تاسیسات و زیرساخت های شهری

دانشگاه پیام نور

عنوان درس : تاسیسات و زیرساخت های شهری

مورد پژوهش : شبکه جمع آوری و دفع فاضلاب و پسماند

استاد محترم : سرکار خانم مهندس شکیبایی

ارائه دهندگان :
هما شریفی عاطفه موسوی فائزه احمدی

نیمسال دوم 94-93

پیشگفتار دو
1. فاضلاب
1-1 فاضلاب چیست؟ 1
2-1 انواع فاضلاب 2
3-1 تاریخچه ی سیستم دفع فاضلاب 5
4-1روش های جمع اوری دفع فاضلاب 6
5-1 ضرورت جمع آوری وتصفیه فاضلاب 11
6-1 روش های تصفیه فاضلاب 16

2. پسماند
1-1 پسماند چیست؟ 18
2-1 قوانین مرتبط با دفع پسماند 19
3-1 انواع پسماند 20
4-1 عوامل موثر در بازیافت 22
5-1 کاهش پسماند 23
6-1 روش های دفع پسماند 24
7-1 مکان یابی محل دفع پسماند 32

3. سازمان های مرتبط در زمینه ی جمع آوری ودفع فاضلاب و پسماند 33

4. منابع و مآخذ 36

فهرست :

دانشگاه
پیام نور
پیشگفتار
مدیریت پسماند در شهرهای بزرگ، به شیوه های اصولی و با رعایت مسائل زیست محیطی، یکی ازمهمترین موضوعات مورد بحث در زمینه مدیریت شهری می باشد. ضایعات سمی و خطرناک که زاییده دست بشر و حاصل فعالیت در بخش های مختلف صنعت، کشاورزی، خدمات و تجارت می باشد. این ضایعات در طول سالیان و به ویژه در دو دهه اخیر در کشور بدون توجه به اصول مهندسی و زیست محیطی در زمین یا آب های پذیرنده تخلیه شده و یا حداکثر با بی توجهی هر چه تمام تر در هر نقطه ای در گوشه و کنار شهرها و آبادی ها دفن شده اند که در اثر عدم رعایت اصول علمی و زیست محیطی باعث آلودگی آب، خاک و هوا شده و سلامت انسان و سایر موجودات زنده را به خطرافکنده است با گذشت زمان و مشخص شدن آثار سوء ناشی از دفن غیراصولی این مواد در محیط و عوارض نامطلوب و مخاطره آمیز آن بر موجودات زنده و عوامل زیست محیطیِ آن، کشورهای صنعتی را برآن داشت تا قوانین مبسوطی را به منظور کنترل مواد زائد سمی و خطرناک درسال 1980 به مرحله اجرا گذارند. اولین قوانین و مقررات مربوط به کنترل مواد خطرناک و سمی در سال 1980 در کشورهای عضو بازار مشترک اروپا به مرحله اجرا درآمده است.در حال حاضر اغلب کشورهای دنیا نیز از جمله جمهوری اسلامی ایران به عضویت این کنوانسیون درآمده اند. از آنجاییکه تولید پسماندهای خطرناک و مساله دفع اصولی و زیست محیطی آن به مرور زمان به ویژه در دو دهه اخیر در کشور به صورت یک معضل حاد محیط زیست درآمده است، و همگام با توسعه اقتصادی و صنعتی میرود تا این مشکل ابعاد گسترده تری پیدا کند. بنابراین لازم است تا مطالعات وبررسی هایی در زمینه شناسایی کمی و کیفی و اعمال مدیریت زیست محیطی پسماندهای خطرناک کشور بصورت روندی علمی و سیستماتیک درآید.

دانشگاه
پیام نور
1
فاضلاب چیست؟
آبهـای آلــوده نـاشی از فعالیتهـای انسانی را که باید دفـع شود یــا به عبارتی دیگر ، آبهای زائـد را فاضـلاب مـی نامند. فاضلاب ترکیبی از آب و مواد جامد است. آب موجود در فاضلاب در حدود ۹/9۹ درصد وزن آن را تشکیل می دهد و فقط ۱/ ۰ درصد آن مواد دیگر است.
مواد جامـد فاضلاب از نظر فیزیکی شامل مواد معلـق و مواد محلول است و از نظر
شیمیایی به دو دسته موادآلی و مواد معدنی تقسیم می شوند.
علاوه بر مواد خارجی آلی و معدنی، فاضلاب دارای موجودات ذره بینی (میکروبـها،
ویروسها و باکتریها) نیز هست.
ازخصوصیات فیزیکی فاضلاب می توان به درجه حرارت، رنگ و بوی فاضلاب اشاره
کرد. مهمترین خصوصیات شیمیایی فاضلاب عبارتند از :
موادآلی و غیرآلی موجود در فاضلاب، درجه اسیدی فاضلاب (pH)

دانشگاه
پیام نور
2
انواع فاضلاب
فاضلابها برحسب نوع پیدایش به سه گروه فاضلابهای خانگی، صنعتی و سطحی تقسیم می شوند.
فاضلاب خانگی : پس ازاستفاده ازحمام، دستشویی، توالت، ماشین لباسشویی و دیگر وسایل بهداشتی، فاضلابی تولید می شود که آن را فاضلاب خانگی می گویند.
فاضلاب خانگی به دو دسته فاضلاب سنگین (شامل فاضلاب توالتها) و فاضلاب سبک (شامل فاضلاب دستشوییها، ظرفشوییها، زیردوشی ها و امثال این وسایل) تقسیم می شود.

