تحقیق اقدام پژوهی چگونه توانستم مشکلات روانخوانی دانش آموزم با اختلالات یادگیری را برطرف کنم

مقدمه
یکی از عوامل نبود موفقیت تحصیلی در دانش آموزان، وجود اختلالات یادگیری در آنان است که منجر به افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس و ترک تحصیل آنها می شود. برچسب های "عقب مانده"، "تنبل" و غیره به این قبیل دانش آموزان آنها را از ادامه تحصیل بازمی دارد و لطمات جبران ناپذیری از نظر روانی و اقتصادی به کودک و خانواده و نظام آموزش و پرورش کشور وارد خواهد کرد.
از آنجا که دانش آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری، جزو بچه های در معرض خطر و شکننده محسوب می شوند، آموزش و پرورش باید از این افراد پشتیبانی کند و یک سپر دفاعی برای آنان باشد. همچنین نظام اجتماعی نیز باید از آنان حمایت و مراقبت کند. برای کاهش آمار بالای مبتلایان به این اختلالات و عوارض جانبی، ضرورت دارد معلمان با این اختلالات آشنایی پیدا کنند.
روان شناسان با اندک تفاوت هایی اختلالات یادگیری را چنین تعریف می کنند: کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری کسانی هستند که در یک یا چند فرایند اساسی در رابطه با خواندن، سخن گفتن، درک کردن و نوشتن دارای اشکال هستند به شرطی که این مشکلات ناشی از عقب ماندگی های ذهنی، نقص بینایی، نقص حرکتی و یا نقائص فرهنگی نباشد. علائم این اختلالات ممکن است به صورت های مختلف از قبیل اختلال در توجه به تفکر، تکلم، نوشتن و یا حساب کردن باشد. اختلالات یادگیری ترجمه واژه (Learning disabilities) است که به ناتوانی های یادگیری نیز ترجمه شده است و به مجموعه ای از نارسایی ها در یادگیری اطلاق می شود که برخلاف نارسایی های جسمانی، اغلب تا زبان آموزش رسمی در مدرسه ناشناخته می ماند. در دوران تحصیل دانش آموز در مدرسه نیز به علت شناخت نداشتن برخی از معلمان، بیشتر اوقات این اختلالات به عنوان اختلالات خاص یادگیری تشخیص داده نمی شوند، بلکه با عقب ماندگی ذهنی اشتباه گرفته و زمینه فشار روانی بر کودک فراهم می شود. در این میان اختلاف دیدگاه میان اولیا و مربیان، رفع این اختلالات را به تاخیر می اندازد.
بیان مسئله
برخی از اولیا به صورت ناخودآگاه گرایش دارند تا کودکان خود را (حتی در صورت داشتن مشکل) سالم تلقی کنند و در پذیرش این نکته که فرزند آنان دچار اختلال است از خود مقاومت نشان می دهند و اصرار دارند که کودکشان مشکل ندارد و مشکل از شیوه آموزشی معلم یا عوامل دیگر است. غافل از این که کودکانی که دچار این اختلالات هستند با روش ها مرسوم تعلیم و تربیت کودکان عادی قادر به یادگیری نیستند و نیاز به کمک های ویژه دارند. متاسفانه، دانش آموزان با ناتوانی یادگیری گاهی به اشتباه به عنوان دیرآموز (Show Learner) درنظر گرفته می شوند. درحالی که فهم کودک دیرآموز در پیامدهای رفتار ناپخته خود کم است. درحالی که دانش آموز با اختلال یادگیری هرچند ممکن است به صورت نامناسب عمل کند، ولی از پیامدهای بدرفتاری خود کاملاً آگاه است. متاسفانه این فهم نمی تواند راهنمای رفتار او باشد حتی با وجود مداخله، پیشرفت دانش آموز دیرآموز خیلی آهسته است ولی روش هایی که برای بهبود وضع دانش آموز با ناتوانی یادگیری بکار برده می شود ممکن است پیشرفت های مداوم و نزدیک به هنجار در برخی از زمینه های تحصیلی به وجود آورد.
مسائل سازشی اجتماعی در دانش آموزان مبتلا به ناتوانی های یادگیری فراوان به چشم می خورد مشاهدات و درجه بندی های رفتاری که از همسالان، معلمان و والدین صورت گرفته، نشان می دهند که این دانش آموزان چندان مورد علاقه دیگران نیستند. دانش آموزان مبتلا به ناتوانی های یادگیری نسبت به توانایی های درسی خود ناامید هستند. کمتر در آنها انگیزه ای به وجود می آید و انگیزه هایی که در آنها دیده می شود به جای این که درونی باشد، جنبه خارجی دارند. آنان نمی توانند تصدیق کنند که اگر کار و کوشش بیشتری از خود نشان دهند، موفقیت هایشان زیادتر خواهد شد. به جای آن سعی دارند که شکست را به ناتوانی های خویش نسبت دهند. این حالت بدبینی درباره علل موفقیت ها و شکست هایشان در آنان حالتی به وجود می آورد که اصطلاحاً به آن درماندگی اکتسابی می گویند و این حالتی است که فرد فکر می کند هر اندازه کوشش کند، باز نتیجه ای جز شکست به بار نخواهد آورد.
تعریف اختلالات یادگیری
