دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران – جنوب
دانشکده مدیریت و حسابداری
تحقیق درس روش تحقیق
عنوان تحقیق :
بررسی نقش بیمه عمر و پس انداز در چرخه اقتصادی
استاد :
آقای نعامی
دانشجو :
سحر مصلحت جو
کد کلاس : ب
کد درس : 4461
پیشگفتار:
یکی از عوامل کلیدی و تعیین کننده در فراینده توسعه اقتصادی، پس انداز می باشد. این مفهوم به دو شکل پس اندازهای مالی و پس اندازهای غیر مالی مطرح می شود. در پس اندازه مالی سرمایه های پراکنده در سطح جامعه برای خرید اموالی نظیر: زمین، مسکن، جواهرات و… صرف می شود. ولی در پس اندازهای غیر مالی این سرمایه ها در مسیرهایی نظیر: خرید اوراق مشارکت و بیمه های عمر با ویژگی پس انداز قرار می گیرند. در پس اندازهای مالی سرمایه های مورد نظر عملاً فاقد قابلیت تحریک بازار سرمایه وتامین نیازهای مالی برنامه های توسعه می باشند. اما به کمک پس اندازهای غیر مالی ظرفیت های مورد نیاز برای اجرای پروژه های مختلف فراهم می شود.
مطالعات نشان می دهد نسبت پس اندازه به تولید ناخالص ملی در 14 کشور از 20 کشوری که از لحاظ توسعه اقتصادی بالاترین رشد را داشته اند، بالغ بر 25 درصد بوده است. اما این نسبت در 14 کشور از 20 کشوری که کمترین رشد اقتصادی را داشته اند کمتر از 15 درصد بوده است. این مسئله نشان می دهد که رابطه میان پس اندازه و تولید ناخالص رابطه ای مستقیم و تعیین کننده می باشد. از آنجا که بیمه های عمر وپس اندازه نیز یکی از محورهای مهم پس اندازهای غیر مالی را تشکیل می دهند میزان توسعه این بیمه نقش قابل ملاحظه ای را در دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی به خود اختصاص می دهند. علاوه بر این بیمه عمر و پس انداز از کارکردهای کلان اقتصادی دیگری نظیر: مقابله با کاهش ارزش پول وحفظ قابلیت ایفای تعهدات بیمه گر نیز برخوردار است.
هم چنین در سطح خرد نیز این بیمه امکان ایجاد سرمایه برای اعضای جامعه و خانواده آنها را فراهم کرده و موجب تحکیم اقتصاد خانواده می شود.
با توجه به اهمیت قابل توجه بیمه های عمروپس انداز در توسعه اقتصادی به نظر می رسد می بایست عوامل موثر بر توسعه بیمه های عمر در دیگران شناسایی شده و در برنامه ریزی ها مورد توجه قرار گیرد. شاید بتوان مهمترین عوامل مورد نظر را به شرح زیر بر شمرد:
1-ثبات اقتصادی: با توجه به بلند مدت بودن تعهدات بیمه عمر، عدم وجود ثبات در اقتصاد جامعه امکان مدیریت شایسته این بیمه را تحت تاثیر قرار داده و گرایش مردم به آن را کاهش خواهد داد.
2-فرهنگ بیمه: تلقی مردم نسبت به بیمه وورود آن به باورها و هنجارهای فرهنگی جامعه که خود تابع شناخت مزایا و قابلیت های آن است، از دیگر عوامل مهم در توسعه بیمه عمر می باشد.
3-تورم: یکی از آفت های پس انداز مالی تورم است. و وجود آن توسعه بیمه های عمر را کند می کند.
4-در آمد واقعی خانواده ها: درآمد واقعی خانواده که خود تابع وضعیت اقتصادی جامعه است،یکی از مهم ترین عوامل در رویکرد مردم به این بیمه را شکل می دهد.
5-ارائه طرح های مناسب و کارآمد از سوی بیمه گران: وجود طرح های بیمه عمر و مناسب با شرایط اقتصادی جامعه و نیازهای مردم از دیگر عوامل مهم در توسعه آن است. در این راستا شکل گیری موسسات تخصصی بیمه عمر می تواند زمینه مناسبی را برای تخصصی و کار آمد شدن طرح ها و هم چنین بهبود مدیریت سرمایه گذاری و نظارت بر آن فراهم کند.
