بودجه بندی در جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران



عنوان : بودجه بندی در جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران

فهرست مطالب
*مقدمه

*فصل اول :
واژه بودجه
تاریخچه بودجه در ایران
ضرورت بودجه و بودجه نویسی
اهمیت بودجه
تعریف بودجه
اصول بودجه
طبقه بندی بودجه ای : درآمد ها و سایر منابع ، هزینه ها ، عملیاتی ، سازمانی ، اقتصادی ،
سیکل بودجه : تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه ، تصویب بودجه ، اجرای بودجه ، نظارت و کنترل بودجه
تفریغ بودجه
روش های پیش بینی درآمدها
روش های برآورد هزینه ها (بودجه)

*فصل دوم :
– تعاریف
– مرحله اول – تهیه و تنظیم بودجه در جمعیت هلال احمر
– مرحله دوم – تصویب بودجه در جمعیت هلال احمر
– مرحله سوم – اجرای بودجه در جهت هلال احمر
– مرحله چهارم – کنترل و نظارت مالی به اجرای بودجه در جمعیت هلال احمر
– تنظیم حساب ها و توزیع بودجه

*فصل سوم :
نتایج
*منابع

مقدمه
در فصل اول در خصوص واژه بودجه ، تاریخچه ، ضرورت بودجه ریزی و اهمیت آن اصول بودجه ، طبقه بندی ها ، سیکل بودجه در دولت جمهوری اسلامی ایران که از کتاب فراگر تا تنظیم بودجه اسفندیار فرج وند اقتباس شده است بطور خلاصه مطالبی بیان شده است .
در فصل دوم با توجه به ضرورت تعاریف فوق در دستگاه اجرایی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران نسبت به جمع بندی موارد فوق در قالب دستور العمل های سازمانی اقدام شده است که به صورت گام به گام در مقایسه با مطالب فصل اول نسبت به شرح واقعیات مالی و بودجه ای در قالب اهداف ، چشم اندازها و برنامه ای جمعیت اقدام شده است.
با توجه به اینکه نظام بودجه ای همه دستگاه ها ی دولتی در یک قالب می باشد نتایج و مقایسه های در خصوص بودجه ریزی جمعیت هلال احمر در فصل سوم به صورت خلاصه بیان شده که امید است نظر خواننده را به نکات برجسته و مقایسه ای جلب کند.

فصل اول
واژه بودجه : واژه بودجه در زبان فارسی از زبان فرانسه (بوژت) اقتباس شده است و به کیف چرمی اطلاق شده است که وجوه نقد در آنم نگه داری می کردند و محتوی صورت مخارج و درآمدهای دولت انگلیس بوده ، و صورت مخارج و در آمدهایمملکتی را از آن کیف خارج کرده و برای تصویب به پارلمن عرضه می داشته است.
قبل از مشروطیت نظارت مردمبر درآمدها و هزینه ها در حاقل بوه و شاه در راس حکومت قرار داشت و تمامی مخارج به زبان مشخص او صورت می گرفت و یک نفر به نام وزیر نقد (وزیر مالیه) را مامور می ساخت تا بودجه کشور را تنظیم کند و در استان ها نیز مستوفی بود که دفاتری به نام کتابچه داشت و بودجه مرکز و شهرستانها به وسیله آنها تهیه می شد.
در ایران اولین بودجه کشور را به روش دید ، پس از مشروطیت ، مرحوم صنیع الدوله هدایت وزیر مالیه تهیه نمود . این بودجه علاوه بر اینکه با دقت و صداقت خاصی تهیه شده بود دارای مقدمه فصلی است که اصول مربوط به تهیه بودجه را در کشورهای دارای حکومت دموکراسی توصیف کرده است . که خصوصیات این بودجه غیر عمرانی بودن هزینه ها و کسری فوق العاده زیاد (6/78 درصد کل درآمد) آن بود و تا سال 1336 تنها بودجه وزارت خانه ها و ادارات دولتی منعکس می شد اما پس از آن بودجه بنگاه ها و شرکت های ولتی ، سازمان برنامه ، شرکت های تابع وزارت صنایع و معادن (سابق) و شرکت ملی نفت نیز به بودجه کل کشور اضافه شد.
ضرورت بودجه و بودجه نویسی :
بودجه بندی را فرآیند تخصیص منابع محدود به نیازهای نالمحدود می دانند و مجموع کوشش هایی که صرف تدوین بودجه و تخصیص منابع می شود به منظور حداکثر استفاده از منابعی است که معمولاً در حد کفایت نمایان نمی شوند و به اصطلاح کمیاب هستند . بنابراین در راه رسیدن به اهدااف مطلوب ضرورت دارد به نحوی از هر یک از منابع محدود استفاده گردد که در تبدیل کل منابع به پول بتوان گفت با حداقل هزینه حداکثر استفاده به عمل آمده است.
اهمیت بودجه :
بودجه از لحاظ حجم و عظمت بزرگترین سند مالی برای یک دولت یا سازمان ، از لحاظ اهمیت مهمترین عامل مستقل و پویا در سطح کلان اقتصادی است که جهت اداره و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کشور به کار گرفته می شود این سند از لحاظ مقدار نسبی و حجم و ترکیب اقلام درآمد ها و هزینه ها حائز اهمیت بالایی است. از لحاظ چگونگی تامین منابع درآمدی و مقدار و محل مصرف و مخارج و فاصله بین آنها نیز ، بودجه تاثیری عظیم و سرنوشت ساز بر عملکرد واقعی اقتصاد کشور دارد.
از طریق بودجه کل است که دولت یا سازمان می تواند به سطح متغیر های کلان اقتصادی ، از قبیل سطح پس انداز ، سرمایه گذاری ، تولیدات ، مصرف کالا و خدمات ، اشتغال ، تورم ، قدرت خرید ، … تاثیر بگذلرد.
بودجه هدف ها و راهبردها را به صورت عبارات مالی در آورده و راه اجرای برنامه و کنترل پیشرفت آنها را می نماید . سازمانها به سه دلیل عمده به بودجه بندی نیاز دارند.
– نشان دادن مفهوم مالی برنامه ها
– شناساندن منابع مورد نیاز اجرای برنامه ها
– به دست آوردن معیارهای سنجش ، نظارت و کنترل نتیجه ها در مقایسه با برنامه ها.
تعریف بودجه :
بودجه کل کشور برنامه مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر به وصول به سیاست ها ی قانونی می شود و از سه قسمت اصلی زیر تشکیل می شود.
1- بودجه عمومی دولت که شامل اجزاء زیر است:
الف- بودجه عادی برای وزارت خانه ها و موسسات دولتی.
ب- بودجه عمرانی برای اجرای برنامه ای عمران
2- بودجه شرکت های دولتی.
3- بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می شود.

