اصول ایمنی در کارگاه ها



بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:
اصول ایمنی در کارگاه ها

فهرست
مقدمه 4
تسهیلات رفاهی کارکنان 7
مشخصات و موارد کاربرد وسایل حفاظت فردی در کارگاه های ساختمانی 7
رعایت نکات ایمنی در کاربرد وسایل و تجهیزات 7
ایمنی در استفاده از نردبان ها 8
ایمنی در برپا کردن و استفاده از داربست 8
ایمنی در برپا کردن داربست 8
ایمنی در حمل و نقل و انبار کردن مصالح 9
ایمنی در انجام عملیات خاکی 10
مقدمات گودبرداری 10
حفاظت عمومی هنگام انجام عملیات گودبرداری 10
رعایت نکات ایمنی در حفر چاه 11
ایمنی در کارهای بتنی 11
ایمنی در کار قالب بندی 11
ایمنی در آرماتوربندی 11
ایمنی در کارهای متفرقه بتن ریزی 12
ایمنی در برپا کردن اسکلت فلزی 12
جوشکاری 13
کارهای مقدماتی تخریب 13
عملیات تخریب 14
مقررات متفرقه 15
نظم و نظافت کارگاهی (House Keeping ): 16
ایمنی محیط کار: 16
مهمترین عوامل موثر در ایجاد حادثه بشرح زیر است: 17
نکاتی که باید برای جلوگیری از حادثه رعایت شوند: 17
خطرات ناشی از بی اعتنائی به وسائل و نکات ایمنی: 18
مهمترین وسائل ایمنی عبارتنداز: 18
گزیده ای از ضوابط حفاظتی در کار گاه های ساختمانی 18
لباس کارمناسب 21
کلاه، کفش و دستکش ایمنی 21
عینک، ماسک وگوشی 22
کمربند ایمنی وطناب نجات 23
نور 23
تهویه کارگاه 24
آبرسانی 25
علایم هشدار دهنده 26
حفاظ ایمنی 26
آیین نامه حفاظت در کارهای ساختمانی: 32
ایمنی در کارهای ساختمانی: 36
بخش ایمنی 45
محصورسازی اطراف و داخلی پروژه: 45
علائم و تابلوهای هشداردهنده (انحراف ترافیک): 45
ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین: 46
تجهیزات حفاظت فردی: 46
ایمنی داربست گذاری وکار در ارتفاع: 47
ضبط و ربط محیط کار: 47
ایمنی انبارها: 48
ایمنی در برق: 48
ایمنی حفاری و گودبرداری: 48
گزارش دهی و تجزیه و تحلیل حوادث: 49
بخش بهداشت 50
بهداشت حرفه ای: 50
جمع آوری و دفع زباله: 51
بخش محیط زیست 51
آلودگی هوا: 52
بحث و نتیجه گیری 52
پیشنهاد: 53
منابع: 54

مقدمه
HSE یا بهداشت ایمنی و محیط زیست متولی و عهده دار کلیه مسائل مربوط به بهداشت کار ، صنعتی و محیط ، ایمنی و آتش نشانی و محیط زیست می باشد . مدیریت یکپارچه HSE با ایجاد بستر فرهنگی خلاق و نگرشی نو و سیستماتیک، به تبیین تاثیر متقابل عوامل بهداشت، ایمنی و محیط زیست پرداخته و از این طریق نواقص، مخاطرات بالقوه، حوادث و مشکلات را بطور نظام مند مورد ارزیابی قرار داده و روشهای مبتنی بر پیشگیری را ارائه میدهد.
فلسفه HSE در صنعت نفت، درراستای توسعه پایدار و کرامت انسان از طریق نگاهی سیستماتیک و مرتبط با عوامل مختلف بهداشت، ایمنی و محیط زیست صنعت نفت در زندگی انسان رشد و توسعه همه جانبه کشور اهمیت ویژه ای را ایفا می کند. این فلسفه و نگرش، استراتژی به حداقل رساندن اثرات نا مطلوب صنعت بر محیط و افزایش اثرات مطلوب آنها با تامین ایمنی همه جانبه کلیه کارکنان و همکاران سازمان، تجهیزات و تاسیسات، به صفر رساندن حوادث و آسیبها از طریق حذف شرایط نا ایمن و ارتقاء سلامت افراد، ایمنی و محیط زیست در کلیه سطوح سازمان و حفاظت از محیط زیست به عنوان سرمایه بشریت را دنبال می کند. مقوله های بهداشت، ایمنی و محیط زیست بطور جداگانه در طی سالهای متمادی در صنعت نفت مطرح بوده است، اما نگاه امروز نگاهی نو، سیستماتیک و همه جانبه تحت یک مدیریت واحد میباشد.
هرچند دستیابی به نظام خلاق در ساختار نظام مدیریت فراگیر بهداشت، ایمنی و محیط زیست(HSE.MS ) و رویکرد یکپارچه سازی فرایند ها و گردش کار و فعالیتهای سه گانه بهداشت، ایمنی و محیط زیست در کلیه سطوح صنعت نفت نیازمند تلاشهای زیادی است اما متخصصین و مدیران صنعت درسالهای اخیر گامهای موثری در جهت شکل گیری ساختار HSE.MS و ارتقاء اهداف این نظام مدیریتی برداشته اند بطوریکه امروزه صنعت نفت در این فاصله زمانی کوتاه شاهد کسب موفقیت هایی در این نظام مدیریتی بوده است .
فعالیت های بهداشت محیط:
1. شناسایی، ارزیابی و کنترل آلودگی های هوا، آب و فاضلاب و پسماندها
2.تامین آب و موادغذایی سالم با کمک بهداشت تغذیه
فعالیت های بهداشت تغذیه کارکنان از قبیل:
1. شناسایی، ارزیابی و پیشگیری از آلودگی مواد غذایی بوسیله آب، خاک، هوا، گیاهان، حیوانات
2.اطمینان از سلامت مواد غذایی کارکنان
3.تنظیم برنامه تغذیه کارکنان با توجه به سلامت فرد و محیط های کاری آنها

فعالیت های بهداشت حرفه ای از قبیل:
1. شناسایی، اندازه گیری، ارزیابی و کنترل ریسکهای بهداشتی (عوامل زیان آور محیط کار) شامل:
• عوامل زیان آور فیزیکی
• عوامل زیان آور شیمیایی
• عوامل زیان آور بیولوژیکی
• عوامل زیان آور ارگونومیکی
• عوامل زیان آور مکانیکی
2.پیشگیری از وقوع بیماریهای ناشی از کار کارکنان و اطمینان از سلامت آنها و پایش سلامتی پرسنل در دوره های زمانبندی شده معین
3.پیشگیری از وقوع حوادث، آسیب ها و حفاظت کارکنان
اهم فعالیتهای ایمنی و آتش نشانی :
1 . برگزاری کارگاه های آموزشی تخصصی آتش و اطفاء حریق و مانورهای واکنش در شرایط اضطراری جهت پرسنل انبارها و تاسیسات گاز مایع و جایگاه های عرضه
2. نظارت بر حسن اجرای پروانه های کار سرد و گرم در سطح تاسیسات منطقه
3. ساماندهی وضعیت البسه استحفاظی پیمانکاران و رانندگان نفتکش در سطح انبارها و تاسیسات منطقه

اهم فعالیتهای محیط زیست :
1 . رساندن سطح فضای سبز در تاسیسات به استانداردهای مورد تائید سازمان حفاظت محیط زیست
2.جلوگیری از وروز پساب ها به محیط زیست و به حداقل رساندن ریخت و پاش و آلودگی ها.
اهم فعالیت ها در زمینه آموزش :
آموزش یکی از مهم ترین مسائل مرتبط با استقرار سیستم مدیریت HSE در سازمان است که در این راستا کلاس های آموزشی به صورت مستمر در زمینه مسائل مختلف HSE جهت کلیه نفرات ستادی ، عملیاتی در سطح تاسیسات و مجاری عرضه منطقه برگزار گردید.
اجرای کارهای ساختمانی شامل مراحل متعددی است که ضمن آن افراد با ماشین آلات، ابزار و مصالح گوناگون سر و کار دارند. این ویژگی ها امکان وقوع حوادث را برای نیروی انسانی افزایش می دهد. محافظت از نیر وی انسانی در قبال حوادث ناشی از کار، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . از این رو باید ابزار و ماشین آلات به طور مستمر، مورد بازرسی کامل قرار گرفته و از سالم بودن آنها اطمینان حاصل شود. در بکارگیری ماشین ها نیز باید از افراد با تجربه استفاده شود.
برای تامین ایمنی کارگاه های ساختمانی، باید همه کارها با برنامه ریزی و رعایت اصول فنی انجام گرفته و تدابیر لازم برای مقابله با خطرات ناشی از کار فراهم شود. در تجهیز کارگاه باید تمامی عوامل، وسایل و نیروی انسانی مورد نیاز برای حفاظت افراد، محل کارگاه، تجهیزات و ماشین آلات در مقابل عوامل اقلیمی، حریق، جانوران و غیره فراهم شده باشد. در این راستا باید تسهیلات مورد نیاز برای سکونت، تهیه مواد غذایی، آب آشامیدنی سالم، وسایل بهداشتی و سایر سرویس های لازم فراهم شود.
برنامه ریزی کارگاهی باید طوری باشد که هنگام کار یا تخلیه مصالح، مزا حمتی برای همسایگان و سایرین ایجاد نشود. از انجام کارهای پر سر و صدا در شب خودداری شود. در صورتی که لازم است کاری در شب انجام شود، باید قبلاً اجازه شهرداری و مقامات مسئول کسب شود.

