشته باشد. در استاندارد ACA این اندازه در حدود 10/1 متر پیش بینی شده است. در صورتی که افراد چرخ دستی، بسته و …. با خود حمل کنند 60 سانتی متر به علاوه ی عرض هر آنچه حمل می شود، کافی خواهد بود.
برخی مسیر ها که در آنها بسته ها یا چرخ دستی های بزرگتری حمل می شود، بایستی با دقت بیشتری طراحی شوند.
در شرایطی که مسیرهای ترکیبی حرکت و کار وجود دارد، حداقل عرض 75 سانتی متر برای حرکت از کنار فرد دیگری که مشغول انجام کار است، لازم می نماید. در شرایطی که 2 نفر پشت به پشت مشغول کار هستند حداقل عرض مسیر حرکتی 120 سانتی متر است. نکته قابل توجه این که هر چه فضای کار کمتر باشد، میزان فضای حرکتی مجاور آن نیز کمتر خواهد بود.
محل دریافت مواد اوّلیه
مهمترین عوامل در تعیین ابعاد محل دریافت مواد اوّلیه، تعداد آنها، ابعادشان و نوع موادی است که بایستی همزمان تهیه شوند. نوع مواد تهیه شده به این جهت حائز اهمیّت است که هریک بسته بندی و شیوه ی حمل خاصی دارا است؛ راحتی بازشدن، بررسی کردن، حمل، روی هم گذاشتن و …. هریک وابسته به فضای موجود است.
میزان مواد حمل شده به محل انبار و نگهداری آنها بستگی دارد. تعداد حمل بیشتر در طول هفته، می تواند باعث کوچکتر بودن انبار شود. به همین علّت ابعاد و شکل محل تخلیه و انبار، بایستی پس از مشخص شدن موارد ذکر شده تعیین گردند.
سالن غذاخوری
مسیرهای سرویس دهی معمولاً حداقل عرض 75% متر برای رستوران ها با غذا و سرویس کم تر و حداکثر عرضی در حدود 35/1 متر برای رستوران های کارتی (که با کشیدن کارت غذا دریافت می کنند) دارند. فضای دسترسی به منظور دسترسی راحت تر مشتریان به صندلی ها است. در نتیجه نوع مشتری ها، ابعاد مبلمان و جو حاکم بر سالن رستوران بر ابعاد این دسترسی موثر هستند. حداقل عرض این فضای دسترسی 45 سانتی متر تا 60 سانتی متر است. در مسیرهای حرکتی در کافه تریا ها که مشتریان خود غذایشان را حمل می کنند از 10/1 متر تا 35/1 متر متغیر است.
جدول-5: شکل و ابعاد متعارف میز سالن غذاخوری
پس از تعیین ابعاد و شکل مسیرهای دسترسی، قدم بعدی چیدمان مناسب مبلمان است. ممکن است میزهای دایره یا مستطیلی به صورت شعاعی یا عمود بر هم چیده شوند چیدمان شعاعی کارآمدتر از چیدمان شطرنجی (عمود) است.
وقتی که از چند اندازه ی مدول در کنار یکدیگر استفاده می شود، می توان ابعاد را طوری پیش بینی نمود که به راحتی در کنار یکدیگر تشکیل کلی واحد را دهند.
این شیوه ها، راه هایی عمومی برای دسترسی به طرح مناسب یک غذاخوری هستند که با توجه به جزئیات دقیق تر هر غذاخوری به طرح نهایی خود می توان دست یافت.
سایر بخش های رستوران
در بخش هایی که قابلمه و تابه استفاده می شود به مساحتی در حدود حداقل 6/3 مترمربع نیاز است. فضای مورد نیاز در پشت محلی که سینک قرارگرفته است، حداقل 2/1 متر است. مساحت بخش های فوق الذکر با توجه به نوع تجهیزات و ابعاد قابلمه، تابه ها و …. ممکن است بسیار بیشتر از حداقل های بیان شده باشد. در صورتی که برای شستشوی ظروف از ماشین های ظرف شویی استفاده شود، به مساحت کمتری نیاز است وزمان کم تری نیز برای شستشوی ظروف صرف می شود.
