مقدمه
پژوهش باعث تقویت خودیاری، کمک به رشد استعدادهای بالقوه ، بهبود کیفیت ، کمک به تصمیم گیری، افزایش بهره وری و کارایی سازمان ، اتخاذ راهبردهای مناسب، حل مشکلات و کار آفرینی می شود.هدف اقدام پژوهی نیز پرداختن به مشکلات عملی افراد در وضعیتی است که در آن نوعی مشکل خاص وجود دارد و افزایش دانش اجتماعی از راه همکاری متقابل توام با احترام و اعتماد در درون یک چارچوب اخلاقی مقبول طرفین است.در واقع این روش یکی از رویکرد های موثر در تحقیق کیفی است . (منوچهر همایون فر )
چنان چه معلمی با مسائل و امور مربوط به کار و حرفه و حق زندگی شخصی خود و برخوردی اصولی و علمی داشته باشد و پژوهش را برای حل مشکلات کلاس درس خود موثر و کارساز بداند، دارای بینش علمی و علاقه مند به ارتقای دانش کلاس درس خود است.با معیارهای ویژه راه حل ها را می سنجند و راه حل مناسب را انتخاب می کنند و بعد از اجرای برنامه، فرایند امور را ارزیابی می کنند. در نتیجه موجب ارتقای بینش علمی خود و دانش آموزان می گردند.اینجانب …… نیز مشکلی را شناسایی کرده و در جهت حل این مشکل اقداماتی انجام داد ه ام . سپس اثرات این اقدام را مورد بررسی قرار داده ام
بیان مسئله
زبان فارسی ، آیینه فرهنگ و هویت ملی ما ایرانیان است این زبان ، در گذر زمان فراز و نشیب های زیادی را طی کرده ، اما همچنان جاودان مانده است. در دوره های معاصر ، به دلیل گسترش ارتباطات ، پیشرفت های صنعتی و هجوم واژه های بیگانه ، این زبان بیش از هر دوره ی دیگر در معرض خطر قرار گرفته است. یکی از نهادهایی که بیش از حد هر نهاد دیگری می تواند در حفظ زبان فارسی تاثیر گذار باشد ، وزارت آموزش و پرورش است. هر چند که در سال های اخیر ، سازمان تالیف کتاب های درسی ، تلاش های فراوان و مثبتی را در این جهت آغاز کرده ، این کتاب ها به یک باز نگری مجدّد نیاز دارد . نگارنده در این مقاله بر آن است تا بخشی از مشکلات آموزش زبان فارسی در آموزش متوسطه را برشمارد و راه حل هایی را برای رفع آنها ارائه دهد.
آری بشریت به زبان و ادبیات فارسی وام دار است و مدیون و از آن شاکر نیز هست . اما چندی است که بعضی با این درخت تناور و سایه گستر که " چرخ نیلوفری را به زیر آورده " نغمه ی ناسازگاری و زمزمه ی بی مهری سرداده اند . آن هم نه دشمنان که دوستان ؛ تیشه ها بــــر گرفته ایم و نه بر ریشه ی زبان و ادبیات فارسی بلکه بر بنیاد فرنگ و تمدن خود می زنیم . یکی از روزنامه نگاران آمریکایی به نام استیو هولگیت در مقاله ای با عنوان " مولوی ، شاعر ایرانی ، آمریکا را تسخیر می کند " از شهرت روز افزون مولانا در آمریکا می نویسد . او می گوید : "اشعار مولوی پاسخ گوی نیاز معنوی و روحی آمریکایی هاست ". به راستی چه شده است که در آمریکا 14 میلیون مثنوی انگلیسی چاپ می شود و بیشترین فروش را در آن جا دارد ؟ ( میرزا خانی ، حسن – پویه ص 64 ) ولی در این سرزمین ساز بی مهری نواخته می شود .
یکی از دلایل کم توجهی به زبان و ادبیات نگاه سطحی ما به آن است . در کش و قوس های سال های خود باختگی در برابر غرب و نفوذ آداب غربی که اندک اندک چون موریانه ای به جان این درخت تناور و سایه افکن افتاد ، زبان و ادبیات فارسی به عنوان درسی تفننی ، سرگرم کننده و حتی نمره آور و معدل چاق کن در نظام آموزشی ما جا خوش کرد . ادبیات فارسی درسی آسان قلمداد شد که هر دبیر غیر متخصص و کم سوادی می تواند از عهده ی تدریس آن برآید و چنان شد که خود به خود و از آغاز نیز گروه کم سوادان به سوی رشته ی ادبیات کشیده شدند.