اصول بودجه :
یک رشته اصول و پایه هایی هستند که بودجه بر منای آنها تنظیم شده و آن نیز رعایت قواعد و تشریفاتیاست تا بودجه تنظیمی وسیله مفید و قاطعی به منظور کنترل و شناسایی دخل و خرج دولت و سازمانها باشد. که فلسفه وجودی این اصول برای جلوگیری از حیف و میل ها و به منظور نظارت و کنترل مالیپارلمان است.این اصول شامل موارد زیر می شود.
– اصل سالانه بودن بودجه
– اصل جامعیت
– اصل وحدت بودجه
– اصل شاملیت یا تفصیل
– اصل تخصیص و عدم تخصیص
– اصل انعطاف پذیری بودجه
– اصل تخمینی بودن درآمدها
– اصل تحدیدی بودن هزینه ها
– اصل تعادل
طبقه بندی بودجه:
بودجه می توان به عنوان ابزار برنامه ریزی ، عامل کنترل و یا به عنوان وسیله ای جهت برقراری ارتباط بین دستگاه های مختلف باشد و در آن سیاست های کوتاه مدت و بلند مدت اعلام می شود و برای تامین نیازهای اطلاعاتی و هر یک از موارد استفاده فوق ، اطلاعات مربوط به پیش بینی درآمدها زمینه لازم را برای تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری فراهم می کند و به طور کلی طبقه بندی بودجه سبک و ترتیب ادرائه اطلاعات را در سند بودجه مشخص می کند.
انواع طبقه بندی بودجه ای :
1- طبقه بندی درآمد ها و سایر منابع تامین اعتبار : درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار به سه گروه طبقه بندی می شوند : درآمد عمومی ، درآمد اختصاصی و درآمد شرکت های دولتی .
– درآمد عمومی عبارت است از درآمدهای وزارتخانه 4 و موسسات دولتی و مالیات و سود سهام شرکت های دولتی و درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر درآمدهایی در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی منظور می شود.
– درآمد اختصاصی عبارت است از درآمدهایی که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد اختصاصی منظور می گردد.
– درآمد شرکت های دولتی عبارت است از درآمدهایی که در قبال ارائه خدمت یا فروش کالا و سایر فعالیت های که شرکت های مذکور به موجب قوانین و مقررات مجاز به انجام آنها هستند و عاید آن شرکت ها می گردد.
2- طبقه بندی هزینه ها : عملیات دولت را در قالب خدمات و کالاهایی که خریده است تشریح و توجیه می کند. بنابراین در این طبقه بندی تاکید بر جنبه های حسابداری در اداره امور مالی دولت است ولی کمکی در جهت اندازه گیری پیشرفت و چگونگی اجرای عملیات در یک واحد دولتی نمی کنند.
در بودجه عمومی دولت ، هزینه هابه چهار فصل و هر فصل به تعدادی ماده تقسیم می شود:
– هزینه های جاری: دارای جنبه جاری عادی و تکراری می باشند و در مقابل دریافت کالا و خدماتی انجام می شوند که برای اجرای عملیات وظایف جاری سازمان دولتی و نگهداری اموال ضروری هستند و هزینه ها یا مخارج جاری را می توان با هزینه هایی مقایسه نمود که در موسسات بازرگانی به حساب سود و زیان دوره مالی جاری منظور می گردند و این هزینه ها معمولاً شامل هزینه های پرسنلی و اداری هستند.
– هزینه های پرسنلی
– هزینه های اداری
– هزینه های سرمایه ای
3- طبقه بندی عملیاتی : این نوع طبقه بندی با توجه به مقاصد و اهداف اصلی سازمانها و به صورت وظایف ، برنامه ها ، طرح ها و فعالیت های مختلف ، پیش بینی می شوند و منظور و هدف اصلی و حاصل نهایی از انجام هر هزینه بدون توجه به نوع و ماهیت هر هزینه در نظر گرفته می شود و به طور کلی می توان گفت در روش بودجه برنامه ای طبقه بندی هزینه ها از لحاظ مسئولیت محاسباتی ، پ
یشرفت و بهبود روش های برآورد هزینه و مدیریت و مدیریت و تجزیه و تحلیل اثر هزینه ها می باشد.
طبقه بندی عملیاتی در ایران : عناوین اصلی طبقه بندی عملیاتی در ایران عبارتند از :
– امور و مجموعه ای از کوشش های سازمان یافته همگن است که بخش عمده و قابل ملاحظه ای از وظایف دولت را در بر می گیرد. امور عبارت از مجموع چند فصل مرتبط از وظایف دولت است. مانند امور اجتماعی که وظیفه هایی از قبیل آموزش و پرورش و بهداشت و درمان را در بر می گیرد.
– فصل : مجموعه وظایف مشخصی است که حاوی برنامه های مرتبط به هم است و برنامه ریزی دراز مدت و میان مدت را برای نیل به هدف های اساسی ، در قالب آن انجام می گیرد مانند آموزش و پرورش ، توسعه کشاورزی و منابع طبیعی ، حمل و نقل و ارتباطات.
– برنامه: مجموعه ای از عملیات مرتبط به هم است که اجرای آن قسمتی از هدف های اساسی فصل را در چهارچوب سیاست ها و خط مشی ها تامین می کند مثل برنامه آموزش فنی و حرفه ای در فصل آموزش و پرورش.
– فعالیت و طرح : مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که به منظور دستیابی به قسمتی از اهداف برنامه صورت می گیرد.
– فعالیت : یک سلسله عملیات و خدمات مشخصی است که برای تحقق بخشیدن به هدف های برنالمه صو.رت می گیرد.
– فعالیت : یک سلسله عملیات و خدمات مشخص است که برای تحقق بخشیدن به اهداف برنامه سالانه طی یک سال اجرا می شود و هزینه آن از محل اعتبارات جاری تامین می شود.
– طرح : مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی و یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می شود.
4- طبقه بندی سازمانی : در این طبقه بندی اعتبارات و هزینه ها بر حسب هر یک از سازمان های دولتی که پیشنهاد دهنده و اجرا کننده برنامه ای مصوب می باشند پیش بینی می شودند که واحدهای سازمانی منظور در بودجه کل کشور و یا از دیدگاه مدیریت ، تشکیلات کلان دولت جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر می باشد.
– وزارت خانه ها
– موسسات دولتی
– شرکت های دولتی و بانک ها
– موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی (شامل دو دسته نهادهای عمومی غیر دولتی و موسسات عمومی غیر دولتی)
– موسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دوست.
5- طبقه بندی اقتصادی : عملیات دولت و اطلاعاتی را که جهت بررسی آثار اقتصادی عملیات دولت است در اختیار می گذارد . این نوع طبقه بندی به تجزیه و تحلیل آثار اقتصادی و مخارج دولتی می پردازد. در طبقه بندی اقتصادی ، هزینه های جاری از هزینه های سرمایه ای و خرید کالا ها از خدمات و پرداخت های انتقالی دولت تفکیک می شوند . که در آن بایستی حساب ها به صورت زیر طبقه بندی شوند .
– حساب های سرمایه ای
– حساب های جاری
– حساب های موسسات بازرگانی
– سایر حساب ها
طبقه بندی فوق برای برنامه ریزی و تصمیم گیری در سطوح عالی سیاسی مفید است و کمکی به تهیه و تنظیم بودجه و اجرای آن در سطوح پایین تر نمی کند و در بودجه دولتی ایران از طبقه بندی اقتصادی استفاده نمی شود.
سیکل بودجه
پس از معرفی اجمالی بودجه و تاریخچه اهمیت و تعریف آن و همچنین طبقه بندی بودجه لازم است در اینجا به شرح سیکل بودجه و سازمان های بودجه ای بپردازیم :
بودجه بندی فرآیندی مستمر است که ارکان و عناصر آن در بیشتر کشورها تقریباً با یکدیگر شباهت دارند . این وجه تشابه مراحل اساسی از تهیه و تنظیم تا اجرای آن است . دولت ها عموماً برای تنظیم بودجه نخست برآورد های درآمد و هزینه را برای دوره آینده پیش بینی می کنند ، سپس از مجموع این برآوردها و تطبیق آنها به اطلاعات و مفروضات جمع آوری شده بودجه پیشنهادی را تهیه و تنظیم می نمایند و پس از تصویب مراجع صلاحیت دار برای اجرای آماده می نمایند. آنگاه روش ها و تدابیر لازم برای حسن اجرای بودجه به کار می رود و عمل نظارت به صورت بررسی نتیجه عملیات انجام می گیرد تا بدین وسیله از بروز مشکلات جلوگیری شود.
– بودجه از چهارمرحله تشکیل می شود که در مجموع این چهار مرحله را دور بودجه ای یا سیکل بودجه نامیده اند.
1. تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه : که لایحه بودجه می باشد و توسط دولت (معاونت ذتوسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور) تهیه می شود.
2. تصویب بودجه : که پس از ارائه توسط قوه مجریه و تصویب آن به صورت قانونی بودجه جهت اجرا دوباره به قوه مجریه (وزارت اقتصاد) داده می شود.
3. اجرای بودجه : با تصویب بودجه توسط مجلس به دولت ارائه شده تا توسط وزارت خانه ها و دستگاه ها ی اجرایی اجرا شود.
4. نظارت و کنترل بودجه : نحوه خرج کرد و مقدار آن نیز بایستی توسط قوه مقننه و همچنین دیوان محاسبات کل کشور که زیر نظر آن می باشد می پردازیم:
حال به شرح جزئیات سیکل بودجه می پردازیم:
مرحله اول : تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه
این مرحله که فنی ترین قسمت از فرآیند بودجه را تشکیل می دهد شامل کلیه عملیات مربوط به تهیه ، ارزیابی و طبقه بندی اطلاعات بودجه ای و پیشنهاد آن با رعایت قوانین و مقررات مربوط می باشد.
– پیش بینی مقدمات بودجه : به منظور تهیه آمار و اطلاعات مالی و اقتصادی مورد نیاز برای تنظیم بودجه عمومی ، لوسین حرکت در معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریس جمهور معمولاً قبل از صدور بخشنامه توسط واحدی به نام دفتر اقتصاد کلان در زمینه درآمدهای سال بعد آغاز می شود. که تخمین درآمدها با همکاری بانک مکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت نفت از وظایف آن است . پس از پیش بینی درآمدها نسبت به تخصیص منابع درآمدی در قالب فصل برحسب اعتبارات جاری و عمرانی اقدام می نماید.
– تهیه گزارش اقتصاد سالانه : گزارش اقتصادی که حاوی پیشبینی کلی تعادل های اساسی اقتصاد در سال آینده است همه ساله توسط معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی تنظیم می شود.
– بخشنامه بودجه : حاوی سیاست ها و خط مشی ها راهنما در تهیه و تنظیم بودجه دستگاه های اجرایی می باشد پس از تصویب توسط شورای اقتصاد با امظاء به ریس جمهور به معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی را ابلاغ می گردد و این معاونت بخشنامه را جهت تهیه بودجه پیشنهادی به کلیه دستگاه های اجرایی منعکس می نماید.
– بخشنامه بودجه پیام آور سیاست های کلیدولتی به صورت کلان (بخش – منطقه ای) و تصویر کننده عملکرد کلان بخش های مختلف اقتصادی – اجتماعی و در نهایت بیانگر اوضاع مالی دولت ، تعیین کننده سقف کلان بودجه عمومی دولت به تفکیک جاری و عمرانی و همچنین بیان کننده اوضاع اقتصادی و سیاست های اتخاذ شده در جهت رفع موانع و مشکلات توسعه اقتصادی به منظور دستیابی به هدف های برنامه ای مصوب میان مدت توسعه اقتصادی است.
– تهیه و تنظیم بودجه در دستگاه ها: دستگاه هایی که به نحوی از بودجه کل کشور استفاده می نمایند ، بایستی پیش بینی نیازهای اعتباری خود را برای سال بعد با توجه به برنامه ها و سیاست های تعیین شده و در قالب ارقام به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارسال نمایند و دستگاه هایی که امکگان کسب درآمد دارند پیش بینی درآمد خود را برای سال بد ارائه دهند.
– تنظیم بودجه استانی از طریق کمیته برنامه ریزی استان و معمولاً در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان و به ریاست استاندار صورت می گیرد . این کمیته بودجه ای پیشنهادی دستگاه های محلی را مورد بررسی ، تعدیل یا تایید قرار داده ، سپس به سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان ارسال می کند تا پس از طرح در یکی از کمیته ها تنظیم و در لایحه بودجه کل کشور گنجانده شود.
– بررسی بودجه : در معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی در خواست بودجه ای ملی هر وزارتخانه حسب مورد در یکی از کمیته های چهارگانه زیر طرح و مورد رسیدگی قرار می گیرد.
1. ستاد هماهنگی درآمدها ی کشور
2. ستاد بودجه ریزی امور اجتماعی
3. ستاد بودجه ریزی امور تولیدی
4. ستاد بودجه ریزی امور زیربنایی.
در این بررسی با توجه به عوامل چون تعداد پرسنل ، مساحت و تعداد ساختمان های اداری تعداد وسایل نقلیه و دیگر امکانات و تجهیزات بودجه جاری دستگاه تعیین می گردد.
در جریان بودجه دو نوع برسی مورد توجه است :
1. بررسی برنامه ها که شامل اهمیت آن برنامه و نتایج و درآمدها و منابع برای تامین هزینه هاست .
2. بهبود مدیریت : معاونت توسعه در مدیریت و سرمایه انسانی ریس جمهور باید پیوسته دستگاه ها را وارد سازد که برنامه ای پیشنهادی را با هزینه کمتری انجام دهند که همان بهبود مدیریت در بعد کارایی آن است.
تهیه لایحه بودجه و ارسال آن به هیئت دولت : معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی پس از بررسی و مصوبات شورای اقتصاد لایحه بودجه کل کشور را تدوین می نماید و آن را جهت تصویب به دولت ارائه می دهند . هیئت دولت به نوبه خود در مفاد لایحه بودجه اطلاحاتی را به عمل می آورد که پس از تصویب لایحه بودجه در هیئت وزیران لایحه بودجه کل کشور همراه با گزارش اقتصادیتوسط رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم می شود که لایحه تقدیمی شامل سه بخش است.
1. پیام بودجه : به صورت شفاهی توسط رئیس جمهور به آگاهی اعضای مجلس می رسد و هدف از آن روشن کردن نکات برجسته بودجه ، سیاست مالی پیشنهادی و شرایط اساسی برآوردها را مطرح می کند
2. لایحه بودجه : که این بخش شامل: ماده واحده ها و تبصره ها ، خلاصه بودجه دولت ، درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار ، اعتبارات دستگاه ها و ردیف ها بحسب برنامه و فصول هزینه ، اعتبارات جاری دستگاه های محلی ، توزیع اعتبارات عمرانی استان ها ، اعتبارات برحسب امور، فصل و برنامه ، بودجه شرکت های دولتی و موسسات انتفاعی وابسته به دولت و بودجه ارزی می باشد.
3. پیوست های بودجه: شامل اسناد ضمیمه ای ، اسناد و امور فوق العاده است.
مرحله دوم تنصویب بودجه
قبل از اینکه به شرح نحوه تصویب بودجه در مجلس شورای اسلامی بپردازیم لازم است نکاتی را در خصوص چرایی تصویب بودجه در مجلس ، اهمیت ، خصوصیات و انواع لوایح تقدیمی به مجلس بیان نماییم مردم خود می خواهند که در چگونگی تحصیل درآمد دولت و انجام هزینه ای داخلی و خارجی مداخله داشته باشند و شاید بتوان گفت انتقال حق تصویب بودجه به مردم و نمایندگان مردم مهمترین مرحله در پیدایش بودجه می باشد.
لایحه بودجه مهمترین لایحه ای است که دولت به مجلس می دهد و بررسی این لایحه و تصویب آن در مجلس از مهمترین و حساسترین فعالیت های سالانه قوه مقننه است و مجلس وظیفه دارد تکلیف قوه مجریه را در تمام مسائل مالی و بودجه ای روشن سازد و از طریق کمیسیون های مربوط باید عمل دولت را در تهیه و تنظیم بودجه ترزیابی نماید. همچنین ارقام خروجی پیشنهاد شده دولت منشاء تعهدات دولت برای این مخارج نمی باشد و لایحه بودجه فقط برای استفاده دولت است و اشخاص نمی توانند برای حقوق خود از دولت از آن استفاده کنند برای درآمدها نیز همینطور یعنی منشاء حقوقی مطالبات دولت نیست و ذکر ارقام درآمد برای دستگاه های وصول کننده درآمد ایجاد وظیفه و تکلیف نمی نماید.
از ضوابط تصویب بودجه می توان به این موارد اشاره کرد :- بودجه همیشه به شکل لایحه است نه به شکل طرح به مجلس ارائه می شود و قانون بودجه مربوط به سال مشخصی است و بودجه هر سال نیاز به تصویب مجدد دارد و مجلس نمی تواند تصویب موقت لایحه بودجه را به عهده کمیسیون بگذارد و نمایندگان نمی توانند پیشنهاداتی بدهند که هزینه را افزایش دهد.
انواع بودجه های تقدیمی به مجلس عبارتند از : لایحه بودجه کل کشور (بودجه سالانه کل کشور) – لوایح بودجه ای موقت یک یا دو یا سه ماهه (در مواقعی که در طول سال نیازی به تغییر در احکام ، تبصره ها و ارقام و درآمدها و هزینه ها باشد) – لایحه متمم بودجه (مانند جنگ که درآمدهای پیش بینی شده همواره در معرض کاهش یا افزایش است)
کیفیت تصویب لایحه بودجه کل کشور:
لایحه بودجه ابتدا در کمیسیون اصلی رسیدگی کننده به لایحه بودجه (یا کمیسیون تلفیق، مرکب از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و یکی از اعضای کمیسیون های تخصصی – به انتخاب همان کمیسیون) مورد بررسی قرار می گیرد و هنگام بررسی لایحه بودجه نمایندگان دستگاه های اجرایی و نمایندگان معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی به پرسش های نمایندگان در مورد درآمدها و هزینه های بودجه پاسخ می گویند و سپس در هر مورد رای گیری بعمل می آید و ارقام جانبی یا اضافه می شود و پس از 15 روز و بر اساس آیین نامه داخل مجلس ابتدا تبصره ها مورد بررسی قرار گرفته و جمع بندی می شود ، سپس درآمدها و در مرحله نهایی هزینه ها مطرح شده و پس از قطعی شدن جهت تصویب به صحن علنی ارائه می شود و در جلسه علنی نمایندگان مخالف و موافق به مدت 10 ساعت در باب کلیات لایحه صحبت کرده و پس از رای گیری نهایی لایحه با امضای رییس مجلس به شورای نگهبان ارسال و پس از تایید شورای نگهبان برای رئیس جمهور جهت امضاء و دستور به ابلاغ و اجرا فرستاده می شود.
مرحله سوم: اجرای بودجه
از بعد مخارج یا هزینه ها بودجه دارای چهار مرحله است :
1. ابلاغ بودجه
2. مبادله موافقت نامه های فعالیت های جاری و عمرانی
3. تخصیص و تقسیط اعتبار
4. مصرف اعتبارات