برای شستشوی سایر تجهیزات بایستی فضایی محدود اختصاص یابد که سایر بخش های رستوران خیس و کثیف نشود و فضای ذکر شده به سرعت خشک شود.
این بخش شستشو نباید در مجاورت محل شستشوی ظروف قرار گیرد. ابعاد و نوع تجهیزات نیازهای این فضا را تعیین می کند.
بایستی یک انبار برای شستشوی اضطراری برخی تجهیزات پیش بینی شود؛ این بخش دسترسی مناسب به سالن غذاخوری و آشپزخانه ی مجموعه دارد.
امکانات بهداشتی اساسی، بستگی به کف اتاق، پوشش نهایی کف و مبلمان غذاخوری دارد. بایستی در روند طراحی غرفه ای برای نگهداری چرخ دستی وسایل بهداشتی (janitor supply cart) و برخی تجهیزات فرعی مثل لامپ و …. پیش بینی شود
فضای اداری و عمومی
این فضا شامل هال ورودی، فضای اداری، نگهبانی و اطلاعات، اتاق جلسه و …. می باشد.
هال ورودی:
هال ورودی امکان دسترسی به کلیه قسمت ها را فراهم می کند. هال ورودی با برخورداری از کیفیت مطلوب در طراحی فضا و پلان ساده و قابل درک، امکان انتظار را برای مراجعین فراهم می آورد. این امکان با تامین فضای مناسب برای ایستادن و یا نشستن می تواند تامین شود. ضمناً برای ورود و خروج سریع ورزشکاران و تماشاگران بهتر است طویل و کم عرض باشد تا تخلیه سریعتر صورت گیرد و به قسمت بوفه و رستوران هم دسترسی داشته باشد.
مساحت مورد نیاز فضای اداری بر اساس تعداد نفرات بوده و با توجه به معیارهای زیر قابل برآورد می باشد.
فضای کار مورد نیاز برای دفتر کار مدیر
15 تا 25 متر مربع به ازای هر نفر
فضای کار مورد نیاز برای دفتر کار معاونین
14 تا 18 متر مربع به ازای هر نفر
فضای کار مورد نیاز برای دفتر کار کارکنان اداری
8 تا 9 متــر مربع به ازای هر نفـر
فضای کار مورد نیاز برای دفتر کار مسئولین فنی
8 تا 11 متر مربع به ازای هر نفـر
فضاهای اداری نیاز به تسهیلات رفاهی اختصاصی دارد از جمله سرویس های بهداشتی و رختکن و اطاق استراحت که با توجه به وسعت ورزشگاه و تعداد کارکنان باید پیش بینی های لازم صورت گیرد.
انبار سالن های ورزشی
فضای انبار در سالنهای ورزشی یکی از مهمترین فضاهای پشتیبانی می باشد که بر خلاف تصور باید دارای مساحت نسبتا زیادی معادل 10 درصد مساحت سالن باشد. از آنجایی که دسترسی به وسایل و تجهیزات ورزشی باید سریع و به سهولت تامین شود . پیش بینی انبارهای مستطیل شکل در طول سالن برای ارائه خدمات سریع مناسب تر می باشد . در این انبارها پیش بینی دو در در دو انتها , یکی به سمت داخل سالن و دیگری که در بزرگی است به سمت محوطه بیرون , کمک موثری در کارایی فضای انبار خواهد کرد. اندازه و مساحت انبارها بر اساس سه نوع سالن ورزشی به شرح زیر می باشد.