اکنون نیز اگر به نحوه ی هدایت تحصیلی دانش آموزان گذری بیندازیم، متوجه این قضیه خواهیم شد . دانش آموزانی که حتی رشته ی زبان و ادبیات را کسب نکرده اند نیز، با تشکیل کمیسیون خاص در ادارات آموزش و پرورش به سوی این رشته گسیل داده می شوند . رشته ای که خود دانش آموز به رفتن و ادامه ی تحصیل در آن راغب نیست و حتی با توجه به سوابق موجود استعداد راه یابی بدان رشته را ندارد . این است حال و روز رشته ی ادبیات در این روزگار .
توصیف وضع موجود:
اینجانب ….. دبیر ادبیات فارسی آموزشگاه …. شهرستان….. هستم. بنده مدت … سال است که در آموزش و پرورش خدمت می کنم. و امسال اولین سالی است که در آموزشگاه فوق خدمت می کنم. در یکی از کلاس های پایه اول دانش آموزی به نام فاطمه داشتم.که از من تقاضا نمود که : برای دستور زبان فارسی می خواهم کلاس تقویتی داشته باشم .در اولین برخوردم با فاطمه از او در باره ی نظرش در مورد دستور پرسیدم؛ اما با کمال تعجب ، به جای پاسخ ناراحت شد. از او دیگر چیزی نپرسیدم تا در یک موقعیت مناسب به مسئله رسیدگی کنم .
بعد از چند روز فاطمه در مورد اینکه در سال های گذشته، دستور را خوب یاد نگرفته و معلمان مربوطه هم ، چون زیاد سختگیری نمی کرده اند با نمره ی عالی قبول شده است را برایم گفت.
اهمیت وضرورت تحقیق :
با توجه به این که دستور زبان فارسی از دروس مهم و پایه است و هر دانش آموزی برای موفقیت در سال های آتی ، باید این درس را فرا بگیرد ، بر آن شدم تا در مورد این درس با دانش آموزان به خصوص با فاطمه بیشتر کار کنم .و از طرفی چون علائم موفقیت یک معلم ، عملکرد کلاس ، در درسی است که او تدریس می کند خود به خود اهمیت و ضرورت تحقیق برای من بارزتر می شد
پیشینه ی تحقیق
تحقیقات و مقالاتی که در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته اند که بعضی از آنها عبارتند از :
1- کتاب دستور زبان فارسی حسن انوری و احمدی گیوی مورد مطالعه قرار گرفت تا آموزش دستور از طرق مختلف انجام گیرد.
2- برای یاد آوری مراحل اقدام پژوهی و اجرای آن به مقالات متعددی از قاسمی پویا، حنا فریس ، منوچهر همایون فر و صفورا یزد چی مراجعه شد.
3- از اینترنت نیز مقالات مختلفی در مورد دستور زبان زبان فارسی و آموزش آن مطالعه گردید.
گرد آوریِ اطلاعات ؛ شواهد 1 :
هنگامی که به طور قطع و یقین مشکل را احساس کردم پرسش و پاسخهایی در کلاس با دانش آموز انجام دادم.
برای تهیه وتکمیل اسناد و شواهد خود از دانش آموزان امتحان گرفته شد ونمرات فاطمه برای نمونه درجدول فراوانی مربوط به توزیع نمرات تنظیم گردید.
14 15 16 17 18
نمرات نیمه اول
1 1 1 1
فراوانی
گرد آوریِ اطلاعات و روش های آنها
مسئله ی ضعف فاطمه، در درس دستو ر را با جمعی از همکاران با سابقه در میان گذاشته و با هم به بحث و گفتگو پرداختیم .همه ی همکاران با علاقه ی بسیار در بحث شرکت کردند و نظرات مفیدی ارایه نمودند.مصاحبه ای نیز با دبیران ادبیات سایر مدارس داشتم ..با مراجعه به مقالات، کتاب ها و نشریات گوناگون هم به مطالب جالب و قابل توجه در این زمینه دست یافتم پس از گفتگو های بسیار در زمینه ی علل ضعف و مشکلات درس دستور، مطالب جمع آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . مشکلاتی که در این باره وجود داشت ،نظیر روش تدریس معلم ،تفاوت های فردی دانش آموزان ، کم بودن ساعت درسی دستور نسبت به حجم کتاب و … فهرست گردید . تحقیقات و مقالاتی که در این زمینه مورد بررسی قرار گرفت عبارتند از :
1- کتاب دستور زبان فارسی حسن انوری و احمدی گیوی مورد مطالعه قرار گرفت تا آموزش دستور از طرق مختلف انجام گیرد.