1) ابلاغ بودجه : ابلاغ بودجه مصوب شده مجلس با تایید شورای نگهبان از طریق رئیس جمهور به کلیه دستگاه های اجرایی
2) مبادله موافقت نامه طرح و فعالیت : سندی است مالی که به موجب آن دستگاه اجرایی از یک طرف تعهد می نماید که شرح عملیات موجود در آن را رعایت نماید و از طرف دیگر معنویت توسعه مدیریت و نیروی انسانی نیز به تناسب پیشرفت امور نسبت به تخصیص اعتبار اقدام نماید.
3) تخصیص اعتبار مصوب : براساس اصل تقدم درآمدها با هزینه ها تخصیص عبارت است از تجویز استفاده از مبالغ معینی از اعتبارات مصوب سالانه در دوره ای زمانی مشخص که هدف اصلی آن کنترل دقیق هزینه ای دولت ، سازمان های دولتی و ایجاد تعادل میان دریافت ها و پرداخت های دولت می باشد.
4) مصرف اعتبارات : در این مرحله مخارج دولت به مرحله عمل در می آید که مراحل تفصیلی اجرای بودجه یا مصرف اعتبارات به صورت زیر انجام می شود.
– تشخیص : عبارت است از تعیین و انتخاب کالا و خدمات و سایر پرداخت هایی که تحصیل یا انجام آنها برای نیل به اجرای برنامه های دستگاه های اجرایی ضروری است.
– تامین اعتبار : وقتی کالا یا خدمت معیین شد باید اعتبار آن هم تخصیص پیدا نماید ، که اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبارات مصوب برای هزینه معین را تامین اعتبار گویند.
– تعهد : عبارت است از ایجاد دین برذمه دستگاه اجرایی ناشی از خرید خدمات ، خرید کالا یا اجرای قراردادها و اجرای احکام صادر از مراجع قانونی ذیصلاح
– تسجیل : عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب مدارک اثبات کننده بدهی
– هزینه : عبارت است از پرداخت هایی که به صورت قطع به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوطه صورت می گیرد .
تنخواه گردان
– تنخواه گردان خزانه : عبارت است از اعتبار بانک در حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی که به موجب قانون اجازه استفاده از آن به میزان معینی در هر سال مالی برای رفع احتیاجات نقدی خزانه در همان سال به وزارت امور اقتصادی و دارایی داده می شود و تا پایان سال واریز می گردد.
– تنخواه گردان استان : وجهی است که خزانه از حمل اعتبارات مصوب به منظور ایجاد تسهیلات دایم در پرداخت هزینه های جاری و عمرانی دستگاه های اجرایی حملی تابع نظام بودجه استانی در اختیار نمایندگی های خزانه در استان قرار می دهند.
– تنخواه گردان حسابداری : وجهی است که خزانه یا نمایندگی خزانه در استان از محل اعتبارات مصوب برای انجام بعضی از هزینه های جاری و تعهدات قابل پرداخت سال های قبل در اختیار ذیحساب قرار می دهد.
– تنخواه گردان پرداخت : وجهی است که عمل تنخواه گردان حسابداری از طرف ذیحساب یا تایید رئیس موسسه برای انجام برخی از هزینه ها در اختیار واحدها یا مامورینی که به موجب قانون مجاز به دریافت تنخواه گردان هستند قرار می گیرد.
– پیش پرداخت : عبارت است از پرداختی از محل اعتبارات مربوط بر اساس احکام و قرار دادها طبق مقررات پیش از انجام تعهد صورت می گیرد.
– علی الحساب : عبارت است از پرداختی که به منظور ادای قسمتی از تعهد با رعایت مقررات صورت می گیرد.
اجرای بودجه در مورد درآمدها :
پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار مجوزی برای وصول از اشخاص حقیقی و حقوقی نیست و پیش بینی به میزان مانع وصول درآمدهای بیشتری از منابع مربوط دانست و در صورتی که درآمدهای پیش بینی شده توسط دستگاه تحقیق پیدا نکند ضمن بررسی علل درست از طریق افزایش اعتبار منابع دیگر و در غیر اینصورت از طریق کم نمودن هزینه ها موازنه بودجه را فراهم می نماید.
معاملات دولتی
معاملات وزارتخانه ها و موسسات دولتی بدون استثناء باید از طریق مناقصه(خرید با رعایت صرفه جویی و استفاده از رقابت دارندگان کالا یا کار در کم کردن قیمت) و مزایده (فروش با بالاترین رقم به خریداران) انجام شود . همچنین اگر خریدار دستگاه دولتی باشد نیاز به تشریفات مزایده نبوده و مطابق مقررات عمل می شود.
مرحله چهارم : کنترل اجرای بودجه
چون سند مصوب بودجه متضمن کلیه فعالیت ها و اقدامات اجرایی است ، پارلمان با نظارت در حین اجرا و پس از خاتمه دوره یکسال بودجه می خواهد برای اجرای بودجه بازبینی مستمر و گام به گام داشته باشد و از سوی دیگر عملکردهای مالی کابینه و وزیران موضوع خودرا در قبال آن برای سال مالی آینده روشن کند .
انواع نظارت و کنترل ها
الف) نظارت مالی : هدف اصلی این نظارت (که قبل از خرج اعمال می گردد) عدم تجاوز هزینه های دولت از اعتبارات مصوب است . قانون محاسبات عمومی کشور مقرر می دارد که پرداخت هزینه ها به ترتیب پس از طی مراحل تشخیص و تامین اعتبار و تعهد و تسجیل و حواله با اعمال نظارت مالی به عمل خواهد آمد ، این نظارت جزو وظایف وزارت امور اقتصادی و دارایی به شمار میرود و از طریق ذیحساب و خزانه اعمال می شود.
ب) نظارت عملیاتی : منظور از این نظارت کاربرد بودجه به عنوان وسیله ای برای نیل به اهداف مطلوب است . که توسط معاونت توسعه مدیریت سرمایه انسانی رییس جمهور اعمال می شود.
ج) نظارت فضایی : براساس قانون دیوان محاسبات به کلیه حساب های وزارتخانه ها موسسات ، شرکت های دولتی و سایر دستگاه هایی که به نحوی از انحاء از بوجه کل کشور استفاده می کنند به ترتیبی که در قانون مقرر می دارد رسیدگی یا حسابرسی می کند.
تفریق بودجه : یکی از ابزارهای مهم مدیریت عمومی جامعه است که نقش فوق العاده ای در کنترل عملیات گذشته دارد و توسط مجلس شورای اسلامی بررسی می شود و نه تنها از لحاظ کمی اعتبارات مصوب را با همه هزینه های انجام شد کنترل می نماید بلکه از نظر کیفی بایستی توانایی دولت را در انجام وظایف خود ارزیابی کند تا بدین وسیله مسئولین را در برنامه ریزی آتی راهنمایی کند.
روش های پیش بینی درآمدها
تجزیه و تحلیل درآمدها مرحله ای اساسی در بودجه بندی است ، حجم بودجه و برنامه های دولت پیش از آنکه نتاثر از نیازهای عمومی جامعه باشد . انعکاسی از درآمدها و منابع در دسترس است.
روش های پیش بینی درآمدها عبارتند از : روش سال ماقبل آخر ، حد متوسط ها ، پیش بینی مستقیم و روش سنجیده منظم.
روش های برآورد هزینه ها (بودجه)
1. بودجه متداول (سنتی) : بودجه ای که در آن اعتبارات هر سازمان دولتی به تفکیک فصول ومواد هزینه مشخص می گردد.
2. بودجه ریزی افزایش : بودجه سال گذشته به عنوان پایه ای برای مصارف جاری فرض شده و یک افزایش سالانه برای آن در نظر گرفته می شود که بستگی به روند تغییر قیمت ، حجم عملیات و تقبل وظایف جدید دارد.
3. بودجه برنامه ای : اعتبارات برحسب وظایف ، برنامه ها و فعالیت های که سازمان دولتی در سال مالی اجرای بودجه برای نیل به اهداف خود باید انجام دهد پیش بینی شده است.
4. بودجه عملیاتی : بودجه ای که بر اساس وظایف ، عملیات و پروژه هایی که سازمان های دولتی تصدی اجرای آن ها را به عهده دارند تنظیم می شود .
5. بودجه بر مبنای صفر : در این روش هزینه های آینده به گذشته بستگی ندارد و برای هر فعالیت یا برنامه هزینه ای که صرف می شود بایستی توجیه داشته باشد.

