به نام خدا
مقدمه :
حوادث ناشی از انجام کار تعمیراتی که اغلب به دلیل عدم رعایت اصول ایمنی بوقوع می پیوندند، علاوه بر خسارات جانی اثرات اقتصادی بسیار سنگین بر بازدهی و سرمایه موسسات تولیدی و صنعتی دارند. خسارات مادی ناشی از حوادث ممکن است جبران ناپذیر باشد ، ولی خسارات جانی و اثرات روانی وارد بر روحیه کارکنان هرگز قابل جبران نخواهد بود.
حوادث به خودی خود به وجود نمی آیند بلکه زائیده عللی هستند. آن علل ممکن است خود انسان و یا ابزار آلات ساخته شده دست او باشند. با توجه به اهمیت جنبه های انسانی این مسئله و این که هر فردی ممکن است در مرحله ای از کار در معرض سوانح و حوادث قرار گیرد، می بایست بر حسب اشتغال و تماسی که با عوامل مختلف حرفه ای و شغلی خود دارد، از خطرات بالقوه آن اگاهی داشته باشد و در جهت پیشگیری آن اقدام کند. .
با توسعه صنعت سوانح ناشی از کار زیادتر شد و این امر سبب گردید که مسئولین امر توجه خاصی به ایمنی افراد بنمایند بطوری که اگر به تاریخچه صنعت رجوع کنیم ، ملاحظه می شود که تلفات و صدمات مربوط به حوادث و سوانح صنعتی در ابتدای کار به مراتب بیشتر از حال بوده است ، زیرا پیشرفت تکنولوژی و توسعه صنعت و عدم وجود اطلاعات لازم یک رشته حوادث ناگوار و خطرات جانی به وجود می آورد که جبران آنها تقریبا غیر ممکن بود. ولی چندی نگذشت که سرپرستان ، استادکاران درصد جلوگیری از بروز حوادث فوق برآمدند . علی رغم تمام کوششهایی که تاکنون در این زمینه انجام شده است جلوگیری از حوادث کار مشکلی نیست، چه اگر علت و سبب وقوع حوادث را بدانیم ودر رفع آن بکوشیم، احتمالا به پیشگیری آن که اصل مورد نظر است خواهیم رسید. عده ای در این فکرند که بعد از بروز حوادث درصدد جبران ان برآیند و حتی الامکان از توسعه خطرات بکاهند .ولی عاقلانه و منطقی ان است که قبل از بروز حوادث عوامل نسبی آن را کشف کنیم و به جای جبران خسارات، به طور دقیق میتوان بیان داشت که اغلب افراد از این امر سرباز می زنند و از رعایت اصول ایمنی خودداری می کنند. این جاست که اهمیت آموزش و آشنا کردن افراد به رعایت اصول به خوبی روشن می شود . مدیران و سرپرستان باید این وظیفه مهم و اساسی را بعهده بگیرند و روش پیشگیری از سوانح وایجاد محیط ایمن را به طریقی که برهمگان، به ویژه سرکارگران و کارگران امکان پذیر باشد گوش زد نمایند.
مهندسین حفاظت و ایمنی و متخصصین بهداشت صنعتی نقش بسیار حساس و مهمی را در انتقال این آگاهی و پیاده کردن روش های درست آموزشی ایفا می کنند. لذا لازم است که همکاری بسیار نزدیکی بین کارکنان و مسئولین ایمنی برقرار شود. برای انجام این مهم باید پذیرفت که اجرای فنون و روش های ایمنی یکی از اصول اولیه کار و جزلاینفک آن است و رعایت آن است و رعایت آن می بایست مورد قبول و موافقت کارگران ، استادکاران ، سرپرستان هر شغلی قرار گیرد.
پروانه کار
برای کار در فضای بسته با هر محل دیگری که در آنجا بکار انداختن ناگهانی و غیر مجاز ماشین آلات و ادوات منجر به بروز خطر می گردد. همچنین در محلهائی که وجود خطر گازهای مسموم کننده و قابل اشتعال یا کمبود اکسیژن یا وجود مواد مضر دیگر ممکن است باعث بروز صدمات و ضایعاتی گردند. میبایستی روش ایمنی کار با کسب اجازه اعمال گردد. اتخاذ این روش از بروز سوانح بسیاری جلوگیری خواهد نمود.
پروانه کار، فرم مخصوصی است که منحصرا بوسیله مقام مسئول صادر می گردد . این فرم نشان می دهد که آزمایشهای مخصوص انجام و اقدامات احتیاطی لازم به عمل آمده است و تایید مینماید که کار در محل قید شده تحت شرایط و زمان معین بلامانع و بی خطر است. ضمنا در این فرم اقدامات ایمنی دیگری نیز که بایستی بوسیله کارکنان انجام پذیرد و تصریح میگردد.