2- برای یاد آوری مراحل اقدام پژوهی و اجرای آن به مقالات متعددی از قاسمی پویا، حنا فریس ، منوچهر همایون فر و صفورا یزد چی مراجعه شد.
مشاهده
3- از اینترنت نیز مقالات مختلفی در مورد دستور زبان زبان فارسی و آموزش آن مطالعه گردید.
تجزیه وتحلیل وتفسیر داده ها
مشکل اصلی، ضعف در ماده ی درسی دستورزبان فارسی می باشد که ازعلل اصلی آن می توان به نکات زیر اشاه نمود .
* آسان قبول شدن دانش آموزان
* همکاری کمتر اولیا در امر آموزش
* کم بودن ساعت درسی نسبت به حجم دروس
* اهمیت ندادن بعضی از همکاران به دستور زبان فارسی
* مستقل نبودن این درس در دوره ی متوسطه اول
اگر سعی شود این مشکلات برداشته می شود .اگرتلاش وکوشـش دبیر ودانش آموزان به طور مستمر ادامه یابدو دبیر با استفاده از شیوه های جدید ، حل این مشکل اگرچه کاملا و صد در صد برطرف نشود ولی انشاء الله درصد بیشتری از این مشکل حل می شود .
راه حل های پیشنهادی
* اهمیت دادن به این درس .
* تشویق وترغیب.
* دادن مسوولیت به فاطمه
* استفاده از شیوه های متعدد توسط دبیر
* بیشترکار کردن دستور درکلاس درس به خصوص از فاطمه در پای تخته
* امتحان کتبی بیشتر از کل دانش آموزان
* یاد آوری دستور پایه های قبل و پرسش آنها
اجرای طرح
اسکینر در کتاب نظریه های یادگیری معتقد است یادگیری در صورتی به بهترین وجه انجام می گیردکه
الف ) اطلاعاتی که قرار است آموخته شوند در گام های کوچک ارائه گردد.
.ب ) به یادگیرندگان درباره ی یادگیریشان بازخورد فوری داده شود. یعنی بلافاصله پس از یک تجربه یادگیری به آنان گفته شود که اطلاعات مورد نظر را درست یادگرفته اند یا از آن لحاظ اشکالاتی دارند.
ج) یادگیرندگان بتوانند با سرعت متناسب خود یاد بگیرند.
من نیز سعی نمودم باصبر و حوصله به فاطمه کمک کنم . در مرحله ی اول از اولیای دانش آموز دعوت کردم و در مورد وضعیت فرزندشان با آنها به گفت و گو نشستم و از آنها خواستم تا حد امکان مرا در این مورد یاری نمایند ودر منزل نیز به درس فرزندخود اهمیت بیشتری دهند ؛ چون اکثر اولیا درسهایی مانند درس ریاضی و زبان انگلیسی و… را در دوره ی متوسطه اول مهم می دانند .
استفاده از تشویق های بجا ، یکی از کارساز ترین عوامل پیشرفت دانش آموزان می باشد. من نیز متذکر شدم در صورت پیشرفت ، جوایزی هرچند کوچک اهدا خواهم کرد .
از شیوه های متعدد دیگری همچون ؛کار کردن در منزل به این صورت که افعال و کلماتی می نوشتم و برای جلسه ی بعد از او می خواستم که مثلا بن ماضی ، بن مضارع ، شخص ، شناسه و ….را بنویسد..
دستور زبان درسی است که در صورت یاد گرفتن دانش آموز دوست دارد به تکرار از این مسائل حل کند؛ بنابراین چند روش برای یافتن بن، نهاد ، مفعول و….. را برایش یاد دادم تا برایش مشکلی نباشد. در ضمن در مورد مشکلاتی که در دوره ی ابتدایی در بحث های قبل ذکر کردم با مدیر مدرسه و مسئو لین اداره صحبت کردم.
گرد آوری اطلاعات ،شواهد 2
برای تهیه وتکمیل شواهد ، بعد از اجرای طرح ، نمرات برای نمونه درجدول فراوانی مربوط به توزیع نمرات آن ها تنظیم گردید.