فصل دوم
تعریف بودجه در جمعیت هلال احمر: برنامه مالی جمعیت است که برای مدت یک سال مالی تمهید و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر به حصول هدف های جمعیت می شود و از قسمت های زیر تشکیل شده است :
الف ) بودجه عمومی که شامل اجزاء زیر می باشد.
1. پیش بینی دریافت ها و منابع تامین اعتبار که به طور مستقیم یا غیر مستقیم تحت عنوان اعانات و کمک های دولتی یا درآمدهای حاصل از حمل منابع پیش بینی شده.
2. پیش بینی هزینه های جاری جمعیت که تحت عنوان مواد در بودجه جمعیت منظور می شود و انجام این هزینه ها حتمی می باشد.
3. پیش بینی هزینه هایی که جهت نیل به اهداف جمعیت ضروری بوده و تحت عنوان هزینه ردیف در بودجه پیش بینی می شود . انجام اینگونه هزینه می تواند با توجه به شرایط زمان و حوادث تغییر یابد.(هزینه های برنامه ای)
ب) بودجه اختصاصی: پیش بینی درآمدها و منابع تامین اعتبار ناشی از کمک های داخلی و خارجی و اعانات مردمی و درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری و منابع داخلی جمعیت و سایر منابع از قبیل سود سهام و دریافت عوارض شهرداری به موجب مصوب شوراها و …
ج) بودجه عمران (طرح های عمرانی) : حاوی پرداخت های دولتی جهت احداث یا تکمیل پروژه های عمرانی که می باید بر طبق مقررات مربوط به خود هزینه شود.
د) بودجه سرمایه گذاری : حاوی پیش بینی وجوهی که با تصویب هیات اجرایی جهت اهداف بلندمدت جمعیت در نظر گرفته می شود.
– جمعیت مرکز استان واحد سازمانی مشخصی است که در مرکز هر استان تشکیل گردیده و بر کلیه امور شعب استان سرپرستی و نظارت دارد.
– شعب جمعیت : واحدهای سازمانی مشخصی هستند که بر طبق موافقت هیئت اجرایی در شهرستان های مختلف کشور تشکیل می گردد و تحت نظریه مدیر عامل استان فعالیت می نماید.
عملیات مالی: عبارت است از تمامی فعالیت هایی که قابل سنجش با معیار پول رایج باشد که شامل انجام مراحل قبول تعهدات مالی و تبادل پول و انتقال می باشد بر اساس مفاد اساسنامه جمعیت از طریق تفویض اختیار توسط مسئولین ذیربط و در چهار چوب آیین نامه ها و دستورالعمل مصوب صورت می گیرد.
– اعتبار : عبارت است از مبلغی که برای مصرف یا مصارف معیین برای نیل به اهداف و اجرای برنامه ای جمعیت به تصویب هیئت اجرایی برسد.
– مواد هزینه: نوع هزینه را در داخل بودجه و یا قسمتی از فعالیت شعب و واحدهای مشخص می کند.
– درآمدهای عمومی جمعیت: درآمدهایی است که طبق قانون اساسنامه جمعیت همه ساله در ردیف اعتبارای به عنوان اعانه در بودجه کل کشور منظور می گردد.
دریافت های جمعیت عبارت است از کلیه وجوهی که تحت عنوان درآمدهای حاصله از اجرای مواد قانون اساسنامه جمعیت درآمد اختصاصی و درآمد سرمایه گذاری ها و سایر منابع تامین اعتبار و سپرده ها و هدایا و کمک ها و سایر وجوهی که به موجب مصوبات و قوانین می باید در حساب های خزانه داری کل متمرکز گردد.
سایر منابع تامین اعتبار : عبارت است از منابعی که تحت عنوان وام برگشتی از سال های قبل و استفاده از ذخایر و عناوین مشابه پیش بینی شده که ماهیت درآمد ندارد.
درآمدهای اختصاصی جمعیت : عبارت است از درآمدهایی برابر قانون اساسنامه جمعیت توسط دولت وصول و در اختیار جمعیت قرار می گیرد.
درآمدهای خاص داخلی : عبارت است از درآمدهایی که برابر قانون اساسنامه و از محل سایر منابع داخلی جمعیت وصول می گردد.
– تشخیص : عبارت است از تعیین و انتخاب کالا و خدمات و سایر پرداخت هایی که تحصیل یا انجام برای نیل به اجرای برنامه ای جمعیت ضروری است.
تامین اعتبار: عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبار برای هزینه معین.
تعهد : عبارت است از ایجاد دین برذمه جمعیت ناشی از خرید خدمات ، خرید کالا یا اجرای قرار دادها و اجرا احکام صادر از مراجع قانونی ذیصلاح و پرداخت حق عوضیت و سهمیه مجامع بین المللی
تسجیل : عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی .
حواله : اجازه ای است کهع کتباً به وسیله مقامات مجاز از محل اعتبارات مربوط در وجه ذینفع صادر می شود.
هزینه: عبارت است از پرداخت هایی که به طور قطع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوطه صورت می گیرد.
تنخواه گردان خزانه: عبارت است از وجوهی که خزانه دارای کل از حمل درآمدهای عمومی یا سایر منابع خود در اختیار اداره کل اعتبارات و درآمد به منظور حواله به واحدهای تابعه جمعیت قرار می دهد که می باید تا پایان سال مالی تصفیه گردد.
تنخواه گردان شعب : وجهی است که امور مالی استان از محل اعتبارات مصوب به منظورایجاد تسهیلات لازم در پرداخت هزینه های جاری و عمرانی شعب در اختیار شعب قرار می دهد تا با توجه به اولویت ها به مصرف برسد و در پایان سال مالی تصفیه می گردد.
تنخواه گردان حسابداری : وجهی است که پس از تصویب دبیر کل از محل اعتبارات مصوب جهت انجام هزینه ها و تعهدات قابل پرداخت سال های قبل از طریق خزانه داری در اختیار اداره کل اعتبارات و درآمدها قرار می گیرد تا طبق ضوابط اقدام گردیده و در پایان همان سال مالی تصفیه گردد.
تنخواه گردان پرداخت : وجهی که از حمل تنخواه گردان حسابداری به وسیله اداره کل اعتبارات و درآمد با تایید مقامات مجاز برای انجام برخی از هزینه ها در اختیار واحدها و مامورینی که مجاز به دریافت تنخواه می باشند قرار می گیرد تا به تدریج که هزینه های مربوط انجام می شود . اسناد هزینه تحویل و مجدداً وجه دریافت دارند و در پایان سال تسویه نشده .
پیش پرداخت : عبارت است از پرداختی که از محل اعتبارات مربوط براساس احکام و قرار دادها طبق مقررات پیش از انجام تعهد صورت می گیرد.
علی الحساب : عبارت است از پرداختی که به منظور تامین و یا جلوگیری از تضییع حقوق جهت دریافت می گردد و استرداد و یا ضبط آن تابع شرایط مقرر در قوانین و مقررات قراردادهای مربوطه است و وجوهی که تحت عنوان ودیعه دریافت می گردد، سپرده محسوب نشده و تابع مقررات مربوط به خود می باشد.
امین اموال : ماموری است که از بین مستخدمین رسمی واجد شرایط به این سمت منصوب شده و به موجب مقررات مسئولیت نگه داری و هرگونه تحویل و جابه جایی اموال به عهده او واگذار می شود.
کارپرداز : ماموری است که حتی الامکان از بین مستخدمین رسمی واجد شرایط به این سمت منصوب شده و نسبت به خرید کالاها و خدمات مورد نیاز طبق دستور مقامات مجاز با رعایت مقررات اقدام می نماید.
انبار دار : ماموری است که حتی الامکان از بین مستخدمین رسمی واجد شرایط و یا سپردن تضمین (با توجه به موجودی انبار) به این سمت منصوب شده و مسئولیت نگه داری و تحویل و تحول کالای موجود در انبار و نگه داری حساب اموال به عهده او واگذار می شود.
مرحله اول : تهیه و تنظیم بودجه در جمعیت هلال احمر
جمعت هلال احمر نیز مانند سایر دستگاه های اجرایی و موسسات بایستی پیش بینی نیازهای اعتباری خود را برای سال بعد با توجه به برنامه ها و سیاست های تعیین شده و در قالب ارقام به معاونت توسعه مدیریت و نیروی انسانی رئس جمهور ارسال می نمایند جمعیت هلال احمر براساس برنامه ها و حوزه های ماموریتی که دارد و پیش بینی بودجه مورد نیاز و ارائه آن اقدام می نماید که حوزه های ماموریتی و چشم انداز جمعیت در این حوزه ها در پایان 5 سال (از سال 89 تا 94) به صورت زیر بیان می شود:
1. پیشگیری ، کاهش اثرات و آمادگی در برابر حادثه و ثانحه : سازمانی فعال و پیشرو در ایجاد جامعه ای ایمن و مستحکم در برابر خطرات و نیز آماده محبت رویارویی با هرگونه حادثه و سانحه ناخواسته ، از طریق بسیج امکانات ، منابع و هماهنگ با تمامی عناصر مدیریت حادثه و سانحه در کشور
2. مقابله در برابر حادثه و سانحه : سازمانی پاسخگو به هر نوع حادثه در هر نقطه کشور با حداکثر کارایی و اثر بخشی در حداقل زمان ممکن و بسیج ظرفیت ها جهت امداد رسانی به منطقه حادثه دیده .
3. تقویت جلوه ملی و ارتباطات بین المللی در راستای ایجاد تفاهم بیشتر ، صلح و دوستی متقابل بین ملت ها : سازمانی که ارزش های اسلامی و انسان دوستانه و اصول بنیادین نهضت بین المللیصلیب سرخ و هلال احمر را در بین آحاد جامعه نهادینه نموده و تلاش های بین المللی آن موجب شناخته شدن جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری دوستار صلح و دوستی در جهان شده و تعامل موثر را با ارکان نهضت ، نهادهای دولتی و سازمانهای غیر دولتی و جامعه بین المللی ایجاد نموده است.
4. نهادینه کردن مشارکت جوانان در خدمات امدادی و عام المنفعه : سازمانی مشارکت و حضور گسترده جوانان را در فعالیت های امدادی و عام المنفعه نهادینه نموده است .
5. توسعه و بهبود نظام تعاون و فعالیت های داوطلبی : سازمانی که ظرفیت های مناسب را جهت توسعه فعالیت های داوطلبی ایجاد نموده و بستر مناسب برای بکارگیری توانمندان جهت رفع نیازمندان را ایجاد نموده است .
6. حمایت از سلامت انسانها : برترین سازمانها در زمینه حمایت از سلامت انسانها در کشور در راستای سیاست های دولت
7. آموزش و پژوهش های کاربردی : سازمانی پاسخگو به تمام نیازهای آموزش و پژوهشی در عرصه مدیریتحوادث و سوانح در کشور و آموزش کلیه کارکنان و مدیران زیر مجموعه.
8. پشتیبانی مدیریت منابع مالی : جمعیت با تنوع بخشی به درآمدهای خود می تواند بیش از 50 درصد هزینه های خود را با درآمدهای دلخواه تامین نماید.بر اساس ماموریت های فوق شعب نسبت به برآورد بودجه پیشنهادی اقدام می نمایند و مراکز استان آنها را جمع بندی و به جمعیت مرکزی آن را ارسال می کنند به عنوان مثال برآورد هزینه های مستقیم در چهار قسمت ستاد ، امداد نجات ، پایگاه گنجی ، مرکز امور جوانان در سال 1390 جمعیت هلال احمر شهرستان قروه به صورت زیر بوده است (ارقام به هزار ریال می باشد).