دانشگاه
پیام نور
3
انواع فاضلاب
فاضلاب صنعتی : با توجه به نوع فعالیت در مراکز صنعتی و بهداشتی (مانند فاضلاب بیمارستانها)، این فاضلابها ایجاد می شود که ممکن است شامل انواع مواد شیمیایی، باکتریها، قارچها و مواد دیگر با رنگ، درجه حرارت، بو و درجه اسیدی متفاوت باشند.

دانشگاه
پیام نور
4
انواع فاضلاب
فاضلاب سطحی : این دسته از فاضلابها ، شامل آبهای ناشی از بارندگی ، ذوب برف و یخ در معابر شهری می باشد . این آبها به دلیل وجود آلودگی هوا ، محیط شهری از غلظت آلودگی خاص خود برخوردار است. البته به این دسته می توان آبهای جاری در کانالها و جویها را اضافه کرد . این گروههای عمده باهم تفاوتهایی دارند که ناشی از رنگ ، بو، غلظت ، مواد خارجی موجود در فاضلاب و …. می باشد .

دانشگاه
پیام نور
5
تاریخچه سیستم دفع فاضلاب
شبکه ی فاضلاب شهری از دیرباز مورد توجه همگان بوده است ، وجود سیستم فاضلاب شهری در هند و پاکستان در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح این مسئله را ثابت میکند. البته در آن زمان این کار هزینه بالایی را شامل می شد و تنها در نقاط مهم شهر از این شبکه استفاده می شد شاید دلیل استفاده از شبکه فاضلاب شهری در آن زمان اهمیت بالای آن در مسائل و مشکلات بهداشتی بوده چون آلودگی ناشی از فاضلاب شهری موجب مرگ و میر بالای افراد می شد .
آب رسانی و دفع آب در ایران باستان با روش های متفاوتـی انجام می شد و در محوطه هایی
مانند چغازنبیل (دوراونتاش)، تخت جمشید (پارسه) و بند مارون بهبهان نظام های آب رسانی
و دفـع آب مناسبی وجود داشت.
یکی از قدیمی ترین اسناد مربوط به ایجاد سیستم فاضـلاب از زمان داریوش باقی مانده است.
پیـش از طرح ریزی صـفه ی سنگی تخت جمشید (پارسه)، ابتدا فاضلاب آن را طراحی کـرده
بودند.
در مصر باستـان نیز چنین چیزی وجـود داشـت، ولی در هند استـفاده از این روش دفـع آب،
تقریبا همزمان با ایران آغاز شد و در شهرهای تمدن سند باستان،سیستمهای پیشرفته ی جمع آوری
آب وجـود داشت.

دانشگاه
پیام نور
6
روشهای جمع آوری و دفع فاضلاب
روشهای جمع آوری فاضلاب شهری ‚که در 2 قالب سنتی و نوین قابل بررسی است :
شیوه سنتی :
شیوه سنتی یا روش متداول روشی است که بطور ثقلی آب مصرف شده را بطور صحیحی جمع آوری و به تصفیه خانه منتقل می کند، که خود به 2 روش کانالهای جدا ازهم و روش درهم تقسیم می شود.
در روش کانالهای جدا از هم فاضلابهای سطحی از طریق یک خط لوله مجزا و فاضلابهای خانگی بوسیله لوله دیگر به تصفیه خانه انتقال داده می شوند. در روش درهم ، فاضلابهای خانگی و سطحی از طریق یک خط لوله به تصفیه خانه منتقل می گردند.
بر اساس تحقیقاتی که در دهه 1960 و 1970 بر روی وضعیت جمع آوری فاضلاب در جوامع کوچک انجام دادند به این نتیجه رسیدند که هزینه های سیستم ثقلی و یا متداول 4 برابر هزینه های تصفیه و دفع فاضلاب می باشد. از این رو جهت اجتناب از این مسایل، سیستم جدید را پیشنهاد داده اند.

دانشگاه
پیام نور
7
روشهای جمع آوری و دفع فاضلاب
روش های نوین :
1. روش سپتیک تانک ثقلی (Septik Tank Effluent Gravity)={ STEG }
در این روش یک پیش تصفیه بر روی فاضلاب صورت می گیرد و مشکلی جهت تامین سرعت خود شستشویی وجود ندارد چون مواد جامد معلق درشت در سپتیک تانک مانده و اختلالی در تامین سرعت خودشستشویی ایجاد نمی کنند. در سپتیک تانک لازم نیست که قطر لوله 200 mm و یا بالاتر انتخاب گردد ولی بطور معمول حداقل قطر لازم 150 تا 200 mm است. این روش برای جوامع کوچک کاربرد دارند و چون قطرها کوچک هستند، می توان از لوله های پلاستیکی استفاده نمود زیرا خوردگی این نوع لوله ها کمتر است و مشکل نشتاب وجود ندارد. فاضلاب به صورت ثقلی به سمت تصفیه خانه حرکت می کند. جهت جلوگیری از رسوب جامدات معلق، حداقل قطر 0.6متر بر ثانیه حفظ باید گردد. جهت تمیز کردن آنها وجود منهول الزامیست. بدلیل آب بند نبودن کامل شبکه جمـع آوری سنتـی، یکـی از مشـکلات اصلی Infiltration یـا نشتـاب به داخـل و
Exfiltration یا نشـتاب به خـارج می باشـد. در ایـن روش قطـر شبکـه کـم است
( حدود 25 تا 50 mm ) و لوله های پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرند.