19 20 20 20
نمرات نیمه دوم
1 1 – 0 0
فراوانی
نتیجه گیری
نمره ی فارسی و دستور زبان فاطمه و پیشرفت وی در این درس نشان می داد که راه حل ها مطلوب بوده است .میـزان پیشرفت درسی وی در هر جلسه نسبت به جلسـه ی قبل بیشتـر می شد و نمره ی او نسبت به جلسه ی قبل بیشتر می شد.
نمرات امتحان نوبت دوم نیز که در خردادماه گرفته شد نشان گر این نتیجه است ؛ زیرا نمره ی درسی وی در هر سه ماده ی درسی ؛ املا ، انشا و فارسی و دستور 20 بود.
اهم عوامل و موانع موجود در امر آموزش زبان و ادبیات فارسی را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد :
1- کتاب های درسی
مهم ترین ابزار تدریس هر معلمی در مدرسه و نظام متمرکز آموزش و پرورش ایران کتاب درسی است . اگر کتاب های درسی متناسب با سطوح رشد فراگیرندگان و توانایی ذهنی آنان تدوین نشده باشد یا این که در حد سن دانش آموزان نباشد ، مشکلاتی را از جمله : خستگی ذهن ، دل زدگی از مطالعه ی دروس ، افت تحصیلی و … به بار خواهد آورد . از آن جا که اغلب کتاب های درسی فاقد جاذبه های لازم هستند لذا نمی توانند ارتباطی موثر بین معلم و شاگرد بر قرار نمایند . بهتر است در برنامه ی درسی مواردی بیاید که برای یادگیرنده مطلوب باشد .
عدم جذابیت بعضی از دروس کتب درسی زبان و ادبیات فارسی موجب انزجار و نفرت دانش آموزان گشته است . بهتر است کتاب های درسی از نظر ظاهری به تصاویر بیش تری متناسب با موضوعات درسی آراسته گردد باید به موارد کاربردی در دروس زبان و ادبیات فارسی بیش تر توجه شود . متاسفانه گاه مشاهده می شود که دانش آموزان قادر نیستند یک درخواست کوتاه بنویسند .
عدم تناسب بین حجم کتاب های درس زبان و ادبیات فارسی و ساعات تدریس موجب ملال خاطر دبیران و دانش آموزان شده است . حجم فراوان کتاب ها دانش آموزان را ادیب بار نخواهد آورد بلکه درون مایه ی کتاب و نحوه ی تدریس معلم این وظیفه را به عهده دارد . حجم زیاد کتاب ها به معلم اجازه نمی دهد که توان علمی خود را چنان که شاید و باید به کار گیرد .
عدم رعایت رسم الخط یکنواخت در کتاب های درسی موجب سردرگمی دبیران و دانش آموزان شده است . بهترین راه سامان دادن به این مشکل آن است که کمیته ای از صاحب نظران آشنا به ویرایش با هماهنگی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و دفتر تالیف کتب درسی تشکیل شود . طرحی هماهنگ و مناسب را نوشته و در همه ی کتاب های درسی اجرا نمایند . تغییر ، حذف و افزایش مطالب کتاب های درسی که به خصوص در سال های اخیر بیش تر شده باعث سردرگمی معلم و شاگردان می شود . بهتر است این گونه موارد به موقع به اطلاع دبیران برسد.
2- جامعه و اجتماع
باید دانست که زبان و ادبیات فارسی جزء مهم ترین مواد درسی و آموزشی در تمام مقاطع تحصیلی است . زیرا که زبان زبان پایه ی آموزش هر یک از شاخه های دانش بشری و ادبیات جلوه گاه راستین تمامیت فرهنگ یک جامعه و آیینه ی تمام نمای آن است . اما این آیینه ی تمام نما در نزد جامعه ی امروزین ما خوار و بی مقدار گشته است . باید طرحی نو در افکنیم و در نگرش ها تغییر ایجاد نماییم . تا مدامی که دروس زبان و ادبیات فارسی در اجتماع جایگاه اصلی خود را باز نیابند به سرمنزل مقصود نخواهیم رسید .
البته امروزه مسائل زبان و ادب فارسی از گستره ی آموزش و پرورش فراتر رفته و نهاد های دیگری نیز با آن درگیرند . و هر روزه شاهد گسترش این همه نادرست نویسی از طریق صدا و سیما ، روزنامه ها و مجلات هستیم . امید است قبل از انتشار، محصولات فرهنگی از منظر ویراستاران واقعی بگذرد.