تسهیلات رفاهی کارکنان
نیازهای اولیه کارکنان یعنی خوراک، مسکن و بهداشت باید در محل کارگاه به بهترین نحو برآورده شود. کیفیت و کمیت خوراک در کارگاه، محل مناسب غذاخوری و زمان کافی و منظم برای صرف غذا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. محل سکونت کارکنان، باید در محیطی مناسب که حتی المقدور مصون از تغییرات جوی، باد، باران، سرما و گرما است انتخاب شود. اوقات فراغت کارکنان باید به نحوی مناسب پر شود، آموزش مرتبط با کار و در ساعات فراغت، توسط مسئولین فنی، نه تنها موجب افزایش سرعت کار است، بلکه در پایان باعث رشد کارگران خواهد شد.
مشخصات و موارد کاربرد وسایل حفاظت فردی در کارگاه های ساختمانی
وسایل حفاظت فردی که برای مقابله با خطرات ناشی از کار استفاده می شوند، شامل کلاه ایمنی، عینک و نقاب های حفاظتی، کفش و پوتین حفاظتی، دستکش، ماسک حفاظتی، کمربند، لباس های ایمنی و سایر وسایلی که متناسب با نوع کار، کارگران را از خطر محافظت می کند. پیمانکار موظف است وسایل فوق را متناسب با نوع کار فراهم نموده و ضمن دادن آموزش های لازم به کارگران، مراقبت نماید که از وسایل، استفاده صحیح به عمل آید. عدم استفاده از وسایل حفاظتی، قصور در انجام وظیفه محسوب میشود. پیمانکار موظف است به وسیله مسئولان فنی خود صحت عملکرد وسایل حفاظتی را مرتباً مورد بازرسی قرار داده و در صورت لزوم نسبت به تعمیر یا تعویض آنها اقدام نماید تا پیوسته ایمنی کارگران فراهم باشد.
رعایت نکات ایمنی در کاربرد وسایل و تجهیزات
به کارگیری صحیح ابزار و ماشین آلات، می تواند عامل مهمی در پیشگیری از وقوع حوادث باشد. لذا باید همواره ماشین ها و وسایل نقلیه مربوط به کار، توسط افراد آموزش دیده و ماهر هدایت شده و کار آنها دائماً تحت نظر باشد. هر ابزار برای کاری خاص ساخته شده، لذا باید ماشین ها و ابزار متناسب با نوع کار انتخاب شوند، همچنین وسایل باید با توجه به ظرفیت، توان باربری و نوع کاربرد، مورد استفاده قرار گیرند. برای ارزیابی انجام عملیات توسط ماشین آلات، باید با سازنده مشورت و از تناسب کار با ماشین اطمینان حاصل شود.
هنگام استفاده از جرثقیل ها و وسایل مشابه، باید از علائم استاندارد استفاده شود، از این رو ضروری است تمام افرادی که با این گونه وسایل کار می کنند قبلاً آموزش لازم را برای آشنایی و به کار بردن علائم
مذکور دیده باشند. اطاق فرمان جرثقیل باید طوری ساخته شده و استقرار یافته باشد که راننده همواره دید لازم برای انجام عملیات را داشته باشد. در استفاده از بالابرها، بلند کردن بار بیش از ظرفیت مجاز ممنوع است، همچنین رانندگان بالابرها نباید هنگام داشتن بار، دستگاه را ترک نمایند. ماشین ها و ابزارها باید مرتباً بازرسی و توسط افراد ذی صلاح، تعمیر و نگهداری شوند.
ایمنی در استفاده از نردبان ها
نردبان وسیله ای است ثابت یا متحرک که به منظور بالا رفتن و یا پایین آمدن مورد استفاده قرار می گیرد. انواع نردبان ها شامل نردبان ثابت، متحرک، قابل حمل، دوطرفه، کشویی و … است.
کلیه نرد بان هایی که در کارهای ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند، باید از لحاظ مشخصات مطابق با استانداردهای معتبر بوده و یا توسط افراد ذی صلاح، طراحی و ساخته شده باشند. تکیه گاه ها، پایه ها و سایر اعضای نردبان باید استحکام کافی برای تحمل بارهای وارده را داشته باشند.
برای اینکه رفت و آمد روی نردبان به سهولت صورت گیرد، باید فاصله پله ها حدوداً ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر باشد. در مواردی که رفت و آمد روی نردبان زیاد است یا در ساختمان های بیش از دو طبقه، باید برای بالا رفتن و پایین آمدن از نردبان های جداگانه استفاده شود.
ایمنی در برپا کردن و استفاده از داربست
داربست جایگاه و تکیه گاهی است موقت که هنگام اجرای عملیات ساختمانی در ارتفاع، برای نگهداری و حفظ کارگران، مصالح ساختمانی و ابزار کار به کار برده می شود . داربست ها بسته به نوع استقرار به صورت ساده، معلق، پیش آمده، قابل نوسان، مستقل، برجی و غیره به کار می روند.
ایمنی در برپا کردن داربست
مصالح اولیه برپاداری داربست اعم از چوب، فولاد یا مصالح مناسب دیگر، باید از نوع سالم و مرغوب انتخاب شود. ویژگی های مصالح مورد استفاده، باید از مشخصات ذکر شده متابعت نماید. داربست باید با اصول صحیح طراحی شود، به نحوی که اجزا و تکیه گاه های آن ظرفیت پذیرش چهار برابر بار یا فشار مورد نظر را داشته باشند.
نصب، تغییر، تعمیر و یا پیاده نمودن اجزای داربست باید توسط داربست بند ماهر انجام پذیرفته و قبل از بهره برداری، داربست توسط شخص ذی صلاح مورد بازرسی و کنترل قرار گیرد. سکوهای کار، راه های عبور و پلکان داربست، باید دارای ابعادی باشد که افراد را از خطر سقوط مصون نگه دارد. سکوهای کار باید مجهز به نرده و تور حفاظتی مقاوم با حداقل ارتفاع یک متر باشند. تخته های جایگاه باید طوری قرار گیرند که ابزار و مصالح از لابه لای آن به پایین سقوط نکند.
ایمنی در حمل و نقل و انبار کردن مصالح
برای دستیابی به عملکرد ایمن در حمل بارهای ساختمانی توسط وسایل نقلیه یا دستگاه های بالابر، رعایت قوانین مربوط به حرکات وسایل نقلیه ضروری است. ایجاد راه های ارتباطی ایمن و مناسب برای عبور و مرور و وسایل نقلیه و به کار گرفتن افراد با تجربه و آموزش دیده در بارگیری، تخلیه و راه اندازی وسایل نقلیه از اهمیت ویژه ای برخوردار است . تعمیر و نگهداری وسایل حمل و نقل توسط افراد ماهر ضروری است. وسایل حمل و نقل نباید اضافه بر ظرفیت بار شوند، بار برداشته شده باید به طور یکنواخت روی محورهای وسیله نقلیه توزیع شود.
هنگام جابه جایی چوب، تیرآهن و مصالح نظیر آن باید از تابلو یا علا ئم اخباری استفاده شود. همچنین راه هایی که برای عبور افراد پیاده و وسایل نقلیه در نظر گرفته می شود، باید به وسیله نرده یا حفاظ مناسب دیگری ایمن شده باشد. از روشنایی کافی برخوردار بوده و به وسیله علائم مخصوص مشخص شده باشد. معابری که برای فرغون یا چرخ های دستی ساخته می شوند، باید دارای سطح صاف بوده و عرض آن حداقل یک متر باشد.
هنگام بالا بردن و پایین آوردن بار به وسیله جرثقیل، برای حفظ تعادل و جلوگیری از لنگر بار باید از طناب هدایت کننده استفاده شود.
هنگام استفاده از جرثقیل برای حمل ایمن کپسول های اکسیژن و استیلن ، باید از محفظه های مخصوص استفاده شود.
وسایل باربری عمودی باید مجهز به ضامن باشند تا در صورت نیاز به توقف از حرکت احتمالی آن جلوگیری شود.
ایمنی در انجام عملیات خاکی
در انجام کارهای خاکی باید ضوابط ایمنی و دستورالعمل های مربوط به دقت رعایت شوند. هنگام اجرای عملیات خاکی در نزدیکی ایستگاه های اصلی خدمات عمومی از قبیل آتش نشانی، باید مراتب قبلاً به اطلاع آن دستگاه برسد تا در ارائه خدمات عمومی وقفه ای رخ ندهد. در صورت برخورد با کابل های برق، تلفن یا خطوط لوله آب، گاز و غیره، باید کار متوقف شده و مراتب به اطلاع مسئولین مربوط برسد. قطع و ر یشه کنی درختان، باید چنان صورت گیرد که باعث خرابی ساختمان های مجاور و یا صدمه به اشخاص نشود. درختان باید طوری قطع شوند که هنگام سقوط در جهت پیش بینی شده، که حفاظت های لازم در آن صورت گرفته، بیفتند.
مقدمات گودبرداری
قبل از شروع گودبرداری باید درخت یا تخته سنگ و موانع مشابه را که ممکن است موجب وقوع حادثه شوند، از محل کار خارج کرد. اگر با گودبرداری، پایداری ساختمان های مجاور دچار مخاطره می شود، باید ایمنی آنها به وسیله شمع،سپر و مهار کردن ساختمان ها و شمع بندی زیر پایه ها به طور مطمئنی تامین شود و این عوا مل حفاظتی باید تا رفع خطر مرتباً به وسیله اشخاص ذی صلاح بازدید شوند تا موجبات حفاظت موثر ساختمان های مجاور تامین باشد. ابعاد این چوب ها باید متناسب با فشار وارده انتخاب شوند. پیمانکار موظف است تجهیزات ایمنی لازم برای حفاظت کارگران را در اختیار آنان قرار دهد. درحفاری با بیل و کلنگ، باید کارگران فاصله کافی از یکدیگر داشته باشند. در گودال ها و شیارهای عمیق که عمق آنها از یک متر بیشتر باشد، نباید کارگران را به تنهایی به کار گمارد.
حفاظت عمومی هنگام انجام عملیات گودبرداری
مصالح حاصل از گودبرداری نباید در پیاده روها و معابر انباشته شوند. معابر عمومی مجاور محل گودبرداری، باید دارای نرده و حفاظ مطمئنی باشند. در محل هایی که احتمال سقوط اشیا به داخل گود وجود دارد، نیز باید حفاظ لازم برای جلوگیری از وارد شدن آسیب به کارگران پیش بینی شود. در حفاری های عمیق باید هنگام روز با استفاده از پرچم قرمز و شب ها به وسیله چراغ های خطر، کارگران و عابرین را متوجه ساخت. تعبیه نرده های حفاظتی در امتداد کانال ها و حفاری ها الزامی است. در مواردی که حفاری در زیر پیاده روها ضروری باشد، باید در زیر معبر از شمع و سپری که قادر به تحمل حداقل ۶۰۰ کیلوگرم بر متر مربع فشار باشد، استفاده شود.
رعایت نکات ایمنی در حفر چاه
پیمانکار موظف است افرادی را برای حفر چاه به کار گیرد که از تجارب حرفه ای لازم برخو ردار باشند. قبل از شروع عملیات چاه کنی باید وسایل کمک های اولیه مناسب فراهم شود. کارگران مسئول حفر چاه، باید به وسایل حفاظتی از قبیل کفش ایمنی، طناب، کمربند ایمنی، دستکش و لباس کار و در صورت لزوم عینک حفاظتی مجهز باشند. قبل از شروع حفاری باید از مناسب بودن شرایط مته ها، چکش ها و وسایل مربوط اطمینان حاصل شود. در صورت مشاهده هر نوع نقص در وسایل برقی و سایر دستگاه های مورد استفاده، باید مراتب به مسئول کارگاه گزارش شود.
قبل از به کار انداختن دستگاه حفاری، باید اطمینان حاصل شود که دستگاه در محل صحیح قرار گرفته و موتورهای الکتریکی و سایر وسایل به طور ایمن روی زمین مستقر شده اند. در صورت استفاده از ابزار دستی برای چاه کنی، باید وسایلی نظیر، کلنگ، چرخ چاه، دلو، طناب و قلاب مورد بازدید قرار گرفته و از سالم بودن آنها اطمینان حاصل شود.
ایمنی در کارهای بتنی
ایمنی در کار قالب بندی
پایداری از مهمترین نکاتی است که باید در قالب بندی رعایت شود. کافی نبودن پایه ها یا مهارهای افقی سکوها، عدم حضور کارگران ماهر، درست نبستن قطعات قالب به یکدیگر، در نظر نگرفتن بارهای زنده و مرده وارد به قالب ها و نیز لغزش خاک مجاور قالب و غیره می توانند باعث خرابی قالب و حوادث ناگوار شوند. لذا باید قالب بتن قبل از بتن ریزی توسط دستگاه نظارت، بازدید و نسبت به استحکام آن اطمینان حاصل شود تا در موقع بتن ریزی، قالب فرو نریزد . در مو قع برداشتن قالب بتن باید احتیاط های لازم به منظور حفاظت کارگران از خطر احتمالی سقوط بتن یا قالب صورت گیرد.
ایمنی در آرماتوربندی
محموله های میلگرد که توسط بارکش های کفی و یا دیگر وسایل حمل و نقل به محل کارگاه حمل می شوند. باید به نحوی تخلیه شوند که ضمن آسیب ندیدن میلگردها، به کارگران نیز صدمه ای واردنشود.
هنگام بریدن و خم کردن میلگردها استفاده از میز آرماتوربندی و خم نشدن آرماتوربند روی زمین، باعث کاهش فشارهای وارد به کمر می شود. هنگام آرماتوربندی فشار وارد بر دست ها و کمر نسبتاً زیاد بوده و در این کار احتمال صدمات ناشی از لغزیدن، سقوط از بلندی، و نظایر آن وجود دارد. لذا برای کاستن صدمات ناشی از حوادث، رعایت موارد زیر مفید خواهد بود.
استفاده از وسایل حفاظتی فردی برای کار در بلندی، جوشکاری و برشکاری ضروری است.
هنگام راه رفتن بر روی قالب های آغشته به روغن، نباید از کفش های با کف لغزنده یا چرمی استفاده شود.
در صورتی که تردد کارگران از روی شبکه میلگرد ضروری باشد، باید با قرار دادن تعدادی تخته یا صفحه فولادی شطرنجی روی میلگردها گذرگاهی به وجود آورد تا احتمال لغزیدن و سقوط کارگران کاهش یابد و ضمناً شبکه آرماتور نیز آسیب نبیند.
میلگردهای انتظار و امثال آن که از بتن بیرون زده اند، در صورت سقوط کارگران بخصوص از بلندی، می توانند موجب صدمات بسیار شدید شوند. به همین دلیل پوشاندن آنها با تخته یا وسیله مناسب دیگر ضروری است.
ایمنی در کارهای متفرقه بتن ریزی
کارگرانی که به طور مداوم با سیمان کار می کنند، باید به ماسک حفاظتی و دستکش مجهز باشند. افرادی که در اندود و چکشی کردن بتن کار می کنند، باید به عینک، دستکش لاستیکی، زانوبند و ماسک حفاظتی مجهز شده باشند. در کارهای بتنی که لازم است با اسید کار شود، باید به کارگران در مورد خطرات اسید هشدار داده شود و وسایل حفاظتی مناسب در اختیار آنان قرار گیرد.
ایمنی در برپا کردن اسکلت فلزی
برای بالا بردن تیرآهن ها باید از کابل یا طناب های محکم استفاده شود، برای جلوگیری از خمش بیش از حد کابل، باید چوب یا وسیله دیگری بین تیر و کابل قرار داده شود. نباید از زنجیر برای بالا بردن تیرآهن استفاده شود. در موقع نصب ستون ها، تیرها و به طور کلی قطعات فلزی قبل از جدا کردن نگهدارنده قطعات، باید حداقل نصف تعداد پیچ و مهره ها بسته شده یا جوشکاری لازم انجام شده باشد. قبل از نصب یک تیر روی تیرآهن دیگر، باید تیر زیرین صد درصد پیچ و مهره یا جوشکاری شده باشد.
خرپا هنگام نصب باید به وسیله نگهدارنده روی پایه قرار گیرد و پس از نصب مهارهای لازم و اطمینان از پایدار بودن آن از نگهدارنده جدا شود. هنگام بارندگی شدید، وزش بادهای سخت و یخبندان، باید از نصب و برپا کردن اسکلت فلزی خودداری شود.
در نصب قطعات فلزی همواره خطرات جانی وجود دارد، از این رو باید تمامی نکات ایمنی رعایت شوند. در نصب مقدماتی به کمک پیچ و مهره یا جوش غیر از مواردی که بادبندهای کافی به طور دائم در اسکلت تعبیه شده، باید از مهارها و بادبندهای موقت و مستحکم، تا زمانی که ایمنی ایجاب می کند. برای مقابله با تنش ها ی نصب، مانور کارگران و نهایتاً جلوگیری از سقوط قطعات فلزی، استفاده شود.
جوشکاری
کابل های دستگاه جوشکاری الکتریکی، باید دارای روپوش عایق و مطمئن و بدون زدگی باشند. جوشکاری الکتریکی با استفاده از داربست های آویزان، که با کابل نگهداری می شوند، مجاز نیست. برای جلوگیری از ناراحتی های ناشی از اشعه برای سایر افراد، باید جوشکاری در مکانی محفوظ انجام گیرد.
هنگام جوشکاری با قوس الکتریکی، نه تنها نور زیاد چشم را ناراحت می کند، بلکه اشعه نامرئی، ماورای بنفش و مادون قرمز که از قوس الکتریکی ساطع می شوند، برای چشم و پوست خطرناک هستند. لذا نباید به طور مستقیم از فاصله کمتر از ۱۵ متر به شعله نگاه کرد. هنگام جوشکاری باید از ماسک جوشکاری که دارای شیشه های مخصوص محافظ چشم است استفاده شود، تیرگی شیشه های ماسک بسته به شدت جریان های مختلف متفاوت است.
دستورالعمل های ایمنی و حفاظتی ضمن کار تخریب
کارهای مقدماتی تخریب
قبل از شروع تخریب باید برنامه ریزی کامل برای انجام کار صورت گیرد. دستگاه نظارت باید از روش تخریب مطلع باشد. قبل از شروع کار تخریب موارد زیر باید رعایت شوند.
با اطلاع و همکاری موسسات مربوط جریان برق، گاز، آب و سرویس های مشابه در ساختمان مورد تخریب قطع شود. همچنین باید ساکنین ساختمان های مجاور از زمان قطع تاسیسات و زمان تخریب مطلع باشند.
برقراری مجدد و موقت سرویس ها باید با موافقت موسسات مربوط و رعایت اصول ایمنی باشد. به علاوه توجه به نکات زیر قبل از تخریب الزامی است.
برنامه ریزی برای حفظ یا خارج کردن مواد قابل اشتعال و گازهایی که احتمالاً نگهداری و انبار شده باشند.
برنامه ریزی برای دفع مواد ی مانند گازهای سمی که ممکن است سلامتی افراد را دچار مخاطره سازند.
انتخاب محلی که باید ضایعات تخریب در آن انبار شود.
آماده کردن سرویس های لازم و قابل دسترسی برای افراد مجری طرح
برنامه ریزی و اقدام برای حفظ ایمنی کارکنان و عابرین از طریق گذاشتن حفاظ و حصار بین محل تخریب و محیط خارج
آماده کردن وسایل و ماشین آلات متناسب با روش تخریب و محل مورد تخریب، همراه با وسایل حفاظتی مناسب با نوع کار
در ساختمانهای آسیب دیده در اثر سیل، آتش سوزی، زلزله و نظایر آن، باید قبل از تخریب به منظور جلوگیری از ریزش و خرابی ناگهانی، مهار و شمع بندی کافی در قسمت های لازم صورت پذیرد.
قبل از تخریب هر ساختمان پیاده روها و معابر عمومی مجاور آن محدود، مسدود یا طوری محافظت شوند که به کسی صدمه وارد نشود. در صورتی که از نرده استفاده می شود، این نرده ها باید ایستایی کافی داشته و ارتفاع آنها از ۲ متر کمتر نباشد.
عملیات تخریب
برای شروع عملیات تخریب لازم است دستورالعمل ها و روش اجرا د ر سطوح مختلف برای افراد تشریح شود. سپس چنانچه عملیات به طریق انفجاری یا کشیدن با کابل انجام می گیرد، باید همه ابزار، ماشین آلات و تجهیزات کنترل شود. تخریب به طریق انفجاری، کشیدن با کابل یا استفاده از روش های ماشینی، مستلزم رعایت دستورالعمل های خاصی است. در ساختمان های خاص نظیر کارخانه ها، بیمارستان ها، دودکش ها، منابع آب، نفت و دیگر اماکنی که دارای تاسیسات ویژه ای هستند، باید قسمت های مختلف ساختمان توسط افراد ذی صلاح مورد بازدید قرارگرفته و تجهیزات لازم برای تخریب و مقابله با خطرات ناشی از آن فراهم شود.
در عملیات تخریب صرف نظر از اینکه چه روشی برای تخریب انتخاب شده باشد، رعایت نکات زیر ضروری است.
از آنجا که تخریب غالباً در مجاورت معابر صورت می گیرد و این مناطق محل عبور مردم و بچه ها هستند، باید از نرده یا تورهای حفاظتی که ارتفاعشان کمتر از ۲ متر نباشد، استفاده شود.
راه های ورودی کارگران در خارج از ساعات کار، باید مسدود شود. به علاوه در خارج از ساعات کار، باید نردبان ها برداشته و در جای مناسب گذاشته شوند.
جایی که محل ریزش ضایعات است، نباید به عنوان راه اصلی مورد استفاده واقع شود.
هنگام تخریب باید دقت شود تا احیاناً چیزی از وسایل الکتریکی و یا تاسیسات دفن نشود.
برای تامین برق کارگاه به صورت موقت، باید از ولتاژ کم استفاده شود و همراه آن سیستم اتصال زمین برای ایمنی بیشتر به کار رود. برق را می توان از طریق ژنراتور و یا منبع اصلی به دست آورد.
در جایی که احتمال وجود سرب مطرح است مانند رنگ های حاوی سرب و یا لوله های فاضلاب وغیره، باید هنگام کار دقت کافی به عمل آید. برای افرادی که کار تخریب را به عهده دارند، باید لباس های محافظ، رسپیراتور، تهویه محلی و تجهیزات پزشکی برای مقابله با خطرات احتمالی مهیا باشد.
جایی که روش های مکانیکی برای تخریب به کار می رود، باید مرا قبت شود که قسمت های باقیمانده حاصل از تخریب در وضع پایداری باشند، اگر لازم باشد باید پایه های اطمینان به طور موقت نصب شوند.
قسمت هایی از سازه که در پایداری سازه ایفای نقش می کنند، باید به طور حساب شده تخریب شوند. در غیر این صورت به طور پیش رونده عمل می کند و خرابی اسفناکی به دنبال خواهد داشت.
ضایعات باید طور ی انبار شوند که در کف ها اضافه بار ایجاد نشود و از اعمال فشار افقی به دیوارها نیز پرهیز شود. حتی الامکان باید مصالح حاصل از تخریب در سطح زمین ریخته شود.
هنگام تخریب باید بار مرده ساختمان کاهش یابد و به طور سیستماتیک حذف شود. پوشش ها، کف ها و دیوارها باید قبل از شروع تخریب قاب های ساختمان، حذف شوند.
راه های موقتی که برای عبور افراد و وسایل نقلیه در نظر گرفته می شود، باید با استفاده از علائم ویژه و روشنایی کافی از ایمنی لازم برخوردار باشد. به علاوه باید با استفاده از نرده های محافظتی یا محافظ مناسب دیگر از ریختن ضایعات و نخاله ها جلوگیری به عمل آید.
شیشه های موجود در ساختمان باید قبل از تخریب از قاب خود جدا و در جای مناسبی انبار شوند، مصالح مفیدی که از تخریب حاصل می شود، باید به طور مرتب تفکیک و جدا از یکدیگر چیده شوند. درها و پنجره های فلزی یا چوبی نیز باید با دقت از جای خود خارج و انبار شوند.
تضعیف سازه برای تخریب اصولاً عمل از پیش برنامه ریزی شده ای است که باید آثار احتمالی آن روی سازه مورد تجزیه و تحلیل واقع شده باشد تا بدین وسیله اطمینان حاصل شود که اعضا و قطعات باقیمانده، استحکام لازم برای مقابله با باد و یا بارهای ضربه ای را تا زمان واژگون شدن داشته باشند. برش و تضعیف اعضای سازه، باید از قسمتهای حساب شده ای شروع شود.
مقررات متفرقه
دستگاه های الکتریکی که در کارگاه های نجاری به کار می رود، باید دارای حفاظ های ایمنی لازم باشند.
بالا بردن آسفالت یا قیر داغ به وسیله کارگر و نردبان، ممنوع است.
کارگران را نباید به بالا بردن و پایین آوردن بار و ابزار حجیم یا سنگین به وسیله نردبان وادار کرد.
لوازم و ماشین آلات الکتریکی که در هوای آزاد و در معرض رطوبت هستند، باید به سیم اتصال به زمین مجهز باشند.
کفش کارگرانی که در انبار مواد منفجره کار می کنند، نباید دارای میخ باشد.
ایمنی بعنوان حفاظت انسان و کارآیی او از صدمات و پیشگیری از صدمه دیدن انسان تعریف می شود. اولین تلاش انسان در جهت بهبود ایمنی 2000 سال پیش در کتاب تاریخ طبیعی Pliny و Elder آمده است. بعنوان مثال در این کتاب گفته شده که برای جلوگیری از استنشاق مواد سمی کارگران باید از ماسک های حفاظتی استفاده نمایند و از اولین وسایل ایمنی لامپ های ایمنی معادن را می توان نام برد.هدف از اجرای مقررات ایمنی و دستورالعمل های مربوطه،امکان بوجود آمدن محیط سالم است بنحوی که کارگران بدون دغدغه خاطر و بدون ترس از خطرات صنعت بکار خود ادامه دهند. بدین ترتیب ترس از آینده نامعلوم که زائیده و معلول حوادث و سوانح در محیط کار می باشد در جامعه صنعتی ما رخت بر خواهد بست. بدون وجود مسئول ایمنی نه تنها قدمی در راه پیشرفت صنعتی برداشته نمی شود بلکه صنعت دچار هرج و مرج و از هم پاشیدگی شده و دیر یا زود به سوی زوال تدریجی سوق پیدا مینماید.
نظم و نظافت کارگاهی (House Keeping ):
روزگاری فروش زیاد و یا تعداد کارکنان و بزرگی کارخانه موجبات افتخار یک شرکت را فراهم می آورد زیرا ظاهرا فروش بالا و تولید انبوه،کاهش هزینه تولید و سود بالاتر را تضمین می کرد.در دیدگاه جدید مدیریتی مهارت کارگر خط تولید و نیز شرایط تولید و محیط کارخانه و کیفیت محصول است که تعیین کننده فروش و سود شرکت است. پاکیزگی در سیستم پنج سین مدیریتی ژاپن یعنی پاکیزگی انسان،ماشین آلات ،مواد و محیط می باشد.
ایمنی محیط کار:
ایمنی محیط کار از مهمترین شرایط اولیه ورود به محیط کار است. رعایت اصول ایمنی و حفاظتی از اساسی ترین ارکان کارهای صنعتی است. در این جهت در تمامی مکانهای صنعتی سعی بر آن شده تا آنجا که ممکن است شرایط خطر ساز را از محیط کار از بین ببرند واز طرف دیگر وسائل استحفاظی شخصی از قبیل لباس کار، کلاه ایمنی، عینک ایمنی، کفش ایمنی، دستکش ایمنی و وسائل مخصوص و مناسب با هر شغلی باید تهیه ودر دسترس قرار گیرد.
هنگام کار در کارگاههای صنعتی و کار با ماشین الات و ابزار صنعتی رعایت نکات ایمنی مربوط به شغلی از اصول عقلی است.
عدم رعایت نکات ایمنی، بطور غیر مستقیم عامل ایجاد حادثه است. هرچند ممکن است عوامل دیگری بعنوان عوامل مستقیم محسوب شوند و در ایجاد حادثه موثر باشند.
مهمترین عوامل موثر در ایجاد حادثه بشرح زیر است:
1- عدم آشنایی با محیط کار و طرز کار ماشین الات
2- جابجائی نادرست وسائل و ابزار سنگین
3- سقوط اشیاء
4- استفاده نادرست از ابزار کار و وسائل
5- روی هم انباشتن وسائل در کارگاه
6- عدم بکار گیری وسائل حفاظتی
7- شتاب و عجله در انجام کار
گذشته از اینها، عوامل دیگری نیز هستند که هر یک در جای خود ممکن است حوادث ناگواری را برای افراد ایجاد کنند. برای جلوگیری از حوادث ناشی از این عوامل می توان با اتخاذ روشهای صحیح و مناسب و رعایت اصول حفاظتی و ایجاد نظم وترتیب و جدی گرفتن محیط کار به اندازه قابل توجه ای حوادث را تقلیل داد.
هر فردی موظف است که با کمک های اولیه آشنایی داشته باشد تا در صورت بروز حادثه بتواند جان دیگران را از خطرات نجات دهد.
نکاتی که باید برای جلوگیری از حادثه رعایت شوند:
لباس کار:
الف_ هنگام کار باید از لباس کار مناسب استفاده شود، لباس کار باید سالم و بدون پارگی باشد چرا که ممکن است قسمت های پاره لباس به ماشینی که در حال حرکت و دوران است گیر کرده و خطراتی بوجود آید.
ب_ از بستن دستمال گردن، شال، کروات، ساعت، انگشتر و غیره باید خوداری شود زیرا ممکن است در اثر یک بی احتیاطی منجر به بروز حادثه شود.
پ_ بهتر است از لباس کاری استفاده شود که یکسره بوده و تمام دکمه های آن بسته باشد.
ت_ لباس کار نباید گشاد باشد مخصوصا قسمتهای سر آستین ودامن آن؛ روپوش کار نباید به میزانی تنگ باشد که اعضای بدن هنگام کار با اشکال مواجه شوند. ث_ آستین ها را نباید به طرف بالا برگرداند و یا لوله کرد.
خطرات ناشی از بی اعتنائی به وسائل و نکات ایمنی:
مهمترین وسائل ایمنی عبارتنداز:
الف_ کلاه ایمنی: استفاده از کلاه ایمنی برای حفاظت موی سر و جلوگیری از خطرات تماس آن با وسائل متحرک مخصوصا برای افرادی که موی سرشان بلند است ضروری است .همچنین در کارگاههائی که خطر برخورد سر با لوله واشیاء دیگر وجود دارد استفاده از کلاه ایمنی لازم وضروری است.
ب_ عینک ایمنی: هنگام کار با وسایلی مانند سنگ سنباده، جوشکاری، چکش کاری با قلم روی فلزات و … برای محافظت چشم باید از عینک های مخصوص استفاده کرد تا از ورود اجسام خارجی، تابش نورهای زیان آوربه چشم جلوگیری به عمل آید.
پ_ کفش ایمنی: باید هنگام کار از کفش های بدون بند استفاده کردتا از خطرات زیر پا ماندن بند کفش جلوگیری شود و در مواردی مانند حمل ابزار و کالاهای سنگین لازم است از کفش و پوتین های ایمنی استفاده شود تا سقوط اشیاء باعث مجروح شدن نشود.
جهت دستیابی به صنعتی منضبط و کارگاهی تمیز با کارگران بهره ور و کاهش ریخت و پاش راهکارهای زیر توصیه می شود:
1. علامت گذاری و نوشتن مشخصات مواد و یا قطعاتی که در داخل قوطی ها و یا بشکه ها هستند و نوع آنها مشخص نیست.2. لوازم ضروری از لوازم غیر ضروری تفکیک شده و وسائل غیر ضروری از محیط کار دور نگه داشته شوند.3. ماشین آلات و تجهیزات مورد استفاده و کف سالنها و راهروها بعد از هر شیفت تمیز شوند.4. اقلام پر مصرف در نزدیکی محل مصرف قرار داده شوند.5. برای نظافت و بهداشت شخصی کارگران باید یک برنامه مدون وجود داشته باشد.
گزیده ای از ضوابط حفاظتی در کار گاه های ساختمانی
1- کلیه پرتگاه ها و دهانه های باز در قسمت های مختلف کارگاه ساختمانی و محوطه آن که احتمال خطر سقوط افراد را در بر دارند ، باید تا زمان محصور شدن یا پوشیده شدن نهایی و یا نصب حفاظها ،پوشش ها و نرده های دائم و اصلی، بوسیله نرده ها یا پوششهای موقت به طور محکم و مناسب حفاظت گردد.( ماده15 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
2- کلیه کارگران کارگاه های ساختمانی باید مجهز به وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کارباشند.( ماده23 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
3- کلیه رانندگان یا اپراتورهای ماشین آلات وتجهیزات ساختمانی باید آموزشهای لازم را در مورد نحوه کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات مربوطه فرا گرفته و دارای پروانه مهارت فنی یا گواهی نامه ویژه ازمراجع ذیربط باشند. (ماده24 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۴-دستگاه های بالا بر ثابت از قبیل وینچ ها باید بطور مطمئن در محل نصب خود مهار گردیده و وزنه های تعادل آنها متناسب با حداکثر میزان حمل بار محاسبه و در نظر گرفته شود . (ماده32 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۵- برپاکردن ، پیاده کردن و دادن تغییرات اساسی در داربستها باید تحت نظارت شخص ذیصلاح و بوسیله کارگران که دراین گونه کارها تجربه کافی دارند انجام گیرد . (ماده56 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۶- قبل از اینکه عملیات تخریب شروع شود ، باید بازدید دقیقی از کلیه قسمتهای ساختمان در دست تخریب بعمل آمده و در صورت وجود قسمت های خطرناک و قابل ریزش ، اقدامات احتیاطی از قبیل نصب شمع ،سپر و حایل و ستونهای موقتی جهت مهار آن قسمت ها بعمل آید . (ماده192 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۷- عملیات تخریب باید ازبالاترین قسمت یا طبقه شروع و به پایین ترین قسمت یا طبقه ختم گردد، مگر در موارد خاصی که تخریب به طور یکجا و استفاده از مواد منفجره در فونداسیون و از راه دور با رعایت کلیه احتیاطات و مقررات ایمنی مربوطه و کسب مجوزهای لازم انجام و یااز طریق کشیدن با کابل و واژگون کردن و یا از طریق ضربه زدن با وزنه های در حال نوسان انجام شود . (ماده198 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۸-از تخریب قسمتهای از ساختمان که باعث تخریب و ریزش ناگهانی قسمتهای دیگر ساختمان گردد باید جلو گیری به عمل آید . (ماده202 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۹- قبل از اینکه عملیات گودبرداری و حفاری شروع شود ، اقدامات زیر باید انجام شود.
الف – زمین مورد نظر از لحاظ استحکام دقیقا مورد بررسی قرار گیرد .
ب- موقعیت تاسیسات زیر زمینی از قبیل کانالهای فاضلاب، لوله کشی آب ، گاز ، کابلهای برق، تلفن و غیره که ممکن است در حین انجام عملیات گودبرداری موجب بروز خطر و حادثه گردند و یا خود دچار خسارت شوند باید مورد شناسایی قرار گرفته و در صورت لزوم نسبت به تغییر مسیر دائم یا موقت و یا قطع جریان آنها اقدام گردد. (ماده238 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۱۰- دیواره های هر گود برداری که عمق آن بیش از 120 سانتیمتر بوده و احتمال خطر ریزش وجود داشته باشد باید به وسیله شمع ،سپر و مهارهای محکم ومناسب حفاظت گردد مگر آنکه دیواره ها دارای شیب مناسب (کمتر از زاویه پایدار شیب خاکریزی) باشد. (ماده240 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۱۱- کلیه پیمانکاران چاه کن باید دارای وسایل و ابزار کار سالم و بدون نقص و همچنین وسایل حفاظت فردی مناسب با نوع کار ، به ویژه کلاه ایمنی ، پمپ هوادهی ، چکمه لاستیکی ، کمربند ایمنی و طناب نجات باشند و این وسایل را در اختیار کارگران خود قرار داده و درمورد کاربرد صحیح آن نظارت نمایند. (ماده261 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۱۲- در انتخاب محل حفر چاه فاضلاب باید موقعیت چاه های فاضلاب قدیمی مورد توجه قرار گرفته و فاصله چاه جدید با چاه قدیم با نظر مهندس ناظر و صاحب کار و یا پیمانکار اصلی صاحب کار به اندازه ای در نظر گرفته شود که خطر ریزش و مرتبط شدن خودبه خود دو چاه وجود نداشته باشد ویا قبل از شروع حفاری ، نسبت به تخلیه چاه فاضلاب قدیم و پرکردن آن با خاک و شفته یا مصالح مناسب دیگر اقدام گردد . (ماده263 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۱۳-هنگام برپا نمودن اسکلت فلزی و نصب ستونها ، تیرها و خرپاها ، تا زمانی که جوشکاری لازم انجام نگردیده و یا حداقل نصف پیچها و مهره ها بسته نشده اند،نباید کابل نگهدارنده جرثقیل را از آنها جدا نمود . (ماده274 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۱۴-هنگام بالا بردن تیرآهن و سایر اجزاء اسکلت فلزی به وسیله جرثقیل باید برای جلوگیری از نوسان شدید آنها و ایجاد حادثه ، به وسیله چند رشته طناب و به طور دستی حرکت آنها را کنترل نمود . (ماده278 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی)
۱۵-عملیات بر پا نمودن اسکلتهای فلزی و همچنین اجرای سازه های بتنی از قبیل قالب بندی، آرماتور بندی ، ساخت و ریختن بتن در قالبها باید توسط اشخاص ذیصلاح انجام شود. (ماده291 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی
امروزه جملاتی مانند حادثه همیشه در کمین است و حادثه خبر نمی کند را همه شنیده ایم. همه ساله میلیون ها حادثه ناشی از کار، به ویژه در کارگاه ها اتفاق می افتد که بعضی از آنها مرگبار است و برخی دیگر موجب از کارافتادگی کلی و جزیی می گردد. در اغلب موارد حوادث ناشی از کار موجب از کارافتادگی موقت می شود که ممکن است ماه ها به طول انجامد. حوادث همیشه موجب ایجاد اضطراب و ناراحتی شدید خانواده فرد قربانی می شود و ممکن است در زندگی خانوادگی نیز اثرات فلاکت باری داشته باشد. در این مقاله مطالبی در رابطه با ایمنی کارگران و نکات ایمنی در کارگاه ها ارایه می گردد.
1- ایمنی کارگران
کلیه کارگران وکارکنان کارگاه ها باید باتوجه به نوع کاری که انجام می دهند از پوشش های حفاظتی و ایمنی مناسب استفاده نمایند.
لباس کارمناسب
– در اماکنی که خطر انفجار یا آتش سوزی وجود دارد، استفاده از لباس کارهایی که ایجاد الکتریسیته ساکن می کنند، اکیدا ممنوع است.
– استفاده از کمربند بر روی لباس کار و آستین دکمه دار ممنوع می باشد.
– لباس کارگران برق کار نباید هیچ جزء فلزی داشته باشد.
– لباس کار باید باتوجه به نوع کار انتخاب شود.
کلاه، کفش و دستکش ایمنی
– کارگران و کارکنانی که در معرض سقوط اشیاء قراردارند باید از کلاه ایمنی استفاده نمایند.
– کلاه ایمنی باید سبک (حدود 400 گرم)، عایق برق، مقاوم در برابرآتش و قابل شستشو باشد و حتما داخل آن ضد عفونی گردد. (طبق استاندارد DIN به شماره 4840)
– کارگرانی که با دریل، ابزار چرخنده و ماشین های دارای قطعات چرخنده و غلطنده، کار می کنند نبایستی از دستکش استفاده نمایند.
– کارگرانی که با اشیاء تیز یا عمل روی اشیاء تیز کار می کنند باید از دستکش های مناسب (مسلح به نوارهای فلزی) استفاده نمایند.
– دستکش بایستی طوری انتخاب شود که با خطرات احتمالی ناشی از کار متناسب باشد.
– کارگرانی که فلزات داغ را حمل می کنند و یا عملیاتی بر روی آنها انجام می دهند (مانند جوشکاری، برشکاری) بایستی دستکش هایی از جنس پنبه نسوز یا چرم که در مقابل گرما مقاومت داشته باشند، استفاده کنند.
– کارگرانی که با اسیدها وقلیاها سروکار دارند بایستی از دستکش های لاستیکی نرم (طبیعی یا مصنوعی)، پلاستیکی نازک که مقاوم در برابر این مواد می باشند استفاده نمایند.
– کارگرانی که در معرض خطرات ناشی از برخورد یا سقوط اشیاء سنگین در روی پا قرار دارند برای حفاظت از انگشتان پا بایستی ازکفش های ایمنی با پنجه های فولادی استفاده نمایند.
– کارگران برق کار بایستی از دستکش لاستیکی که عایق برق بوده و مقاومت آن متناسب با ولتاژ برق شبکه باشد، استفاده نمایند.
– کارگرانی که با وسایل و ابزار برقی کار می کنند، باید هنگام کار بر روی سکوی عایق مستقر شده یا از کفش های عایق استفاده نمایند.
– کارگرانی که با مواد روغنی، قلیایی، اسیدی کار می کنند، باید ازکفش هایی استفاده کنند که جنس لاستیک و یا چرم قطور باشد و مقاوم در برابر مواد فوق باشد.
عینک، ماسک وگوشی
– کلیه کارگرانی که کار آنها ممکن است سلامت چشم هایشان را به خطر بیاندازد باید از عینک حفاظتی استفاده نمایند.
– عینک های حفاظتی شیشه ای یا پلاستیکی باید دارای مقاومت کافی بوده و فاقد حباب هوا، ترک و موج باشد و بتواند حتی الامکان 80% نور را ازخود عبور دهد.
– کارگرانی که در محیط های پرغبار، سمی و یا بسته با هوای آلوده به گازهای مسموم کننده کار می کنند، جهت حفاظت از سیستم تنفسی بایستی از ماسک های تنفسی با فیلتری متناسب با نوع آلودگی استفاده نمایند.
– انتخاب ماسک و فیلتر بستگی به خواص شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی ماده موجود در محیط کار و نوع محل و فضای کار دارد.
– کارگرانی که با دستگاه های پر سروصدا کار می کنند یا در مجاورت این دستگاه ها بطور مداوم به کار مشغولند، بایستی از گوشی های مناسب استفاده نمایند.
– کارگرانی که در عملیات جوشکاری و برشکاری مشغول کار هستند، بایستی از عینک های ایمنی مجهز به شیشه های رنگی (فیلتردار) جهت جذب تشعشات استفاده نمایند (استاندارد 2092-BS).
کمربند ایمنی وطناب نجات
– برای کارکنانی که در ارتفاع به کار می پردازند و با خطر سقوط مواجه هستند استفاده از کمربندهای ایمنی و سایر حائل های ایمنی مناسب، ضروری است.
– کمربندهای ایمنی و متعلقات آن باید از چرم، برزنت و پارچه های مقاوم و مواد محکم ساخته شده باشد و قدرت تحمل بار را با حداقل نیروی 1150 کیلوگرم داشته باشد. (حداقل پهنای کمربند cm12و ضخامت آن mm6 می باشد.)
– کمربندهای ایمنی نباید دارای زدگی، پارگی وسایر اشکالاتی باشند که باعث ایجاد خطر برای استفاده کننده گردد.
– کلیه قطعات وضمایم کمربندهای ایمنی بایستی بطور دقیق و مرتب مورد بازدید قرار گیرد و قطعات فرسوده تعویض گردد؛ حصول اطمینان از بی عیب و نقص بودن کمربند الزامی است.