با توجه به تحولات اخیر صنعت بیمه کشور که رفع تنگناهای موجود و افزایش ظرفیت بیمه گری از جمله چشم اندازهای آینده آن هستند، به نظر می رسد شرایط مناسبی برای توسعه صنعت بیمه در کشور و به ویژه بیمه عمر و پس انداز فراهم شده است.
این امید می رود که با تحقق ظرفیت های جدید ، شکل گیری شرکتهای بیمه تخصصی عمر و رفع نارسایی های موجود ، در آینده شاهد توسعه بیمه های عمر و به دنبال آن افزایش سهم پس اندازهای غیر مالی در بازار سرمایه و تاثیر مثبت آن بر توسعه اقتصادی کشور باشیم .
در این پژوهش سعی بر آن است که بیمه عمر و پس انداز از نقطه نظر اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا شاید با توسعه آن راههای رونق اقتصادی در کشور فراهم آید .
مقدمه :
اصولاً انواع بیمه یک نوع تامین را برای بیمه گذار ایجاد می کند . در بیمه های اشخاص بیمه گر با صدور بیمه نامه برای بیمه گذار آرامش و تامین فراهم می سازد . در بیمه های عمر این تامین علاوه بر جبران نیازهای اقتصادی ، از لحاظ اجتماعی هم حائز اهمیت می باشد در خرید این نوع بیمه نامه بیمه گذار ممکن است تامین آتیه بازماندگانش را در نظر گرفته و اقدام به این کار نماید . و یا بخواهد آتیه خویش را تامین کند . و بدون دغدغه خاطر به زندگی ادامه دهد . که این مورد نیز با دریافت بیمه نامه های عمر به شرط حیات عملی خواهد بود . در بیمه عمر و پس انداز اهداف یاد شده به کاملترین شکل وجود دارند ، یعنی عمر و پس انداز هم باعث تامین آتیه باز ماندگان بیمه شده می شود و هم یک نوع سرمایه را ایجاد می کند . اصولاً در انواع رشته های بیمه ، تعهد بیمه گر مشروط به وقوع حادثه است . به این معنا که باید شرایطی خاص که در بیمه نامه قید شده حادث شود تا منجر به ایفای وظیفه از سوی شرکت بیمه گردد .
در بیمه عمر و پس انداز اگر بیمه شده در طول مدت بیمه فوت کند و یا در پایان زمان بیمه نامه زنده باشد بیمه گر سرمایه را می پردازد و تنها شرط لازم اعتبار بیمه نامه می باشد که وابسته به پرداخت حق بیمه در سر رسید های مقرر خواهد بود . بدین لحاظ این نوع بیمه نامه علاوه بر این که دارای خصوصیت و عنصر تامین بوده ، مشکلات اقتصادی بازمانده ها را پوشش می دهد . و دارای عنصر پس انداز و تشکیل سرمایه نیز می باشد که عنصر بسیار با ارزشی است . در این بیمه بخش زیادی از حق بیمه ها توسط بیمه گر پس انداز می شود که در نهایت این پس اندازها در پایان مدت بیمه نامه ، سرمایه بیمه را تشکیل می دهد . شرکتهای بیمه می توانند سرمایه گذاری های خوبی را با این ذخیره ها انجام داده و به تحقق توسعه اقتصادی در سطح اقتصاد کلان کمک کنند .
توسعه بیمه های عمر بویژه بیمه های عمر انفرادی در کشور ما قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی به هیچ وجه چشمگیر نبود و در سالهای 60 تا 62 بیمه آسیا حدود 1000 فقره از این بیمه نامه صادر کرد. ولی به دلیل پایین بودن نرخ بهره فنی آن چندان مورد استقبال قرار نگرفت.