در تنظیم پروانه کار معمولا محلی برای امضاء شخص مسئول انجام کار در نظر گرفته می شود و امضاء این شخص دلالت بر آنست که فرم پروانه کار را دقیقا مطالعه و از شرایط و حدود کار به ترتیبی که در فرم تصریح گردید مطلع است.
شخصی که کار را انجام می دهد بایستی پروانه کار را مادام که در حال انجام است نزد خود نگهدارد. بهترین روش این است که پروانه کاررا در قاب مخصوص گذارده به نحوی که کاملا دیده می شود روی دستگاه بیاویزند تا نشان دهند که شخص یا اشخاص مشغول کار در روش دستگاه هستند. در هنگامیکه کارکنان به طور متفرق در قسمتهای مختلفی دور از هم بکار مشغولند لازم است پروانه کار جداگانه یا نسخه هایی از آن برای هر محل به طور جداگانه بایستی صادر گردد.
پس از خاتمه کار کلیه پروانه ها بایستی قبل از تحویل کار به شخص صادر کننده تسلیم شوند، رعایت این موضوع حائز اهمیتی درحد گواهی و صدور پروانه است زیرا تنها باین وسیله است که مسئول صدور میتواند اطمینان حاصل کند که کلیه کارکنانی که در کارگاه یا ناحیه ای که بکار گماشته شده بودند آن جا را ترک گفته اند و به یقین آگاه شود که کلیه ابزار وارداتی که بوسیله کارکنان به محل کار برده شده و وجود آنها در هنگام عادی کارگاه موجب بروز خطر است تماما از کارگاه بیرون برده شده اند. او همچنین میتواند مطمئن شود که کلیه وسائل حفاظتی کارگاه در جای خود مستقر و کارگاه از هر جهت برای شروع کار عادی آماده شده است. در کلیه مواردی که کار در فضای بسته ، مخازن، حفره ها ، گودالها، لوله ها ، دودکشها و سایر ادوات سربسته که در آنجا همیشه احتمال وجود گازهای مسموم کننده میرود صدور پروانه کار لازم و ضروری است . برای کار با مواد منفجره نیز پروانه کار لازم است.
مقررات صدور پروانه کار
مسئولین اداره تعمیرات و بازرسی و سایر ادارات سرویس دهنده مجاز به تعهد انجام کار بر روی دستگاهها یا در کارگاههائی که تحت کنترل گروههای دیگر است نیستند مگر اینکه از طرف مسئول دستگاه یا کارگاه که در اینجا مقام مسئول نامبرده میشود اجازه کتبی برای انجام کار صادر شود.
پروانه کارهای سرد ملزم به انجام کارهائ است که جزء کارهای عادی و روزمره نبوده و بر روی مخازن ، لوله ها و وسائل در نواحی ممنوعه انجام می پذیرد.
زمانیکه آزمایش گاز لازم باشد کلیه پروانه ها بایستی به امضای آزمایش کننده گاز و متصدی قسمت و یا مقام مسئول و سرپرست مسئول انجام کار برسند . به منظور اعمال بیشتر مقررات ایمنی فقط طبقه مخصوصی از سرپرستان مجاز به صدور پروانه کار هستند.
پروانه کارهای حرارت زا پروانه کارهای حرارت زا ملزم انجام کارهائی است که در آنها از ماشینها و ادوات جوشکاری ، یا ادواتی که کار کردن با باعث ایجاد جرقه و حرارت که می تواند ابخره قابل اشتعال را آتش زند استفاده شود.
تعریف محیط کار خطرناک
محیط کار خطرناک به مناطقی اطلاق می شود که بعلت انجام کار و یا انبار کردن وسائل امکان خطر آتش سوزی و انفجار در آن مناطق وجود داشته باشد و آنها را مناطق ممنوعه هم می نامند.
این مناطق عبارتند از :
1-محل هایی که با نفت یا فرآورده های نفتی به مقدار زیاد سرکار داشته و یا ذخیره شده باشند مثلا پالایشگاهها -مخازن نفت -بنادر و اسکله های نفت و گاز مایع -ایستگاههای تقویت فشار نفت و گاز -چاه های نفت و گاز -خطوط نفت و گاز- مراکز سوخت گیری .
2-انبارهای مواد منفجره
3-محل هائی که در آنها از مشتقات نفتی یا مایعات قابل اشتعال استفاده می گردد مثل ازمایشگاهها و مراکز تعمیر ابزار و وسائل .
معمولا در مناطق خطرناک از تابلوهای سیگار نکشید استفاده شده و مسئولین ایمنی بطور دوره ای یا متناوب بازرسی های ویژه ایمنی را بعمل می اورند انجام هر کار حرارت زا در این مناطق مستلزم صدور پروانه کار حرارت زا بوده که با رعایت مقررات و دستورالعمل موجود بایستی عمل گردد.