3- دبیران و استادان زبان و ادبیات فارسی
بر کسی پوشیده نیست که دبیران و استادان زبان و ادبیات فارسی مجریان اصلی برنامه های زبان و ادبیات هستند . بنابراین بی توجهی به این طبقه بی توجهی به ارزش ادبیات و برنامه های تدارک دیده برای آن است . معلم ادبیات فارسی دارای نقش اساسی است. و ی میراث دار فرهنگی بارور و تنومند است و حلقه ی پیوند همه ی دستاوردهای ادبی قدیم و جدید به شمار می رود . بنابراین باید از ابعاد گوناگون ، شایستگی عهده داری این امر دشوار را داشته باشد . بر این اساس بر استادان و دبیران زبان و ادبیات فارسی لازم است که علاوه بر مطالعه و پژوهش در رشته خود ، در همه ی شاخه های علوم دیگر از قبیل : تاریخ ، روان شناسی ، جامعه شناسی ، زبان شناسی ، جغرافیا ، طب ، موسیقی ، فقه ، نجوم و … آگاهی هایی کسب کنند از دیگر مسائل مهم مربوط به دبیران و استادان زبان و ادبیات فارسی به موارد زیر می توان اشاره کرد :
1- ضرورت دانش افزایی معلمان 2- توجه به زیبایی شناسی در تدریس
3- علاقه مندی به مقوله های زبان و ادبیات فارسی 4- معرفی کتاب های خوب و خواندنی
5- داشتن ذوق و اشتیاق ادبی و اظهار نظر در مورد آثار 6- برقراری ارتباط کلامی مناسب و …
4- عوامل اجرایی در دبیرستان
یکی دیگر از مسائلی که بر آموزش زبان و ادبیات فارسی تاثیر فراوان گذاشته ، مدیران و اولیای مدرسه است . برخورد نامناسب بعضی از مدیران با دبیران ادبیات و تنظیم برنامه ای آشفته برای دروس زبان و ادبیات فارسی ضربه ای مهلک و جبران ناپذیر بر این دروس وارد ساخته است . مدیران توجه کافی به دروس ادبی ندارند و جای این دروس در برنامه های تقویتی و فوق برنامه نیز خالی است .
5 – اولیای دانش آموزان
به اعتقاد اکثر اولیا ادبیات درسی است که باید نمره اش بر تارک کارنامه ی دانش آموز بدرخشد. بدیهی است که این سنخ اولیا گرفتن نمره ی درخشان را حق مسلم فرزند خویش می دانند . اما نه به بهای مطالعه و از دست دادن ساعت های ذی قیمت در راه خواندن زبان و ادبیات فارسی زیرا که درس ها و کلاس های مهم تر از این ، اولویت دارد و فرزند اگر خلف صدق باشد می داند که اولیا مصلحت وی را به از او می دانند .
شیوه ی ارزشیابی دروس زبان و ادبیات فارسی
بسیار دیده ایم که تسامح و تساهل نابه جایی که در ارزشیابی دروس زبان و ادبیات فارسی از طرف همکاران به کار گرفته می شود موجب کسر حرمت درس و مدرس می گردد . به بیانی دیگر چون رد پای معدل به میان می آید ، دانش آموز بر این باور غلط است که کمبود نمره ی دروس دیگر خود را با نمره خواهی و متاسفانه بیشتر اوقات با گشاده دستی معلم ادبیات جبران می کند پس : " شکایت از که کنم که خانگی است غمازم "
روزگاری اگر دانش آموزی نمره ی قرائت و املای فارسی کسب نمی کرد، استحقاق رفتن به پایه ی بالاتر را نداشت. امروزه به استناد بر آیین نامه ی آموزشی و کارنامه های دانش آموزان، نظام ثبت نمرات در رایانه به صورتی طراحی شده که دانش آموز در پایه اول متوسطه می تواند با چهار درس زیر ده و به گفته ی کارشناسی امتحانات حتی صفر قبول شود و به پایه ی بالاتر راه یابد . در سال دوم متوسطه اگر دانش آموز در هیچ درسی نمره قبولی نیاورد ، می تواند در پایه ی سوم ادامه ی تحصیل دهد و دروس باقیمانده اش را با رعایت ضوابط مربوط بگذراند . اگر پایه تدریس بر انتقال معلومات به دانش آموزان استوار نباشد و به یک نظام فعال که کودکان محور اصلی آن باشند ، توجه شود .اگر کلاس طوری اداره شود که دانش آموزان با تلاش خود و با راهنمایی معلم به اهداف آموزش نائل شوند ،اگر یک روابط دوستانه با دانش آموزان خود برقرار کنیم ، یادگیری بهتر و آسان تر صورت می پذیرد.