در سالهای 74-73 بیمه آسیا با همکاری بیمه مرکزی به فکر توسعه این رشته افتاد و بالاخره به این نتیجه رسیدند که نرخ بهره فنی باید تغییر کند تا کاهش قابل توجهی در حق بیمه های پرداختی توسط بیمه گزاران ایجاد شود. تغییر نرخ از 6% به حدود 16% منجر به این کاهش گردید و از آنجا که نرخ بهره فنی 16% نسبتاً با اقتصاد سازگاری داشت تحول جدیدی دربیمه نامه های عمر و پس انداز بوجود آمد.
بیان مسئله:
در مورد بیمه های عمر می بایست ابتدا نیاز اقتصادی اشخاص برای آنها ترسیم شود. در دوره های متفاوت زندگی هر انسانی، نیازهای اقتصادی مطابق با زمان خود را دارد. اگراین نیازهای اقتصادی به وضوح برای او روش گردد فروش بیمه های عمر آسان تر خواهد بود. یک عضو جامعه تا زمانی که نداند نیازش چیست و بیمه های عمر درآینده او و خانواده اش چه کاربردی دارند، انگیزه کافی برای خرید آن را ندارد.
پس مسئله نخست: تبیین نیازهای اقتصادی از طریق شیوه های مناسب است. نمی دانیم که آینده و سرنوشت خانواده مان بعد از ما چه خواهد شد؟ نداشتن یک اهرم حمایتی برای خانواده مثل پدیدن ازیک بلندی است. جامعه جهانی به سرعت به پیر شدن نزدیک می شود یعنی بهداشت مناسب، درمانی کارا، تغذیه خوب به تدریج جامعه را به سوی امید به زندگی طولانی سوق می دهد. پیر بودن جمعیت یک معضل اقتصادی برای جامعه است. بر اساس نموداری که جامعه مستمری بگیر قاره آسیا در آن مورد بررسی قرار گرفته است حجم عظیمی از جمعیت کشور ژاپن در سال 2025م مستمری دریافت می کنند.
به طور کلی فروش بیمه های عمر، یک سری عوامل زنجیره ای را در جامعه ایجاد می کند.
تامین نیاز یک حالت غریزی است. این مورد باید تقویت شود. یک کودک به محض این که دستش را نزدیک آتش می برد، به طور خودکار آن را پس می کشد. تلاش برای تامین در برابر عوامل تهدید کننده خارجی یک غریزه است. کمبود در آمد هم از جمله عوامل خارجی است که موجب تهدید زندگی می شود. چرا یک شهروند ایرانی که در سن 65 سالگی بازنشسته می شود باید دوباره کار کند؟ اما یک شهروند ژاپنی در سن 65 سالگی که بازنشسته می شود، ساکش را بر می دارد و دور دنیا را می گردد و از باقی عمرش لذت می برد. علت این تفاوت در نگرش و در عدم شناخت نیازهای اقتصادی ما است. یکی از آثار تبعی بیمه عمر و پس انداز قبولاندن این مسئله به انسانهاست که این نیاز، نیازی است غریزی. بدترین حالت برای انسان این است که معیارها و استانداردهای زندگی اش تغییر کند. پس باید غریزه ای را که در وجود تک تک مان وجود دارد برای صیانت اقتصادی، خود را تقویت نموده و بدانیم که در مراحل مختلف زندگی چه نیازی داریم.
مورد بعدی سرمایه است. مردم ما تمایل چندانی به پس انداز ندارند. به دلیل این که در فرهنگ اجتماعی عده ای از مردم تاکید شده است؛ هر آن کس که دندان دهد نان دهد. به نظر من این طرز فکرصحیح نمی باشد انسان تا کار و کوشش نکند و آینده نگر نباشد سرنوشتش عرض نمی شود. باید در زمانی که توان کار و امکان فعالیت دارد و دچار فشارهای اقتصادی دوران پیری نشده به فکر پس انداز باشد. وقتی انسان عادت به پس انداز نداشته باشد سرمایه ای را هم نمی تواند گردآوری کند، پس اندازهای کوچک وقتی درسیستم بانکی قرار گیرند برای بانک موثر خواهند بود در حالی که پس اندازهای بانکی با بیمه عمر و پس انداز تفاوت دارند.