مناطق خطر بشرح زیر طبقه بندی می شوند:
مناطق بخش (0)
مناطقی است که وجود اتمسفر خطرناک در آنها همیشگی است چنین مناطقی در عملیات صنعت صنعت نفت بندرت یافت می شوند برای مثال محلهای سربسته مانند فضای ابخره (VAPOUR SPACE) ظروف بسته و مخازن ذخیره نفت خام.
مناطق بخش (1)
مناطقی است که احتمال ایجاد آتمسفریک خطرناک در آنها هر آن وجود داشته و اقدامات ایمنی مخصوص بایستی مراعات گردد.
مناطق بخش (2)
مناطقی است که در شرایط عادی بی خطرند ولی امکان آزاد شدن نفت و گاز به علت نقص فنی و عوامل دیگر وجود دارد.
کلیه مناطق دیگر بجز موارد بالا مناطق بی خطر نامیده می شوند.
مقررات انجام کارهای سرد
کار سرد به انواع کارهایی اطلاق می شود که در نواحی خطرناک بوسیله اشخاصی که مسئول همیشگی کار بر روی دستگاه نیستند انجام پذیر و انجام آن مستلزم استفاده از شعله های بدون حفاظ وسائل حرارتی ، وسائل و ادوات جرقه زا یا فشار شدید که ممکن است باعث احتراق مواد گازهای قابل اشتعال شوند نباشد.
اقدامات پیشگیری در اخذ پروانه کار سرد:
1)چنانچه قبلا اشاره شد هیچکس حق دخول به مخازن را ندارد مگر اینکه پروانه کار سرد که به منزله اجازه ورود به مخازن است برایش صادر شده باشد.
2)هرگاه لازم باشد کاری در مخازن انجام گیرد، بایستی ترتیبات لازم برای دخول و خروج ایمن از مخزن داده شود.
3)مخازنی که برای کار در آنها کارکنان موظف به استفاده از دستگاه تنفس باشند بعنوان مخزن خطرناک تلقی می شوند.
4)مادام که کار در یک مخزن خطرناک در حال انجام است بایستی حداقل یکنفر برای کمک و نجات در مواقع اضطراری در خارج از مخزن بایستد.
تمدید و اعتبار پروانه ها
کارهایی را که در دست انجام می باشند و در هنگام آغاز پروانه ها برای آنها اخذ شده میتوان در صورتی برای دومین بار وسومین مرحله کار نوبتکاری ادامه داد مشروط بر اینکه در آغاز هر نوبتکاری محیط و شرایط کار دقیقا بازرسی و آزمایشات لازم مجددا انجام پذیرد بعلاوه مقام مسئول ناحیه و مقام انجام دهنده چنانچه قبلا نیز مطرح گردید بایستی پروانه صادر شده را مجددا امضاء کنند.
تهیه پروانه کارهای سرد و گرم
1-نسخه اصلی پروانه بایستی در اتاق کنترل واحد یا در دفتر مقام مسئول ناحیه نصب گردد.
2-نسخه دوم نزد انجام دهنده کار تا پایان کار در محل خواهد بود. (توصیه می شود آنرا در محوطه کار الصاق نمایند. )
3-نسخه سوم به اداره ایمنی و آتش نشانی منطقه مربوط جهت بازرسیهای متناوب ارسال گردد.
خاکبرداری و زمین کنی
1-برای خاکبرداری در محلهائی که در آنها احتمال وجود کابل تلفن یا برق، خطوط گاز و نفت که ممکن است در اثر عملیات خاکبرداری صدمه دیده موجب خطرات شدید گردند پروانه کار سرد ضروری است.
2-کلیه زمینهای کند شده و یا حفره های در هر منطقه ای که احتمال عبور کارکنان از آن محل موجود است بایستی بوسیله ای پوشانیده و یا اطراف آن بوسیله طناب و یا نرده ای در هنگام شب محصور گردد.
3-در موقع عملیات خاک برداری و کندن زمین جاده ها باید علامت و چراغ اخطاری نصب گردد یا آنکه افرادی را مامور نموده تا وسائط نقلیه را راهنمایی کنند.
آماده نمودن محل کار :
1)قطع جریان برق یا نفت در دستگاه
2)جداکردن وسیله از سایر دستگاههای مرتبط به آن بوسیله قرار دادن جدا کننده یا قطع نمودن لوله ها و بستن انتهای باز آنها .
3)پاک کردن دستگاه از مواد مختلف و گازها
4)پاک کردن و تمیز کردن دستگاه از مواد قابل احتراق
5)بستن تمام آبروها و لوله های فاضل آب از فاصله 25 متری تا محل انجام کار حرارت زا.
6)برداشتن یا مرطوب نگهداشتن روکشهای برزنتی ، کف پوشهای چوبی سکوها ، داربست و غیره .
سرپرستی و اقدامات احتیاطی
سرپرست مسئولی که مامور اجرای کار است باید قبل از شروع کار اطمینان حاصل نماید که لوله برای کار اماده شده و هیچ نوع خطری موجود نبوده و محتوی لوله و جریان آن کاملا تحت کنترل است .
9