از بررسی تحقیقات و مطالعات پیشینیان چنین بر می آید که زمانی کودکان با نارسایی های یادگیری را در رده کودکان با آسیب مغزی طبقه بندی می کردند و زمانی آنان را کسانی با مشکلات خفیف مغزی می پنداشتند.اما در تازه ترین مطالعات دراین زمینه برای آنان اصطلاح "کودکان با نارسایی های ویژه یادگیری"گزیده شده است.شمار دانش آموزانی که دچار برخی از مشکلات رفتاری یا تحصیلی هستند قابل توجه است.اصطلاح کودکان دارای اختلال یادگیری به کودکانی اشاره دارد که در یک یا چند مورد از فرآیندهای اساسی روان شناختی از قبیل درک و فهم استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری اختلال دارند و این اختلال ممکن است خود را به صورت ناتوانی در شنیدن،فکر کردن،صحبت کردن،خواندن،نوشتن،هجی کردن یا محاسبات ریاضی نمایان سازد.بین معلولیت های بنیادین از قبیل بینایی،شنوایی،عقب ماندگی های ذهنی و حرکتی را شامل نمی شود.آمار دانش آموزانی که اختلال یاگیری به معنای خاص دارند بین 4 تا 12 درصد گزارش شده است.بی تردید شمار افرادی که دچار برخی مشکلات یادگیری هستند به مراتب بیشتراز این می باشد.مربیان مدارس و والدین کودکان غالبا برای حل مشکلات آنان از روش های قدیمی و گاه منسوخ کمک می گیرند که علاوه بر صرف انرژی و وقت فراوان،نه تنها حاصل چندانی به دنبال ندارد،بلکه ممکن است موجب یاس،دلزدگی،سرخوردگی وعصبیت والدین و خستگی و از دست رفتن علاقه دانش آموزان شده ونهایتا افت تحصیلی را به دنبال خواهد داشت.
اهمیت موضوع
از سال 1950 به بعد،توجه مربیان،روانشناسان و پزشکن به گروه خاصی از کودکان و آموزش آنان معطوف گشت که از نظر جسمی و مغزی دارای هیچگونه عارضه مشخصی نیستند،ولی دچار نارسایی های ویژه یادگیری و گاهی اوقات نابه هنجاری های رفتاری می باشند و نیز درمان آنان با روش های متداول امکان پذیر نیست.نارسایی های این کودکان با واژه های مختلف در کتابهای روانشناسی و علوم تربیتی نام گذاری شده. است.متداول ترین این واژه ها عبارتند از:ضایعات خفیف مغزی و آسیب های عصبی.
این اصطلاحات که در آنها ریشه اصلی نارسایی های یادگیری،عوامل بدنی شمرده شده است،با اعتراضات و انتقادات زیادی مواجه گشته است.متخصصان آموزشی با بسیاری از کودکان مواجه می شوند که دچار اختلالات یادگیری هستند ولی علم پزشکی هیچگونه علامتی از نابه هنجاری های عصبی یا ضایعات مغزی در آنها دیده نمی شود،در حالی که کودکان دیگیر هستند که دچار ضایعات مشخص شده مغزی هستند ولی هیچگونه مشکلی در یادگیری ندارند.بنابراین اصطلاحات ذکر شده در بالا اعتبار خود را از دست داده است.
اکنون لقب نارسایی های ویژه یادگیری را برای این گونه کودکان که با وجود هوش به هنجار در یک یا چند زمینه مانند:خواندن،نوشتن،سخن گفتن،فهم ریاضی و…دچار ناتوانی یا اشکال یادگیری هستند به کار می رود.
توصیف وضع موجود
اینجانب ……….. آموزگار پایه اول دبستان………….،با مدرک فوق لیسانس علوم تربیتی و دارای …… سال سابقه خدمت بوده و اکثر سال های تدریس خود را در پایه اول دبستان مشغول به خدمت بوده ام.
تعداد کل دانش آموزان در این دبستان در سال تحصیلی ……..دانش آموز و یک مدیر مستقل و….. نفر آموزگار می باشد که بنده در کلاس اول این دبستان به سمت آموزگاری با…….نفر دانش آموز مشغول تدریس شده ام.
در میان دانش آموزانم دانش آموزی با اختلالات یادگیری وجود داشت که در نوشتن و املاء مشکلات عمده ای داشت. او که امیر نام داشت با اینکه تلاش خود را در درس هایش انجام می داد ولی باز هم دچار اختلالات یادگیری می شد و این موضوع به تدریج به مسئله ای بغرنج برای او تبدیل شده بود.سطح سواد مادر امیر دیپلم و پدرش لیسانس بود.دارای یک برادر بود که برادرش باز همین مشکل را در سالهای گذشته داشته بود.
گردآوری اطلاعات و تحلیل داده ها (شواهد1)
پس از مشورت با مدیر و معلمان جلسه ای با حضور اولیاء دانش آموز و دانش آموزان مشابه به صورت جمعی برگزار کردم. در آن جلسه نحوه برخورد با مسائل آموزشی و عاطفی را به فرزندان خود بیان کرده و بعد هم جلسه های خصوصی با اولیاء این دانش آموزان مخصوصا دانش آموز نامبرده شده و در آخر امیر را به مرکز اختلالات یادگیری شهرستان معرفی کردم . او به صورت مداوم در این جلسات شرکت می نمود.
در ارزیابی حافظه شنیداری و توالی شنیداری که از امیر گرفتم مشخص شد دارای مشکل است. او در مرحله پنج کاراکتری ها توقف داشت همچنین اعداد و کلمات را جابجا می گفت نایج ارزیابی حافظه در جدول ذیل آمده است. اما در آزمون وپمن که برای ارزیابی حساسیت شنیداری گرفته شد مشکلی نداشت
جدول ارزیابی حافظه قبل از درمان
لیست کلمات
نتیجه ارزیابی
لیست اعداد
نتیجه ارزیابی
توپ -ماشین
+ +
5-3
+ +
عروسک – بابا
+ +
8-6
+ +
فرش – کتاب – مادر
+ + +
4-7-9
+ + +
خانه – در – لباس
+ + +
8-6-5
+ + +
آدم – کیف – پنجره – دفتر
+ + + +
2-5-1-7
+ + + +
خواهر – تراش – لامپ – ساعت
+ + + +
9-3-4-2
+ + + +
درخت – پتو – پیراهن – فرش – پرچم
+ + + – –
6-1-5-8-3
+ + + + –
اتاق – کتاب – چرخ – پنجره – لامپ