شخص اگر یک حساب بانکی دربانک بازکرده و فوت نماید، مانده حساب پس انداز متوفی به وارث او مسترد می گردد، ولی در بیمه عمر و پس انداز اگر اولین مبلغ قسط به بیمه گر پرداخت شده و فوت نمود، سرمایه ثبت شده در بیمه نامه که قبلاً خریده شده است به وارث بیمه گزار پرداخت می گردد. اولین اثر درتامین و گردآوری سرمایه، جنبه اقتصادی آن است. بدین ترتیب که حق بیمه ها موجب تشکیل سرمایه در شرکت بیمه می شود و امکان سرمایه گذاری را ایجاب می کند.
امیدورایم شرکتهای بیمه به انباشتن ذخایر خود در حساب بانکها تحت عنوان سپرده های سرمایه گذاری اقدام نکند زیرا سودهای حاصله ازآن سپرده سرمایه گذاری ها تکافوی مقابله با تورم را نخواهد کرد.
کل حق بیمه دریافت شده توسط 11 کشور جنوب شرقی آسیا، 680 میلیون دلار است. حدود 440 میلیون دلار از این رقم مربوط به حق بیمه عمر می باشد که نزدیک به 82 درصد آنرا فقط کشور ژاپن ایجاد می کند. یعنی ژاپن ها در طول یک دوره 30 سال از غیر ممکن، ممکن ساخته اند. آثار تبعی گردآوری سرمایه به شرکت بیمه باز می گردد، سرمایه گذاری تولید کار و فروش باز خورهای زنجیره ای هستند که در اقتصاد کشور تولید می شود. یکی از آثار سرمایه گذاری مقابله با تورم است. اگر بیمه نامه عمر وپس انداز به نحو صحیحی طراحی شده باشد (به عبارتی ارزشهای افزوده و سود حاصل از آن در نظرگرفته شده باشد) با تورم مقابله می کند.
محصولات که شرکت بیمه طراحی می کند باید جوابگوی نیازهای جامعه باشد. یکی از مشکلات موجود در اقتصاد کشورما تورم است. بیمه نامه ها باید قابلیت کافی داشته باشند تا فروشندگان بتوانند مزایای آن را که متناسب با نیاز آحاد جامعه است توضیح دهند. انسانهای زیادی ممکن است به دلیل بیماریهای طولانی فوت کرده و به دلیل فقدان امکانات مالی، بدهی های بسیاری را برای فرزندان خود باقی بگذارنده از محل سرمایه بیمه عمر می توان هزینه های بیمارستانی، کفن و دفن، اقساط عقب مانده را پرداخت کرد. بنابراین بیمه عمرو پس انداز، هم درزمان حیات و هم در زمان فوت باعث تقویت منابع درآمد خانواده می شود.
در سوئیس سه ستون حفاظتی برای شهروندان وجود دارد. ستون اول بازنشتگی است.
دراین کشور بازنشستگی و مستمری پرداختی بر اساس نرخ تورم سالیانه می باشد، نرخ تورمی که وقتی میزان آن از فردی سوئیس سئوال می شود؟ می گوید متاسفانه یک درصد . کشوری که با در آمد سرانه50 هزار دلار در سال آحاد جامعه آن ثروتمندترین مردم جهان هستند. همین افراد به طور میانگین بین 2 تا 3 بیمه نامه دارند که ستون دوم را تشکیل می دهد. ستون سوم هم تامین اجتماعی است. تامین اجتماعی درکشورهای پیشرفته به این صورت است که شخص در هنگام رسیدن به سن 65 سالگی تحت پوشش دولت قرار می گیرد، بدون این که اجباراً برای دولت کار کرده باشد.