در سالنهای ورزشی بزرگ مساحت انباری بیش از
100 متر مربع
حداقل ارتفاع در انباری
2.7 متر
عرض در انباری
4.5 متر
در سالنهای ورزشی متوسط مساحت انباری بیش از
75 متر مربع
در سالنهای ورزشی کوچک مساحت انباری حداقل
50 متر مربع
حداقل ارتفاع در انباری
2.2 متر
عرض در انباری
3.6 متر
در فضای باز:
تنیس:
بسکتبال:
WWW.Sport Facilites.com
WWW. Women's Sports.com
WWW.tennis4you.com
فصل دوم
سازه:
وجه مشخصه یک سالن ورزشی، سطح بزرگ و ارتفاع بیش از حد معمول آن می باشد ارتفاعی که خیلی بیشتر از اغلب ساختمانهای دیگر است، مسئله پوشش یک سطح بزرگ در ارتفاع زیاد عمده ترین مسئله سازه ای یک سالن ورزشی می باشد. در این فصل با توجه به طرح به بررسی سیستم ها می پردازیم.
سیستم های ساختمانی با بردار فعال
برخی خصوصیات این نوع سیستم عبارتند از :
الف ) اعضـای توپر و کوتاه و مستقیـم الخط ( میله ای ) عناصر تشکیـل دهنـده سیستم های ساختمانی با بردار فعال هستند.
ب ) کاربرد این سیستم به سبب انتقال نیرو در جهت اعضاء و اینکه طول عضو نسبت به مقطع آن نیروی فشاری و کششی بیشتری را تحمل می کند، می باشد.
پ ) سیستم های ساختمانی با بردار فعال امکان ایجـاد دهنه های فوق العاده بزرگ را می دهد.
ت ) در این سیستم یک نیرو به وسیله اعضاء مشترک یک مفصل به چندین نیروی مساوی کوچکتر و در جهت های مختلف تقسیم می گردد.
ث ) بهترین زاویه ( بهینه ) قرار گرفتن اعضاء نسبت به یکدیگر بین 45 تا 60 می باشد.
ج ) سیستم های با بردار فعال در ساختمان بصورت خرپاها مورد استفاده قرار می گیرند.
چ ) کلیه سیستم ها مثــل ( قوسی ـ قابی یا پوسته ای ) می توانند در بطن خود تبدیل به سیستم های خرپا شوند.
ح ) بعلت امکانات عالی چفت و بست و سوار شدن رویهم، این سیستم جهت ساختمانهای مرتفع به خوبی قابل استفاده است.
خ ) این سیستم به علت امکانات نامحدود ترکیب و استاندارد شدن قطعات و گرفتن حداقل فضا سازه مناسبی می باشد.
سیستم های ساختمانی با بردار فعال شامل سیستم های زیر است :
الف ) سیستم های خرپای صفحه ای
ب ) سیستم های خرپای قوسی
ج ) سیستم های خرپای فضائی
که حال به بیان خصوصیات هر کدام از سیستم های فوق الذکر می پردازیم.
سیستم های خرپای صفحه ای
برخی از خصوصیات این سیستم عبارتند از :
الف ) دلیل بوجود آمدن یک واحد خرپا، اضافه شدن یک عضو به قاب، جهت نگهداری و تعادل قاب است.
ب ) سیستم خرپای صفحه ای از شکل گرفتن هندسی اعضاء به عنوان اضلاع شبکه های هندسی به وجود می آید و نیروها در همان جهت انتقال می یابند.
پ ) معروفترین و متداول ترین خرپاهای صفحه ای خرپاهای مثلی شکل هستند.
ت ) در این سیستم محل قرارگرفتن ستونها در زیر مفصل می باشد.
ث ) مفصل محل برخورد و اتصال اعضاء با یکدیگر می باشد و طراحی مفصل کمک بزرگی به بهتر کارکردن سیستم می کند.
ج ) منظور از خرپای صفحه ای خرپایی است که کلیه اعضاء آن در صفحه قرار بگیرند.
چ ) هر چه تعداد اعضاء خرپا بیشتر گردد توزیع نیرو هم بیشتر می گردد، البته خرپای بدست آمده بهینه نیست.