4-7-2-6-5
+ + + – –
آرد – ابر – شام – پسر – شاخ – اردک

8-3-6-2-7-2

لب – آچار – مداد – امام – پرده – زیپ

3-9-5-2-7-3

برادر – نام – تنور – بادام – نماز – پا – چای

5-1-3-6-8-4-9

بازی – گاز – خرس – گنجه – قرآن – پلو – داس

8-4-1-5-3-9-2

در آزمون املایی که از امیر گرفتم بعد از تحلیل متوجه شدم که خطاهای املایی او به ترتیب درصد در حافظه دیداری،حافظه شنیداری و دقت است.متن مورد نظر شامل صد کلمه بود که 7غلط مربوط به حافظه دیداری،5غلط مربوط به حافظه شنیداری، 4 غلط مربوط به دقت و 4غلط دیگر مربوط به نارسانویسی و مشکلات آموزشی بود. ملاحضه می شود80 درصد بیست غلطی که داشته است مربوط به حافظه ی دیداری ،حافظه ی شنیداری و دقت بوده است.
جدول ارزیابی املا قبل از درمان
خطاهای املایی
درصد
حافظه دیداری
35
حافظه ی شنیداری
25
دقت
20
با جمع بندی نتایج حاصل مشخص شد که او در ادراک دیداری، حافظه شنیداری،حافظه دیداری ودقت دارای مشکل است. در انجام حرکات ریز و درشت ناهماهنگ است و از رشد حرکتی مناسب برخوردار نبوده است.