2- سایر نکات ایمنی در کارگاه ها
نور
– در تونل ها و راهروها از لامپ های فلورسنت دوبل یا جفتی به فاصله 8 متراستفاده شود.
– در سالن های کارگاهی و محوطه کارگاه باید از لامپ های بخارسدیم ـ جیوه استفاده شود.
– میزان روشنایی مناسب در تونل و راهروها و محل عبور و مرور افراد حداقل 100 لوستر و میزان روشنایی برای فعالیت های ساختمانی و کارگاهی مانند جوشکاری، آهنگری وغیره حداقل 200-150 لوکس می باشد.
– لامپ ها نباید طوری نصب شوند که نور مستقیم وارد چشم کارگر شود.
– چراغ های گردان می بایست به رنگ قرمز بوده و تعادل کافی داشته باشند.
– هنگام استقرار چراغ چشمک زن یا گردان، سیم حامل برق لازم است در صورت امکان بر روی دیوار نصب گردد.
– تامین نور کافی برای انجام فعالیت های مختلف در کارگاه ضروری است. باتوجه به عدم امکان تامین نور طبیعی دربخش عمده ای از محیط های کار، بایستی از چراغ های مناسب استفاده شود.
– چراغ هایی که برای تامین نور در محیط های کار نصب می شوند باید در محل های مناسب به طور کاملا ایمن نصب شوند.
– استفاده از چراغ های رنگی برای تامین نور در محیط های کار ممنوع است.
– چراغ ها باید دارای حفاظ های مناسب باشند که در صورت برخورد با اشیاء صدمه نبینند .
– امکان استفاده از چراغ های قابل جابجایی (چراغ گردان) باید با تعبیه پریزها و رابط های مناسب در کارگاه درنظر گرفته شود.
– درکلیه معبرها و مسیرهای رفت وآمد کارگران و وسایل، باید چراغ های مناسب با نور کافی و در محل های ایمن نصب گردند.
– کلیه وسایل و تجهیزات تامین نور کارگاه بایستی دارای کیفیت مناسب و مطابق با اصول فنی مربوطه باشند.
– استفاده از نوار یا چسب در محل اتصال دو سیم به تنهایی ممنوع می باشد و بایستی حتما از ترمینال استفاده شود.
تهویه کارگاه
– از آنجا که بخش قابل توجهی از فعالیت های ساختمانی در محیط های بسته زیرزمین و بدون ارتباط مستقیم با فضای باز انجام می شود، تهویه کارگاه باید به نحو مطلوب انجام شود. بدین منظور:

الف) تجهیزات و وسایل مناسب تهویه باید با توجه به شرایط کارگاه پیش بینی و نصب شوند.
ب) سرعت جریان هوای ورودی به کارگاه ونحوه توزیع آن باید به گونه ای باشد که باعث ورود، گسترش یا افزایش آلودگی هوای کارگاه نگردد.
ج) سیستم تخلیه هوا و کانال های مناسب آن در محل هایی که آلودگی ناشی از گرد و غبار یا دود و گازهای سمی وجود دارد، بایستی پیش بینی شود.
د) تهویه کارگاه باید به طور دایمی در طول مدت زمان کار انجام شود.
– درصورت وجود گرد و غبار و دود با غلظت بالاتر از حد مجاز، باید از فیلترهای مناسب گرد و غبار و دود یا گاز سمی استفاده شود.
– تهویه باید به دو صورت عمومی و موضعی طراحی و اجرا گردد.
– درتهویه، عمل مکش (جهت خروج آلودگی) و دمش (جهت ورود هوای تازه) می بایست بطور همزمان صورت گیرد.
– برای جلوگیری از گسترش آلودگی ناشی از احتراق ماشین های درونسوز، مانند موتور جوش های دیزلی و امثال آنها، بایستی دودهای حاصل از احتراق به وسیله لوله های تخلیه هوا و فن مناسب به خارج از محیط کارگاه هدایت شود.
– کلیه وسایل و تجهیزات مورد استفاده باید مطابق با اصول فنی و عاری از نقص باشند.
– دمش و مکش می بایست توسط سیستم توزیع مناسب (duct) صورت پذیرد.

آبرسانی
– برای تامین آب شرب کارگران و آب مورد نیاز عملیات ساختمانی باید از لوله های مناسب استفاده شود.
– لوله کشی آبرسانی کارگاه باید از محل های مناسب و ایمن انجام شده و لوله ها باید در مقابل صدمات احتمالی محافظت گردند.
– لوله هایی که روی سطوح قائم نصب می شوند، بایستی به وسیله بست های مناسب و به طور محکم به دیوار متصل شده و در معرض برخورد اشیاء و ابزار کار نباشند.
– اگر برای انتقال آب از شلنگ استفاده می شود، این شلنگ ها حتی الامکان نباید در مسیر تردد ماشین آلات و یا کارگران قرار گیرند؛ مگر اینکه حفاظت آنها در مقابل ضربه و فشار به نحو مناسب انجام گیرد.
– کلیه لوله ها، شیرها و فلکه ها، شلنگ ها و سایر وسایل آبرسانی باید از جنس مرغوب و عاری از هرگونه نقص بوده و به طور کاملا ایمن نصب شده باشند.
– استفاده از لوله ها، شیرآلات، شلنگ و سایر وسایل فرسوده یا صدمه دیده که موجب اتلاف آب می گردند ممنوع است.
– به منظور جلوگیری از پخش آب و آلودگی سطح کارگاه، باید فاضلاب حاصل از استعمال آب آشامیدنی و بهداشتی به روش مناسب جمع آوری و دفع گردد.
علایم هشدار دهنده
– استفاده از علایم هشدار دهنده مانند چراغ های چشمک زن و تابلوهای شبرنگ و غیره در نقاط حساس و خطرناک ضروری است.
– کلیه داکت ها، پرتگاه ها، لبه های سطوح شیب دار، بازشوهای واقع در کف معابر و سایر نقاطی که احتمال ایجاد خطر برای کارگران وجود دارد، بایستی به وسیله علایم هشدار دهنده مناسب مشخص شوند.
– محل های ورود و خروج به کارگاه و اطراف محل های گود برداری و به طورکلی اطراف محیط کارگاه بایستی با نصب علایم هشدار دهنده مشخص شوند.
– چراغ های چشمک زن بایستی در تمام طول مدت کار، روشن و قابل رویت باشند.
– کلیه علایم هشدار دهنده مانند تابلوها و برچسب ها باید کاملا در معرض دید افراد بوده و به طور آشکار نصب شده باشند.
حفاظ ایمنی
– محوطه کارگاه بایستی به وسیله حفاظ های ایمنی مناسب و مکمل آن علایم هشدار دهنده مناسب و چراغ چشمک زن، از فضاهای عمومی املاک و معابر مجاور مجزا گردد.
– حفاظ های ایمنی مورد استفاده برای اطراف گودبرداری ها، لبه های پرتگاه، کناره پلکان و سطوح شیب دار، بازشوها، داکت ها و لبه های خطرناک بایستی دارای استحکام کافی بوده و به طور کاملا ایمن نصب شده باشند تا از خطر سقوط کارگران یا وسایل و ابزار جلوگیری شود.
– کلیه اجزای حفاظ های ایمنی مانند لوله ها، بست ها، تخته ها و غیره باید از جنس و کیفیت مرغوب و مناسب برخوردار باشند.
– فاصله میله های عمودی و افقی نرده ها و حفاظ ها باید به اندازه ای باشند که امکان عبور و خطر سقوط از میان آنها وجود نداشته باشد.
– بازشوها، سوراخ ها، و فرورفتگی های موجود درکف های معابر و محل های کار باید به یکی از طرق زیر حفاظت شوند:
الف) به وسیله تخته و الوارهای مناسب پوشیده شوند.
ب) به وسیله مش ها (شبکه های میلگرد) با حداکثر چشمه های 5/2*5/2 سانتیمتر پوشانده شوند.
ج) به وسیله حفاظ های محکم و ایمن که دور تا دور آنها نصب می شوند محافظت گردند.
– شبکه های آرماتور، تخته ها و الوارهای نصب شده روی سوراخ ها و بازشوهای کف محل های کار یا معابر باید دارای استحکام کافی بوده و به گونه ای نصب شوند که مانعی در رفت و آمد کارگران و حمل وسایل ایجاد ننمایند.
درمحیط های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا کارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن آوری و افزایش کاربرد ماشین آلات در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در این گونه محیطها فزونی می گیرد.
ایمنی صنعتی علمی است که در پیشگیری از بروز حوادث در محیط کار به یاری انسان می شتابد و همواره در راستای حفاظت و حراست از نیروی کار و سرمایه گام بر می دارد.
تعاریف و محتوا:
اصولا" ایمنی صنعتی رشته ای است گسترده که به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته می شود که با به کارگرفتن آنها می توان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیطهای صنعتی به گونه ای موثر و کارا نگه داری کرد و به این وسیله یک محیط کار بی خطر و سالم برای افزایش کارایی کارکنان بوجود آورد.
ایمنی :
تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده می باشد.
هنگامی که (Hazard) وجود دارد امکان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت.
کلمه (Danger) گویای قرارگرفتن در معرض یک (Hazard) است، یه این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و درصدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط کار می باشد.
ایمنی به طور صد در صد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد از اینروست که گفته می شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.
منظور از ایمن و غیر ایمن چیست؟
یک مکان، یک کار معین و یا یک دستگاه زمانی ایمن انگاشته می شود که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانیکه در آنجا بوده یا با آن دستگاه کار می کنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور کلی، میتوان چنین گفت که میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش و با افزایش سطح ایمنی کاهش می یابد. در واقع بهداست حرفه ای بیماریها را کاهش می دهد و ایمنی صنعتی به کاهش تمام خطرات می پردازد.
مهندسی ایمنی صنعتی:
با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از " مقررات یا نظامی که برای کاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا کنترل خطرات بکار می روند ) در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی که ایمن کردن محیط کار مورد توجه قرار می گیرند عبارتند از: الف- پیشگیری از حوادثب- عوامل انسانی
ج- طراحی و جا نمایی دستگاهها و تجهیزات
د – مدیریت و راهبری ایمنی
ه – آموزش و – بازرسی
حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده تر شده است و به شاخه ها و گرایشهای گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است که عبارت است از :
1- مدیریت خطر
2- پیشگیری از خطرات
3- مهندسی آتش سوزی
4- کنترل خطر
مدیریت و راهبری ایمنی
مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت کارکنان است، همانگونه که یک مدیر برای بهره وری وسود آوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممکن است از طریق بهبود مدیریت مجددا بدست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی که در نتیجه بروز حوادث حاصل می شود، وجود ندارد. این نکته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است که تنها 15 درصد از مشکلات سازمان یا کارخانه ممکن است بوسیله کارکنان حل و کنترل شود، در صورتیکه 85 درصد این مشکلات را می توان از طریق مدیریت مهار کرد.
عوامل اصلی در مدیریت ایمنی
1- برنامه ریزی ایمنی
2- سازماندهی ایمنی و فعالیت های آن
3- دایت برنامه های ایمنی
4 – کنترل عملکرد ها و نتایج حاصله
بهداشت و ایمنی :
بهداشت به معنای مصون داشتن کارکنان از بیماری و سالم نگهداشتن وضعیت جسمانی و روانی آنهاست ایمنی به معنای محافظت کردن کارکنان از آسیبهای مربوط به حواد کاری است. این عوامل حائز اهیمت است، زیرا کارکنانی که از سلامتی برخوردارند و در محیطی ایمن کار می کنند ثمر بخش ترند. به این دلیل مدیران آینده نگر، حامی برنامه های پیشرفت بهداشت و ایمنی هستند. امروزه به دلیل ملاحظات قانونی تمام سازمانها موظف به مراقبت بهداشت و ایمنی کارکنان خود هستند.
ایمنی در افزایش بهره وری :
لازم به ذکر است که اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای نیز علاوه بر اثرات غیر مستقیم بر بهره وری و بازده اقتصادی واحدهای صنعتی، بطور مستقیم بر این موارد تاثیر دارد.
بطور کلی خسارات مالی یا جانی، عواقب و پیامدهای منفی تمامی حوادث صنعتی را تشکیل می دهند.
بنابراین وقوع حوادث یا سبب آسیب دیدن دستگاهها و تجهیزات مواد خام، مصولات یا محیط کار می شود و یا صدمات غیر قابل جبران جسمی و جانی را به همراه خواهد داشت.
مزایای توجه به رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای برای کارگر به شرح زیر است :
1- افزایش روحیه
2- کاهش فشار کار
3- کاهش جراحات و صدمات
4- کاهش حوادث
5- افزایش راحتی
6- افزایش حفظ رفاه و سلامتی
7- افزایش سطح بهداشت کار برای کارفرما