توضیحات فرم های برآورد هزینه های مستقیم
همانگونه که در فرم ها مشاهده می کنید برآورد هزینه ها ی جمعیت هلال احمر شهرستان قروه در یک سال منظور شده است که در هر جدول عنوان های زیر مشخص شده است :
شرح هزینه های مستقیم: توضیح و عناوین ریز هزینه های قابل انجام در قسمت های مختلف بیان شده است و شامل هزینه هایی است که در طول انجام برنامه های پیش بینی شده مورد نیاز می باشند .
مقدار : تعداد واحد مورد نیاز از شرح هزینه ها را بیان می کند.
هزینه واحد : مقدار وجهی که بر انجام یک واحد از عنوان هزینه مورد نیاز است.
هزینه های مستقیم اجتناب ناپذیر : هزینه هایی هستند که در صورت عدم انجام برنامه ها و یا کاهشهزینه ها به صورت قابل پرداخت می شوند.
سایر هزینه ها : هزینه هایی هستند که به صورت مستقیم با عنوان در ارتباط اند.
کد فصل ، مواد و ریز هزینه هم طبق آیین نامه مالی و بر اساس کدهای مربوطه پرداخت می شوند. پس از برآورد هزینه ها توسط واحدهای مختلف و جمع بند آن توسط خزانه دار شهرستان واحدهای ایشان به تایید ریاست شعبه رسیده و جهت برآورد و جمع بندی هزینه های استان به مرکز استان ارسال می شوند.
مرحله دوم : تصویب بودجه
به طور آشکار معلوم است که بودجه جمعیت هلال احمر نیز به صورت کلی در لایحه بودجه تقدیمی دولت به مجلس پس از تصویب از طریق و دست به جمعیت هلال احمر ابلاغ شده و جمعیت مرکز نیز بر مبنای پیش بینی درآمدها و هزینه ها آن را به استان ها و استان ها نیز به شعب ابلاغ می کنند.
مرحله سوم : اجرای بودجه
درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار
کلیه وجوهی که از محل درآمدهای عمومی و اختصاصی جمعیت و درآمدهای خاص داخلی و سایر منابع وصول می گردد می بایستی در حساب های مخصوص که توسط خزانه داری کل نباید مورد اعلام می دارد واریز شود و خزانه دارای کل ترتیبی اتخاذ خواهد نمود تا واحدهایی که از درآمدهای خاص داخلی مربوط به خود استفاده می نمایند در حدود بودجه مصوب و در اسرع وقت از این درآمدها بهره مند گردندونه وجوه حاصل از درآمد توسط شعب و واحدهای جمعیت می باید به حساب فاقد دسته چک آن واحد یا شعبه واریز گردد و خزانه دارای کل ترتیبی اتخاذ خواهد نمود که جهت هزینه های آینده با توجه آیین نامه و به میزاننه های آن توسط اداره کل اعتبارات و درآمد تنخواه گردان لازم را در اختیار شعب و واحدها قرار دهد.
وجوهی که به وسیله هر یک از شعب جمعیت و یا واحدهای مختلف جمعیت و یا پیمانکاران طرف مقابل تحت عنوان سپرده و یا وجه الضمان و … وصول می گردد و می باید در حساب مخصوصی که به همین منظور توسط خزانه داری کل افتتاح خواهد شد واریز گردد و خزانه دارای کل ترتیبی اتخاذ می نماید تا در هنگام لزوم و با توجه به مقررات سریعاً نسبت به عودت این وجوه اقدام نماید.
در مواردی که کمک های مردمی داخلی و خارجی و همچنین کمک کشورها و سازمانهای بین المللی در مورد خاصی از قبیل حوادث غیر مترقبه بیش از هزینه های انجام شده در آن مورد باشد می باید پس از اتمام عملیات امدادی و کمک رسانی هر حادثه گزارش لازم توسط مدیر عامل استان یا رئیس سازمان امداد های مربوطه دیگر جمعیت به دبیر کل جمعیت منعکس و نهایتاً دبیر کل با هماهنگی خزانه داری کل موضوع را جهت اتخاذ و تصمیم به هیئت اجرایی منعکس نماید.
دفتر برنامه و بودجه موظف است همه ساله برای اجرای آن دسته از طرح ها و پروژه ها با قرار دادهایی که انجام آن بیش از یک سال به طول می انجامد نسبت به تامین اعتبار اقدام نماید.
پرداخت هر گونه هزینه می باید به ترتیب پس از طی مراحل تشخیص و تامین اعتبار و تعهد و تسجیل و حواله و با اعمال نظارت مالی به عمل آید که اختیار و مسئولیت تشخیص و انجام تعهد تسجیل و حواله از حمل اعتبارات منظور شده در بودجه مصوب سالیانه به عهده ریاست یا دبیر کل یا مقام مجاز از طرف آنها و در استانها به عهده مدیر عامل و نظارت برابر قانون و مقررات بر عهده روسای شعب خواهد بود و مسئولیت تامین اعتبار و نظارت بر اجرای قانون و مقررات در مرکز به عهده خزانه داری کل و ذیحساب و در استانها به عهده خزانه دار و عامل ذیحساب استان و در شعب به عهده مسئول امور مالی خواهد بود. مسئولیت تامین اعتبار در هر مورد در مرکز به عهده خزانه دار کل و ذیحساب و در استانها به عهده خزانه دار و عاملین ذیحساب استان و در شعب در مرکز به عهده خزانه دار کل و ذیحساب و در استان ها به عهده خزانه دار و عاملین ذیحساب استان و در شعب با مسئول امور مالی و عاملین ذیحسابی خواهد بود .
به منظور تسهیل در پرداخت هزینه ها ، خزانه دار کل توسط اداره کل اعتبارات و درآمدها ، با موافقت ریاست یا دبیر کل جمعیت ، تنخواه گردان لازم را از محل اعتبارات مصوب در اختیار واحدها و مراکز استانها قرار خواهند داد . بدیهی است مرکز استانها ، تنخواه گردانرا حساب تشخیص و نیاز در اختیار شعب و نمایندگی های تابعه قرار خواهند داد . واحدهای ذیربط جمعیت در مواردی که نیاز به خرید مالا یا خدمات خارجی دارند می بایست پس از تامین اعتبار و تصویب کمیسیون (متشکل از دبیر کل جمعیت ، خزانه دار کل و رئیس حسابرسی) معاملات از طریق معاونت اداری و پشتیبانی نسبت به گشایش اعتبار اسنادی حسب ظوابط اقدام نمایند . کلیه اعتبارات جاری و عمرانی منظور در بودجه تا آخر سال مالی قابل تعهد و پرداخت می باشد و مانده وجوه اعتبارات مصرف نشده هر سال باید حداکثر تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد به حساب اعلام شده از طرف خزانه داری کل برگشت داده شود . تعهداتی که تا آخر سال مالی مربوطه با رعایت مقررات در حدود اعتبار مصوب ایجاد شده ، ولی پرداخت نشده باشد از محل مانده اعتبارات مربوط به قابل پرداخت خواهد بود و اعتبارات مصوب از محل درآمدها تا آخر سال مالی در حدود وصول درآمدهای مربوط قابل تعهد و پرداخت می باشد.
میزان اعانات پرداختی به اشخاص حقیقی و حقوقی همه ساله بر اساس دستور العمل که از طریق سازمان داوطلبان با امضاء ریاست جمعیت (در مورد اعتبارات مصوب به موجب ماده واحده هایی که در هر سال مالی به تایید هیئت اجرایی می رسد به واحدهای ذیربط ابلاغ خواهد شد) قابل پرداخت می باشد ، بدیهی است هرگونه صدور مجوز پرداخت بیش از اعتبار در حکم تصرف غیر قانونی در اموال عمومی محسوب می شود . در هنگام پرداخت اعانات نقدی و جنبی می باید مشخصات کامل اعانه گیرنده درج و رسید دریافت گردد.
سازمان امداد موظف است در نگام وقوع حوادث کلیه کمک های جنبی را از محل امکانات جمعیت تامین و سپس صورت این کمک ها را (با توجه ارزش ریالی آن) به خزانه دار کل و دبیر کل گزارش نمایند تا بر این اساس از محل وجودهی که در این رابطه دریافت گردیده نسبت به جبران و جایگزینی اقدام لازم صورت پذیرد .
اعتباراتی که تحت عنوان (اعتبار در اختیار رئیس جمعیت) در بودجه کل جمعیت منظور می شود با صدور دستور پرداخت از طرف رئیس جمعیت و با اعلام وصول دریافت کننده وجوه به هزینه قطعی منظور می گردد و به مدیر عامل استان اجازه داده می شود در هنگام بروز حوادث و سوانح با مسئولیت خود به منظور تامین هزینه های ضروری تا سقف معاملات عمده استان نسبت به رفع نیاز های فوری بدون رعایت مقررات آیین نامه اقدام نماید و تامین هزینه های ضروری بیش از اختیارات فوق با کسب مجوز از رئیس جمعیت و دبیر کل و یا رئیس سازمان امداد و با مسئولیت مستقیم مدیر عامل استان بدون الزام به رعایت آیین نامه مجاز خواهد بود.
معاملات جمعیت
معاملات جمعیت اعم از خرید و فروش و اجاره و استیجاره و پیمانکاری ، اجرت کار و غیره (به استثنای مواردی که مشمول مقررات استخدامی می شود) باید حسب مورد از طریق مناقصه یا مزایده انجام شود در موارد زیر :
1. در مورد معالاتی که طرف معامله وزارتخانه یا موسسه دولتی و یا شرکت دولتی باشد.
2. در مورد معاملاتی که انجام آنها به تشخیص و مسولیت بالاترین مقام دستگاه اجرایی در مرکز و یا استان و یا مقامات مجاز از طرف آنها با نهادها و موسسات و شرکت های مشروحه زیر:
الف) موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و موسسات تابعه که بیش از پنجاه درصد سهام و با سرمایه و یا مالکیت آنها متعلق به موسسات و نهادهای مذکورباشد.
ب) شرکت های تعاونی مصرف و توزیع کارکنان وزارتخانه ، موسسات دولتی و شرکت های دولتی که بر اساس قوانین و مقررات ناظر بر شرکت های تعاونی تشکیل و اداره می شوند.
ج) شرکت ها و موسسات تعاونی تولید و توزیع که تحت نظارت مستقیم دولت تشکیل و اداره می گردند که مقرون به صرفه و صلاح جمعیت باشد.
3. در مورد خرید اموال و خدمات و حقوقی که به تشخیص و مسئولیت رئیس یا دبیر کل جمعیت یا بالاترین مقام دستگاه اجرای در مرکز و یا استان و یا مقامات مجاز از طرف آنها منحصر به فرد بوده و دارای انواع مشابه نباشد.
4. در مورد خرید یا استیجاره اموال غیر منقول که به تشخیص و مسئولیت رئیس جمعیت یا دبیر کل در مرکز و یا مدیران عامل استانها و یا مقامات مجاز از طرف آنها با کسب نظر کارشناس رسمی دادگستری و یا کارشناس خبره و متعهد رشته مربوطه انجام خواهد شد.
5. در مورد خرید خدمات هنری با رعایت موازین اسلامی و صنایع مستنظرانه و خدمات کارشناسی
6. در مورد خرید کالاها و خدمات انحصاری دولت و یا سایر کالاهایی که دارای فروشنده انحصاری بوده و برای آنها از طرف دستگاه های ذیربط دولتی نرخ های معینی تعیین و اعلام شده باشد.
7. در مورد خرید کالاها و خدمات مورد مصرف روزانه که در محل از طرف دستگاه های ذیربط دولتی و یا شهرداری ها برای آنها نرخ ثابتی تعیین شده باشد.
8. در مورد کرایه حمل و نقل هوایی ، دریایی ، هزینه مسافرت و نظایر آن در صورت وجود نرخ ثابت و مقطوع .
9. در مورد تعمیر ماشین آلات ثابت و متحرک به تشخیص و مسئولیت رئیس جمعیت یا دبیر در مرکز و یا مدیران عامل استانها و با مقامات مجاز از طرف آنها.
10. در مورد خرید قطعات یدکی برای تعویض یا تکمیل لوازم و تجهیزات ماشین آلات ثابت متحرک موجود همچنین ادوات و ابزار و وسایل اندازه گیری دقیق و لوازم آزمایشگاه های علمی و فنی و نظایر آن با تعیین بهای مورد معامله حداقل وسیله یک نفر کارشناس خبره و متعهد رشته مربوط که حسب مورد توسط بالاترین مقام دستگاه اجرایی در مرکز و یا مقامات مجاز از طرف آنها انتخاب خواهد شد.
11. در مورد معاملاتی که به تشخیص هیئتاجرایی به ملاحظه صرف و صلاح جمعیت باید مستور بماند.
12. در مورد چاپ و صحافی که به موجب آیین نامه خاصی که بنا به پیشنهاد وزارت ارشاد اسلامی و تایید وزارت امور اقتصادی به تصویب هیئت وزیران می رسد ، انجام خواهد شد.
13. در مورد فروش کالا و خدماتی که مستقیماً توسط وزارتخانه ها و موسسات دولتی تعیین و ارائه می شود و نرخ فروش آنها توسط مراجع قانونی مربوطه تعیین می شود.
با توجه به سقف اعتبارات سالانه و سطح اختیارات برای شعب جمعیت ها و مراکز استان ها و ستاد مرکزی و سازمان های مستقل مرکزی معاملات جمعیت به سه دسته به شرح زیر تقسیم می شود:
1. معاملات جزئی
این نوع معاملات که با اخذ خرید (تامین اعتبار و دستور خرید) توسط مامور خرید و با حفظ صرف و صلاح جمعیت و کمترین بهای ممکن (در شرایط مساوی کالای مورد نظر) از فروشندگان با اخذ فاکتور خرید صورت می گیرد که می بایستی با درج جمله (با رعایت صرفه و صلاح جمعیت و با کمترین نرخ خریداری گردیده) توسطکارپرداز و امضاء وی روی فاکتور باشد و سطح معاملات شامل:
1-1- برای شعب درجه یک تا سقف مبلغ (250) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
2-1- شعب درجه دو تا سقف مبلغ (200) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
3-1- شعب درجه سه و چهار و نمایندگی تا سقف مبلغ (150) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
4-1- مراکز استان های درجه یک تا سقف مبلغ (500) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
5-1- مراکز استان های درجه 2 تا سقف مبلغ (400) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
6-1- مراکز استان های درجه 3 تا سقف (30) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
7-1- ستاد مرکزی تا سقف مبلغ (500) برابر برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه می باشد.
2 . معاملات متوسط
در این معاملات مامور خرید با حفظ صرفه و صلاح جمعیت و کمترین بهاء ممکن در شرایط مساوی کالا اقدام به خرید می نماید ، انجام معاملات فوق با ارایه حداقل چهار برگ پیش فاکتور و یا استعلام و بررسی و تایید شورای معاملات در شعب درجه 1 و 2 و مراکز استانها و ستاد مرکزی صورت می گیرد و کلیه فاکتورها در شعب تابعه و مراکز استانها و ستاد مرکزی می بایستی به تایید و امضاء مامور خرید و رئیس شعبه یا مدیر عامل استان و یا مدیر کل تدارکات در مرکز برسد.
سقف معاملات متوسط به شرح زیر می باشد:
1-2- شعبه درجه یک از مبلغ (251) الی (3000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
2-2- شعبه درجه دو از مبلغ (201) الی (2000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
3-2- مرکز استان درجه یک از مبلغ (501) الی (8000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
4-2- مرکز استان درجه دو از مبلغ (401) الی (6000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
5-2- مرکز استان درجه سه از مبلغ (301) الی (4000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
6-2- ستاد جمعیت مرکزی از مبلغ (501) الی (10000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
3 . معاملات عمده :
در این معاملات که در مراکز استان ها و ستاد مرکزی صورت می گیرد می بایستی از طریق مناقصه و رعایت ضوابط و مقررات مربوطه انجام شود.
سقف معاملات عمده به شرح زیر می باشد:
1-3- مرکز استان درجه یک از مبلغ (8001) الی (10000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
2-3- مرکز استان درجه دو از مبلغ (6001) الی (8000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
3-3- مرکز استان درجه سه از مبلغ (4001) الی (6000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
4-3- ستاد جمعیت مرکزی از مبلغ (10001) الی (20000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه
در این نوع معاملات مراکز استان ها و ستاد مرکزی پیشنهاد انجام معامله را به همراه مدارک مربوطه و گزارش توجیهی به معاونت اداری و پشتیبانی ارسال و معاونت مذکور پس از بررسی های لازم ، لازم ، آن را جهت اخذ مجوز برگزاری مناقصه یا مزایده به دبیر کل تقدیم و پس از صدور مجوز برگذاری مناقصه یا مزایده و وصول درخواست های پیشنهادی شرکت کنندگان موضوع به منظور نظارت بر حسن اجرای معامله و انتخاب طرف معامله در شورای معاملات مرکز مطرح می گردد . تشخیص نوع مناقصه یا مزایده اعم از محدود یا عمومی بر اساس گزارش توچیحی معاونت اداری و پشتیبانی با تصریح نوع آن به شورای معاملات جهت تایید و تصویب خواهد بود.عدم رعایت صرفه و صلاح جمعیت به ویژه در مورد خرید با کمترین نرخ ممکن یا فروش با بالاترین نرخ ممکن در شرایط مساوی کالا یا خدمات در حکم تبانی در معاملات دولتی و عمومی محسوب خواهد شد.
معاملات بیش از سقف مبلغ (20000) برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه به عنوان معاملات بسیار عمده تلقی گردیده و انجام آن از طریق پیشنهاد شورای معاملات و تصویب هیات اجرایی میسر خواهد شد.