دانشگاه
پیام نور
8
روشهای جمع آوری و دفع فاضلاب
 
2. روش سپتیک تانک با پمپ ( Septik Tank Effluent Pump )
این روش، شامل شبکه تحت فشار می باشد. در این روش، سپتیک تانک مجهز به صافی و پمپ با فشار بالاست. فاضلاب خروجی توسط لوله هایی با قطر کم، که تحت فشار می باشند، پمپاژ می شود. شبکه جمع آوری فاضلاب اصلی نیز در این روش تحت فشار می باشد.
قطر لوله های تخلیه در این سیستم 25تا38 mm است. قطر لوله های اصلی حداقل 50 mm می باشد. مانند سیستم STEG مشکل نشتاب در این سیستم نیز وجود ندارد. در این سیستم شبکه در عمق بسیار کم گذارده می شود و لوله ها دارای انعطاف کافی هستند، به همین دلیل نیاز به شیب دهی نیست.
تنها مشکل مربوطه ، زمانی است که سطح آب زیرزمینی بالاست و منطقـه
سنگلاخی است. این سیستم اولین بار در سال 1968 و در آمریکا بکار برده
شد.

دانشگاه
پیام نور
9
روشهای جمع آوری و دفع فاضلاب

 3. روش Pressure Sever With Grinder Pump
این سیستم شبیه روش دوم است ولی بجای استفاده از پمپ ساده از پمپی استفاده می شود که قدرت بیشتری دارد. در این سیستم برای شبکه جمع آوری از سپتیک تانک استفاده نمی شود و بجای آن از یک پمپ خردکننده برای خرد کردن جامدات استفاده می شود. بنابراین می توان از شبکه هایی با قطر کوچک استفاده کرد. مانند روش STEPاین شبکه نیز با قطر کم و عمق کارگذاری کم استفاده می شود ولی در این روش به دلیل عدم استفاده از پیش تصفیه مقدار جامدات معلق، چربی و روغن بیشتر خواهد بود.

4. روش خلاء :
در این سیستم از شبکه ای استفاده می گردد که تحت فشار منفی و خلاء قرار دارد. در این روش جایگزین نیز مانند حالت های قبلی، قطر لوله ها کم ، عمق کارگذاری شبکه نیز کم و شتاب نیز وجود ندارد.

دانشگاه
پیام نور
10
روشهای جمع آوری و دفع فاضلاب
معمولترین روش برای دفع فاضلاب رقیق نمودن آن در آبهای سطحی است. از جریانهای خروجی فاضلاب در کشاورزی و ایجاد فضاهای سبز شهری در پارکها، زمینهای گلف، کناره بزرگراهها و جاده های منتهی به فرودگاهها به نحو موفقیت آمیزی استفاده شده است. ممکن است از جریانهای خروجی تصفیه فاضلاب جهت مقاصد صنعتی استفاده شود. با توجه به کمبود آب آشامیدنی، استفاده از فاضلاب تصفیه شده به عنوان بخشی از منبع آب آشامیدنی اخیراً در بعضی کشورها بیشتر متداول شده است.

دانشگاه
پیام نور
11
ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب
ضرورت جمع آوری فاضلاب ورود میلیونها لیتر فاضلاب به رودخانه ها، دریاها و منابع آب زیرزمینی باعث آلودگی شدیدو خطرناک محیط زندگی انسان و سایر موجودات زنده می شود. به منظور جلوگیری از انواع آلودگیها، سیستمهای جمع آوری فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین علل ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب عبارتست از :
1. بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی: به علت اینکه میزان تخلیه فاضلاب درآبهای زیرزمینی با میزان برداشت ازآبهای زیرزمینی متناسب نیست، به طوریکه ممکن است فاضلاب دفع شده در نقاط مرتفع شهر در پایین ترین نقاط شهر به سطح زمین برسد.

2. آلودگی آبهای زیرزمینی به علت دفع فاضلاب به روش غیر بهداشتی که مخاطرات بهداشتی زیادی را نیز به دنبال خواهد داشت.

دانشگاه
پیام نور
12
ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب
3. آلودگی خاک که در نتیجه،ترکیبات شیمیایی وعوامل بیولوژیکی (بیماریزا) از طریق زنجیره غذایی (خاک به گیاه،گیاه به حیوان، حیوان به انسان و یا گیاه مستقیم به انسان) به بدن انسان وارد می شود.

4. صدمه به حیات آبزیان

5. عدم امکان استفاده مجدد از پسآب حاصل از تصفیه فاضلاب که باعث صرف هزینه های سنگین برای تامین و انتقال آب می شود. 6. به منظور تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی (در جمهوری اسلامی ایران، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می شود و…)

دانشگاه
پیام نور
13
ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب
اثرات ورود فاضلابها به درون رودخانه ها و دریاها:

از موارد دیگر که دفع فاضلاب را ضروری می کند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) تامین شرایط بهداشتی برای زندگی مردم : فاضلابهای شهری همیشه دارای میکروبهای گوناگونی می باشند که قسمتی از آنها را میکروبهای بیماری زا تشکیل میدهند. ورود فاضلاب تصفیه نشده به محیط زیست و منابع طبیعی آب مثل رودخانه ها و دریاچه ها موجب آلوده شدن این منابع به میکروبهای بیماری زا میگردد و در اثر تماس انسان با این منابع خطر گسترش این بیماری ها بین مردم به وجود می آید .