1- کاهش حوادث
2- افزایش کیفیت محصول
3- افزایش کارایی کارکنان
4- کاهش خطاها
5- کاهش مخارج درمانی کارگران
6- استفاده بهتر از نیروی انسانی
7- کاهش مخارج تولید.
حفاظت و ایمنی :
وظیفه مدیریت در امر حفاظت و ایمنی در محیط کار چیست؟
لازم است مدیران و کارفرمایان به اهمیت و ارزش حفاظت صنعتی پی ببرند. باید از زیانهای مادی ناشی از حوادث صنعتی (اعم از مستقیم و غیر مستقیم) آگاهی داشته باشند مضافا" از همه مهمتر به ارزش و منزلت عامل انسانی و سلامت او توجه کند. لازم است مدیریت بر تمام کارکنان و محیط کار تاثیر داشته باشد وعوامل ایمنی محیط را که در کم کردن حوادث موثرند به نحو مطلوب بشناسند و کوشش و توان خود را در حفظ و سلامت کارکنان و ماشین آلات به نحو مطلوب مصرف کند.
ایمنی محیط کار :
ایمنی شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می تواند سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون می دارد مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار به عهده مدیران سطوح بالای سازمان بویژه مدیران پرسنلی است. البته اهمیت همکاری کلیه کارکنان را در محیط امن نمی توان نادیده گرفت.
بعبارت دیگر ایمنی کار عبارت است از : فراهم آوردن موجباتی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی جلوگیری می کند. یعنی هر چه تعداد حوادث ناشی از کار کمتر باشد می توان گفت که ایمنی بیشتری در محیط کار وجود دارد.
حوادث ناشی از کار :
هر سال میلیونها حادثه ناشی از کار در دنیا اتفاق می افند. برخی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از کار افتادگی موقت می شوند که ممکن است ماهها دوام یابد. حوادث ناشی از کار سبب ناراحتی افراد بشر و زیانهای اقتصاد می گردند. و جامعه متحمل خسارات فراوان می شود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه ای مهم و اساسی است.
الف- تعریف حادثه
آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ناراحتی جسمی و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده می شود. در دایره المعارف سازمان بین المللی کار ، حادثه چنین تعریف شده است : (( حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه و آسیب گردد )) تعریف حادثه ناشی از کار عبارت است از حادثه ای که در حین انجام کار و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام کار تمامی اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، موسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد، یا بدستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مامور انجام کاری می شود. ضمنا" تمام اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و بالعکس جزء اوقات کار محسوب می شود.
دلایل ایجاد حوادث :
حوادث معمولا نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و نا ایمن است شرایط نا ایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیر مجهز، محیط پر خطر به عنوان نمونه، لیز بودن زمین بدلیل ریختن آب، یا ابزار و تجهیزات قدیمی و مستهلک است. عملیات نامطمئن و نا ایمن است از سوی کارکنان و بدلیل استفاده نامناسب از ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت که تمام عملیات غیر ایمن منتهی به حادثه در محیط کار نمی شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند که اکثر حوادث در نتیجه خطای انسانها بوجود می آیند. البته حوادثی نیز بدلیل نقص ابزار و تجهیزات یا محیط کاری نا ایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن از سوی کارکنان توجهی نشده ، یا توصیه های ایمنی و احتیاط های لازم نادیده گرفته شده اند.
ب- انواع روش طبقه بندی حوادث
حوادث ناشی از کار را می توان به روشهای گوناگونی طبقه بندی نمود :
1- حوادث بر حسب افراد بوجود آورنده طبقه بندی می گردند، مانند : مدیر ، استاد کار و کارگر
2- حوادث را بر حسب علل آنها طبقه بندی می نمایند. مانند: ماشین آلات ترابری ، انفجار و آتش سوزی و مواد سمی
3- حوادث را بر حسب کیفیت عملی که باعث حادثه گردیده، طبقه بندی می کنند، مانند: برداشتن حفاظ از روی دستگاه، عدم احتیاط لازم هنگام کار و راه اندازی دستگاه بدون اجازه.
4- حوادث را بر اساس شرائط محیط بوجود آورنده طبقه بندی می کنند، مانند: عدم روشنایی کافی، تهویه نامناسب، سر و صدا در محیط کار
ج- روشهای پیشگیری از حوادث
1- وضع مقررات قانونی
2- تعیین اصول و میزانها
3- بازرسی
4- تحقیقات فنی
5- تحقیقات پزشکی
6- تحقیقات روانشناسی
7- تحقیقات کاری
8- آموزش
9- راهنمایی و تشویق
10- مزایای مالی
آیین نامه حفاظت در کارهای ساختمانی:
ماده 1: قبل از شروع عملیات ساختمانی باید پروانه ها و مجوزهای لازم توسط مالکان و صاحبان کار از مراجع ذیربط قانونی اخذ گردد.
ماده 2: قبل از شروع عملیات ساختمانی مربوط به تاسیس کارگاه های جدید یا توسعه کارگاه های موجود، باید طبق ماده 87 قانون کار، نقشه های ساختمانی و طرح های مورد نظر از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهار نظر و تایید به واحد کار و امور اجتماعی محل ارایه گردد.
ماده 3: مسئولیت اجرای مقررات این آیین نامه براساس مواد 91 و 95 قانون کار برعهده کارفرماست.
ماده 4: هرگاه صاحب کار اجرای کلیه عملیات ساختمانی از ابتدا تا پایان کار را کلاً به یک پیمانکار محول نماید، پیمانکار مسئول اجرای مقررات این آیین نامه در کارگاه خواهد بود.
ماده 5: هرگاه صاحب کار اجرای قسمت های مختلف عملیات ساختمانی خود را به پیمانکاران مختلف محول نماید، هر پیمانکار در محدوده پیمان خود، مسئول اجرای مقررات این آیین نامه خواهد بود و پیمانکارانی که به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نمایند و صاحب کار مسئول ایجاد هماهنگی بین آنها خواهد بود.
بهداشت حرفه ای و ایمنی صنعتی:
آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی – ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی
ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی ماده 24: کلیه رانندگان یا اپراتورهای ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید آموزش های لازم در مورد نحوه کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات مربوطه فرار گرفته و دارای پروانه مهارت فنی یا گواهی نامه ویژه از مراجع ذیربط باشند. ماده 25: بکار بردن ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق باید با رعایت مواد 20 و 21 صورت گیرد ماده 26: قسمت های مختلف دستگاه ها و وسایل بالابر باید طبق برنامه ذیل مورد بازدیدهای دوره ای یا معاینه فنی و آزمایش قرار گیرند. الف – بازدید روزانه کلیه لوازم بستن و بلند کردن بار از قبیل قلاب‎ها، اتصالات، کابل‎ها، زنجیره‎ها و غیره، از نظر فرسودگی، شکستگی و هر نوع عیوب ظاهری دیگر، توسط اپراتور و مسئول دستگاه. ب – بازدید فنی کلیه قسمت های دستگاه، هفته ای یک بار، توسط شخص متخصص یا مسئول فنی دستگاه و ارایه گزارش به سرپرست مربوطه. ج – معاینه فنی و آزمایش کلیه قسمت های دستگاه توسط اشخاص متخصص و صدور گواهی نامه اجازه کار هر سه ماه یک بار و همچنین قبل از استفاده برای اولین بار و یا پس از هرگونه جابجایی و نصب در محل جدید. ماده 27: کلیه تعمیرات اساسی و تعویض قطعات و لوازم اصلی که بر روی دستگاه بالابر انجام می شود، باید در دفتر ویژه ای ثبت و توسط متخصص مربوطه امضاء گردد. این دفتر همراه با گواهی نامه های اجازه کار موضوع بند ج ماده 26، باید نزد مالک و کارفرمای دستگاه نگاهداری و در هنگام لزوم ارایه گردد. ماده 28: کلیه قسمت های تشکیل دهنده دستگاه ها و وسایل بالابر و اجزاء آنها باید با رعایت اصول و قواعد فنی و طبق استانداردها و ضرائب اطمینان مندرج در "آیین نامه حفاظتی وسایل حمل و نقل و جابجا کردن مواد و اشیاء در کارگاه ها" طراحی، محاسبه و ساخته شده و توسط اشخاص ذیصلاح نصب، تنظیم و آماده به کار شوند. ماده 29: حداکثر ظرفیت بار مجاز و همچنین سرعت کار مطمئن هر وسیله بالابر باید بر روی لوحه ای نوشته و در محل مناسبی بر روی دستگاه نصب و مفاد آن دقیقاً رعایت گردد. ماده 30: قلاب دستگاه ها و وسایل بالابر باید دارای شرایط زیر باشد: الف – مجهز به شیطانک یا ضامن باشد تا مانع جدا شدن اتفاقی بار از آن گردد. ب-حداکثر باری که‎می توان به‎وسیله آن بلندنمود، به‎طور واضح بر روی آن حک شده باشد. ج – در صورتی که نوع کار ایجاب نماید، مجهز به دستگیره مناسبی باشد که بتوان آن را در حالت تعلیق، تغییر مکان داده و در وضع مناسب قرار داد. ماده 31: میزان حداکثر مجاز بار بدون خطر زنجیرها، کابل ها و سایر وسایل بلند کردن و بستن بار باید بر روی پلاک فلزی درج و به آنها متصل باشد. ماده 32: دستگاه های بالابر ثابت از قبیل جرثقیل های برجی (Tower Cranes) و وینچ ها باید به طور مطمئن در محل نصب خود مهار گردیده و وزنه های تعادل آنها متناسب با حداکثر میزان حمل بار محاسبه و درنظر گرفته شود. در مورد جرثقیل های برجی، استحکام و مقاومت زمین محل استقرار دستگاه قبل از شروع عملیات نصب و مونتاژ باید مورد بررسی قرار گیرد. هم چنین نحوه مهار این دستگاه ها باید به ترتیبی باشد که در مقابل حداکثر نیروی باد و طوفان در محل، مقاومت کافی داشته باشند. ماده 33: هر دستگاه بالابر علاوه بر اپراتور یا راننده، باید دارای یک نفر کمک اپراتور یا علامت دهنده نیز باشد. این شخص باید در مورد نحوه علامت دادن با دست ها یا وسایل هشدار دهنده و نوع علایم مشخصه و یکنواخت، آموزش لازم را دیده باشد. در مواردی که به علت محدود بودن میدان دید اپراتور و یا هرگونه شرایط و موقعیت های خاص، به بیش از یک نفر علامت دهنده نیاز باشد، باید علایم حرکت فقط توسط یکی از آنها که نفر اصلی است، داده شود. اما در عین حال اپراتور باید از علامت توقفی که در موارد خطر توسط هر کدام از آنان داده می شود، تبعیت نماید. ماده 34: مسیر حرکت و محل استقرار جرثقیل ها و دیگر وسایل بالابر باید قبلاً به طور دقیق بازدید و بررسی شود تا در موقع حرکت و کار، خطری از طریق برخورد با سیم و کابل های برق یا تاسیسات و بناهای موجود و یا سقوط در محل های حفاری شده و غیره، متوجه اپراتور، کارگران و افراد دیگر نشود. ماده 35: از روی معابر و فضاهای عمومی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری به وسیله دستگاه های بالابر عبور داده شود و چنانچه انجام این کار اجتناب ناپذیر باشد، باید این معابر و فضاها با استفاده از وسایل مناسب محصور، محدود و یا مسدود گردیده و هم چنین علایم هشداردهنده موثر از قبیل‎تابلوها،پرچم های مخصوص یا چراغ های چشمک‎زن بکاربرده شود. ماده 36: به رانندگان یا اپراتورهای دستگاه ها و وسایل بالابر نباید کار دیگری ارجاع شود. همچنین افراد مزبور در هنگام روشن بودن دستگاه و یا آویزان بودن بار، مجاز به ترک و رها کردن دستگاه نمی باشند. ماده 37: راننده یا اپراتور دستگاه بالابر و افراد کمکی و علامت دهنده، در هنگام انجام وظیفه، حق خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات را ندارند. ماده 38: به هیچ وجه نباید اجازه داده شود که کارگران بر روی بار مورد حمل سوار شوند و یا برای جابجا شدن از وسایل بالابر استفاده نمایند. ماده 39: در هنگام بهره برداری از جرثقیل های سیار موتوری باید دقت شود که جک ها به طور صحیح استفاده و در محل مناسب استقرار یابند. ماده 40: در هنگام باد، طوفان و بارندگی شدید، باید از کار کردن با دستگاه ها و وسایل بالابر خودداری شود. ماده41:کابین راننده یا اپراتور ماشین‎آلات راه‎سازی و ساختمانی بایددارای شرایط‎زیر باشد:
الف – به ترتیبی باشد که راننده یا اپراتور را در برابر شرایط جوی و گرد و غبار محافظت نموده و نیز میدان دید کافی برای او تامین نماید.
ب – کلیه شیشه های درها و پنجره ها از نوع مقاوم و نشکن باشند. ج – داراب رکاب و دستگیره ای باشد که راننده یا اپراتور بتواند به راحتی و با ایمنی کامل سوار و پیاده شود.
د – پله و رکاب ترجیحاً مشبک و پنجره ای باشد تا گل و لای بر روی آن متراکم نشده و باعث لغزش پای راننده و اپراتور نگردد. ضمناً از آلوده شدن آن به روغن، گریس یا سایر مواد لغزنده باید جلوگیری بعمل آید. ماده 42: در مواردی که میدان دید راننده یا اپراتور ماشین آلات راه سازی و ساختمانی محدود باشد، وجود یک نفر کمک یا علامت دهنده الزامی است. ماده 43: راننده یا اپراتور قبل از ترک ماشین آلات راه سازی و ساختمانی باید دستگاه را ترمز و در صورت وجود تیغه یا باکت یا خاکبردار، آن را پایین آورده و بر روی زمین قرار داده و دستگاه را خاموش نماید. ماده 44: در شرایطی که به دلیل سستی بستر یا ازدیاد شیب آن، تعادل دستگاه خاک برداری به خطر افتد، نباید آن را به کار انداخت یا مورد استفاده قرار داد. ماده 45: هنگامی که ماشین آلات راه سازی و ساختمانی در حال کار هستند، ورودی افراد به داخل شعاع عمل آنها باید ممنوع گردد. ماده 46: ماشین آلات راه سازی و ساختمانی را نباید شب ها در حاشیه جاده های عمومی متوقف نمود. چنانچه در موارد خاص، این کار اجتناب ناپذیر گردد، باید اطراف آنها با وسایل مناسب هشدار دهنده از قبیل پرچم قرمز، علایم شبرنگ، چراغ قرمز چشمک زن و غیره، محدود و علامت گذاری شود. ماده 47: استفاده از ماشین آلات راه سازی و ساختمانی در غیر از موضوع تعریف شده ممنوع می باشد. ماده 48: در هنگام حرکت بیل مکانیکی، باکت یا خاک بردار آن باید خالی از بار باشد، همچنین بوم آن باید در جهت حرکت قرار گیرد. ماده 49: در موقع تعمیر باکت یا خاک بردار بیل مکانیکی یا لودر با تعویض ناخن های آن، باید آن را قبلاً در محل خود محکم نمود تا از حرکت ناگهانی آن و ایجاد حادثه جلوگیری بعمل آید. ماده 50: از تیغه های بولدوزر نباید به عنوان ترمز استفاده شود، مگر در مواردی استثنایی و اضطراری. ماده 51: در کارگاه هایی که از ماشین آلات خاک برداری و یا وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی استفاده می شود، بایدراه های ورود و خروج ایمن و مناسب برای آنها ایجاد و نسبت به نصب علایم خطر و هشدار دهنده مناسب اقدام گردد. ماده 52: در بارگیری و تخلیه وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:
الف – وزن تقریبی مصالح بار شده از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه تجاوز ننماید.
ب – ارتفاع بار از دیواره های اطاق بارگیری تجاوز ننماید و در مواردی که نوع و وضعیت بار به ترتیبی باشد که این امر اجتناب ناپذیر گردد، باید به وسیله کابل فلزی یا طناب مناسب نسبت به مهار آن به طور مطمئن و ایمن اقدام شود. ج – مصالحی از قبیل آجر، سنگ و غیره باید به وسیله برزنت یا توری های محکم پوشیده و محفوظ شوند، مگر آنکه ارتفاع بار از ارتفاع دیواره های اطاق بارگیری کمتر باشد، در مورد مصالح ریزدانه پوشش بار الزامی است. د – در هنگام بار زدن قطعات و مصالح سنگین و حجیم از قبیل تیرآهن، قطعات ساخته شده اسکلت های فلزی، لوله های بزرگ و غیره، باید طوری روی هم چیده شوند که هنگام تخلیه بار و باز کردن دیواره های اطاق بارگیری، از لغزش آنها بر روی هم و ایجاد حادثه پیشگیری بعمل آید. هم چنین نحوه بارگیری و توزیع قطعات مذکور در اطاق بارگیری باید به ترتیبی باشد که مرکز ثقل کامیون را به یک سمت آن متوجه نساخته و تعادل آن در هنگام حرکت حفظ شود
هـ – در بارگیری و تخلیه قطعات و مصالح سنگین و حجیم‎باید ازوسایل‎مکانیکی‎استفاده شود. و – در موقع باززدن مواد ومصالحی از قبل شن، ماسه، سنگ، آجر، خاک، نخاله و ضایعات ساختمانی به وسیله لودر و بیل مکانیکی و یا قطعات و مصالح سنگین و حجیم به وسیله جرثقیل، باید سرنشینان وسیله نقلیه آنرا ترک و تا پایان بارگیری‎درمحل‎مناسبی‎مستقر شوند.
ز – در هنگام بارگیری یا تخلیه نقلیه موتوری، باید علاوه بر استفاده از ترمز دستی، از موانع مناسب از قبیل بلوک های چوبی نیز برای جلوگیری از حرکت اتفاقی و مهار وسایل مذکور استفاده شود.
ح – در مواردی که کار تخلیه و بارگیری در محیط های بسته انجام می شود، باید تهویه لازم و کافی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور وسیله نقلیه خاموش شود. ماده 53: دهانه های سیلوهای مصالح ساختمانی و قیف تغذیه کننده تراک میکسر و پمپ بتن باید به وسیله چند میله عمود بر هم حفاظ گذاری شوند تا از سقوط افراد به داخل آن ها جلوگیری بعمل آید. ماده 54: کف توقفگاه ماشین آلات سنگین ساختمانی و وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید دارای شرایط زیر باشد: الف – هموار و حتی الامکان قابل شستشو باشد
پ – از استحکام کافی برخوردار باشد تا در هنگام زدن جک در زیر ماشین آلات و وسایل نقلیه موتوری، از در رفتن جک و ایجاد حادثه جلوگیری بعمل آید. ج – مجاری مناسبی در آن پیش بینی شده باشد تا در صورت ریزش یا نشت مواد سوختی، مواد مذکور به چاله ها و مخازن قابل تخلیه هدایت گردند.
آیین نامه ایمنی در کارگاههای ساختمانی :
الف – هدف:
هدف از تدوین این آیین‎نامه پیشگیری از حوادث منجر به‎صدمات و خسارات‎جانی‎و مالی در عملیات‎ساختمانی و تامین ایمنی و حفاظت نیروی‎انسانی شاغل در کارگاه های‎ساختمانی است.‎صدمات و خسارات‎جانی‎و مالی در عملیات‎ساختمانی و تامین ایمنی و حفاظت نیروی‎انسانی شاغل در کارگاه های‎ساختمانی است.
ب – دامنه شمول
مقررات این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین و در مورد کلیه کارگاه های ساختمانی لازم الاجرا است.
ج – تعریف صاحب کار در کارگاه ساختمانی
صاحب کار شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی بوده و انجام یک یا چند نوع از عملیات ساختمانی را به یک یا چند پیمانکار محول می نماید و یا خود راساً یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی متعلق به خود برطبق مقررات قانون کار بکاری گمارد که در حالت دوم کارفرما محسوب می گردد.
د – تعریف کارفرما در کارگاه ساختمانی
کارفرما در کارگاه ساختمانی شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی برطبق مقررات قانون کار و به حساب خود بکار می گمارد اعم از اینکه پیمانکار اصلی، پیمانکار جزء و یا صاحب کار باشد.
ذ- تعریف کارگر در کارگاه ساختمانی
کارگر شخصی است حقیقی که در مقابل دریافت حق السعی برای صاحب کار یا کارفرما یا پیمانکار اصلی ویا پیمانکارفرعی در کارگاه ساختمانی مشغول بکار شود.
شناخت هزینه حوادث ناشی از کارهای ساختمانی.
ایمنی در کارهای ساختمانی:
همانگونه که میدانید حوادث در کارهای ساختمانی با توجه به افزایش ساخت وسازهای صورت گرفته در حال رشد می باشد واغلب این حوادث نتایج بسیار زیانباری برای حادثه دیدگان ،بازماندگان حادثه ،کارفرمایان ،کارگران ساختمانی ونهایتاً بطور غیر مستقیم برای کل جامعه ایجاد می نماید .حوادث ناشی از کار اغلب سهوی بوده وعمدی نمی باشند.
وقتی حادثه ای برای کارگران ساختمانی ایجاد میشود ، درخواستی از سوی حادثه دیده ویا بازماندگان وی به مراجع قضایی یا انتظامی ارسال گردیده وخواهان رسیدگی و احقاق حق خود می باشند . طبیعی است که در پی وقوع حوادث ناشی از کار، دستگاههای دولتی زیادی نیز مانند: نیروی انتظامی ،دادگستری،سازمان کاروامور اجتماعی ، سازمان تامین اجتماعی ، شرکتهای خدمات بیمه ای و…… جهت بررسی حادثه وارایه خدمات پس از حادثه درگیر میشوند وهر حادثه هزینه زیادی را برای دولت در پی دارد که پرداخت این هزینه ها ازبیت المال وپول همین ملت صورت می گیرد .
ایمنی ساختمان :
1- اصول ساختمانهای صنعتی:
برای طراحی ساختمانهای صنعتی آگاهی و آشنایی دقیق ازعملیات کارخانه ای که درآن احداث خواهد شد از شروط اساسی طراحی ساختمان آن است :
سطوح مورد نیاز فضاهای یک ساختمان صنعتی براساس فضای مورد احتیاج:
* ماشین آلات * تولید سالانه
* تعدادکارگران و کارمندان شاغل * انبارهای مورد نیاز
* رستوران * آشپزخانه
* تاسیسات جنبی کارخانه و سریسهای مورد نیاز ( توالتها- دوشها- آسانسور- پله و…) و نهایتاً فضای سرکولاسیون مناسب با توجه به عملکرد کارخانه ، تعیین میگردد.
احتیاجات ویژه ای که در رابطه با ساختمانهای صنعتی از نظر بهداشت و سلامتی و رفاه کارگران و کارمندان آن مطرح میگردد، عبارتند از:
– حداکثر رطوبت مصنوعی – سطوح روشنایی مورد نیاز
– تهویه مناسب – دوشها و سرویسها
– رختشویخانه
– مجزا سازی بخش ماشین آلات
– خروجیهای فرار در مواقع آتش سوزی
– در نظز گرفتن حداقل فضای مورد نیاز افراد( معمولاً 11 متر مربع برای هر نفر)
– گرم سازی و خنک سازی هوای کارخانه
– تهیه آب آشامیدنی مورد نیاز
– حفاظت از تصادفات
– تاسیسات آتش نشانی
– بخش کمکهای اولیه
در طرح بندی بخشهای مختلف و عرض مسیرهای گذرگاهها با توجه به نوع ماشین آلات وفضای کار سیرکولاسیون مناسبی راباید درنظرداشت. فضاهای انبار – وسایل حمل و نقل و ماهیت کارخانه مشخص کننده تعداد طبقات آن میباشد و با توجه به این موارد ساختمان را یک طبقه – دو طبقه و یا بصورت ساختمان آشیانه ای احداث می نمایند ارتفاع بخشهای مختلف یک کارخانه با توجه به فونکسیون آن تعیین میگردد . در صورتیکه طراحی یک ساختمان صنعتی بطور صحیح و دقیق انجام شود. باعث ایجاد شرایط کاری مناسب و درنتیجه کارآیی بهتر و افزایش تولیدات کارخانه خواهد بود.
بطور معمول برای استفاده بهتر از نورآفتاب سیستم طراحی ساختمانهای صنعتی باید بصورتی باشد که طول آنها( جهت نورگیرها) به سمت شمال وجنوب قرارداده شود و درحقیقت بتواند از نور شمال وجنوب که مناسبتر است بهره گیرد، جهت توسعه درساختمانهای صنعتی را نیزهمواره بایستی در نظر گرفت.
درمورد پنجره های ساختمان های صنعتی باید سعی شود که نورمورد نیاز رابداخل ساختمان هدایت نماید. پنجره های فلزی با شیشه های شفاف سیم داد ارحجتر می باشند. ابعاد شیشه های پنجره ها در صنایع سنگین 20% متر مربع و در کارخانه های ساکت وکم سرو صدا 60% الی 80% مترمربع در نظر گرفته میشوند . بایستی سعی شود ⅓ سطح پنجره ها برای تهویه باز باشند.
2- مقررات حفاظتی ساختمان کارگاهها:
الف- عوامل اطمینان:
کلیه ساختمانهای دائمی و موقتی و موسساتی که مشمول مقررات قانون کارمی باشند باید از نقطه نظر ساختمانی واجد استحکام کامل بوده و در محاسبه پایه و سقف و کفها رعایت نکات زیربشود:
1- تحمل فشار ناشی از حداکثر بارها و اشیاء ثابت و متحرک.
2- تحمل فشار ناشی از ریزش برف – باران- یخبندان – باد و طوفان.
3- تحمل فشار ناشی از بارهای معلق.
4- اتاقها ومحل کار دائم باید لاقل 3 مترازکف تا ازسقف ارتفاع داشته و فضای آن باید برای حداکثر اشخاص که درآن محل کار میکنند برای هر نفر12 متر مکعب کمتر نباشد.
ب- کف سازی:
– کف اطاقها و قسمتهائیکه محل عبور کارگران بوده ویا برای حمل و نقل مواد تخصیص داده شده بایستی صاف وهمواربوده وعاری ازحفره و سوراخ – برآمدگی ناشی از پوشش بی تناسب مجاری- میخ وپیچ و مهره و لوله – دریچه یا برآمدگی و برجستگی و هرگونه موانعی باشد که ممکن است موجب گیر کردن و یا لغزیدن اشخاص گردد.
– کف اطاقها و راهروها وپیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته باشد.
– محلهای رفت وآمد ، حمل و نقل مواد و همچنین جهت حرکت اصلی با علامت گذاری توسط رنگ مشخص روی زمین معلوم و روشن باشد.
– کف کارگها بایستی قابل شستشو بوده و درمواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف گردد بایستی شیب کافی داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضل آب هدایت نمائید.
ج- پلکانها:
1- کلیه پلکانها- سکوها- و پاگردها باید استحکام کافی داشته باشد و تحمل فشارو سنگینی بارهای عادی را داشته باشد.
2- پلکانها و سکوهایی که ازمصالح مشبک ساخته شده اند ابعاد چشمه های آن نباید از 25 میلیمتر تجاوز نماید تا اشیاء متفرقه امکان سقوط از آنرا نداشته باشند.
3- طول پلکانها با استثنای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از90 سانتیمتر کمتر باشد.
4- اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید هیچگاه از70/3 متر تجاوز کند.
5- غیرازپلکانهای سرویس یا امدادی عرض هر پایه بدون محاسبه حاشیه یا برآمدگی آن نباید از 33 سانتیمترکمتر باشد و ارتفاع پله بین14 تا 29 سانتیمتر خواهد بود.
6- کلیه پلکانها بایستی از طرف پرتگاه بوسیله نرده های مخصوص پلکان حفاظت شوند
3 – آیین نامه ومقررات حفاظتی ساختمان کارگاهها :
16003 ماده 3 : اتاقها و محل دائم باید لااقل 3 متر از کف تا سقف ارتفاع داشته و فضای آن برای حداکثر اشخاصی که درآن محل کار میکنند برای هر نفر 12 متر مکعب کمتر نباشد.
تبصره 1 : درمحاسبه متر مکعب فضا، حجم اشغال شده بابت اثاثیه ماشین الات ومواد ولوازم چیزی کسر نمی گردد.
تبصره 2: درساختمانهائیکه ارتفاع هر طبقه ازفضای کار از 4 متر متجاوز باشد برای محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع 4مترمنظور ومحاسبه میگردد.
16004: در فضای کارگاه نصب ماشین آلات و یا قراردادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور یا کارگران ایجاد نماید.
16007 ماده 7: کف اتاقها و راهروها و پیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته و یا ازمصالحی ساخته و یا از موادی اندود شده باشند که در نتیجه رفت و آمد ایجاد ناراحتی و گردو خاک و سائیدگی و درنتیجه لغزندگی ایجاد شود.
16009 ماده9: کف کارگاهها بایستی قابل شستشو بوده ودر مواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف گردد بایستی شیب مناسب داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.
16028 ماده28: عرض پلکانها به استثنای پلکانهای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از 90 سانتیمتر کمتر باشد.
16130 ماده 130: برای کارگرانی که درخارج از سالنها و درمحوطه کارخانه و اطراف ساختمانها ( در فضای آزاد) مشغول کار هستند می بایستی حفاظ و سایبان پیش بینی شود.
16131 ماده131: قسمتهای روباز و اطراف کارخاه که عنوان حیاط دارد باید همیشه طوری ساخته شود که آب درکف آن نماند وگل نشود و همیشه اوقات نظیف وتمیز باشد تارفت و آمد به ساختمانهای کارخانه وحمل ونقل مواد وتجهیزات مختلف آنها بسهولت صورت گیرد.
16133 ماده 133: چنانچه در صحن کارخانه گودال مانند: چاله ، حفره وچاه و نهر وجود داشته باشد بایدروی دهانه آنها با وسایل محکم و اطمینان بخش مستود گردد یا اطراف آنها نرده محکمی نصب شود.
16165 ماده165: حداقل عرض گذرهای بین ماشین آلات تاسیسات و یا انبوه مواد درکارگاهها 60 سانتیمتر است.
علائم حفاظت فنی و بهداشت کار:
ماده 85
برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورایعالی حفاظت فنی (جهت تامین حفاظت فنی ) و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماریهای حرفه ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می شود، برای کلیه کارگاهها، کارفرمایان ، کارگران و کارآموزان الزامی است
تبصره ـ کارگاههای خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می باشند
ماده 86
شورایعالی حفاظت فنی مسوول تهیه موازین و آئین نامه های حفاظت فنی می باشد و از اعضا ذیل تشکیل می گردد
وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون او که رئیس شورا خواهد بود
معاون وزارت صنایع
معاون وزارت صنایع سنگین
معاون وزارت کشاورزی
معاون وزارت نفت
معاون وزارت معادن و فلزات
معاون وزارت جهاد سازندگی
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
دو نفر از استادان با تجربه دانشگاه در رشته های فنی
دو نفر از مدیران صنایع
دو نفر از نمایندگان کارگران
دو نفر از نمایندگان کارگران
مدیر کل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی که دبیر شورا خواهد بود