ارائه راه حلها
امیر در دقت مشکل داشت در تحلیل املایش متوجه شدم نقطه و سرکش و دندانه را اضافه یا کم می گذارد.بنابراین برای تقویت دقت، توجه و تمرکزش تمرینات زیر را انجام دادم.
1-تصویری را در اختیارش قرار می دادم که باید او اختلافات با تصویر دیگر را که کپی آن بود مشخص می کرد.
2-کلماتی در اختیارش قرار می دادم که در دندانه یا نقطه یا سرکش نقص داشتند واو باید نقص ها را پیدا می کرد.
3-روی کارتهایی واژه هایی را ناقص می نوشتم و او باید کامل می کرد.
4-متن های بی نقطه،بی سرکش و بی تشدیدی را در اختیارش می گذاشتم که او باید کامل می کرد.
5-از فرمی موسوم به بوردن استفاده کردم که او باید علائم مورد نظر من را پیدا می کرد.
علاوه بر موارد فوق برای تقویت دقت امیر بازیهایی را هم اجرا کردم که باعث نشاط و ایجاد علاقه در او می شد.پرتاپ حلقه به سمت یک عروسک،پرتاپ توپ به سمت سبد و دارات بازیهایی بود که برای این منظور به کار می بردم. منظور از ضعف حافظه شنوایی این است که دانش آموز واژه هایی را در دیکته نمی نویسد و امیر نیز چنین بود علاوه بر آن او در توالی شنیداری نیز مشکل داشت مثلاٌ "مادر" را "مارد" می نوشت. برای ترمیم این مشکلات روش های زیر را به کار بردم.
1- به امیر دسته ای کلمه یا عدد می گفتم و او می بایست تکرار می کرد. هر بار به تعداد کلمات و اعداد اضافه می کردم.
2- چند جمله را به امیر می گفتم و او باید تکرار می کرد. هر بار به تعدادجمله ها می افزودم.
3- به امیر چند دستور می دادم و او باید دستورات را به ترتیب اجرا می کرد.
4- از قوطی های حبوبات استفاده کردم. بدین صورت که تعدادی قوطی تدارک دیدم. داخل آنها مقداری حبوبات ریختم.امیر قوطی هارا تکان می داد تا صداهای آنها را بشنود. صداهای تولید شده را که می شنید در مرحله ی بعد باید پاسخ می داد که این صدا مربوط به کدام ماده است ؟ مثلا قوطی ای که محتوی عدس بود با تکان دادن آن باید عنوان می کرد که صدای تولید شده مربوط به عدس یا حبوبات دیگر است.
5-از صداهای ضبط شده حیوانات، اشیاء و کارهای روزانه استفاده کردم.
مشکل در حافظه ی دیداری زمانی است که کودک به خوبی قادر نیست تصویر حرف مورد نظر را به خاطر بیاورد؛ مثلاً واژه ی "سطل" را به شکل "ستل" می نویسد. برای تقویت حافظه ی دیداری امیر باید خوب دیدن را به او آموزش می دادم .برای خوب دیدن باید قادر می بود چشمهایش را به جهت های مختلف به راحتی حرکت دهد. فعالیت های زیر را برای تمرین خوب دیدن امیر اجرا کردم.
الف- یک مداد را در وضعیت عمودی و دور از بدن او قرار می دادم وقتی مداد را حرکت می دادم او با چشمهایش آن را تعقیب می کرد.
ب- می بایست با نوک مداد دایره ای از چپ به راست برعکس در هوا رسم کند.
ج-یک توپ آویزان در کلاس را که به چپ وراست می رود با چشم و بدون حرکت سر تعقیب کند.
این تمرینات چون خسته کننده بودند به همراه تمرینات دیگر انجام می شد و زمان کمی به آن اختصاص می دادم اما به منظور ترمیم حافظه ی دیداری تمرینهای زیر را انجام دادم.
1- اشیاء ،تصاویر،حروف و کلماتی را به امیر نشان می دادم سپس پنهان می کردم و او باید بازگو می کرد.گاهی اشیاء را جابجا می کردم و او می بایستی شیء جابجا شده را حدس می زد. تعدادی تصویر در مقابل چشمان او ردیف می کردم ، سپس با پوشاندن آن تصاویر از او می خواستم که بگوید چه تصاویری را دیده است؟ در اینجا لازم بود حتما ترتیب رعایت شود. در مرحله ی بعدی از او می خواستم رویش را برگرداند، آن وقت ترتیب تصاویر ردیف شده را به هم می زدم و از او می خواستم که بگوید جای کدام تصویر عوض شده است؟