دانشگاه
پیام نور
14
ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب
ب) پاک نگه داری محیط زیست : وارد نمودن فاضلابهای تصفیه نشده به محیط زیست موجب آلودگی این محیط شده که علاوه بر خطرهای مستقیم که برای بهداشت مردم دارد، نتایج دیگری از قبیل ایجاد مناظر زشت ، بوهای ناخوشایند و سرانجام تولید حشرات مخصوص مگس و پشه به همراه دارد که این حشرات خود وسیله ای برای جابجا شدن میکروبهای بیماری زا و آلوده سازی محیط زیست با این میکروبها می باشند.

ج) بازیابی فاضلاب : با توجه به اینکه مقدار نمکهای معدنی محلول در فاضلاب به مراتب کمتر از آب دریاهای آزاد میباشد و فاضلاب جزو آبهای شیرین ولی آلوده به حساب می آید. استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده به جای آب شیرین جهت آبیاری زمینهای کشاورزی، ارزانتر از شیرین سازی آب دریاهای شور است.

دانشگاه
پیام نور
15
ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب
کاربرد دیگر فاضلاب تصفیه شده جهت آبیاری و کشاورزی علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب شیرین به علت وجود مواد کودی در فاضلاب تصفیه شده می تواند منبع غذایی خوبی برای گیاهان و تقویت زمین کشت باشد. به کار بردن فاضلاب خام و تصفیه نشده جهت آبیاری کشاورزی مشکلات زیادی در بر دارد تا جایی که استفاده از اینگونه فاضلابها را غیر ممکن میسازد. در هر صورت برای رسیدن به نتایج مطلوب در کاربرد مجدد فاضلاب در کشاورزی نیاز به مطالعه و بررسی کامل دارد.

دانشگاه
پیام نور
16
روشهای تصفیه فاضلاب
حذف مواد آلاینده از فاضلاب به کمک روشهای بسیار متنوعی به انجام می رسد که بر این اساس روشهای تصفیه فاضلاب را به سه دسته اصلی (روشهای فیزیکی-روشهای شیمیایی و-روشهای بیولوژیکی) تقسیم بندی می نمایند.

1. روشهای فیزیکی تصفیه فاضلاب : به روشهایی که در آن برای جداسازی و حذف مواد آلاینده از نیروها و مکانیزم های فیزیکی استفاده می شود، روشهای فیزیکی می گویند. برخی از روشها مانند آشغالگیری، دانه گیری، ته نشینی و فیلتراسیون از جمله روشهای فیزیکی تصفیه فاضلاب هستند.

2. روشهای شیمیایی تصفیه فاضلاب: در برخی از موارد جهت حذف مواد آلاینده در فاضلاب لازم است که از یک فرایند شیمیایی استفاده شود. از این رو به روشهایی که در آنها از فرایندهای شیمیایی جهت تصفیه بکار برده می شود، روشهای شیمیایی تصفیه فاضلاب می گویند. چنین روشهایی گاه بصورت مستقیم و گاه بصورت غیر مستقیم سبب جداسازی مواد آلاینده از فاضلاب می گردند. تنظیم pH، انعقاد و لخته سازی، ترکیب شیمیایی و اکسیداسیون نمونه هایی از روشهایی شیمیایی تصفیه فاضلاب می باشند.

دانشگاه
پیام نور
17
روشهای تصفیه فاضلاب
3. روشهای بیولوژیکی تصفیه فاضلاب: روشی را که در آن برای تصفیه فاضلاب از میکروارگانیسم ها و فرایندهای بیولوژیکی مرتبط با آنها استفاده شده باشد، روش بیولوژیکی تصفیه فاضلاب می گویند. میکروارگانیسم ها و به خصوص باکتریها هر یک در شرایط محیطی خاصی قادر به فعالیت و ادامه حیات می باشند. بطوریکه برخی از آنها در حضور اکسیژن و برخی دیگر در غیاب اکسیژن می توانند فعالیتهای حیاتی داشته باشند. بر همین اساس روشهای بیولوژیکی را از نظر حضور و یا عدم حضور اکسیژن در فرآیند به دو دسته کلی روشهای هوازی و بی هوازی تقسیم بندی می نمایند.
روشهایی چون لجن فعال، لجن فعال با هوادهی گسترده، RBC و صافی های چکنده از جمله روشهایی هوازی و روشهایی مانند UASB و ASBR از جمله روشهای بی هوازی بیولوژیکی تصفیه فاضلاب هستند.

دانشگاه
پیام نور
18
پسماند چیست؟
زباله یا پسماند به مجموعه مواد ناشی از فعالیتهای انسان و حیوان که از طرف مصرف کننده زائد تلقی می شود و به صورت ناخواسته و یا غیر قابل استفاده دور ریخته می شوند اطلاق می گردد. این تعریف به صورت کلی در برگیرنده همه منابع، انواع طبقه بندیها، ترکیب و خصوصیات مواد زاید بوده است.