نقاط قوت و تاثیر گذار در تدریس :
1- وجود شخصیت محکم و استوار معلم همراه با پشتوانه ی علمی و متانت اخلاقی یکی از ارکان اصلی هر یادگیری به شمار می آید.شایسته است به ویژگی های یک معلم موفق نظری بیندازیم :
1-1- برخورداری از سلامت جسمانی و روانی
1-2- آشنایی با شیوه های نوین تدریس و به کار گیری آنان در موقعیت های مختلف تدریس
1-3- احاطه ی کامل علمی به مطالب مورد تدریس .
1- 4- برد باری و انعطاف پذیر بودن .
1- 5- آشنایی با ویژگی های اقتصادی ، فرهنگی ، جسمی و روحی دانش آموزان ..
1- 6- استفاده ی مستمر از ابزار تشویق.
1- 7- تبعیض قائل نشدن بین دانش آموزان و یک رنگی.
1- 8- توانایی ایجاد روابط صمیمانه با والدین.
1-9- – تکریم شخصیت دانش آموزان وداشتن آگاهی نسبی به علم روانشناسی .
1 -10- برقراری نظم و انضباط منطقی در کلاس
1-11– شنیدن سخنان دانش آموزان و القاب ندادن به آنان.
1-12- وارد نشدن به حریم شخصی دانش آموزان و ایجاد یک رابطه ی منطقی و دوستانه با آنان .
1-13- استفاده از انواع ارزشیابی ها در زمان مناسب .
1-14- از نظر برخی ، معلم بودن به معنی دانستن همه پاسخهاست. بعضی اوقات (نمی دانم) بهترین پاسخ یک معلم
است. به جای از دست دادن اعتبار، معلم اعتماد دانش آموزان را جلب می نماید و این اعتماد اساس یک رابطه مولد
است. پذیرفتن چیزهایی که نمی دانید نشان می دهد که شما هنوز در حال یادگیری هستید
1-15- از روشهای مشابه و یکسان برای تمامی افراد استفاده نمی کند.
2- ایجاد انگیزه : انگیزه را، محرک هر فرد برای رسیدن به اهداف خود تعریف کرده اند. اگر معلمی نتواند از این عامل برای بهتر شدن تدریس استفاده کند. یک ابزار بسیار قوی را از دست داده است. از این رو باید قبل از هرتدریس، انگیزه ی دانش آموزان را برای یادگیری درس جدید افزایش دهیم. تا با موضوع درس درگیر و توجه شان به آنچه باید فراگیرند معطوف شود .
3- علاقه مندی یاددهنده به موضوع: معلم بایستی به موضوع قابل تدریس هم علاقه داشته باشد و هم احاطه ی علمی
4- بیان اهداف درس :باید اهداف درس را برای فراگیرندگان به روشنی بیان کنیم . یعنی مشخص کنیم که دانش
آموزان پس از پایان درس به چه دانش و یا توانمندی هایی دست پیدا می کنند . زمانی که معلم مشخص کند دانش آموزان چه چیزهایی را بایستی یاد بگیرند آنها بهتر فرا می گیرند.
5- آشنایی با روش های نوین تدریس :
از آن جا که هر ساله مطالب و محتواهای کتاب ها تغییر می یابد این ضرورت یعنی استفاده از شیوه های نوجدید و کارا بسیار احساس می شود . آ شنایی با روش های مختلف تدریس می تواند زمینه ای جهت بر خوردمتقابل و منطقی با دانش آموزان از یک مجرای ارتباطی صحیح مهیا کند به طوری که همواره تفکر منطقی داشته باشد .معلمان باید به دانش آموزان فرصت دهند تا به صورت گروهی و از طریق همیاری به یادگیری اقدام کنند
یادگیری از طریق همیاری یک قالب یا چهارچوب آموزشی است که در آن گروه های دانش آموزی ناهمگن از سوی معلم شکل داده می شوند و به فعالیت می پردازند .
6- داشتن طرح درس : داشتن برنامه ریزی در کلاس از اتلاف وقت جلوگیری گرده مدیریت بهتر کلاس را به همراه دارد و سبب بازدهی بیش تر می گردد .