یک عامل مهم در رفع نگرانی های اقتصادی پس انداز کردن برای فرزندانمان می باشد. در کشور های توسعه یافته، هنگامی که بچه ای متولد می شود، والدین بیمه نامه ای برای او می خرند و حدود 17 تا 18 هزار دلار را در مدت 15 سال پرداخت می کنند. زمان سر رسید بیمه نامه سن 65 سالگی اوست. و ارزش آن 5 میلیون دلار است. از زمانی که او به سن بلوغ می رسد تا 65 سالگی جدولی ضمیمه بیمه نامه است که ارزش نقدینگی آن را تعیین می کند. یعنی شخص در سن 25 سالگی ممکن است صاحب 500 هزار دلار شود. در کشورهای توسعه یافته با این گونه از فرزندان حمایت اقتصادی می شود. در حالی که در کشور ما نمی توان چنین سرمای گذاری را به نام فرزندان که همان بیمه عمر به شرط حیات است انجام داد.
در نهایت می توان گفت که بیمه های عمر یکی از شاخصهای رفاه اجتماعی می باشند. هر جامعه ای که در آن بیمه عمر از رشد خوبی برخوردار باشد، از نظر اقتصادی هم پیشرفته است. بیمه نامه های عمرو پس انداز باید با توجه به نیاز بازار سازماندهی می شود. زیرا که امروزه انتظار بیمه گزاران از بیمه عمر و پس انداز با گذشته فرق کرده است. قبلاً صحبت از تامین حداقل معیشت بود ولی امروزه بحث رفاه در ایام پیری مطرح است. به همین خاطر است که از بیمه نامه های عمر و پس انداز در کشورهای آسیای جنوب شرقی و یا در کشورهای اروپای و آمریکای این قدر استقبال می شود. از طرفی سیستمهای اجتماعی دولتی، جوابگوی نیازهای بشر نمی باشند. یعنی تامین اجتماعی نه تنها در کشور ما بلکه در کشورهای پیشرفته هم تکافو نمی کند. وظیفه اینها تامین حداقل برای بیمه گزاران است .
کسانی که یک عمر کار کرده اند، یک مستمری بازنشستگی از تامین اجتماعی دولت می گیرند. راه حال پیشنهادی، بیمه عمرو پس اندازاست. که به عنوان طرحهای تکمیلی، دولتها مردم را به خرید بیمه نامه ای عمر تشویق می کنند. دولت سیاست تشویقی هم دارد و آن اعمال معافیتهای مالیاتی است.
اما تا زمانی که این بیمه عمر تکمیلی در بازار سرمایه رقابت نباشد، کارایی لازم را ندارند.
بحث دیگر، محدودیت شرکتهای بیمه با توجه به ساختار دولتی آنها است. آنها نمی توانند در هر جایی سرمایه گذاری کنند. بازار سرمایه موجود مسائل خاصی را تحمیل کرده است یعنی ساختار بازار سرمایه برای سرمایه گذاری ذخایر ریاضی در مقایسه با سایر کشورها و برطبق آمار کارایی لازم را ندارد.
با توجه به مطالب گفته شده و بر اساس تجربه ای که طی سالیان متمادی تقریباً از آغاز بیمه عمر و پس انداز تاکنون در برخورد رودرور با بیمه گزاران کسب شده است باید گفت . استقبال هموطنان عزیز از بیمه های عمروپس انداز بسیار مناسب است. به خصوص اگر شرکتهای بیمه به نیازهای آنان توجه نموده و مطابق خواسته های آنان بیمه عمر و پس انداز را با مزایای متنوع ارائه نمایند.
با توجه به استقبال گسترده مردم و بیمه گزاران وظیفه شرکتهای بیمه در آموزش فرهنگهای بیمه های عمر و پس انداز وظیفه ای مهم و خطیر می باشد و بایستی آنها علاوه بر ارائه طرحهای متنوع با نرخ های حق بیمه مناسب، چه از نظر نرخ بهره فنی و چه از نظر نرخهای مرگ و میر به توسعه و گسترش خدمات خود نیز بپردازند. و تسهیلات بیشتری در خصوص جمع آوری اقساط حق بیمه و… را برای بیمه گزاران خود فراهم نمائید.
با توجه به شرایط اقتصادی کشور به نظر می رسد پرداخت مناسب و به موقع مشارکت در منافع حاصل از سرمایه گذاری های مطمئن ذخایر ریاضی موجب تشویق بیمه گزاران به حفظ بیمه نامه های آنان گردیده و باعث افزایش تعداد بیمه نامه های عمر و پس انداز نیز می گردد.