2-از کارتهای پومین استفاده کردم.
3-امیر را تشویق می کردم در هوا بنویسد.
4-لیستهایی از کلمات هم خانواده،غیرمرتبط،خوراکی و اشیاء در اختیارش قرار می دادم.او بعد از چند ثانیه توجه و تمرکز روی آنها بایستی پشت به لیست نامها را می گفت.با تمرینهای مکرر او قادر می شد تعدادی بیشتری از کلمات هر لیست را به ذهن بسپارد.
5-تصویری را در معرض دید امیر قرار می دادم و بعد از پنهان کردن او می بایست جزئیات تصویر را بازگو می کرد.
6- از بازی با چوب کبریتها استفاده کردم، بدین گونه که تعدادی تصویر در اختیار او قرار می دادم و از او می خواستم با استفاده از چوب کبریتها اشکالی را که در صفحه می بیند درست کند. در مرحله ی بعد اشکال در مقابل دید او قرار نداشت و او باید با استفاده از حافظه ی خود تلاش می کرد و شکلها را دوباره می ساخت.
7-امیر از روی کادرهای رنگی تدارک دیده شده روی زمین حرکت می کرد سپس با کمک کارتهای رنگی که در اختیارش می گذاشتم الگوی زمین را کپی می کرد.
به منظور تقویت ادراک دیداری امیر روش کار من به اشکال زیر بود:
1- جعبه ای که اشیاء مختلفی درون آن قرار داده می شد تدارک دیدم. ابتدا هر شیء را می دید سپس لمس می کرد آنگاه درون جعبه می گذاشت در مرحله بعد او با دست کردن در جعبه و برداشتن هر وسیله بدون دیدن باید نامش را می گفت یا گاهی شیء مورد نظر من را باید از جعبه بیرون می آورد.
2-ماریان فراستیک در کتاب آزمون پیشرفته ی ادراکی-بینایی تمرینهایی همچون ترسیم خطوط و منحنی و زاویه دار ارائه کرده است اما چون کتاب مورد نظر در اختیار نبود تنها از نمونه های فتوکپی که در دسترس بود استفاده کردم.
3- الگو برداری از تصاویر به کمک چوب کبریت
4- استفاده از پازل
5- کلمه ای را در وسط یک سطر به امیر نشان میدادم به می گفتم بدون اینکه جهت دیدش را عوض کند کلمات پیرامون را نیز بگوید یا اشیای پیرامون را نام ببرد.
6- از روش چند حسی فرنالد(Multisensory) استفاده نمودم در این روش دانش آموز حروف را ترسیم می کند(لامسه-جنبشی)به آن نگاه می کند(دیداری)حروف را با صدای بلند می خواند(صوتی)و آنچه را می گوید می شنود(شنیداری)به این دلیل به این روش تکنیکVAKT(دیداری،شنیداری،جنبشی،لامسه ای)گفته می شود.(هامیل و باتل1381) به گفته ی دکتر تبریزی روش چند حسی برای اصلاح دیکته مناسب است چون واژه می تواند از چندین کانال حسی وارد ادراک دانش آموز شود.
گرد آوری شواهد دو
بعد از بیست جلسه. پیشرفت در فعالیتهای املاییش دیده می شد به گفته ی مادرش امیر در منزل احساس مسئولیت می کند و اعتماد به نفسش بیشتر شده است. به درس و مدرسه علاقمند است
ملاحضه می شد امیر در زمینه حافظه شنیداری و دقت به نحو مناسبی تقویت شده و در زمینه ادراک هم تقریباٌ وضعیت بهتری کسب کرده است.
جدول ارزیابی حافظه بعد از درمان
لیست کلمات
نتیجه ارزیابی
لیست اعداد
نتیجه ارزیابی
توپ -ماشین
+ +
5-3
+ +
عروسک – بابا
+ +
8-6
+ +
فرش – کتاب – مادر
+ + +
4-7-9
+ + +
خانه – در – لباس
+ + +
8-6-5
+ + +
آدم – کیف – پنجره – دفتر
+ + + +
2-5-1-7
+ + + +
خواهر – تراش – لامپ – ساعت
+ + + +
9-3-4-2
+ + + +
درخت – پتو – پیراهن – فرش – پرچم
+ + + + +
6-1-5-8-3
+ + + + +
اتاق – کتاب – چرخ – پنجره – لامپ
+ + + + +
4-7-2-6-5
+ + + + +
آرد – ابر – شام – پسر – شاخ – اردک
+ + + + + +
8-3-6-2-7-2
+ + + + + +
لب – آچار – مداد – امام – پرده – زیپ
+ + + + + + –
3-9-5-2-7-3
+ + + + + +
برادر – نام – تنور – بادام – نماز – پا – چای
+ + + + + + –
5-1-3-6-8-4-9
+ + + + + – –
بازی – گاز – خرس – گنجه – قرآن – پلو – داس