7- مشارکت دادن دانش آموزان در بحث : بایستی از روش هایی استفاده کنیم تا کلاس درگیر بحث شود، طوری که دانش آموزان خود را در یادگیری سهیم بدانند. برای مثال، در حین تدریس از سوالاتی استفاده کنیم تا دانش آموزان نیز مجبور به مشارکت شوند و پس از هر پاسخ منطقی از تشویق های کلامی و یا غیر کلامی برخوردار شوند .
8- استفاده از انواع وسایل کمک اموزشی : – استفاده از وسایل کمک آموزشی از قبیل فیلم و سی دی و اسلاید و نوارکاست و کتاب ….. بسیار موثر است .
9- ارائه تکلیف از ساده به مشکل : بکوشیم ابتدا مباحث ساده را برای دانش آموزان ارائه کنیم سپس به مباحث پیچیده برسیم. اگر دانش آموز یکی دو سوال را درست پاسخ دهد و تشویق شود خود بخود انگیزه پیدا می کند و این نمی شود مگر با ارائه سوالات ساده تر در ابتدا و روند حرکت از آسان به مشکل .
10- استفاده از مثال های ساده، آشنا و دلنشین : در سرتا سر تدریس، برای تبیین و تفهیم هر چه بیش تر درس، از مثال های ساده، آشنا و دلچسب که موجب افزایش انگیزه یادگیری دانش آموزان می شود، استفاده کنیم
11-اجرای نقش :می توان در برخی از دروس کتاب فارسی دانش آموزان را تشویق نمود تا موضوع مورد نظر را به صورت نمایش درآورند. اجرای نمایش در تفهیم مسائل تربیتی و اخلاقی بسیار مفید و موثر می باشد .
12- طرح مطالب درسی به صورت پرسش های جالب : مطلب یا موضوعی را که می خواهیم دانش آموزان
یاد بگیرد، به صورت پرسش یا پرسش هایی روشن و جالب مطرح کنیم تا در دانش آموزان احساس نیاز به وجودآمده و آنها را به فعالیت ذهنی و پویندگی ترغیب نماید .
13- تذکر نمره و آزمون : برای درگیر کردن بیشتر دانش آموزان، می توانیم با تذکر نمره و آزمون آنان را برای یادگیری هر چه بیشتر درس ترغیب کنیم برای مثال از این عبارت استفاده کنیم : به احتمال زیاد از این درس، یکی دو نمره در امتحان خواهد آمد . پس دقت کنید تا آن را خوب یاد بگیرید .
۱4-آگاه کردن دانش آموز از میزان پیشرفت در کارش:
آگاهی از نتیجه کار در هر مرحله از آموزش، دانش آموز را از عملکرد خود آگاه نموده و باعث می شود تا به تقویت نقاط مثبت و اصلاح نقاط ضعف و منفی خود بپردازد .
15- اگر می خواهید دانش آموزان یک مطلب اساسی را همیشه به خاطر داشته باشند، آن را بیش از یک بار تکرار نمایید. وقتی مطلبی را برای اولین بار ذکر می نمایید آن مطلب تنها شنیده می شود بار دوم تکرار، مطلب شناخته می شود و بار سوم مطلب آموخته می شود . اما تکرار موضوع باید به شیوه ای باشد که سبب خستگی دانش آموزان نشود و یک معلم باتجربه ، یک مطلب مهم را در عین حال که چندین بار تکرار می نماید اما هر بار به شیوه ای مطلب را بیان می کند که برای شنونده جذاب باشد
نقاط منفی و باز دارنده در تدریس:
1- دانش آموزان در اثر شکست دریک درس نسبت به آن نگرش منفی پیدا می کنند باید به آنها کمک کرد تا با کسب موفقیت در درس جدید، به تصویری مثبت از توانایی خود دست یابند ، زیرا یادگیری همراه با موفقیت به ایجاد انگیزه منجر می شود .
2- یکی از مشکلات مهم و اساسی ، به کار نگرفتن روش های تدریس نوین در آموزش است. به همین سبب کیفیت آموزشی از سطح مطلوب برخوردار نیست و دانش آموزان علاقه ی زیادی به تحصیل نشان نمی دهند. یکی از دلائل آن عدم آشنایی معلمان با روش های نوین تدریس است. معلم باید با روشهای مختلف تدریس آشنا باشد و بداند در کدامین موقعیت آموزشی از کدامین روش استفاده نماید.