دانشگاه
پیام نور
19
قوانین مرتبط با دفع پسماند
مساله دفع فاضلاب آنقدر پیچیده است که حتی قانونی تحت عنوان قانون مدیریت پسماندها در سال 1383 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. به طریقی که رهاسازی هرچیز آلوده ساز جرم محسوب می شود و مرتکبین طبق قانون مشمول مجازات می گردند، که مجازات از جریمه نقدی 50 هزار تومانی گرفته تا حبس یکساله می باشد .
 مشروح این قانون به شکل زیر می باشد :
براساس ماده 688 مجموعه کامل قوانین و مقررات جزایی ، هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود ممنوع است و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند، به حبس تا یکسال محکوم خواهند شد." حال چنانچه مسئولان ذیربط به برخورد با مجرمان تصمیم بگیرند، باید تا حدودی تمامی ساکنان منطقه به حبس محکوم شوند " .
قانون مدیریت پسماندها مصوب 2/ 2/ 83 مجلس شورای اسلامی ایران ماده 16 نگهداری، مخلوط کردن، جمع آوری، حمل و نقل، خرید و فروش، دفع، صدور و تخلیه پسماندها در محیط بر طبق مقررات این قانون و آیین نامه اجرایی آن خواهد بود.
در غیر این صورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضایی به جزای نقدی در بار اول برای پسماندهای عادی از 500 هزار ریال تا 100 میلیون ریال و برای سایر پسماندها از دو میلیون ریال تا 100 میلیون ریال و در صورت تکرار، هر بار به دو برابر مجازات قبلی در این ماده محکوم می شوند.

دانشگاه
پیام نور
20
انواع پسماند
زباله ها به پنج گروه تقسیم می شوند:

1. پسماندهای عادی: به پسماندهایی گفته می شود که به صورت معمول از فعالیت های روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آْنها تولید می شود. از قبیل زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی.

2. پسماندهای پزشکی : به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستانها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاههای تخصصی طبی و سایر مراکز مشابه گفته می شود.

دانشگاه
پیام نور
21
انواع پسماند
3. پسماندهای ویژه : به کلیه پسماندهایی گفته می شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمی بودن، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد.

4. پسماندهای کشاورزی : به پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی گفته می شود از قبیل فضولات، لاشه حیوانات، محصولات کشاورزی فاسد یا غیر قابل مصرف.

5. پسماندهای صنعتی : به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی و معدنی، پسماندهای پالایشگاهی، صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می شود از قبیل براده ها، سرریزها و لجن های صنعتی.

دانشگاه
پیام نور
22
عوامل موثر در بازیافت
یکی از عوامل موثر همچون سایر مشاغل عامل اقتصادی است. افزایش قیمت نفت و محصولات نفتی ، هدفمند کردن یارانه ها توسط دولت سبب توجیه اقتصادی برای تفکیک زباله ها و بازیافت انها شده است. اما نیاز به وضع قوانین و اجرای قاطع  آنها همراه با فرهنگ سازی احساس می شود.
محاسن بازیافت :
1-تولید کار از طریق ایجاد سیستم های جمع آوری و تکنولوژی بازیافت
2-ایجاد درآمد و استفاده از مواد بازیافتی
3-کاهش وابستگی به خارج برای خرید مواد اولیه
4-کاهش حجم و وزن زباله
5-صرفه جویی در هزینه های جمع آوری و دفع زباله
6-کاهش آلودگی خاک و هوا به علت کاربرد مواد خام در تولید
7-ملزم کردن مردم به یک نظم ویژه در زمینه کنترل زباله در منازل و اماکن
معایب بازیافت :
1-غیر مطلوب بودن کیفیت لوازمی که از بازیافت به وجود می اید.
2-غیر بهداشتی بودن اجناس تولید شده به علت عدم رعایت موازین بهداشتی در فرآیند
3-عدم استاندارد بودن اجناس تولیدی در مقایسه با مواد مشابه
4-وجود بازارهای سیاه و ثابت نبودن قیمت خرید و فروش
5-عدم کنترل سلامتی کارگران شاغل در این حرفه

دانشگاه
پیام نور
23
کاهش پسماند
صدا وسیما : فرهنگ سازی واطلاع رسانی عمومی با ارائه برنامه های آموزشی واطلاع رسانی کافی نسبت به اهمیت موضوع.
آموزش وپرورش : ارائه دوره های آموزشی به دانش آموزان در جهت تبیین ابعاد مختلف موضوع از قبیل زیست محیطی، اقتصادی واجتماعی .برگزاری جشنواره ها وبرنامه های فوق برنامه مرتبط با موضوع با عناوینی چون محله پاک ،منطقه پاک وشهر پاک به کمک شهرداری مناطق.
سازمان محیط زیست : وضع قوانین ومقررات تنبیهی وتشویقی نسبت به صنایع وکارخانجات در تولید مواد با دور ریز کمتر.
مراکز میوه وتره بار شهرداری ومیادین میوه : ارتقای کیفیت و نحوه ارائه محصولات ،تحلیل میوه جات وسبزیجات به صورت پاک شده و بسته بندی شده.
فروشنده نهایی : به طور مثال ممنوعیت فروش سبزی پاک نشده در مغازه ها .عدم استفاده از روزنامه به عنوان دور پیچ سبزی.عدم ارائه نایلون در مغازه ها به طوری که جهت خرید از زنبیل یا وسایل حمل غیر قابل دور ریز استفاده شود .

دانشگاه
پیام نور
24
روش های دفع پسماند
1. تل انبار کردن ( Dumping) : در این روش زباله ها در مناطق دارای زمین های پست تل انبار می شوند، بخشی از این کار برای بازیافت زمین است ولی بخش عمده آن به عنوان روشی است برای دفع زباله های خشک. در نتیجه عمل میکروب ها حجم زباله ها به اندازه ای قابل توجه کاهش یافته و زمین از نو برای کشت آماده می شود. نقطه ضعف های تل انبار کردن زباله عبارت است از: زباله در معرض مگس ها و موش ها قرار می گیرد، منبع ایجاد بوهای مزاحم و مناظر ناپسند می شود، زباله های سبک در نتیجه باد به اطراف پراکنده می شود و زهکشی شیرابه تل انبار باعث آلوده کردن آب های سطحی و زیرزمینی می شود. یک کمیته) WHOدر سال ۱۹۶۷) تل انبار کردن زباله را به عنوان غیر بهداشتی ترین روشی که موجب خطرهای بهداشت همگانی، مزاحمت و آلودگی شدید محیط زیست می شود، محکوم کرده است. باید تل انبار کردن زباله غیر قانونی اعلام و به جای آن روش های معتبر به کار گرفته شود.