سیستم های خرپای فضائی
برخی از خصوصیات این سیستم عبارتند از :
الف ) مبنای به وجود آمدن خرپای فضایی، واحدهای فضایی است که در آنها اعضاء خرپا به جای اضلاع و مفاصل به جای رئوس می باشند. بنابراین کلیه احجام در ترکیب و توسعه می توانند تولید خرپاهای فضائی بکنند.
ب ) واحدهای فضائی یا حجم های فضائی احجام تو خالی هستند که اعضای میله ای شکل بعنوان یالهای آنها محسوب می شوند. بهترین حجم های مورد استفاده در این سیستم حجم های افلاطونی هستند، البته بقیه حجم ها به وسیله توسعه و یا کنار هم چینی و یا از بهم وصل کردن رئوس این احجام بدست می آید.
پ ) مزیت این سیستم امکانات مختلف شرایط بارگذاری و ستون گذاری، امکان ایجاد دهنه های بزرگ در دو جهت و تنوع پوشش از نظر انتخاب مصالح و استاندارد شدن واحدهاست.
ت ) دانستن علم شبکه های فضایی ( احجام کریستالر و غیره ) کمک بزرگی در طراحی این سیستم است.
مکانیسم باربری خرپای فضایی
فصل سوم :
تاسیسات مکانیکی
و الکتریکی
تاسیسات مکانیکی
تخلیه هوا و تهویه مطبوع
سیستم های تخلیه (هواکش ) اتاق، برای تضمین هوا، به خصوص برای اتاق مورد استفاده قرار می گیرند. برای اجرای این هدف ، باید بسته به نوع کاربرد ، الزامات زیر برآورد شوند:
الف) برطرف کردن هر گونه ناخالصی از هوای اتاق :شامل دود سیگار و دیگر مواد مضر و مواد معلق،
ب) برطرف کردن گرمای محسوس از اتاق : مقادیر ناخواسته هوای گرم یا سرد،
ج) برطرف کردن گرمای پنهان از اتاق : جریان آنتالپی از هوای خشک به سمت هوای مرطوب ،
د) نگه داری فشار موجود : نگه داشتن فشار در ساختمان برای حفظ در برابر تغییرات ناخواسته هوا.
(تهویه)و یا هوای مناسب (فیلتر کردن هوا) حل شده است. الزامات بند (ب) و (ج) معمولاً با یک رویه ترمودینامیک مناسب و یا برای درجه های کم (محدود) با جابه جایی هوا برطرف می شوند و الزامات بند (د) با انواع مختلف کنترل میکانیکی از ذخیره و خروج هوا حل می شود.
تخلیه طبیعی هوا
ورود هوای غیر قابل کنترل ، از طریق درزها و سوارخ های درون چارچوب پنجره، درها و پشت دری ها (به عنوان نتیجه اثرات باد) ، بیشتر از دیوارهای ساختمان می باشد. به هر حال، معنی استفاده روز افزون از اندازه های عایق بندی حرارتی در ساختمان، این است که منابع تخلیه بین سوراخ های درها و پنجره ها دیگر کافی نیستند و بنابراین باید تخلیه های کنترل شده ای را با استفاده از سیستم های مکانیکی فراهم نمود و اگر لازم باشد ، با جایگزین کردن مقدار انرژی از دست رفته به عنوان یک نتیجه ، آن را فراهم کرد.
جابجایی هو از پنجره معمولاً برای اتاق های مسکونی کافی است. پنجره های کشویی در جایی که هوای خارچی از پایین داخل و هوای داخلی به سمت بلالا جریان دارد مناسب هستند.جابه جایی شدید، به وسیله سیستم های مکانیکی ایجاد می شود. مطابق با مقررات ساختمانی، این سیستم برای حمام های بدون پنجرع و توالت ها ، با خارج کردن هوا از طریق مجراهای هوا لازم است . ضرورت جریان هوا ذخیره از طریق دریچه های دستگاه های تخلیه، پنجره ها و یا سوراخ های درون مصالح ساختمانی نیز باید مجاز دانسته شود . علاوه بر آن ، تا حد امکان باید شرایط داخل شدن هوای خشک بیرون فراهم شود.