تبصره 1ـ پیشنهادات شورا به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم می تواند برای تهیه طرح آئین نامه های مربوط به حفاظت فنی کارگران در محیط کار و انجام سایر وظایف مربوط به شورا، کمیته های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد.
تبصره 2ـ آئین نامه داخلی شورا با پیشنهاد شورایعالی حفاظت فنی به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
تبصره 3ـ انتخاب اساتید دانشگاه ، نمایندگان کارگران و نمایندگان مدیران صنایع مطابق دستورالعملی خواهد بود که توسط شورایعالی حفاظت فنی تهیه و به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
ماده 87
اشخاص حقیقی و حقوقی که بخواهند کارگاه جدیدی احداث نمایند و یا کارگاههای موجود را توسعه دهند، مکلفند بدواً برنامه کار و نقشه های ساختمانی و طرحهای مورد نظر را از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار، برای اظهارنظر و تایید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال دارند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک ماه اعلام نماید. بهره برداری از کارگاههای مزبور منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود .
ماده 88
اشخاص حقیقی یا حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب می باشند.
ماده 89
کارفرمایان مکلفند پیش از بهره برداری از ماشینها، دستگاهها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آئین نامه های مصوب شورایعالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است آزمایشهای لازم را توسط آزمایشگاهها و مراکز مورد تایید شورایعالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند.
ماده 90
کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را حسب مورد همراه با نمونه های آن به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تایید، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند
ماده 91
کارفرمایان و مسوولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلفند براساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوقالذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعملهای مربوط کارگاه می باشند.
ماده 92
کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون که شاغلین در آنها به اقتضای نوع کار در معرض بروز بیماریهای ناشی از کار قرار دارند باید برای همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و حداقل سالی یک بار توسط مراکز بهداشتی درمانی از آنها معاینه و آزمایشهای لازم را به عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوط ضبط نمایند .
تبصره 1ـ چنانچه با تشخیص شورای پزشکی نظر داده شود که فرد معاینه شده به بیماری ناشی از کار مبتلا یا در معرض ابتلا باشد کارفرما و مسوولین مربوطه مکلفند کار او را براساس نظریه شورای پزشکی مذکور بدون کاهش حق السعی ، در قسمت مناسب دیگری تعیین نمایند.
تبصره 2ـ در صورت مشاهده چنین بیمارانی ، وزارت کار و امور اجتماعی مکلف به بازدید و تایید مجدد شرایط فنی و بهداشت وایمنی محیط کار خواهد بود
ماده 93
به منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث وبیماریها، در کارگاههایی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ضروری تشخیص دهند کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل خواهد شد.
تبصره 1ـ کمیته مذکور از افراد متخصص در زمینه حفاظت فنی و بهداشت حرفه ای و امور فنی کارگاه تشکیل می شود و از بین اعضا، دو نفر شخص واجد شرایطی که مورد تایید وزارتخانه های کار و امور اجتماعی و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی باشند تعیین می گردند که وظیفه شان برقراری ارتباط میان کمیته مذکور با کارفرما و وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی می باشد.
تبصره 2ـ نحوه تشکیل و ترکیب اعضا براساس دستورالعملهایی خواهد بود که توسط وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده 94
در مواردی که یک یا چند نفر از کارگران یا کارکنان واحدهای موضوع ماده 85 این قانون امکان وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را در کارگاه یا واحد مربوطه پیش بینی نمایند می توانند مراتب را به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار یا مسوول حفاظت فنی و بهداشت کار اطلاع دهند و این امر نیز بایستی توسط فرد مطلع شده در دفتری که به همین منظور نگهداری می شود ثبت گردد.
تبصره ـ چنانچه کارفرما یا مسوول واحد، وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را محقق نداند موظف است در اسرع وقت موضوع را همراه با دلایل و نظرات خود به نزدیکترین اداره کار و امور اجتماعی محل اعلام نماید. اداره کار و امور اجتماعی مذکور موظف است در اسرع وقت توسط بازرسین کار به موضوع رسیدگی و اقدام لازم را معمول نماید.
ماده 95
مسوولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار برعهده کارفرما یا مسوولین واحدهای
در سالهای اخیر متخصصان دریافته اند که پیشرفت و توسعه، زمانی در پروژه های عمرانی ارزشمند است که مخاطرات بهداشت، ایمنی و محیط زیست را به همراه نداشته باشد. در این راستا مسائل زیست محیطی در سطح مجامع بین المللی مانند کنفرانس ریودوژانیرو مورد توجه متخصصان و سیاستمداران قرار گرفت. در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان بحث حفاظت از محیط زیست و رعایت الزامات آن از برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی آغاز و در برنامه های بعدی گسترش یافته است.