دانشگاه
پیام نور
25
روش های دفع پسماند
2. دفن بهداشتی زباله: در جاهایی که زمین مناسب در دسترس باشد، دفن بهداشتی زباله بهترین روش دفع زباله است. این کار با تل انبار کردن عادی تفاوت دارد، از این قرار; مواد زباله در خندق ها یا جاهای از پیش فراهم شده ریخته، و به اندازه کافی کوبیده و روی آنها در پایان کار روزانه با خاک پوشانیده می شود. اصطلاح دفن بهداشتی تغییر یافته برای کارهایی به کار برده می شود که عمل کوبیدن و پوشانیدن زباله یک یا ۲ بار در هفته انجام می گیرد. این عملیات به ۳ نوع انجام می شود:
الف) روش خندق (Methob Trench) : هر جا که زمین مسطح در دسترس باشد به طور معمول روش خندق انتخاب می شود. برای این کار خندقی دراز(به ژرفای ۲ تا ۳ متر و پهنای ۳ تا ۱۰ متر) کنده می شود(برحسب شرایط محیط) و زباله ها در آن ریخته و کوبیده و با خاک بیرون آورده شده روی آنها پوشانیده می شود. در هر جا که زباله به صورت فشرده در خندق ریخته شود اگر ژرفای آن ۲ متر باشد یک آکر زمین برای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت درسال لازم خواهد بود.

دانشگاه
پیام نور
26
روش های دفع پسماند
ب) روش سطح شیب دار (Methob Rame): در هر جا که زمین شیب ملایم داشته باشد این روش مناسب است. برای اطمینان از پوشانده شدن زباله ها کمی حفاری هم انجام می شود.
ج) روش تسطیح زمین: این روش برای پر کردن گودال های زمین، چاله های خاک رس و جای معادن متروک به کار گرفته می شود، زباله ها تا ژرفای ۲ تا ۲/۵ متری انبار، فشرده، و سفت می شوند و به صورت لایه های یک نواخت در می آیند، سطح بیرونی هر لایه با حداقل ۳۰ سانتیمتر گل پوشانده می شود. این کار زباله ها را از دسترسی مگس و جوندگان جلوگیری می کند و مزاحمت ناشی از بو و گرد و غبار را هم فرو می نشاند. عیب این روش آن است که مستلزم خاک اضافی از منابع بیرون از محل است. در زباله های دفن شده دگرگونی های شیمیایی، میکروب شناختی و فیزیکی روی می دهد، گرمای زباله ها در مدت هفت روز تا شصت درجه صد قسمتی افزایش می یابد و همه عوامل بیماری زا را می کشد و فرآیند تجزیه را شتاب می بخشد، سپس ۲ تا ۳ هفته طول می کشد تا خنک شود و به طور عادی تجزیه کامل موادآلی به توده بی ضرر تا شش ماه وقت می گیرد.

دانشگاه
پیام نور
27
روش های دفع پسماند
نباید زباله ها در آب تخلیه شوند زیرا موجب بوهای ناراحت کننده ای می شود که از تجزیه مواد آلی بر می خیزد. روش دفن بهداشتی یا تخلیه کنترل شده با مکانیزاسیون متحول شده است. کارهای مربوط به پخش، مرتب کردن و خاک ریختن روی زباله ها را اینک بولدوزرها انجام می دهند.
3. سوزاندن زباله: زباله ها را می توان به وسیله آتش زدن یا سوزاندن دفع بهداشتی کرد. هر جا که زمین مناسب در دسترس نباشد این کار روش انتخابی است. بهتر است زباله های بیمارستانی را که خطرهای ویژه ای دارند با سوزاندن دفع کرد. در چند کشور صنعتی و به خصوص در شهرهای بزرگ که زمین مناسب ندارند زباله از راه سوزاندن دفع می شود ولی در کشورهای رو به پیشرفت مانند هندوستان زباله سوزی روش مقبولی نیست زیرا زباله دارای مقادیری خاکستر است که عمل آتش زدن را دشوار می سازد و لازم است نخست خاک و خاکستر از آن جدا شود که همه اینها نیازمنـد هزینـه سنگیـن
و سرمایه گذاری است که به مشکلات شهرداری در مـورد سوزاندن زباله افزوده
می شود. گذشته از این سوزاندن زبالـه در جامعه هایی که نیـاز بسیـار به کـود
دارند یک نوع خسارت به جامعه است و از این رو در کشورهای رو به پیشـرفت
مانند هندوستان سوزاندن زباله کاربرد محدود دارد.