نصب دریچه های ساده جابه جایی هوا در دیوارهای خارجی ، برای جریان هوا به سمت داخل و خارج ، ممکن است به خطر خشکی هوا در زمستان منجر شود که سیستم های مکانیکی هوا کش در این زمینه ، بهتر عمل می کنند.
رطوبت هوای اتاق
بیشترین مقدار رطوبت در هوا برای راحتی انسان ، Kg 5/11 آب در هر کیلو هوای خشک بوده و نباید از رطوبت نسبی 65% تجاوز شود. کمترین جریان هوای تازه برای هر نفر در سینماها ، سالن های مهمانی ، کتابخانه ها ، نمایشگاه ها ، فروشگاهها ، موزه ها ، و سالن های ورزشی حدود 20 است. این مقدار، برای دفترهای شخصی، فروشگاه ها آذوقه، سالن های کنفرانس ، اتاق های استراحت ، سالن های سخنرانی و اتاق های هتل حدود 30، برای رستوران ها 40 و برای دفترهای با پلان های باز 50 است.
تخلیه هوا و تهویه مطبوع
مراحل متعددی برای هواکش و تهویه وجود دارد . که صاف کردن (فیلتر کردن)، گرم یا خنک نمودن هوا، شستن ، مرطوب کردن و تبخیر خنک در این صفحه مورد بحث قرار می گیرد. صاف کردن (فیلتر کردن)
تمیز کردن هوا برای حذف مواد گرد و غبار.
الف) صفحات فولادی روغن زده فیلتر در محفظه های فیلتر هوا یا فیلتر های جریان اتوماتیک، به ویژه برای تهویه قسمت های صنعتی به کار می رود. مضرات : به همراه آوردن غبار روغنی.
ب) شبکه های خشک لایه فیلتر که از بافته ها یا مواد شیشه ای درون قاب های فلزی ساخته شده اند و دوباره قابل استفاده نیستند ؛ همچنین به عنوان نوارهای غلتکی فیلتر با تمیز کردن خودکار به کار می روند.
ج ) فیلتر هوای الکترواستاتیک؛ گرد وغبار یونیزه می شوند و روی صفحات فلزی با بار منفی جذب می شوند. مقاومت هوا بسیار اندک است. مضرات ؛ محفظه های فیلتر بسیار بزرگ است و تمیز کردن با آب ممکن است .
د) فیلتر کردن رقیق از طریق کاغذهای فیلتر و یا مواد شیشه ای .
مزایا: تولید ارزان قیمت ، فاسد شدن در هوایی که دارای مواد مضر است ؛ امنیت اجرای بالا.
مضرات: مقاومت بالاتر هوا در مقایسه یا فیلترهای الکترواستاتیک ، که هر چه فیلتر کثیف تر شود، با توجه به جدایی جریان هوا ، مقاومت هوا نیز افزایش می یابد.
هـ) شستن هوا : به غیر از دوده ها، گرد و غبار ، ذرات معلق و بخارات اسیدی را از هوا بیرون می آورد . بنابراین در مکان هایی که تعدادی دستگاه حرارت زای روغنی نصب شده نباید مورد استفاده قرار گیرد.
گرم کردن هوا
الف) قابلیت کنترل با جریان تحت جاذبه ، دستگاه های گرم کننده سوخت جامد محدود است.
ب) قابلیت کنترل با گاز طبیعی و نفت. وسایل گرمایی الکتریکی خوب است.