اهمیت تحقیق :
درباره صنعت بیمه زیاد صحبت شده است اما نگاهی به آن، بیشتر از نظر اقتصادی، شاید خالی از لطف نباشد. اقتصاد یکی از شاخه های علوم اجتماعی می باشد. و فعالیتهای اقتصادی هم چنین به نفع جامعه خواهد بود، بیمه نیز در کشورهای مختلف به چنین جایگاهی رسیده است که می تواند با ایجاد اطمینان در مجموعه عوامل اقتصادی، نقش کلیدی در توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور ها ایفا کند. در کشور ما بیمه به لحاظ سابقه تاریخی و به سبب مشکلات خاصی که با آن دست به گریبان بوده تا به حال نتوانسته آن طور که باید و شاید توسعه پیدا کند وبیمه عمرو پس انداز که در اواخر سال 75 با تفکر توسعه اقتصادی خانواده و اجتماع و برای ایجاد آرامش خاطر مردم وارد مجموعه بیمه شد از این قاعده مستثنی نمی باشد.
ممکن است یکی از دلایل عدم رشد مورد نظربیمه عمرو پس انداز بحث اقتصادی آن باشد که می بایست خریداران این بیمه از آن آگاه باشند تا در تصمیم گیری بتوانند بیمه گذاران را یاری دهد اما با توجه به تورم موجود در جامعه و با ضعف اطلاعاتی مجموعه ارائه کنندگان بیمه های عمرو پس انداز از قبیل کارگزاران، نمایندگان و کارکنان هنوز نقش اقتصادی این بیمه نامه در جامعه آن طور که باید و شاید تبیین نشده است. لذا در این تحقیق سعی براین است که ضمن بررسی دلایل دیگری که ممکن است در عدم رشد مورد نظر بیمه عمرو پس انداز نقشی داشته باشند موانع موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و راهکارهای لازم ارائه گردد. نکته مهم دیگری که صنعت بیمه باید توجه زیادی به آن داشته باشد این که با عملکردهای صحیح خود در افزایش اطمینان مردم به بیمه گام مثبتی برداشته و بتواند با ارائه اطلاعات به موقع و قابل اتکا جامعه را به سمت انواع بیمه سوق دهد، تا با تجمع سرمایه های اندک بتوان به اهداف متعالی جامعه در توسعه اقتصادی دست یافت. از طرف دیگر با توجه به روال معمول سایر کشورها که در سرمای گذاری ها از صاحبان منافع نظر سنجی در مورد میزان و مکان سرمایه گذاری به عمل می آید مناسب خواهد بود که در کشورهای در حال توسعه نیز این قاعده اعمال گردد. لذا جهت دسترسی به چگونگی عملکرد شرکتهای بیمه ایرانی نیاز به پژوهشهایی در این زمینه ها احساس می شود که در این تحقیق سعی شده است در حّد توان به مسائل فوق پرداخته شود. در سال 1377 کل حق بیمه تولید شده در جهان بالای 2 هزار میلیارد دلار بوده است. از این میزان 90 درصد به کشورهای پیشرفته صنعتی تعلق دارد که 30% از مجموع حق بیمه جهان در ژاپن تولید می شود. حق بیمه سرانه در ژاپن در سال یاد شده از 5000 دلار فراتر رفته و این در مقایسه با تولید ناخالص ملی سرانه کشورهای در حال توسعه رقم بسیار بالایی است.
نکته جالب این که از این 2هزار واندی میلیارد دلار حق بیمه تولید شده. در جهان، 58 درصد آن مربوط به بیمه های زندگی است یعنی بیمه هایی که برای آینده، طراحی می شود و بیشتر جنبه پس اندازی دارد. این نوع بیمه به دلیل این که در مورد حوادث، بیماریها، آینده فرزندان و…. پیش بینی های لازم را به عمل می آورد، موجب رفاه است و امید به زندگی را در جوامع مختلف افزایش می دهد و اثر مثبت بر زندگی اجتماعی مردم دارد.