دانشگاه
پیام نور
28
روش های دفع پسماند
4. تهیه کود: تهیه کود روشی مرکب از دفع زباله شهری و کود انسانی یا لجن است و شامل یک فرآیند طبیعی است که در آن در اثر عمل باکتری ها مواد آلی شکسته شده و یک ماده آلی پوسیده گیاخاک(Humus) و نسبتا پایدار به دست می آید که آن را کمپوست Compost می نامند و برای تقویت خاک ارزش قابل ملاحظه ای دارد. محصولات فرعی آن دی اکسید کربن، آب و گرما است. گرما به هنگام تجزیه ایجاد می شود و به شصت درجه صد قسمتی و بیشتر می رسد و چند روز به درازا می کشد و در این مدت تخم و لارو مگس ها، عوامل بیماری زا و بذر گیاهان را نابود می کند. فرآورده های پایانی یا کمپوست یا عامل زنده بیماری زا ندارد و یا بسیار کم دارد و یک تقویت کننده خوب خاک است که دارای مقادیری کم از مواد اصلی مغذی گیاهان مانند نیترات ها و فسفات ها است. اکنون دو روش برای تهیه کمپوست به کار گرفته می شود که به شرح زیر می باشد:
الف) روش بی هوازی یا فرآیند تخمیرداغ: در نتیجه پژوهش های انجام شده زیر نظر انجمن کشاورزی هندوستان، در موسسه علوم هندوستان در شهر بنگالور یک دستگاه تهیه کمپوست به طریقه بی هوازی ساخته شده که به نام روش بنگالور(فرآیند تخمیر داغ) معروف است: این روش به عنوان یک روش مطلوب برای دفع زباله و مدفوع شهرها توصیه می شود. برای این کار بسته به مقدار زباله و مدفوع که باید دفع شود گودال هایی به عمق ۹۰ سانتیمتر و پهنای ۱/۵ تا ۲/۵ متر و درازای ۴/۵ تا ۱۰ متر کنده می شود. ژرفای بیش از ۹۰ سانتیمتر توصیه نمی شود چون موجب کندی تجزیه می شود. این گودال ها در فاصله ای که کمتر از ۸۰۰ متر با محدوده شهر نباشد کنده می شود. فرآیند کود کردن در آنها از این قرار است:

دانشگاه
پیام نور
29
روش های دفع پسماند
نخست لایه ای از زباله به ضخامت نزدیک به پانزده سانتیمتر در کف گودال پخش می کنند و روی این لایه به ضخامت پنج سانتیمتر مدفوع می ریزند سپس به تناوب لایه هایی به ضخامت پانزده سانتیمتر زباله و پنج سانتیمتر کود انسانی می افزایند تا به سطحی سی سانتیمتر بالاتر از سطح زمین برسد. باید لایه بالایی به ضخامت حداقل ۲۵ سانتیمتر از زباله باشد. سپس خاک کنده شده را برروی زباله بالایی می ریزند و آن را می پوشانند. در صورتی که کار به درستی انجام شود به هنگام راه رفتن انسان بر بالای توده کمپوست نباید پای او فرو برود. در نتیجه عمل باکتری ها در مدت هفت روز، گرمای قابل ملاحظه(بیش از ۶۰ درجه ۱۰۰ قسمتی) در توده کمپوست ایجاد می شود. این گرمای شدید که ۲ تا ۳ هفته ادامه می یابد موجب تجزیه زباله و مدفوع می شود و همه خرده زیست مندهای بیماری زا و انگلی را نابود می کند. در پایان چهار تا شش ماه، کار تجزیه مدفوع و زباله تکمیل شده و کود حاصله ماده ای است کاملا تجزیه شده، و بدون بو و بی ضرر که ارزش کودی آن بسیار و برای به کار بردن روی زمین آماده است. کمیته بهداشت محیط زیست(در سال ۱۹۴۹) روش تهیه کود را برای شهرداری هایی که بیش از ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارند توصیه نمی کند. شهرداری های بزرگ تر باید برای حمل فضولات انسانی، گنداب رو زیرزمینی بسازند.

دانشگاه
پیام نور
30
روش های دفع پسماند
ب) کودسازی به روش مکانیکی: روش دیگر ساختن کود که به روش مکانیکی شناخته می شود، پذیرفتنی و مقبول شده است. در این روش به وسیله فرآیند کردن مواد خام و تبدیل آنها به فرآورده نهایی کود در واقع به مقیاس گسترده ساخته می شود. نخست زباله از مواد خطرناک مانند استخوان، فلز، شیشه، کهنه پاره و موادی که احتمالا با عملیات خرد کردن تداخل می کنند، پاک می شود. سپس به وسیله یک دستگاه خردکننده، خرد می شوند تا اندازه اجزا آن به کمتر از ۲ اینچ کاهش یابد. زباله خرده شده سپس با هرز آب، لجن یا مدفوع در یک دستگاه هم زن، مخلوط و روی هم جمع می شود. عواملی که باید در این عملیات کنترل شوند عبارتند از: نسبت کربن به ازت، گرما، رطوبت، pH و هوادهی. همه عملیات فراهم کردن کود در مدت ۴ تا ۶ هفته کامل می شود. این روش تهیه کود در کشورهایی مانند آلمان، سوئیس و هلند متداول است.

دانشگاه
پیام نور
31
روش های دفع پسماند
5. چاله های کود: در مناطق روستایی کشورهای رو به پیشرفت دستگاهی برای گرد آوری و دفع زباله در کار نیست و زباله ها در پیرامون خانه ها پراکنده و موجب آلودگی شدید خاک می شوند. این مشکل را می توان با حفر چاله های کود برای هر یک از خانوارها حل کرد. پس مانده های خوراک، کود دام ها، برگ درختان و نی و حصیر را باید در این چاله ها ریخت و در پایان روز روی آنها خاک اضافه کرد. از این چاله ها ۲ عدد لازم است که پس از پر شدن و بستن سر یکـی از
آنها آن دیگری به کار گرفته شود. در مدت ۵ تا ۶ ماه زباله در چـاله تبدیل به کـود
می شود و می توان آن را به مزرعه برد. در جوامع روستایـی ایـن روش دفع زبـالـه
کارساز و نسبتا ساده است.