ج) گرم کردن با آب گرم و ولرم با فشار کم، با استفاده از لوله های رادیاتور ظریف از جنش گالوانیزه و لولهمسی با پره های مسی یا آلومینیومی . قابلیت کنترل بسیار ساده و خوب است. هیچ احتیاجی به دودکش و لوله در محل ندارد.
خنک کردن هوا
این وسایل طبق قاعده برای موارد صنعتی که در آن باید دما و رطوبت برای کل سال ثابت نگه داشته شود و همچنین برای ساختمان های تجاری، بلوک های دفتری اداری ، تیاترها و سینماها مورد استفاده قرار می گیرند.
الف) خنک نگه داشتن هوا با جریان های هوا و یا فواره های آب ، در دمای 13، آب فواره باید تا آن جایی که ممکن است برگشت داده شود تا سطح آب زیر زمینی ثابت بماند. در بسیاری از شهرها ، اجازه استفاده از جریان های آب برای سرد و خنک کردن صادر نمی شود. زیرا قیمت بالای آب ، غیر اقتصادی بوده و استفاده از فواره های آب نیز، به تایید مقامات آب احتیاج دارد.
ب ) سیستم های خنک کننده فشاری برای تهویه اتاق، باید طبق مقررات مورد استفاده قرار گیرد و از مواد خنک کننده غیر سمنی مثل فریون 12، فریون 22 (F22 و F12) و غیره استفاده شود. اگر دستگاه خنک کننده در مجاورت مستقیم مکان تهویه هوای مرکزی باشد، تبخیر مستقیم مواد خنک کننده باید داخل رایاتورهای خننک کننده دستگاه تهویه انجام بگیرد. ازسال 1995 ، موادی که دارای CFCS است ممنوع است.
ج) در دستگاه های بزرگ، خنک کردن آب باید در یک جریان بسته و با توزیع به وسیله پمپ صورت بگیرد.
مزایا : دستگاه خنک کننده مرکزی می تواند در جایی قرار بگیرد که سر و صدا و ارتعاش آن مشکل ساز نبوده و هنگام استفاده نیز کاملاٌ امن باشد. امروزه سیستم های آب سردکن متراکم شده و واحد های تهویه هوا خنک کننده های پیش ساخته در دسترس هستند.
برای دستگاه های خنک کننده بزرگ
د) تراکم مواد خنک کننده در واحد فشار آب بندی شده (دستگاه اتوماتیک کامل با متراکم کننده، خنک کننده آب و میعان کننده)، ارتعاش کم و سطح صدای بسیار کم.
هـ ) وسایل خنک کننده جذبی با برومیدلیتیوم و آب ، به علب تبخیر آب ، گرما از آب خارج می گردد تا خنک شود ، بخار آب نیز به وسیله برومیدلیتیوم جذب و دوباره در سیکلی دایره ای تبخیر می شود.پس چگالی آن بالا رفته به شکل مایع در آمده وبه سمت تبخیر اولیه حرکت می کند. صدای آب بسیار اندک است و سیستم جلوگیری از ارتعاش و تکان آن ، فضای کمی را اشغال می کند.
و) خنک کننده جریان سریع : یک جریان سریع با سرعت بالا موجب فشار منفی در مخزن می شود. آب خنک شده ای که در جریان است اتومیزه و تبخیر شده در همان زمان نیز خنک خواهد شد . آب سرد، به خنک کننده های هوای دستگاه تهویه هوا انتقال می یابد. این روش خنک کردن ، در موارد صنعتی کاربرد فراوانی دارد.
گرمای کندانسور باید در تمام سیستم های خنک کننذهمکانیکی از بین برود. برای رسیدن به این منظور ،وسایل متعددی به کار گرفته می شوند. مثل کندانسورهای با آب خنک شده که به وسیله فواره های آبی یا آب در جریان خنک می شوند و کندانسورهای باهوا خنک شده.