جدول انواع معاملات جمعیت بر اساس آیین نامه مالی و محاسباتی
نوع معامله
درجه
درجه

معاملات جزئی
معاملات متوسط
معاملات عمده

شعبه
1
250 برابر
250 تا 3000
–

2
200 برابر
201 تا 2000
–

3و4
150 برابر
–
–

استان
1
500 برابر
501 تا 8000
8001 تا 10000

2
400 برابر
401 تا 6000
6001 تا 8000

3
300 برابر
301 تا 4000
4001 تا 6000

ستاد مرکزی
تهران
500 برابر
501 تا 10000
10001 الی 20000

حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه * ضریب نوع معامله = سقف معاملات
در مواردی که انجام مناقصه یا مزایده بر اساس گزارش توجیهی (کتبی) معاون اداری و پشتیبانی و به تشخیص شورای معاملات میسر یا به مصلحت نباشد می توان معامله را به طریق دیگر انجام داد و در این صورت شورای معاملات با رعایت صرفه و صلاح جمعیت ترتیب انجام این گونه معاملات را با رعایت سایر مقررات این آیین نامه در هر مورد یا به طور کلی برای یک نوع کالا یا خدمت تعیین و اعلام خواهد نمود.
معاملات مربوط به خرید یا فروش استیجاره یا اجاره املاک و هر گونه تصمیم گیری در خصوص اموال غیر منقول جمعیت با رعایت مرفه و صلاح و ضوابط مالی جمعیت به عهده مدیر عامل استان و بیش از آن به تصویب هیات اجرایی خواهد بود که کلیه معاملات فوق بر اساس نظریه کارشناس رسمی دادگستری یا کارشناسان خبره محلی صورت می گیرد و اعضای شورای معاملات عبارتند از
1. دبیر کل
2. خزانه دار کل
3. معاون حقوقی
4. معاون اداری و پشتیبانی
5. رئیس سازمان ذیربط
حسب مورد این ترکیب در سازمان های مستقل مرکزی و استان ها عبارتند از مدیر عامل ، خزانه دار و عامل ذیحساب ، مدیر امور پشتیبانی کارشناس حقوقی.