8-4-1-5-3-9-2

جدول مقایسه ی غلطهای املایی قبل و بعد از درمان
غلطهای املایی
قبل از درمان
بعد از درمان
حافظه دیداری
7غلط از یک متن100کلمه ای
2غلط از یک متن100کلمه ای
حافظه ی شنیداری
5غلط از یک متن100کلمه ای
1غلط از یک متن100کلمه ای
دقت
4غلط از یک کتن100کلمه ای
2غلط از یک متن100کلمه ای
با مقایسه ی بین تعداد غلطهای املایی قبل و بعد از درمان متوجه شدم امیر پیشرفت خوبی داشته است.
نتیجه گیری
امیر دانش آموزی بود که با احساس مسئولیت به موقع به مرکز اختلالات ارجاع داده شد او با مشکلاتی مقابله کرد که خود او هیچ نقشی در بوجود آوردنشان نداشت.اما فراموش نکنیم امیرهای دیگری در کلاسهای ما وجود دارند که اگر به موقع شناسایی نشوند و کاری برایشان صورت نگیرد چه بسا آرام آرام از درس و معلم و مدرسه گریزان شوند و نهایتاٌ ترک تحصیل کنند یا ممکن است افرادی بار بیایند که سرخورده شوند و نتوانند در آینده افرادی موفق برای جامعه ی خود شوند.اردیبهشت93 از آن جهت برای من بگونه ی دیگر رقم خورد که در یکی از روزهای آن دیدم، امیر با دسته ای گل نزدم آمدو من مزد یکسال تلاشم را در نگاه سرشار از قدر شناسیش نظاره کردم وامروز خرسندم بگویم: زحماتم به بار نشست و امیر توانست طعم موفقیت را بچشد.عده ای معتقدند[ اختلال یادگیری قابل درمان نیست] اما من تغییر و بهبودی امیر را دیدم. شاید بتوان روزی دیدگاه آن صاحب نظران را به چالش کشید.من کوچک ترین پیشرفت را که از امیر سر می زد، مقدمه پیشرفت دیگری تلقی می کردم. از کند بودن یادگیریش نا شکیبا نمی شدم و به خاطر عملکرد ضعیفش بازخواستش نمی کردم. در تمام مراحل کار تشویق جزء لاینفک کارم بود و سعی می کردم محیط را برای امیر جذاب کنم. از تمرینات یکنواخت و خسته کننده پرهیز می کردم. در هر جلسه چند فعالیت مربوط به دقت یا حافظه دیداری و هماهنگی را انجام می دادم چون می دانستم انجام فعالیتهای یکنواخت موجب خستگی و زدگی می شود. با مشورت با سایر همکاران راهنمایی های آنان را به کار می بردم. در فرایند درمان سعی می کردم رابطه ی حسنه بین خود و امیر برقرار کنم و او را در جریان کار و موفقیت ها و شکست هایش قرار دهم . درمان را از پایین ترین مرحله ای که امیر در آزمون ناموفق بوده آغاز می کردم و از آسان به مشکل کار می کردم تا مهمترین نکته که بالابردن خودپنداره ی او بود تقویت کنم. بیشتر برنامه های درمانی را به صورت بازی ارائه می دادم .فعالیت های یک مرحله را به اتمام می رساندم سپس وارد فعالیت های مراحل بعد می شدم.
مشکلات رایج در ناتوانی های ویژه یادگیری
نارسا نویسی
این واژه به معنی مشکل در نوشتن است . اکثریت دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری مشکلاتی در ارتباط با نوشتن دارند.مشکلات نوشتن در دانش آموزان در سه طبقه کلی قرار می گیرید که عبارت است از :مشکلات دست خط ، مشکلاتد دیکته نویسشی و مشکلات انشاء.
این دانش آموزان به منظور صحیح نویسی ، نیاز به آهسته نویسی دارند یا مشکلات نسبتا زیادی را دررابطه با مکانیسم های هجی کردن، نقطه گذاری و غیره تجربه می کنند. معمولا این افراد هنگامی که آهسته می نویسند نیز مشکلاتی دارند و با آهسته نوشتن و فشار دادن قلم هنگام نوشتن ،جزئیات رشته افکار خود را که در صدد نوشتن آن هستند از دست می دهند.
مشکلات ریاضی
باوجود اینکه یادگیری خود معمولا پس از آموزش رسمی درمدرسه به طور ضمنی در خلال تحول رشد کودک آغاز می شود، برخی از کودکان از همان ابتدا در فهم مفهوم عدد و روابط مرتبط با آن با دشواریی هایی روبرو هستند . در حالی که ممکن است در سایر دروس پیشرفت خوبی داشته باشند . در واقع عملکرد آنها در این حوزه متناسب با بهره هوشی و توان شناختی آنها نیست . برخی کودکان ریاضی را به وضوع می فهمند اما قادر به بیان آن با قلم و کاغذ نیستند و در حالت وخیم تر کودکان نمی توانند آنچه را که دیده اند به عنوان چیزی که برای آنها منطقی باشد تفسیر کنند .
به طور کلی می توان مهمترین مشکلات این دانش آموزان در حیطه ریاضیات چنین برشمرد : وجود مشکلاتی در شکل و اندازه مفهوم عدد، ارزش مکانی اعداد ،مهارت محاسباتی( ضرب، تقسیم ، تفریق ، جمع ) مفهوم زمان و پول ، خواندن ساعت و حل مسئله .
نارسا خوانی
کودکان معمولا خواندن را در کلاس اول ،و گاهی زودتر، آغاز می کنند و در تمام طول دوران تحصیلات خود این وابستگی به خواندن ادامه پیدا می کند. مشکل خواندن شناخته شده ترین نوع از مشکلات ویژه یادگیری است . متخصصان این حالت را نارساخوانی می نامند . تحقیقات نشان می دهدکه 60 تا 70 در صد کودکانی که در یادگیری مشکل دارند ؛ دارای ناتوانی خواندن بوده اند . این گروه از کودکان هنکام خواندن خطاهایی را مرتکب می شوند از جمله اینکه هنگام خواندن بعضی کلمات را حذف می کنند و گاهی اوقات کلمه ای را در لا به لای متن قرار می دهند که وجود ندارد و به ویژه بسیاری از لغاتی که نمی توانند بخوانند را جا می اندازند . بعضی کودکان به کندی و لغت به لغت می خوانند و یا ممکن است به لغاتی که می خوانند توجه اندکی داشته و درک مطلب نداشته باشند.آموزگاران معمولا در کلاس، وقت کافی ندارندتا به اندازه ی نیاز هر یک از دانش آموزان، خواندن آنها را اداره نمایند به همین دلیل والدین نقش مهمی در تقویت برنامه خواندن فرزندشان دارند
مشکلات اجتماعی
رشد اجتماعی کودکان دارای ناتوانی یادگیری از اهمیت بسزایی در ترمیم دشواری واختلالات یادگیری و تحصیلی آنان برخوردار است. مشکلات اجتماعی عاطفی کودکان ناتوانی یادگیری که در همه آنها مشابه است عبارتند از :حواس پرتی شدید، کمی فراخنای توجه ؛ تحرک بیش ازحد ،ارزیابی نادرست از خود ، اتکا به دیگران ، گوشه گیری ، مسائل شخصیتی ، اضطراب و نداشتن رابطه قوی با دیگران.
راهکار هایی برای غلبه برمشکل املاء دانش آموزان ناشی از اختلالات رفتاری
انواع اختلالات دیکته نویسی و راههای درمان
ردیف
نوع اختلال
مثال
راهکارهای درمانی
1
نارسانویسی
رستم و سراب به جای
رستم و سهراب
– وضعیت نشستن کودک و رعایت فاصله صحیح باشد .
– نحوه ی قلم بدست گرفتن صحیح باشد .
– مهارتهای دست ورزی مانند : خمیربازی ، مچاله کردن کاغذ ، پیچ و مهره ، قفل و کلید ، قیچی کردن ، خط خطی کردن
– بازی نقطه چین ، داخل خطوط موازی نوشتن یا خط کشیدن
2
وارونه نویسی
به جای بابا
به جای دید
– تن آگاهی ، اعضای بدن خود را نام ببرد .
– بازی با آدمک یا عروسکی که اعضای بدنش جدا و وصل می شود
– روبروی مربی می ایستد و هر عضوی را مربی حرکت داد او همان عضو را حرکت دهد .
– بازیهای نقطه چین
3
قرینه نویسی
به جای بابا
به جای رفت