در کندانسورهای با آب خنک شده ، نصب فواره های آبی باید به تایید مسئولان محلی آب برسد. در ضمن باید آزمایش های دقیقی نیز انجام گیرد تا فواره آب، هیچ ماده متجاوزی را که به کندانسورها در دستگاه خنک کننده آسیب می رساند همراه نداشته باشد. اگر مناسب باشد، باید از کندانسورهای مقاروم آب دریا استفاده کرد(عوامل هزینه باید در نظر گرفته شود.)
نصب یک سیستم خنک کننده بازگشتی روی دستگاه های جریانی آب (برج خنک کننده) ضروری است. دربرج خنک کننده آب در جریان یافته و به وسیله هوا خنک می شوند (خنک کردن تبخیری) ، برج های خنک کننده باید دور از ساختمان ها وبه علت صدایی که تولید می کنند بهتر است روی سقف ساختمان ها قرار گیرند . همین کار، باید برای کندانسورهای هوای خنک نیز به کار رود.
شستن ، مرطوب کردن و تبخیر کردن سرد
شوینده هی هوا، رطوبت را برای هوای خشک (اگر درست اجرا شده باشد) فراهم می کنند و همچنین تا درجه مشخصی، تمیز کردن هوا را نیز فراهم می آورد . با اشباع کردن یعنی افزایش مقدار آب در هوای دستگاه شوینده ، خنک کردن به وسیله تبخیر می تواند در همان زمان اتفاق بیفتد . این موضوع امکات خنک کردن ارزان قیمت برای متعادل کننده های هوای صنعتی را در مکان هایی که هوای خراج، رطوبت کمی دارند فراهم می آورد. آب در شوینده هوا و با استفاده از پمپ ها و پخش کننده های جریان سریع به خوبی اتومیزه می شود. پخش کننده ها در صفحات فلزی گالوانیزه شده، مصالح ساختمانی آب بندی شده و یا بتن قرار می گیرند . یک تصفیه کننده هوا یا صفحات کنترل آب ، از داخل شدن آب در درون محفظه دستگاه تهویه جلوگیری می کنند.
دیگر وسایل مرطوب کردن
الف ) دستگاه متمرکز با مخازن تبخیر گرمایی به صورت الکتریکی یا جریانی (ضررآن) مخازن تبخیر روی عناصر گرم کننده با اتومیزه کننده ها، بدر مقیاس آن است ، و ج) اتومیزه کننده های چرخشی (دستگاه های گرد و غبار معلق) فقط در جایی که حجم کمی از هوا وجود دارد قابل استفاده هستند.
تخلیه هوا و تهویه مطبوع
طراحی مناسب تهویه ، بسته به اجرای آن می تواند 80 تا 90% کارآیی داشته باشد. هم پروانه شعاعی و هم پروانه هی محوری سطح یکسان صدایی را تا رسیدن به فشار دمش کلی حدود mm 40 در بالای آب تولید می کنند . در بالاتر از این سطح ، پروانه های محوری پرصداتر بوده و به خصوص در ساختمان های صنعتی به کار می روند . برای عناصر صداگیر، شالوده های ویژه ای فراهم می شود تا سطوح ارتعاش را از هم جدا کند.
صداگیر
درلوله های هوا، برای کاهش صدای ماشین ها به اتاق هایی که دستگاه های تهویه مطبوع دارند، از عناصر گیرنده صدا استفاده می شود. طول این عناصر در جهت جریان هوا، بسته به صداگیری لازم 5/1 تا 3 متر است. در طراحی ، مسیرهای آرام کننده ای را که از مواد غیر قابل احتراق ساخته شده اند می توان در دستگاه جای دادمثل تخته فیبرهای قالبگیری شده یا صفحاتی که با مادهعایق پشم سنگ پر شده اند. برای عایق بندی صدا در ساختا سازه نیز، باید الزاماتی در نظر گرفته شود.
تاسیسات الکتریکی
در این بخش سعی بر این است که به اختصار به ذکر استانداردهایی در رابطه با سیستم برق رسانی و مخصوصا میزان نور در فضاهای مختلف بپردازیم .