مرحله چهارم : کنترل نظارت مالی بر اجرای بودجه در جمعیت هلال احمر
بر طبق اسانامه جمعیت نظارت مالی از وظایف خزانه دار کل می باشد که این وظایف عیناً در شعب جمعیت با خزانه داران مراکز استانها می باشد. در صورتی که خزانه دار کل و ذیحساب در مرکز و خزانه داران و عاملین ذیحساب در استانها و مسئولین امور مالی و عامل ذیحساب در شهرستان ها انجام خرجی را بر خلاف قانون و مقررات تشخیص دهند مراتب را با ذکر مستند قانونی مربوطه کتباً به مقام صادر کننده دستور خرج اعلام نموده و مقام صادر کننده دستور پس از وصول گزارش ، چنانچه دستور خود را منطبق با قوانین و مقررات تشخیص داد ، و مسئولیت قانونی بودن دستور خود را کتباً با ذکر مستند قانونی به عهده گیرد مراتب را مجدداً جهت اعمال حساب اعلام نموده و مسئول مربوطه مکلف است وجه سند هزینه مربوطه را پس از ضمیمه نمودن کتبی متضمن قبول مسئولیت مذکور ، پرداخت و مراتب را با ذکر مستندات قانونی مربوط به خزانه دار جمعیت استان اعلام و رونوشت را جهت اطلاع به خزانه داری کل و ذیحساب ارسال دارد و خزانه دار کل و ذیحساب چنانچه مورد را اختلاف تشخیص دهد مراتب را مطابق اساسنامه جمعیت خواهد کرد.
انتخاب و تدوین سیستم های مالی می بایست به نحوی صورت گیرد که دستیابی به نکات و اهداف مشروحه زیر را امکان پذیر و تسهیل نماید :
الف) حصول اطمینان از این امر که تمامی جزئیات مربوطه به کلیه عملیات مالی جمعیت در چارچوب مقررات و مصوبات هیات اجرایی با ریاست جمعیت صورت گرفته و در قبال مدارک مالی به طور کامل و دقیق به مسئولین مالی گزارش می گردد.
ب) طبقه بندی و تفکیک وظایف هر یک از مشاغل مربوط به امور مالی و حسابرسی به نحوی که ضمن حفظ ارتباطات لازم ، از تداخلات سوء و یا بی مورد جلوگیری به عمل آید.
سیستم حسابداری مالی جمعیت هلال احمر بر مبنای اصول متداول حسابداری دو طرفه و به روش تعهدی تعدیل شده استوار می باشد ، اطلاع روش تعهدی تعدیل شده بدین معنی است که :
الف) مبالغ مربوط به هزینه ها و پرداخت ها به محض احتمال و یا قاطعیت وقوع باید در سرفصل ها و حساب های مربوطه ثبت شود.
ب) ارقام مربوط به منابع مالی درآمدها تنها پس از تحقیق کامل به سرفصل ها و حساب های مربوطه منظور شود.
کلیه ارقام و اطلاعات مندرج در مدارک مالی و کمیت و کیفیت هر یک از منابع مندرج در اسناد حسابداری می باشد مبتنی بر رعایت قوانین و مقررات مالی ، تجاری ، عرف حسابداری بوده و سپس از اثبات و تایید آن ثبت دفاتر مالی جمعیت گردند. صورت حساب ها و گزارشات مالی اعم از دستی یا مکانیزه می بایست بر اساس طبقه بندی و تلخیص مانده حساب های دفاتر مالی طبق اصول متداول حسابداری و دستور العمل های اجرایی مرتبط تهیه گردد. تهیه صورت حساب های نهایی مشروحه زیر در پایان هر یک از مقاطع زمانی مربوط الزامی است :
الف) تراز آزمایشی به صورتی که در بردارنده گسترش ارقام ثبت شده و مانده ریالی هر یک از سرفصل ها و حساب های دفاتر مالی در مقطع زمانی تهیه این صورت مالی می باشد.
ب) صورتحساب افزایش یا کاهش درآمد به هزینه جمعیت در پایان هر سال مالی به نحوی که در بردارنده انتفاع یا زیان ویژه جمعیت برای دوره مالی مورد گزارش و اقلام مقایسه ای نظیر در دوره مالی قبل همراه با یادداشت های همراه و ضمائم کافی باشد.
ج) ترازنامه که مشتمل بر صورت طبقه بندی شده مانده حساب های دائمی استخراج شده از دفاتر مالی اعم از انواع دارایی های ثابت و جاری ، بدهی ها و ارزش ویژه در پایان هر سال مالی ضمن مقایسه با ارقام نظیر در خاتمه دوره مالی قبل به همراه ضمائم و توضیحات کافی می باشد. محاسبه ذخیره استهلاک سالانه برای دارایی های ثابت مشمول استهلاک بر اساس نرخ ها و روش های منرج در قانون مالیات های مستقیم و یا دستورالعمل مصوب هیات اجرایی جمعیت صورت می گیرد.
د) صورت تغییرات در وضعیت مالی که می بایست با استفاده از روش های متداول در جهت طبقه بندی و مقایسه مانده حساب ها در ابتدا و پایان دوره مالی مورد نظر تنظیم تا منابع و مصرف وجوه و نقدینگی حاصل از عملیات را به تفکیک و برای 2 دوره مالی مورد نظرنشان دهد.
در مواردی که بر اثر تعهد زائد بر اعتبار یا عدم رعایت مقررات آیین نامه مالی و محاسباتی جمعیت خدمتی انجام شود یا مالی به تصرف جمعیت درآید ، واحد ذیربط مکلف به رد معاینات مربوطه می باشد و در صورتی که رد عین آن میسر نباشد و یا فروشنده از قبول آن امتناع داشته باشد و همچنین در مورد خدمات انجام شده مکلف به قبول وجه مورد معامله در حدود اعتبارات موجود و یا اعتبارات سال بعد واحد مربوطه و اقدامات فوق مانع تعقیب قانونی متخلف نخواهد بود. در صورتی که بر اساس گواهی خلاف واقع خزانه دار کل و ذیحساب و خزانه دار و عامل ذیحساب استان و یا مسئول امور مالی و عامل ذیحسابی شعب نیست به تامین اعتبار و یا اقدام و دستور مقامات مجاز زائد بر اعتبار مصوب و یا بر خلاف قانون ، وجهی پرداخت و تعهدی انجام نماید در یک از این تخلفات در حکم تصرف غیرقانونی در اموال عمومی محسوب خواهد شد.
خزانه داران جمعیت های استانی موظف اند صورت های مالی مربوط به دوره های مالی سالانه را منطبق با سیستم مالی مصوب جمعیت که در اختیار آنان قرار گرفته تهیه ، امضاء و به مدیر عامل جمعیت استان ارائه نمایند ؛ مدیران عامل جمعیت های استان و روئسای سازمان های تابع و سایر مراکز وابسته به جمعیت موظف اند صورت حساب های مذکور را پس از امضاء حداکثر تا اردیبهشت ماه سال بعد به جمعیت مرکز ارسال نمایند . خزانه داری کل جمعیت موظف است مطابق اساسنامه جمعیت نظارت های لازم را به طور مستمر به منظور حصول اطمینان از صحت عملکرد های جمعیت های استان اعمال نموده و پیگیری مقتنی جهت وصول به موقع صورت حساب های مالی سالانه از جمعیت استان به عمل آورد.
خزانه داری کل جمعیت موظف است صورت های مالی سالانه جمعیت موظف است صورت های مالی سالانه جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران با رعایت آیین نامه و دستور العمل تلفیق حساب ها به نحوی که در بر دارنده ماحصل فعالیت های مالی جمعیت مرکز ، جمعیت های استان ، موسسات و شرکت های وابسته و مراکز خارج از کشور باشد حداکثر تا شهریور سال بعد تهیه و به دبیر کل جمعیت ارایه نماید . خزانه داری کل و ذیحساب جمعیت مکلف است با رعایت قوانین و مقررات نسبت به ایجاد وحدت رویه در مورد اعمال نظارت قبل از خرج اقدام نماید. دبیر کل جمعیت پس از وصول صورت های مالی تلفیقی سالانه جمعیت صورت های مالی مذکور را به همراه یک نسخه از گزارش فعالیت های جمعیت به ریاست جمهور ارسال نموده تا در جهت تصویب نهایی در هیئت اجرایی مطرح و اتخاذ تصمیم شود.
نظام بودجه جمعیت هلال احمر بر مبنای بودجه برنامه ای استوار است و این بودجه اهداف جمعیت را در قالب برنامه های سالانه ، میان مدت و بلند مدت در چهارچوب فعالیت های مشروحه زیر تعیین می کند.
1. برنامه جاری
2. برنامه عمرانی
3. برنامه سازمان داوطلبان
4. برنامه سازمان جوانان
5. برنامه سازمان امداد
6. برنامه خدمات رسانی خارج از کشور
7. برنامه های جانبی (واحدهای سرمایه ای)
چنانکه عیان است مباحث فوق در خصوص نظارت مالی بر بودجه جمعیت بوده و و نظارت عملیاتی در طول چشم اندازهای چند ساله مشخص می شود و همانگونه که مستحضرید دیوان محاسبات بر کلیه حساب های وزراتخانه ها و موسسات نظارت قضایی دارد بنابراین تمامی اسناد حسابداری جمعیت نیز باید بر اساس دستور العمل دیوان محاسبات بوده و هرگونه تجاوز از مقررات مربوطه نقص قوانین بوده و مسئولن مربوطه بایستی جوابگوی تخطی باشند.

تنظیم حساب ها و تفریغ بودجه
با توجه به اینکه خزانه داری کل وذیحساب برطبق قانون اساسنامه جمعیت ملزم به تنظیم ترازنامه کل جمعیت و توزیع بودجه می باشد کلیه واحدها و شعب موظف اند بر طبق دستورالعمل هایی که از ناحیه خزانه داری کل و ذیحساب صادر می گردد اطلاعات لازم را در اختیار قرار دهند و آنان نیز گردش مالی هر ماه کل استان را حاوی عواید و مخارج و موجودی حساب طبق فرم هایی که از طرف خزانه دار کل و ذیحساب جمعیت در دسترس آنها گذاشته می شود تهیه وپس از تایید مدیر عامل استان تا آخر ماه بعدی برای بررسی به خزانه داری کل ارسال نمایند خزانه داری کل و پس از تایید مدیر عامل استان تا آخر ماه بعدی برای بررسی به خزانه داری کل ارسال نمایند خزانه داری کل و ذیحساب جمعیت صورت های مالی دریافتی از مراکز استانها و واحدهای جمعیت مرکز را دریافت داشته و نظرات خود را به اطلاع دبیر کل جمعیت خواهند رسانید.
خزانه دارای کل موظف است صورتحساب عملکرد هر سال مالی را حداکثر تا پایان شهریور سال بعد طبق تقسیمات و عناوین درآمد و سایر منابع تامین اعتبار و اعتبارات مندرج در بودجه سال مربوطه تهیه و همراه با صورت گردش نقدی حاوی صورتجلسات دریافت ها و صورتحساب پرداخت های خزانه به هیات اجرایی جمعیت تسلیم نماید.کلیه اسناد و اوراق بهادار و تعهد آور و اسناد اموال منقول جمعیت در حمل خزانه داری کل نگه داری می گردد و اسناد مالکیت اموال غیر منقول با هماهنگی و نظارت و نظارت خزانه دار کل در حمل اداره کل جمعیت نگهداری می شود عاملین ذیحساب در جمعیت مرکز استانها و موسسات وابسته به جمعیت موظف اند صورت ریز اموال خریداری یا فروخته شده و اموال اسقاطی را ضمن ثبت در دفاتر اموال هر شش ماه یکبار به خزانه داری کل و ذیحساب جمعیت به منظور انجام اقدامات لازم گزارش نماید.
انتقال هرگونه وجه دریافتی از دولت و اشخاص حقیقی و حقوقی به واحدها و شعب جمعیت به طور مستقیم ممنوع خواهد بود و می باید هرگونه وجهی را که به عنوان جمعیت وصول می شود به حساب خزانه داری کل واریز و هزینه ای که از آن محل انجام می گردد در دفاتر جمعیت منعکس شود بدیهی است این درآمدها و هزینه ها در بودجچه جمعیت می بایستی قبلاً پیش بینی شده باشد.
خزانه داری کل و ذیحساب در مرکز و خزانه داران و عاملین ذیحساب در مرکز استانها و مسئولین امور مالی و عاملین ذیحساب در شعب موظف اند حساب موجودی انبار را دقیقاً در دفاتر خود ثبت نمایند به نحوی که ارقام آمده در تراز قابل انطباق با کارتکس انبار و موجودی عینی انبار باشد . کلیه انبارداران موظف اند یک نسخه از کلیه قبوض و حواله انبارهایی را که حاوی ارزش ریالی می باشد جهت ثبت و ضبط در دفاتر مربوطه به حسابدار جنشی تحویل نمایند و با مجوز سازمان امداد کلیه شعب نسبت به تعویض و یا تبدیل به احسن نمودن آن قسمت از مواد غذایی و سایر کالاهای مصرفی موجود در انبار خود که در حال فاسد شدن می باشد و اقدام نمایند.
موجودی انبارها بایستی در پایان هر سال با شمارش عینی انبارگردانی شده و کسری ها و اضافات انبار را در پایان هر سال مالی طی صورت مجلسی که با حضور نماینده خزانه دار کل و ذیحساب در مرکز و خزانه داران و عاملین ذیحساب در استان ها و نماینده ، حوزه مربوطه تهیه و به دبیر کل جمعیت و خزانه دار کل گزارش شود.
کلیه اسناد مالی و اسناد هزینه با امضاء مقامات ذیصلاح (دبیر کل و خزانه دار کل در مرکز و مدیر عامل ذیحساب در استانها و رئیس شعبه و مسئول امور مالی در شعبه) بوده که پس از تایید خزانه دار استان ، در استان نگهداری می شود . اسنادی که وجه آن از حمل درآمدهای خاص داخلی پرداخت و یا حواله می گردد، پس از تایید خزانه دار در حمل استان بایگانی خواهد شد و می بایست مراجعه ممیز مرکز به راحتی در اختیار قرار گیرد.
شعب حمعیت موظف اند با توجه به قانون اساسنامه جمعیت بنا به مورد و نیاز نسبت به افتتاح حساب بانکی جداگانه اقدام نمایند بدیهی است وجوه دریافتی در هر مورد می بایستی به مصرف یا مصارفی که قبلاً به تصویب رسیده است برسد حق برداشت از حساب های جمعیت با امضاء های مجاز زیر بنا بر مورد انجام خواهد گرفت:
الف) برداشت از حساب خزانه با امضاء
1. ریاست جمعیت یا دبیرکل
2. خزانه دار کل و ذیحساب
ب) برداشت از حساب های مرکز استان با امضاء مدیر عامل و خزانه دار و عامل ذیحساب مجاز خواهد بود.
ج) برداشت از حساب های مرکز استان با امضاء مدیر عامل و خزانه دار و عامل ذیحساب مجاز خواهد بود.
د) برداشت از حساب های شعب با امضاء رئیس شعبه و مسئول امور مالی و عامل ذیحساب مجاز می باشد.
مازاد درآمد بر هزینه واحدهایی که جنبه انتفاعی دارند و به صورت خود کفا اداره می شوند چنانچه بیش از هزینه های مصوب درآمد بر هزینه واحدهایی که جنبه انتفاعی دارند و به صورت خود کفا اداره می شوند چنانچه بیش از هزینه های مصوب و تعهد شده درآمد (حاصل از فعالیت های آن واحد) کسب نمایند از این مازاد درآمد بر هزینه در قالب بودجه مصوب می توانند جهت انجام سایر هزینه های پیشنهادی از قبیل توسعه خدمات پاداش و امضاء و اضافه کاری پرسنل که در امر کسب درآمد زحماتی را متحمل شده اند با موافقت دبیر کل جمعیت اقدام نمایند.
کلیه اسناد هزینه های انجام شده باید متکی به موارد زیر باشد:
1. اسناد هزینه خرید می باید دارای :الف) دستور خرید ج) فکتور د) رسید انبار ه) برگ تاییدیه (پیش فاکتور) – تنظیم قرار داد با گرفتن فاکتور الزامی است مگر در موارد اضطراری که نیاز به تامین کالا از قبل پیش بینی نباشد و خرید به اندازه رفع اضطرار صورت گیرد و دولت و موسسات وابسته به دولت و شهرداری ها و بانک ها و نهادهای انقلاب اسلامی در تولید و توزیع آن به نحوی از انحاء مداخله و یا با شدت نداشته باشد.
2. در مورد خریدهای خارجی علاوه بر موارد فوق اعلامیه بانک و سایر اسناد اعتباری ، مدارک ترخیص کالا از گمرک و رسید انبار و یا صورت مجلس تحویل کالا.
3. در مورد پرداخت حقوق و دستمزد و مزایا و هر نوع پرداخت پرسنلی دیگر گواهی انجام کار مقامات مجاز و امضاء گیرنده وجه و یا گواهی بانک مبنی بر واریز وجه به حساب بانکی ذینفع.
4. مصرف اعتبار هزینه های خارج از کشور با امضاء ریاست و خزانه داری کل و ذیحساب جمعیت به هزینه قطعی منظور می شود.
5. در خصوص امور ساختمانی که به پیمانکارمحول می شود : الف) قرار داد مربوطه و تایید به مهندس ناظر و یا مدیر کل عمران مبنی بر انجام کار . ب) تاییدیه مدیر عامل و خزانه دار و عامل ذیحساب استان.
هرگونه پرداخت بلاعوض به انسانهای نیازمند به کمک و حمایت بر اساس دستور العمل اجرایی خواهد بود که با پیشنهاد و واحد مربوطه و به تصویب هیات اجرایی جمعیت می رسد.