3- کلاسی که در آن معلم متکلم وحده است، کارآیی آن کمتر از کلاسی است که دانش آموزان در آن به گفت و گو و ارائه نظر می پردازند . وقتی بچه ها در کلاس فعال شوند و حتی خودشان در پیدا کردن مشکلات درسی زحمت بکشند، علاقه ی آن ها به درس بیش تر می شو.د .بنابراین معلم ادبیات باید با ذوق و ابتکار خودفرصت هایی را برای دانش آموزان فراهم سازد که به خواسته های آن ها پاسخ داده شود و این هدف ممکن. نیست مگر آن که معلم بتواند و بخواهد به کلاس زبان و ادبیات فارسی روح تازه ای بدهد
4-دانش آموزان خوش ذوق و علاقه مند را نیز بخشکاند ، پس معلم ادبیات باید محیط کلاس را فعال کند و به وسیله ی تدریس فعال و استفاده از انواع روش ها ، بازدهی کلاس خود را بالا ببرد
پیشنهادات:
1. دادن مسوولیت به دانش آموز
2. دعوت از اولیای دانش آموز و در خواست همکاری با دبیر مربوطه
3. اهمیت دادن تمام کارکنان آموزشی و اولیا به درس ادبیات مانند درس ریاضی و زبان و..
4. نوشتن تکالیف هر درس و اصلاح آن در نزد دانش آموز ،
5. کار کردن دستور در تخته و اصلاح آن توسط دانش آموز بعدی ،
6. اجرای مسابقه بین دو دانش آموز در پای تخته ؛ به این صورت که تخته را نصف کرده و مثلا فعلی گفته می شود . سپس از روی این فعل سوالاتی پرسیده می شود که هر کدام سریعتر نوشت ، امتیاز می گیرد و بعد از شش هفت پرسش ، امتیازها شمرده و برنده معلوم می گردد. دانش آموزان از این مسابقه ها با شوق فراوان استقبال می کردند.
7. ایجاد دوستی با دانش آموز در کلاس درس و رابطه ی صمیمی
8. استفاده از تشویق های بجا ، یکی از کارساز ترین عوامل پیشرفت دانش آموزان می باشد
9. امتحان کتبی از دستور به طور مستمر در حجم کم و در آخر مثلا پنج امتحان ، نمره ی بیست را تشکیل بدهد..
10. استفاده از شیوه های متعدد توسط دبیر
منابع و مآخذ
1.انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن. دستور زبان فارسی 2. انتشارات فاطمی. چاپ پنجم. سال 1370
2.قاسمی پویا ،اقبال .راهنمای عملی پژوهش درعمل .انتشارات پژوهشکده تعلیم وتربیت .سال 1381.
3. فریس ، حنا ، گزارشی از نشست اقدام پژوهی در رشدحرفه ای معلمان و اعضای هیات علمی ،
4. همایون پور، منوچهر، اقدام پژوهی" چیست و چه کاربردی در تحقیقات سازمان و مدیریت دارد؟ 1386 (اینترنت )
5. یزدچی ، صفورا ، نقش اقدام پژوهی در افزایش کیفیت فعالیت های آموزشی و پرورشی
باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان ….
اداره آموزش و پرورش شهرستان …..
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم مشکلات دانش آموزم فاطمه … را درکلاس … در درس زبان فارسی برطرف نمایم؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
.
پست سازمانی : .
رشته تحصیلی : ادبیات فارسی
آخرین مدرک تحصیلی : .
دوره تحصیلی : متوسطه اول
سمت فعلی : دبیر ادبیات
شماره پرسنلی : .
چکیده
فاطمه ، دختری باهوش و زرنگ که در درس دستور زبان فارسی مشکل دارد . و من در اولین روزهای ورود به مدرسه دریافتم که وی در دروس دیگر موفق هست و تنها در دستور زبان فارسی مشکل دارد.با تدریس چندین ساله ی خود در مدارس دوره ی متوسطه اول، ضعف زبان و ادبیات فارسی تعدادی از دانش آموزان مرا بر آن داشت که در مورد این مشکل و علت آن تحقیقاتی انجام دهم و بدانم که علت چیست ؟نمره ی فارسی و دستور زبان فاطمه و پیشرفت وی در این درس نشان می داد که راه حل ها مطلوب بوده است .میـزان پیشرفت درسی وی در هر جلسه نسبت به جلسـه ی قبل بیشتـر می شد و نمره ی او نسبت به جلسه ی قبل بیشتر می شد. نمرات امتحان نوبت دوم نیز که در خردادماه گرفته شد نشان گر این نتیجه است ؛ زیرا نمره ی درسی وی در هر سه ماده ی درسی ؛ املا ، انشا و فارسی و دستور 20 بود.
20