4
حافظه دیداری
منزور به جای منظور
هیله به جای حیله
سبر به جای صبر
– تصویر خوانی (دو تصویر ساده ، سه تصویر ساده ، تصویر ترکیبی) تصویرها را به مدت چند لحظه نشان داده سپس مخفی می کنیم و از آن تصویر سوال می کنیم .
– وسایل روی میز را نگاه کن چشمها را ببند ، جای چند وسیله عوض کنیم . چشمها را باز کن و بگو چه چیزهایی جابجا شده است .
– بازی جورچین
– بازی با کارت کلمات مانند تصویرخوانی .
5
تمیز دیداری
دوز به جای زود
جانه به جای خانه
بتر به جای تبر
زور به جای روز
ج
ح-ج-چ-خ-ع-غ-ی-ص-
دانش
سازش – رانش – دانش – کوشش – درویش
– نمونه حرف یا کلمه سمت راست را در سمت چپ بیابید .

– از بین حروف زیر حرف (و) را پیدا کن .
– در نقاشی یا تصویریهایی که یک یا چند تصویر در آن پنهان شده است تصور مورد نظر را پیدا کند .
– کارتهایی که واژه ها یا کلمات بصورت سایه روشن و یا ناقص نوشته شده را بازشناسی کند .
– تکمیل شکل یا نقاشی و بازیهای نقطه چین
6
حساسیت شنیداری
مسباک به جای مسواک
رفتن به جای رفتند
دمبال به جای دنبال
جا انداختن کلمات یا جملات

– گفتن املا از سوی معلم بصورت تن آهسته و آرام و با یکبار گفتن بصورت جمله ادا کند .
– نوار با صداهای مختلف گوش کند و بگوید چه صداهایی می شنود .
– با شنیدن صدای قوطی ها حدس بزند درون آن چیست ؟
– بازی در گوشی گفتن که از نظر اول شروع و ادامه یابد .
– بازی تلفن نخی
– در واقع باید گوش ( شنیداری ) بچه ها را فعال کنیم .
7
بی دقتی
ننهفته به جای نهفته
کندم به جای گندم
عسبل به جای عسل
– تمرینهای تقویت دیداری برای پرورش دقت نیز مفید است .
– تصویرهای مشابه اختلافهای جزیی را پیدا کنند .
– کارت کلماتی که نقطه یادندانه یا حرف اضافی دارند تا آن را بیابند .
8
مشکلات آموزشی
کتابه من به جای کتاب من
کبرا به جای کبری
شوده به جای شده
– معلم آموزش مربوط به هر قسمت را درست انجام و تمرین و تکرار لازم بنماید .
– در هر درس کلمات ( کلید واژه ها ) مهم را روی مقوا نوشته و
در کلاس بچسباند تا در معرض دید همیشگی باشد .
– در زمان گفتن املا ( آموزشی ) هر نکته فنی املا مربوط به هر دانش آموز را گوشزد نموده تا از غلط نویسی آن جلوگیری شود .
– میتوان در زنگ آموزشی املا یکبار متن املا را روی تخته
نوشته تا همه ببینند سپس پاک کرده و املا گفته شود .
توصیه هایی در مورد زیر نویسی های معلم در دیکته ها
زیر نویس نامناسب ( ناامید کننده )
زیرنویس مناسب ( امیداوار کننده )
– باز هم 4 غلط نوشتی
– بیشتر دقت کن
– خیلی بد خط است . خط بهتر بنویس
– بیشتر سعی کن
– از هر غلط 5 بار بنویس
– آفرین ، 36 کلمه درست نوشتی
– بیا با بازی هایی دقتمان را زیادتر کنیم
– باز هم می توانی با خط بهتر بنویسی
– به خاطر پیشرفتهایت این گل را از من بپذیر
– با نگاه کردن داخل کارت بنویس و با یکبار نگاه کردن یکبار دیگر بنویس حتما موفق می شوی .

راهنمای تکمیل فرم لیست اختلالات دیکته نویسی
این فرم برای هر دانش آموزی که دچار اختلال در دیکته نویسی می باشد تکمیل می گردد . برای تکمیل و استفاده از این فرم باید ده دیکته دانش آموزان را بررسی کنیم و غلط هایی که داشته را داخل فرم در ستون مربوط به آن بنویسیم . البته منظور خود کلمه ای که غلط نوشته شده را می نویسیم نه شکل صحیح آن را .پس از تکمیل فرم هر ستون را جداگانه در پائین ورقه جمع زده و تعداد آن را می نویسیم . هر کجا که بیشترین فراوانی ( غلط ) را داشته است درمان را از آن جا مطابق راهکارهای پیشنهادی شروع می کنیم . البته در نظر داشته باشید که راهکارهای پیشنهادی از طریق اجرای بازیها و مسابقاتی است که برای بچه ها جذاب و دلنشین می باشد که در زمان ( زنگ ) آموزش املا میتوان از آن بهره گرفت