در این خصوص دیدگاه های جدیدتری نیز مطرح می شود که باعث ایجاد تحولات شگرفی در سطوح مختلف برنامه ریزی، فرآیندها و بخشهای تخصصی نظیر بخشهای عمران، صنعت و آموزش می گردد. آموزش مهندسان در این راستا می تواند نقش بسیار مهمی در اصلاح نگرش مهندسان جوان و بکارگیری این مبانی در فعالیتهای تخصصی آنها داشته باشد. یکی از وظایف مهم دانشگاه ها نیز، فراهم آوردن بستر مناسب برای اینگونه آموزشها است. در این راستا، ضروری است دانشگاه های صنعتی مهم کشور، برنامه های مختلفی را در این زمینه تدوین نمایند.
سیستم مدیریت HSE به عنوان ابزاری مدیریتی جهت کنترل و بهبود مسایل مربوط به بهداشت، ایمنی، محیط زیست وکیفیت است. این سیستم مدیریتی با بررسی همزمان سه فاکتور مذکور، بستر مناسبی جهت استقرار و اجرای استانداردهای مدیریت زیست محیطی(ISO14000)، استانداردهای مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای (OHSAS18001) ایجاد می نماید. با توجه به تحقیقاتی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته ، توجه به اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای و رعایت این اصول، نقش زیادی در کاهش زیان های اقتصادی واحدهای صنعتی داشته است. چرا که با کاهش حوادث، احتمال آسیب دیدن تجهیزات و ایجاد خسارات مالی کاهش یافته و کاهش لطمات جانی نیز رخ خواهد داد. بروز هر حادثه حتی خیلی کوچک زیانهایی را در بردارد که به دو گروه زیان های مستقیم یا نمایان و زیان های غیر مستقیم یا پنهان طبقه بندی می شوند.
تاریخچه ایمنی: قبل از عصر ماشین، مخاطرات صنعتی به شکل امروزی وجود نداشت و پس از انقلاب صنعتی، ماشینی شدن کارها و افزایش خطرات منجر به پیدایش نهضت پیشگیری از حوادث گردید.
تاریخچه بهداشت حرفه ای: نخستین بار انگلستان به بهداشت کار و بیماری های ناشی از صنایع اشاره و دستورالعمل هایی به کارکنان صنعت توصیه نمود. هم اکنون فرانسه از لحاظ قوانین و مقررات بهداشت صنعتی در راس قرار دارد.
تاریخچه محیط زیست: پس از کنفرانس 1992 در ریو نگرش توسعه پایدار در محیط زیست ابعاد وسیع تری را به خود اختصاص داد و در تمام بخش ها "پسوند پایدار" نظرات و دیدگاه های قدیمی را مورد بازنگری قرار داد.
در این تحقیق پروژه های عمرانی مورد بررسی قرار گرفتند که شامل احداث تونل، بزرگراه، پل و زیرگذر می شود. فعالیت های مختلفی از نظر ایمنی، بهداشت و محیط زیست در این پروژه ها وجود دارد که در زیر بدان اشاره شده است:
ایمنی: تجهیزات ایمنی و وسایل اطفاء حریق،محصورسازی داخلی و اطراف، علائم و تابلوهای هشداردهنده، ایمنی برشکاری، ایمنی کار با بالابرها، ایمنی کار در ارتفاع و حفاظت در برابر سقوط، ایمنی کار در فضاهای بسته و تونل، ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین، تجهیزات حفاظت فردی، ضبط و ربط محیط، ایمنی انبارها، ایمنی در برق، گزارش دهی و تجزیه و تحلیل حوادث و سایر موارد.
بهداشت: بهداشت محیط شامل سرویس های بهداشتی و آشپزخانه، بهداشت حرفه ای شامل معاینات بدو استخدام و دوره ای و جعبه کمک های اولیه.
محیط زیست: آلودگی خاک، آلودگی آب و آلودگی هوا.
پس از بازرسی های انجام شده در پروژه های مختلف عمرانی با توجه به تنوع کار و مراحل مختلف انجام آن یکسری مغایرت هایی در بخش های مختلف ایمنی، بهداشت و محیط زیست به صورت کلی بدست آمد که در اکثر پروژه ها عمومیت داشته و در زیر به بیان آن می پردازیم.
آموزش: رعایت ایمنی و در کل الزامات HSE در سطح پروژه ها، اعم از عمرانی یا صنعتی یک فرهنگ می باشد و تا زمانی که یک فرد به رشد فرهنگی نرسد نیل به این هدف کار بسیار مشکلی خواهد بود. برای یک فرهنگ سازی مناسب ابتدا می باید آموزش در برنامه ها گنجانده شود و سپس این فرهنگ به شکل عقیده و اصول به طبقات مختلف تزریق شود. با توجه به اهمیت آموزش در فرهنگ سازی HSE، لازم است ابتدا آموزش هایی در سطوح مدیران پروژه، سرپرستان کارگاه و مسئولین HSE پروژه ها ارائه شود. پس از آموزش نفرات کلیدی و تحقق اهداف سازمان در خصوص ایجاد فرهنگ HSE در سطوح ارشد مدیریتی، آموزش کلیه کارکنان نیز می تواند پس از این نفرات در سطح پروژه ها، انجام شود. با انتشار جزوه های آموزشی در قالب دستورالعملها، چک لیستها، فیلم و کلیپ های آموزشی، جایگاه HSE مستحکم شده و درنهایت با بازرسی ناظرین، این سیستم را می توان نهادینه کرد.

بخش ایمنی
تجهیزات ایمنی و وسایل اطفاء حریق:
براساس الزامات HSE، کلیه پیمانکاران موظفند کارکنان خود را با تجهیزات ایمنی و آتش نشانی آشنا نمایند، تا در هنگام وقوع حوادث با توجه به شرح وظایف محوله و در صورت نیاز از این تجهیزات استفاده نمایند. جهت استفاده از این کپسول ها باید به بر چسب روی آنها توجه شود چرا که برروی این بر چسب ها اطلاعاتی در مورد کپسول مورد استفاده نوشته شده است. هر کپسول، ویژه خاموش کردن نوع خاصی از آتش طراحی شده و استفاده نادرست انها ممکن است باعث مشتعل تر شدن آتش و بروز خسارات جبران ناپذیری گردد با توجه به تعامل نزدیک پروژه های عمرانی با زندگی شهری و مردم، توجه به وجود تجهیزات در سطح پروژه امری اجتناب ناپذیر است. نگهداری نامناسب از خاموش کننده ها باعث پوسیدگی، قرشدگی و عواملی از این قبیل می شود که در نهایت بازدهی و عمر مفید آن را می کاهد. یکی از روش های مراقبت از کپسول ها توجه به نحوه نصب آنها می باشد. باید دقت نمود که این کپسول ها در محل های قابل مشاهده و قابل دسترس، با بررسی های دقیق فیزیکی، نصب شده و در اختیار افرادی قرار گیرند که با کاربرد آنها آشنایی کافی داشته باشند.
محصورسازی اطراف و داخلی پروژه:
در هر پروژه (بالاخص در سطح شهر) یکی از مهمترین موارد ایمن سازی محیط کار محصورسازی مناسب اطراف پروژه می باشد. چرا که در بسیاری موارد عدم اطلاع رسانی کافی و درست به مردم از وجود عملیات عمرانی، حوادث زیادی را به بار می آورد. این موضوع مستلزم این می باشد که منطقه عملیاتی، کاملا مشخص و حتی الامکان نیز از بافت شهری جدا شده باشد تا هم تردد افراد کنترل شود و هم به طور ضمنی از منابع و تجهیزات پروژه حفاظت شود. در خصوص محصور سازی داخلی نیز بعضی قسمتهای سایت که در حال کار می باشند آن را محصور نمی کنند اما در برخی نقاط که کار به اتمام رسیده و یا موقتاً متوقف گردیده نیاز است محصورسازی انجام گردد تا از حوادث احتمالی سقوط افراد و ماشین آلات جلوگیری شود.این کار باید با استفاده از نوار خطر زردرنگ، اطراف کانالها و ترانشه ها و بازدید مستمر از آنها صورت بگیرد.
علائم و تابلوهای هشداردهنده (انحراف ترافیک):
به هنگام اجرای عملیات اجرایی در خیابان، جهت جلوگیری از وارد شدن خسارت عمده به خیابان که ناشی از وضعیت ساخت و ساز آن است، مسئولین امر می توانند تردد را ممنوع یا محدود نموده و آنرا یا منحرف نمایند و یا با خط کشی یا نصب تجهیزات هدایت، بجای دیگر هدایت کنند و در صورت لزوم علایم خطر را نیز مستقرنمایند. اینجاست که نیاز به نصب علایم راهنمایی و رانندگی باید مدنظر قرار گیرد. جهت ایمن سازی و علامت گذاری و مسدود کردن اطراف کارگاه های اجرائی و محل های کار، علاوه بر تجهیزات قانونی، می توان ازتجهیزات انسداد مسیر، از قبیل تجهیزات هشدار، هدایت و مسدود کردن مسیرها نیز استفاده نمود. علایم و تجهیزات راهنمایی و رانندگی در تامین ایمنی تردد و اهمیت فوق العاده ای دارند. تدابیری که اتخاذ می شود، به شدت تابع تراکم جریان تردد و شرایط محلی است. وجود علائم و تابلوهای هشداردهنده در هر عملیات عمرانی به عنوان فاز تکمیلی حصارکشی و محصورسازی کاملاً ضروری و لازم الاجرا است.

ایمنی کار با تجهیزات و ماشین آلات سنگین:
یکی از عوامل اصلی تولید و ارائه خدمات در هر سازمان، ماشین آلات و تجهیزات می باشند. در پروژه های عمرانی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران، با توجه به نوع فعالیت های اجرایی آن، استفاده از ماشین آلات سنگین امری اجتناب ناپذیراست. استفاده از تجهیزات مناسب و استفاده مناسب از تجهیزات موجود در راستای افزایش بهره وری و ایمنی تجهیزات و ماشین آلات از اهمیت بسزایی برخوردار است. از این رو لازم است استفاده کنندگان ماشین آلات علاوه بر دارا بودن گواهینامه ویژه با انواع خطرات آنها آشنا شوند و ملاحظات ایمنی را در خصوص کار با انواع ماشین آلات و دستگاه ها مورد توجه قرار دهند. مواردی که در کار با جرثقیل ها بدقت باید مورد توجه قرار گیرد، توجه به توقف در کنار مناطق حفاری شده، قرار دادن پلیت در زیر جک و بارگیری مجاز می باشد. پارک وسایل باید در یک فاصله مطمئن صورت گیرد تا از خطر واژگون شدن آنها به داخل گودال به دلیل سست بودن خاک آن مناطق جلوگیری بعمل آید. بارگیری و مهار آن باید به شکلی باشد که از واژگون شدن وسیله جلوگیری به عمل آید. در صورت عدم استفاده از پلیت، تخته یا الوارهای چوبی یا فلزی با ضخامت های کافی در زیر جک های تعادل جرثقیل ها هر لحظه احتمال وقوع حادثه مثل واژگون شدن جرثقیل به دلیل فرو رفتن جک در زمین می رود. زیرا با ثابت بودن نیرو (وزن جرثقیل و بار) هر قدر سطح تحت فشار، بیشتر باشد، فشار کاهش می یابد و بالعکس (P=F/A). در ضمن کار با جرثقیل های بزرگ نیازمند به ریگر جهت هدایت راننده در نقاط کور می باشد.
تجهیزات حفاظت فردی:
از آنجا که تامین تجهیزات حفاظت فردی می تواند باعث جلوگیری از وارد آمدن آسیبهای جدی و کاهش عوامل زیان آور و خطرات موجود در محیط کار گردد، بنابراین لزوم استفاده از آن در تمام فعالیت های عمرانی در پروژه احساس می شود. پیمانکار موظف است کلیه وسایل حفاظت فردی از جنس مرغوب و مقاوم را قبل از شروع پیمان برای کارکنان خود تهیه نماید. حال با توجه به اهمیت این موضوع، لازم است سیستم جامعی جهت توزیع مناسب این تجهیزات و نظارت بر استفاده از آن برقرار گردد.
ایمنی داربست گذاری وکار در ارتفاع:
انجام کار در مکان هایی که بلندی آن از سطح زمین20/1 متر باشد عملیات کار در ارتفاع محسوب می شود و ضروری است که در این قبیل فعالیت ها اقدامات لازم جهت پیشگیری از سقوط در نظر گرفته شود. در فرایند ایمن سازی عملیات کار در ارتفاع مراحل زیر را باید در نظر گرفت:
– پرهیز از کار در ارتفاع و یا انجام بخش هایی از آن در سطح زمین در شرایطی که این امکان وجود دارد.