سیستم برق مصرفی
برق مصرفی شامل جریان 220 تا 380 ولت به صورت سه فاز متناوب که سیم نول آن به زمین ارتباط داده می شود و این ینرو به شرح زیر مورد استفاده قرار می گیرد :
-مورد استفاد هجهت روشنایی
-مورد استفاده جهت تاسیسات
– مورد استفاده توسط وسایل و دستگاههای مختلف
سیستم روشنایی
الف ) فوتبال :
روشنایی زمین فوتبال به علت باز بودن سطح بالای زمین بازی ، بیشتر از سایر سالن ها بوده و توسط چراغ های واترپروف رفلکتوری در بالای زمین روشن می شود .
ب) سالن های ورزشی مختلف :
-جهت والیبال و بسکتبال و تنیس : روشنایی آن بین 750تا 1000 لوکس توسط چراغ های رفلکتوری انجام شده و سطح زمین بازی توسط تعدادی پروژکتور به طور مستقیم مورد تابش قرار می گیرد .
-جهت ورزش های رزمی: روشنایی آن بین 300 تا 400 لوکس توسط چراغ های رفلکتوری انجام شده و سطح زمین بازی توسط تعدادی پروژکتور به طور مستقیم مورد تابش قرار می گیرد.
-استخر شنا: میزان روشنایی استخر معمولا بین 500 تا 700 لوکس در نظر گرفته شده و از نوع چراغ های رفلکتوری واترپروف استفاده می شود ؛ضمن آنکه سطح آب توسط تعدادی پروژکتور به طور مستقیم مورد تابش قرار می گیرد .
فصل چهارم :
برنامه فیزیکی و ریز فضاها:
1- استخر
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
استخر تفریحی
سونا خشک
سونا بخار
جکوزی
بوفه
اتاق تعویض لباس
اتاق دوش
اتاق سرویس
فضاهای ارتباطی
جمع کل
2- سالن بدنسازی
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
فضای سالن
سرویس بهداشتی
اتاق دوش
اتاق تعویض لباس
بوفه
جمع کل
3-بولینگ
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
فضای سالن
سرویس بهداشتی
اتاق دوش
رختکن
بوفه
جمع کل
سالن چند منظوره:
4-والیبال
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
فضای سالن
سرویس بهداشتی
اتاق دوش
رختکن
جمع کل
5-ورزش های رزمی
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
فضای سالن
سرویس بهداشتی
اتاق دوش
رختکن
بوفه مشترک این سه فضا
جمع کل
6- سالن بدمینتون :
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
فضای بدمینتون
بدمینتون
سرویس بهداشتی
اتاق دوش
اتاق تعویض لباس
رختکن
جمع کل
7- رستوران و کافی شاپ:
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
فضای رستوران و کافی شاپ
بار
آشپزخانه
رستوران روباز
جمع کل
8- تاسیسات
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
اتاق تاسیسات
جمع کل
9- فضای انتظار و اطلاعات
فضا
سرانه m2
ظرفیت
ابعاد و مساحت واحد
تعداد
مساحت کل m2
انتظار و اطلاعات
جمع کل
منابع:
مجله معمار شماره پنجاه و چهار،سال 1388
نویفرت ، ارنست ، نویفرت – اطلاعات معماری ، مظفری ترشیزی ، حسین ، انتشارات آزاده 1382
نکاتی درباره معماری مجموعه های ورزشی-انتشارات گروه مهندسین ماور:نظام عامری-کمونه-خسروی
مجله ی معمار ، شماره چهارم ، بهار 1378.
Time Saver Standards for landscape architecture/Charles W.Harris & Nicholas T.Dines
WWW.Architectural Record Project Portfolio Richard E_ Lindner Athletics Center.com
WWW.Kenyon Athletic Center – Building Types Study – Architectural Record.com
WWW.Women's Sports.com
WWW.tennis4you.com
WWW.Sport Facilites.com