منابع:
1-شفیع آبادی،عبدالله،راهنمایی و مشاوره کودک،چاپ هشتم،نشر سمت،تهران1379
2-دونالد دی هامیل-نتی آر.بارتل،مترجمین دکتر اسماعیل بیابانگردو محمد رضا نائینیان،چاپ اول،ناشر سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور تهران1381
3-شهیم،سیما،مقیاس تجدید نظر شده وکسلر برای کودکان،نشر: دانشگاه شیراز 1387
4-لطف آبادی،حسین،آزمونهای روانی-شناختی کودکان برای مشاوره کودک،چاپ هفتم،انتشارات: آستان قدس رضوی1382
5- کرک ، ساموئل ، چالفانت ، جیمز ترجمه : رونقی ، سیمین ، خانجانی ، زینب ، وثوقی رهبری ، مهین، اختلالات یادگیری و تحولی ،ناشر: سازمان آ.پ استثنایی ، چاپ اول زمستان 77 .
6-تبریزی،نرگس واحمدایی،آرزو،پرورش توانایی های ذهنی و یادگیری،چاپ پنجم نشر: مبنا تهران1388
7- تبریزی،مصطفی،اختلالات املا،نشر: فراروان1381
8- تبریزی ، مصطفی (1376)، در مان اختلالات دیکته نویسی، تهران، انتشارات فراروان
9- تبریزی ، مصطفی (1377)، در مان اختلالات ریاضی، تهران، انتشارات فراروان
10-بشاورد ، سیمین، (1382) ، آموزه های ترمیمی برای دانش آموزان نارسانویس،انتشارات سازمان آ.پ استثنایی

تقدیم به کسانی که لحظات ناب باور بودن، لذت و غرور دانستن، جسارت خواستن، عظمت رسیدن و تمام تجربه های یکتا و زیبای زندگیم، مدیون حضور آنهاست
تقدیم به خانواده ام

پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
5- طالِبُ العِلمِ طالِبُ الرَّحمَهِ ،طالِبُ العِلمِ رُکنُ الاسلامِ ، ویُعطى اجرَهُ مَعَ النَّبِیّینَ ؛جویاى دانش ، جویاى رحمت است . جوینده دانش رکن اسلام است و پاداشش با پیامبران داده مى‏شود.
کنز العمّال : ۲۸۷۲۹ منتخب میزان الحکمه : ۳۹۸

تشکر و قدردانی:
از همکاران عزیزم بسیار سپاسگذارم چرا که بدون راهنماییهای ایشان تامین این پژوهش بسیار مشکل می نمود.سپاسگزارم از آنها به دلیل یاریها و راهنماییهای بی چشمداشت ایشان که بسیاری از سختیها را برایم آسانتر نمودند،

باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان ….
اداره آموزش و پرورش شهرستان………..

عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم مشکلات روانخوانی دانش آموز م با اختلالات یادگیری را برطرف نمایم ؟

نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی : .
پست سازمانی : .
رشته تحصیلی : .
آخرین مدرک تحصیلی : .
دوره تحصیلی : .
سمت فعلی : .
شماره پرسنلی : .

چکیده
در سال های اخیر مطالعات و پژوهش های گوناگونی درباره دانش آموزانی آغاز شده است که وضعیت آن ها در مدرسه برای بسیاری از اولیا و معلمان جای سوال دارد. اگر کودکی از نظر جسمانی معلول باشد یا عقب ماندگی ذهنی داشته باشد والدین در چند هفته اول زندگی کودک نسبت به مشکل او آگاهی می یابند.اما اختلال یادگیری در سال های قبل از مدرسه با رویداد مهمی همراه نیست و والدین نسبت به این مسئله که مشکلی وجود دارد شک نمی کنند. وقتی مشکل به وسیله مربیان مدرسه اطلاع داده می شود والدین ابتدا انکار می کنند، سپس به پزشک و یا مشاور ویا هر جایی که آن ها را آرامش دهد مراجعه می کنند. تحت چنین شرایطی دانش آموزان سعی می کنند به بهترین وجه عمل کنند اما شکست های مداوم او را خرد کرده و باعث می شود شخصیتش متلاشی شود، این احساسات در روزهای تعطیل و پس از مدرسه هم نمایان است.میزان شیوع اختلال یادگیری با توجه به تعاریف، مبانی نظری و روش های ارزیابی تعیین می شود،به همین دلیل نیز در گزارش های مختلف آمار متفاوتی ارائه شده است. میزان افزایش تعداد دانش آموزان با اختلالات یادگیری سیر متغیری داشته است فراوانی اختلالات یادگیری بسیار گوناگون بوده اما آن چه به یقین می توان گفت این است که تعداد دانش آموزانی که به عنوان اختلال یادگیری شناسایی می شوند هر روز افزوده می شود به صورت نظری، میزان رخداد این نارسایی یک تا سه درصد است. اینجانب آموزگار پایه اول در میان دانش آموزانم دانش آموزی با اختلالات یادگیری وجود داشت که در نوشتن و املاء مشکلات عمده ای داشت. او که امیر نام داشت با اینکه تلاش خود را در درس هایش انجام می داد ولی باز هم دچار اختلالات یادگیری می شد. بنا بر این بنده تصمیم گرفتم اقدام پژوهی خود را در این راستا تدوین نمایم. امید است که پژوهش فوق الذکر مورد قبول همگان قرار گیرد.
17