– استفاده از روش ها و تجهیزاتی که خطر سقوط افراد در حین کار را از بین ببرد در شرایطی که امکان ممانعت از کار در ارتفاع وجود ندارد.
استفاده از روش ها و تجهیزاتی که ارتفاع سقوط و شدت صدمات ناشی از سقوط را کاهش دهند در شرایطی که امکان از بین بردن خطر سقوط وجود ندارد.
یکی از مخاطرات عمده کار در ارتفاع، سقوط اشیاء و اجسام است که علاوه بر خسارت به تجهیزات، می تواند باعث آسیب افرادی شود که در حال عبور و کار در محل هستند. بنابراین می باید از توری های سیمی محافظ در زیر منطقه عملیاتی و نوار خطری زرد رنگ جهت تفکیک منطقه کار در ارتفاع جهت عبور عابرین و کارگران از آن محدوده، استفاده شود، تا از ترددهای غیرضروری جلوگیری بعمل آید. در ضمن در هنگام کار در ارتفاع باید از داربست استاندارد به همراه تخته های کار مهارشده به عرض حداقل 60 سانتی متر(جایگاه ایستاندن) استفاده گردد.
ضبط و ربط محیط کار:
یکی از فعالیت های ممنوع که انجام آن از نظر ایمنی و بهداشت حرفه ای درست نبوده و سریعا باید شرایط مناسبی جهت رسیدگی به آن ایجاد گردد، ریختن نخاله ها و مواد زائد در محل نامناسب بدون در نظر گرفتن محل دپوی مناسب می باشد. با لحاظ اینکه محیط کار در پروژه های عمرانی، ماهیتا دارای یکسری نخاله ها از قبیل آهن آلات، آجر، سنگ و … می باشد، از این رو مخاطراتی حاصل از برخورد کارگران با این نخاله ها در سطح پروژه ها به وجود می آید. بنابراین پاک سازی محیط کار از این نخاله ها و انتقال آنها از داخل سایت، به یک محوطه مثل انبار و یا خارج از سایت کاملا ضروری به نظر می رسد.
ایمنی انبارها:
انبارها بر دو نوعند:
1. انبارهای مسقف
2. انبارهای روباز
انبار مسقف ایمن باید در برگیرنده موارد ذیل باشد: تجهیزات و فضای کافی به منظور انبارش و نگهداری، مدیریت ابزار و یراق، نگهداری اصولی و مهار کپسول ها، نگهداری اصولی مواد شیمیایی، نور و تهویه مناسب. در خصوص انبارهای روباز قوانین به شکل انبارهای مسقف نبوده و محدودیت ها بسیار کمتر می باشد. انبار روباز کارگاه باید از محل عبور و مرور کارگران تفکیک شود تا موجب بی نظمی محل کار نگردد و در ضمن از بروز حوادث پیش بینی نشده نیز جلوگیری شود.
ایمنی در برق:
انرژی برق از جمله دستاوردهای مهم بشر برای ارتقاء سطح رفاه و آسایش زندگی است. انتقال آسان، ارزان، پاک و قوی بودن از جمله ویژگی هایی است که استفاده از برق را به عنوان یک منبع مناسب انرژی (و در عین حال خطرناک) روز به روز افزایش می دهد. تامین انرژی مورد نیاز تجهیزات و دستگاه ها و تامین روشنایی محیط های کاری از مهمترین کاربردهای برق در صنایع مختلف هستند. اما چنانچه این منبع انرژی به درستی مورد استفاده قرار نگیرد، ممکن است اثرات نامطلبوب و گاها جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. حال آنکه لحاظ نمودن اصول اولیه ایمنی در استفاده از آن می تواند خطرات آن را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.
ایمنی حفاری و گودبرداری:
حفاری و گودبرداری عبارت است از حفر کانال ها و ایجاد فضاهای مناسب در زمین جهت احداث یک سازه مشخص (پی کنی) و یا لوله گذاری برای خدمات مختلفی چون خطوط انتقال گاز، آب، فاضلاب، برق، تلفن و غیره که بطور عمده با خاک برداری یا سنگ برداری و یا ترکیبی از این دو و نیز تخلیه خاک و سنگ از محل، همراه است. این نوع کارها معمولا همراه با حوادث کشنده و جدی فراوانی هستند. اصولی که در این نوع عملیات باید رعایت شود عبارتست از: تعبیه کردن نردبان در فواصل مشخص، ایجاد یک پل ایمن جهت تردد از طرفین ترانشه حفر شده، رعایت فاصله استاندارد تلمبار کردن خاک های حاصل از محل های گودبرداری.
ایمنی کار در فضاهای بسته:
حفاری تونل به عنوان یکی از فعالیت های بسیار مهم در بسیاری از پروژه های عمرانی به شمار می رود کار در تونل و فضاهای بسته از جمله فعالیت های مخاطره آمیز به شمار می رود. دلایل اصلی مخاطره آمیز بودن کار در این فضاها عبارتند از: 1- محدود بودن فضای در دسترس 2- تاریک بودن فضاهای کاری 3- محدود بودن هوای آزاد و تازه
علاوه بر این، در عملیات ساخت و ساز تونل موارد ذیل نیز بر میزان مخاطرات ناشی از کار تاثیر فراوان دارد:
– غیر قابل پیش بینی بودن زمین
– وجود آب پیش بینی نشده در مقادیر زیاد
– سنگین وزن بودن فعالیت های حمل و نقل
– بالا بودن دما و رطوبت در محیط کاری.
از این رو پرداختن به ملاحظات ایمنی، بهداشتی و زیست محیطی در عملیات حفاری و ساخت و ساز در تونل و کار در فضاهای بسته از اهمیت به سزایی برخوردار است. تونل ها سه کاربری اصلی به شرح ذیل دارند:
1- تونل های عبور و مرور شامل تونل های راه آهن، تونل های ارتباطی شاهراه ها و جاده ها، تونل های عابر پیاده، تونل های ناوبری، تونل های قطار زیرزمینی یا مترو، تونل های زیر رودخانه یا دریا
2- تونل های انتقال شامل تونل های دسترسی و اصلی (با عمرزیاد)، تونل های اکتشافی، بهره برداری یا استخراج: رفت و آمد و باربری، راهروها، اتاق ها (با عمر کم)، تونل های خدمات رسانی ، تونل های زهکشی.
3- تونل های معدنی شامل تونل های ایستگاه ها یا نیروگاه های برقابی(هیدروالکتریک)، تونل های انتقال آب، تاسیسات ضروری همگانی: معبر و گذرگاه (آب، برق،گاز،…)، تونل های فاضلاب.
در تونل ها یکسری جزء الزامات ضروری می باشد که باید رعایت شود مانند تامین روشنایی کافی، تهویه مناسب، جلوگیری از ایجاد گرد و غبار ریز معلق، تست اکسیژن و گازهای سمی، وجود کپسول اطفاء حریق و جعبه کمک های اولیه.
گزارش دهی و تجزیه و تحلیل حوادث:
برای ثبت حوادث لازم است یک فرم گزارش دهی حوادث و تجزیه و تحلیل تنظیم گردد. این فرم پس از طراحی میان مسئولین HSE پروژه ها و یا سرپرستان کارگاه ها جاری گردد. از مزایای اجرای این طرح این است که: مناطق و محدوده های پرخطر مشخص می شود و می توان ملزومات و تمهیدات ایمنی را در آن قسمت بیشتر کرد که بدین طریق می توان علل ریشه ای حادثه را برطرف کرد و از طرفی در خصوص عدم وقوع مجدد آن در مناطق مشابه اقدامات پیشگیرانه انجام داد. در ضمن آمار حوادث به شکل مکتوب که ثبت می گردد می توان از آنها در جهت کنترل و کاهش نرخ حوادث بهره برد.
بخش بهداشت
بهداشت محیط:
در جهانی که هم اکنون به سوی صنعتی شدن هرچه بیشتر گام بر می دارد، سلامت زیستن در دنیای علم و تکنولوژی از اهمیت ویژهای برخوردار می باشد.
در خصوص سرویس های بهداشتی و اختصاصاً حمام در هر پروژه به ازاء هر 15 نفر کارگر یک دوش آب گرم و سرد و در مواردی که شاغلین آن ها با سموم مواد شیمیایی، مواد عفونت زا و یا مواد غذایی سروکار دارند برای یک الی 10 نفر کارگر یک دوش آب گرم و سرد و به ازاء هر 10 نفر اضافی یک دوش آب گرم و سرد دیگر در نظر گرفته می شود. در خصوص توالت نیز برای برای 9-1 نفر شاغل حداقل 1 توالت، برای 24-10 نفر شاغل حداقل 2 توالت، برای 49-25 نفر شاغل، حداقل 3 توالت، برای 74-50 نفر شاغل، حداقل 4 توالت، برای 100-75 نفر شاغل، حداقل 5 توالت و در مواردی که تعداد شاغلین آن ها بیش از 100 نفر است به ازاء هر سی نفر اضافی حداقل یک توالت درنظر گرفته می شود. در توالت و حمام از نظر بهداشت محیط کف و دیوار از کاشی می باشند و از نظر بهداشت فردی نیز دارای شیر آب سرد و گرم سالم می باشند. در برخی از مواردی که غذا داخل سایت پروژه طبخ می شود، آشپزخانه از نظر بهداشت محیط کف از سنگ و دیوار از کاشی خواهد بود و تمام پرسنلی که با مواد غذایی سر و کار دارند می باید کارت سلامت داشته باشند. محل اسکان نیز در پروژه هایی که کارگران مقیم می باشند از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت می باشد زیرا می تواند منشا انتقال بیماری قرار بگیرد.
بهداشت حرفه ای:
در این قسمت می باید کارگر قبل از شروع به کار یکسری آزمایشات بدو استخدام را پشت سر گذارد، سپس برای کار جذب شود اما این معاینات یا انجام نمی شود و یا فقط همان آزمایش های بیمه تامین اجتماعی انجام می شود. در اکثر پروژه ها درمانگاهی جهت اعزام بیمار وجود ندارد و به تبع پزشک نیز در محل پروژه مستقر نمی باشد. البته از آنجا که اکثر پروژه ها در داخل شهر تهران در حال انجام می باشند، لذا لزوم حضور پزشک و وجود درمانگاه خیلی در این گونه پروژه ها احساس نمی شود. ولی جعبه کمک های اولیه در هر شرایطی برای یک کار عمرانی یک نیاز مبرم می باشد تا در صورت وقوع حوادث سطحی بتوان آن را درمان کرد و یا از شدت وخامت آن کاست.
جمع آوری و دفع زباله:
این موضوع از جنبه های مختلفی حائز اهمیت می باشد که شامل: جنبه های بهداشتی و زیبا شناسی محیط می باشد. انباشتن مواد زائد در معابر و پراکندگی آن در محیط از طریق نشت شیرابه، به آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی منجر می گردد. همچنین دفع مواد زائد در کانال های روباز و آبروهای موجود سبب انسداد آنها، ایجاد سیلاب و در نتیجه بیشتر آلودگی ها می شود. مواد زائد جامد از عوامل مهم در آلودگی خاک می باشند، پراکندن این مواد در خاک علاوه بر انتشار عوامل بیماریزا، اثرات نامطلوب دیگری نیز در خاک دارد. تلنبار کردن مواد زائد بالاخص در تابستان منجر به تولید گازهای مختلف از جمله SH2 , CH4 , CO2 و سوزاندن آن نیز ایجاد گازهایی نظیرCO2 , CO می کند که عوامل مهو در آلودگی هوا بواسطه سوزاندن زباله می باشد. دفع غیر بهداشتی مواد زائد موجب افزایش حشرات و در نتیجه انتقال و انتشار بیماری های مختلف می شود. معمولا حشراتی نظیر مگس، سوسک و پشه خاکی به سرعت جلب مواد زائد شده و در آن تکثیر و پرورش می یابند. در ضمن دفع غیر بهداشتی مواد زائد موجب جلب جوندگان مختلف به خصوص موش های صحرایی می شود. موش برای تولید مثل به سه عامل غذا، آب و پناهگاه نیاز دارند که هر سه عامل در زباله های انباشته شده در محیط قابل دسترس می باشد مهمترین بیماری هایی که موش ها در انتقال آنها نقش دارند عبارتند از: مسمومیت غذایی سالمونلایی، طاعون، لپتوسپیروز، تب ناشی از گاز گرفتگی موش(سودوکو)، تب راجعه آندمیک، تریشینوز، تیفوس موشی، تب هموراژیک و …
بخش محیط زیست
آلودگی خاک:
هرگونه تغییر در خواص فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی خاک که منجر به از بین رفتن تعادل اکولوژیکی خاک و در نتیجه کاهش حاصلخیزی آن گردد، آلودگی خاک تعریف می شود. انواع آلاینده های خاک:
1- سوخت موتورها و مواد نفتی
2- زباله ها
3- فاضلاب های بهداشت
در صورت عدم نگهداری مناسب از ماشین آلات سنگین در طی مدت زمان انجام عملیات، این ماشین آلات دچار برخی نواقص فنی شده که یکی از آنها نشت سوخت مصرفی (که معمولاٌ گازوئیل می باشد) می شوند که باعث آلوده ساختن خاک می شوند. بعضی از عوامل زیست محیطی معمول در پروژه های عمرانی عبارتند از:
– نشتی روغن و گازوئیل از ماشین آلات
– نشتی از منابع ذخیره مواد سوختی و یا عدم تخلیه مناسب از منبع به ظرفی دیگر ودر نتیجه ریختن مواد نفتی به زمین.

آلودگی هوا:
آلودگی هوا یعنی وجود یک یا چند آلاینده نظیرگرد و غبار، فیوم ها، میستها، دوده، گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع موجود در هوا در غلظت هایی که سلامتی انسان و موجودات زنده را تهدید می کند و باعث آسیب به اشیا و اموال می شود. علل عمده آلودگی هوا در پروژه های عمرانی وجود آلاینده های ناشی از فعالیتهای انسانی، خودروها و … می باشند که برخی از آنها شامل آزبست، اکسیدهای سولفور، سرب، منواکسیدکربن، ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن می شود. آلودگی هوا اثرات و پیامدهایی بر روی انسان، گیاه و حتی اشیا نظیر ساختمان ها و اجسام نیز دارد.

بحث و نتیجه گیری
با توجه به مباحث مطرح شده در قسمت نتایج، چنین به نظر می رسد که برای انجام کار در پروژه های عمرانی طبق اصول HSE یکسری موارد نیاز است تا زمینه ساز جهت رعایت این اصول باشد. این موارد عبارتند از:

1- فرهنگ سازی: بدین منظور که رعایت اصول HSE علاوه بر حفظ جان و منابع طبیعی باعث پیشرفت و توسعه اجتماعی می شود. در این پروژه ها نیز نیازمند به فرهنگ سازی از طرق مختلف آموزشی، نوشتاری، گفتاری، دیداری و … می باشد.

2- زمان: پیاده سازی اصول HSE در پروژه های مختلف عمرانی، صنعتی و غیره مستلزم زمان می باشد زیرا که هر تغییری که در سیستم لحاظ شود نیازمند تغییر نگرش می باشد و این نیز به نوبه خود نیازمند زمان برای پذیرفتن و هماهنگ شدن با شرایط جدید می باشد. شرایط مطرح شده برای پروژه ها در این تحقیق، شرایط کنونی آنها بوده و تحقیق بعدی، پس از گذشت زمان درصد پیشرفت پروژه ها را از نظر HSE می تواند مشخص کند.

3- هزینه: برای انجام هر کاری نیازمند به هزینه می باشد و هر چه هزینه در نظر گرفته شده بیشتر باشد بنابراین انجام آن کار با کیفیت بالایی تضمین می شود. از آنجا که تاکنون هزینه جهت رعایت اصول HSE بصورت کلی دیده شده است بنابراین بشکل اختصاصی نمی توان انتظار داشت که تمام موارد جزء به جزء انجام شود. در صورتی که در ابتدای پروژه هزینه HSE نیز به ریز درنظر گرفته شود می توان انتظار داشت تا موارد به شکل اصولی رعایت شود.

4- آموزش: جهت رعایت اصولی موارد HSE نیاز به آموزش می باشد. این آموزش ها باید در سطوح و رده های مختلف پیمانکاری و نظارت اجرایی شود تا سطح آگاهی از مخاطرات موجود در انجام عملیات عمرانی بین پرسنل به مرز مشترکی برسد.
پیشنهاد:
مزایای استقرار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست
– برخورد و نگرش طرح ریزی شده (سیستماتیک) و مستند با مسائل ایمنی و بهداشت کار به جای اعمال اقدامات اصلاحی پس از وقوع حوادث.
– برنامه ریزی برای انطباق با قوانین و مقرارت ایمنی و بهداشت کار و در نتیجه کاهش اخطارهای واصله از مراجع قانونی یا پرداخت جرایم و خسارات.
– بهبود در آمار مربوط به حوادث به موازات ارائه آموزش های لازم به پرسنل.
– کاهش خسارات وارده به تاسیسات یا آسیبهای جانی پرسنل.
– ایجاد محیط کاری ایمن تر و سالم تر.
– کاهش نرخ بیمه از طرف بیمه گران.
– افزایش آگاهی و دانش درباره سلامت و ایمنی.
– افزایش بهره وری.
– جهت دهی اوقات مفید مدیریت به سوی تصمیم گیری در مورد مسایل فنی/مالی/بازرگانی/افزایش بهره وری با کم شدن گرفتاری های مربوط به ایمنی و بهداشت کار.
– ساختار روشن و واضح مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای که مشخص کننده محدوده مسئولیت ها می باشد.
– تغییر نگرش کارکنان و مراجع دولتی نسبت به سازمان.
با توجه به مزایای استقرار سیستم مدیریت HSE پیشنهاد می شود تا این نظام در تمام پروژه های عمرانی نهادینه شود.

منابع:
1- مختاری آذر اکبر و همکاران، 1392، بررسی و پایش مخاطرات بهداشتی در کارخانه خودروسازی سایپا، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران.
2- فشکی مسعود و اکبر مختاری آذر، 1392، بررسی عملکرد واحد ایمنی و بهداشت کارخانه روغن نباتی پارس قو و تاثیر آن بر کاهش حوادث، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران.
3- مختاری آذر اکبر و همکاران، 1392، بررسی وضعیت ایمنی و بهداشت 6 شرکت تولید کننده مواد شوینده و بهداشتی، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران.
4- خانی محمدرضا و اکبر مختاری آذر ، 1388، بررسی وضعیت پروژه های عمرانی، سازمان مهندسی و عمران شهر تهران از نظر ایمنی، بهداشتو محیطزیست، سومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست.
5- آیین نامه های حفاظت و بهداشت کار، تهران 1385موسسه کار و تامین اجتماعی، چاپ پنجم.
6- آرام تیرگر و علیرضا کوهپایه ای، 1386، بهداشت حرفه ای، انتشارات اندیشه رفیع.

اصول ایمنی در کارگاه ها

63