6. دفن کردن: این روش برای اردوگاه های کوچک مناسب است. گودالی به پهنای ۱/۵ متر و ژرفای ۲ متر کنده می شود و در پایان هر روز روی زباله ها را با ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر خاک می پوشانند. هنگامی که سطح پر شده گودال نزدیک به ۴۰ سانتیمتری زمین رسد که آن را با خاک پر و فشرده می کنند، و گودال تازه ای می کنند، پس از ۴ تا ۶ ماه می توان کود را از گودال بیرون آورده و در مزرعه به کار برد. اگر به ازا» هر ۲۰۰ نفر یک متر درازا برای گودال در نظر گرفته شود، پس از یک هفته پر خواهد شد.

دانشگاه
پیام نور
32
مکان یابی محل دفع پسماند
ملاحظات اصلی در مکان یابی محل دفن پسماند

دانشگاه
پیام نور
33
سازمانهای مرتبط در زمینه جمع آوری و دفع فاضلاب و پسماند
1. وزارت نیرو: آغاز تشکیل وزارت آب وبرق (که بعدها به وزارت نیرو تغییر نام ووظیفه پیدا کرد ) از اولین نظام نامه موسسه برق تهران مصوب 25مهرماه 1315 که به منظور برق رسانی به منازل ومعابر شهری تهران تاسیس شده بود و قانون اجازه تاسیس بنگاه آبیاری مصوب 29اردیبهشت سال 1322که وظیفه اش توسعه واصلاح امور آبیاری کشور بود ،به وجود آمد.

2. شرکت مهندسی آب وفاضلاب کشور : مرکز تحقیقات آب وفاضلاب با هدف تحول در نظام تحقیقات آب وفاضلاب کشور ،فعالیت خود را از ابتدا سال 1387 آغاز نمود. ایجاد شرایط لازم جهت ارتباط مستمر با شرکت مهندسی آب وفاضلاب کشور به منظور ایجاد بستر لازم برای همکاری نزدیک ومستمر با شرکت های آب وفاضلاب شهری وروستایی،از جمله فعالیت های اساسی میباشد که مرکز تحقیقات آب وفاضلاب از ابتدای فعالیت خود به آن ها توجه ویژه نموده است .

www.moe.gov.ir
www.nww.ir

دانشگاه
پیام نور
34
سازمانهای مرتبط در زمینه جمع آوری و دفع فاضلاب و پسماند

3. آب ومحیط زیست : تلاش وفعالیت شرکت های آب منطقه ای و نوآوری و ابتکاری به منظور خلق فرصت های جدید برای بهره برداری بهینه از منابع آب موجود براساس موازین حفاظت از محیط زیست وکیفیت منابع آب ،مقوله ای نیست که از دید گروه محیط زیست وکیفیت منابع آب مخفی بماند .

4. سازمان بین المللی محیط زیست : محیط زیست دانشی است که به مطالعه روابط انسانها با محیط اطرافش می پردازد ،بر این اساس محیط زیست را میتوان به 3بخش تقسیم نمود .به عبارت دیگر ،محیط زیست خود از سه محیط جدا گانه ،ولی مرتبط با یکدیگر پدید آمده است وتعاملات بین هریک از این سه محیط یا یکدیگر ونیز ارتباطات وتعاملات انسان در محیط های یاد شده ،بین خود انسان ها وبین خود انسان وبین انسان ومحیط های نامبرده در مجموع محیط زیست را به وجود می آورد .این سه محیط عبارتند از محیط زیست طبیعی ،اجتماعی ،مصنوعی .هنگامی که روابط اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی وحتی فرهنگی میان دو یا چند کشور مورد توجه باشد .

www.doe.ir
www.unep.org

دانشگاه
پیام نور
35
سازمانهای مرتبط در زمینه جمع آوری و دفع فاضلاب و پسماند

5. سیستم های آبرسانی کوچک : یک شبکه آبرسانی عبارت اند از مجموعه ای وسیع از یک سری لوله که به وسیله اتصالاتی نظیر سه راهی ،زانویی،تبدیل و…. به هم متصل می شود ،به طوری که با ورود آب از یک نقطه از نقاط دیگر قابل برداشت باشد . طراحی یک شبکه آبرسانی مستلزم انتخاب قطر مناسب جهت هریک از لوله های شبکه است .این انتخاب باید به گونه ای باشد که کلیه پارامترهای مهم شبکه از قبیل فشار،سرعت و….در محدوده مشخص برآورده گردند.

6. سازمان مدیریت منابع آب ایران : دفتر پژوهش های کاربردی به عنوان متولی انجام فعالیت های عملی وپژوهشی در شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران مسئولیت حمایت از طرح ها وایده های تحقیقاتی با هدف رفع مشکلات صنعت آب کشور وارتقای سطح فناوری ملی بخش آب را به عهده دارد .

www.wrm.ir

دانشگاه
پیام نور
36
منابع و مآخذ
وزارت نیرو
شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور
سازمان آب و محیط زیست
سازمان مدیریت منابع آب ایران
سازمان پسماند
مرکز مطالعات وبرنامه ریزی استان تهران