فصل سوم : نتایج
نظر به اینکه دوام و بقاء و رشد و شکوفایی در پیشرفت هر دستگاه در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر نیاز مبرم به وجود نظم و انضباط و اجرای دقیق ضوابط و مقررات را خواهد داشت ، لذا هر دستگاه اجرای به منظور دستیابی به اهداف پیش بینی شده اش در برنامه مالی سالانه و اجرای صحیح بودجه مصوب از حیثدرآمد ، هزینه و کلیه عملیات مالی و محاسباتی و گردش امور مالی بایستی به اجرای سیکل بودجه بر اساس اهداف و برنامه های خود اهتمام ورزد.
حال طبق تعریف ماده 1 قانون محاسبات عمومی کشور:
بودجه کل کشور برناه مالی دولت که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پبیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاست ها و هدف های قانونی می شود.
بایستی به این نتیجه رسید که با توجه به ضروریات ، اهداف و اهمیت بودجه نویسی لازم است که بودجه هدف ها و راهبردها را به صورت عبارت های مالی درآورده و راه اجرای برنامه و کنترل پیشرفت آنها را نمایان نماید . و در کل می توان گفت که سازه ها به سه دلیل به بودجه بندی نیازمندند:
* نشان دادن مفهوم مالی برنامه ها
* شناساندن منابع مورد نیاز اجرای برنامه ها
* به دست آوردن معیارهای سنجش ، نظارت و کنترل نتیجه ها در مقایسه با برنامه ها
در فصل اول به تعاریف ، تاریخچه و اهداف و تشریح طبقه بندی بودجه ای پرداخته شد و سیکل بودجه بندی به صورت کامل و خلاصه و در تشریح شد که با توجه به اینکه هلال احمر نیز یک سازمان غیر دولتی اما با بودجه دولتی می باشد و تمامی امورات مالی آن همانند سایر سازمانها و دستگاه های اجرایی بر طبق چرخه مالی نظام بودجه ای ایران اداره می شود و به تشریح سیکل بودجه ای آن در فصل دوم پرداخته شد حال به مقایسه و یک نتیجه گیری در این خصوص پرداخته می شود که امید است بتوان تمامی آن نتایج را به صورت صحیح بیان کرد.
با مطالعه نضام بودجه ریزی در کلیه دستگاه های اجرایی و مطابق با سیکل بودجه طبق قوانین و مقررات بایستی به این نتیجه رسید که در کل نظام بودجه ریزی در تمامی دستگاه های اجرایی و همچنین جمعیت هلال احمر و خزانه داری جمعیت هلال احمر بیان شد به این نتایج می توان رسید که :
مرحله اول : جمعیت هلال احمر بر مبنای برنامه های خود از قبیل برنامه جاری ، برنامه عمرانی ، برنامه سازمان داوطلبان ، برنامه سازمان جوانان ، برنامه سازمان امداد ، برنامه خدمات رسانی خارج از کشور و سایر برنامه ها های جانبی به تدوین بودجه پیشنهادی خود می پردازد که بر خلاف سایر دستگاه ها که از طریق استانداری به ارائه بودجه می پردازند و در آنجا نیز پس از جمع بندی به جمعیت هلال احمر مرکز فرستاده و سپس ایشان آن را به معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور ارائه می دهد.
مرحله دوم : یعنی تصویب بودجه نیز همانند سایر دستگاه ها بودجه عمومی و اختصاصی و عمران و سرمایه گذاری جمعیت پس از تصویب توسط مجلس شورای اسلامی توسط دستور العمل های تدوین شده و در قالب برنامه های چشم اندازی ابلاغ می شود.
مرحله سوم : اجرای بودجه
پس از اینکه کلیه درآمدهای جمعیت در حساب های مخصوص که توسط خزانه دارای کل اعلان گردیده واریز شد واحدها در حدود بودجه مصوب از این درآمدها بهره مند می گردند و جهت هزینه های آینده با توجه به آیین نامه و به میزان هزینه های آن تنخواه گردان لازم توسط اداره کل اعتبارات و درآمدها در اختیار شعب قرار می گیرد.
پرداخت هرگونه هزینه می بایست به ترتیب پس از طی مراحل تشخیص و تامین اعتبار و تعهد و تسجیل و حواله و با اعمال نظارت مالی به عمل آید.
تمامی معاملات جمعیت هلال احمر اعم از خرید و فروش و استیجاره و پیمانکاری و اجرت کار و غیره به اسنثنای مواردی که مشمول مقررات استخدامی می باشد بایستی از طریق مناقصه یا مزایده انجام شود و با توجه به سقف اعتبارات سالانه در سطح اختیارات برای شعب جمعیت ها در مراکز استان ها و ستاد مرکزی معاملات جمعیت به سه دسته تقسیم می شوند.
1. معاملات جزئی :
این نوع معاملات پس از اخذ مجوز خرید از طریق کار پرداز انجام می شود که در رده بندی شعب و مراکز استان ها و ستاد مرکزی از سقف مبلغ 250 تا 500 برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه متغییر می باشد.
2. معاملات متوسط :
این نوع معاملات پس از تایید و بررسی شورای معاملات و همچنین امضاء رئیس شعبه یا مدیر عامل شعب و مراکز استان و ستاد جمعیت از مبلغ 251 الی 10000 برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال متغیر می باشد.
3. معاملات عمده :
این نوع معاملات که فقط در مراکز استان و ستاد مرکزی از طریق مناقصه و با رعایت ضوابط و مقررات مربوطه انجام می شود از سقف 8001 الی 20000 برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر عادی در سال مربوطه متغیر است.
در ضمن اعضای شورای معاملات در جمعیت هلال احمر عبارتند از:
1) دبیر کل
2) خزانه دار کل
3) معاون حقوقی
4) معاون اداری و پشتیبانی
5) رئیس سازمان زیربط بر حسب مورد که این ترکیب در سازمانهای مستقل مرکزی استانها عبارتند از : مدیر عامل ، خزانه دار و عامل ذیحساب ، مدیر امور پشتیبانی و کارشناس حقوقی.
مرحله چهارم – کنترل و نظارت در جمعیت هلال احمر
نظارت و کنترل درونی که توسط قوه ی مجریه صورت می گیرد همانگونه که بیان شد نظارت مالی توسط خزانه دار کل می باشد که این وظایف عیناً در شعب جمعیت ، خزانه داران و اکثر استان ها می باشد.نظارت عملیاتی نیز مانند سایر دستگاه ها در جمعیت هلال احمر توسط نمایندگان معاونت توسعه و مدیریت و سرمایه انسانی که در جمعیت هلال احمر بازرسان شورای اجرایی جمعیت می باشند صورت می گیرد که به صورت گزارش سالیانه به شورای مجامع استانی انعکاس داده شده و سپس در مرکز جمع بندی می شوند و توسط معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور نیز مورد نظارت قرار می گیرد.
اما کنترل بیرونی نیز می بایستی تمامی اسناد حسابداری و نحوه خرج کرد بودجه توسط دیوان محاسبات کل کشور مورد بررسی قرار بگیرد و صحت آن بر طبق دستورالعمل ها و آیین نامه های مالی مورد تایید قرار بگیرد.
بودجه کل کشور از حیث دریافت ها و پرداخت ها شامل اجرای زیر است .

منابع
مصارف
درآمدهای عمومی
واگذاری دارایی های سرمایه ای
واگذاری دارائی های مالی
درآمدهای اختصاصی
هزینه های عمومی
تملک دارائی های سرمایه ای
تملک دارائی های مالی
هزینه از حمل درآمدهای اختصاصی

تجربه نظام اداری مالی جهان بیانگر شیوه های متفاوت بودجه ریزی است ، به لحاظ تاریخی و به نقل از آرون ویلدافسکی از صاحبنظران مالیه عمومی تکامل شیوه های بودجه ریزی داستان "تلاش برای آشتی دادن حقیقت با قدرت است"
همانگونه که اشاره شد بودجه ریزی در جمعیت هلال احمر بر اساس بودجه ریزی برنامه ای بوده است زیرا : بودجه ریزی عملیاتی برنامه عملکرد سالانه همراه بودجه سالانه که رابطه میان میزان وجوه تحصیلش یافته به هر برنامه با نتایج بدست آمده از اجرای آن برنامه را نشان می دهد. که مراحل آن یه صورت زیر است :
1) شناسایی رسالت ها ، آرمان ها مقاصد و اهداف سازمان
2) پیوند اطلاعات برنامه ریزی راهبردی با بودجه
3) توسعه و یکپارچه سازی شاخص های عملکرد در چارچوب بودجه
4) گزارش نتایج بر اساس شاخص های عملکرد
و می توان نتیجه گرفت که فوائد بودجه ریزی عملیاتی به صورت زیر می باشد:
1) افزایش پاسخگویی و کارایی
2) ارتقاء روزانه اطلاعات سیاست گذاران درباره ی خدمات و برنامه های دولت
3) بهبود مدیریت عمومی
4) بهبود ارزیابی برنامه ها
5) شناسایی فرصت های همکاری بین سازمانی
6) بهبود ارتباط سازمان ها با شهروندان
با توجه به مطالب گفته شده به مقایسه شیوه های بودجه ریزی افزایشی ، عملیاتی ، برنامه ای و بر مبنای صفر پرداخته می شود.

منابع
* فراگردتنظیم تا کنترل بودجه تالیف اسفندیار فرج وند – نشر فروزش
* بودجه ریزی عملیاتی ، تالیف : پرویز سعیدی ، علیرضا فریدی ، نشر نگاه
* سند راهبردی جمعیت هلال احمر
* آیین نامه مالی و محاسباتی جمعیت هلال احمر
* دستور العمل مالی جمعیت حلال احمر در سال 90

2