در مقابل، در کشورهایی که بازار سرمایه ضعیفی دارند نسبت حق بیمه زندگی به تولید ناخالص داخلی در آنها خیلی پایین است. بنابراین کشورهای که توانسته اند بازار سرمایه خود را توسعه دهند به بیمه های زندگی اهمیت بیشتری داده اند. (چرا که خصلت پس اندازی دارد، بیشتر برای آینده است و کمتر به دولت تکیه دارد). به عبارت دیگر، کشوری که از نظام تامین اجتماعی دور شده است این نسبت بیشتر و در کشوری که به نظام تامین اجتماعی متکی باقی مانده این نسبت کمتر است.
در کشور ما درصد حق بیمه زندگی خیلی پایین است: 10 درصد مجموع حق بیمه ای که توسط بیمه گزاران پرداخت می شود یعنی نسبت حق بیمه به تولید ناخالص داخلی= 55/0 صدم درصد.
بنابراین نسبت حق بیمه زندگی به تولید ناخالص داخلی=05/0 درصد.
با این حساب چنین نتیجه گیری می شود که دو مشکل داریم:
1-نسبت کل حق بیمه در کشور ما پایین است .
2-نسبت حق بیمه. بالاخص بیمه زندگی که نقش کلیدی در توسعه بیمه در جهان دارد.، در کشور ما در مقایسه با دیگر رشته های بیمه بسیار پایین است. نکته مهم دیگر، فعالیت بیمه در بازار سرمایه است .
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، بازار سرمایه را منابع بیمه ای می چرخانند، و به مراتب از بانکها مورد اعتمادترند، ولی در کشور ما به علت عقب ماندگی بیمه، نظام بانکی قوی تر می باشد. علت این که حجم بیشتر منابعی که در اختیار بانکهاست دولتی و مطمئن بودن آنهاست. می توان تصور کرد که اگر بیمه بتواند فعال تر در صحنه ظاهر شود و به بازار سرمایه کمک کند چه اندازه می تواند در اقتصاد نقش ایفا کند. ولی متاسفانه بیمه در کشور ما بقدری کم اهمیت است که وقتی صحبت از بازار سرمایه می شود هیچ صحبتی از بیمه به میان نمی آید، حتی در بین مسئولان رده بالای کشور. در حالی که در دنیا نقش اول را بیمه ایفا می کند به طوری که بسیاری از بانکها متعلق به شرکتها و صاحبان بیمه ها هستند.
الزامات توسعه بیمه در ایران:
نخست، رابطه بین توسعه بیمه و رشد اقتصادی: مطالعات اقتصادی سنجی نشان می دهند که توسعه بیمه در پیوند توسعه فعالیتهای اقتصادی است. پس ابتدا اقتصاد باید پیشرفت کند تا بیمه نیز بتواند پیشرفت داشته باشد.
دوم، گسترش فرهنگ بیمه: کشور ایران از جمله کشورهایی است که فرهنگ تقدیر و سرنوشت در آن حاکم می باشد و به دلیل این طرز تلقی است که مردم روی خوشی به بیمه نشان نمی دهند. این جمله را بارها از زبان بعضی از مردم شنیده ایم (اتفاقی نیفتاده و انشاا… هم حادثه ای روی نمی دهد).
سوم، لازمه توسعه بیمه این است که ساختار مناسب داشته باشد. ساختارها، ساختار مناسب توسعه بیمه نیست. بیمه عمل فروش است نه خرید. بازاریابی ، ارائه خدمت با کیفیت بهتر، عرضه خدمات متنوع تر و شناخت نیاز های مردم، عملی میباشد که از عهده بیمه خصوصی بهتر برمی آید. ورود بخش خصوصی به صنعت بیمه رقابت را گسترش می دهد.
چهارم، وجود این تصور ذهنی غلط در مردم که دولت باید همه چیز را برای آنان تامین کند.
و این نقش مرکزی باید هزینه همه حوادث نا مترقبه مثل زلزله ، سیل ، خشکسالی و طوفان را متقبل شود . و همین طور باید هزینه همه خسارتها را جبران کند و …
در پایان با توجه به موارد ذکرشده به نظر می رسد که اهمیت تحقیق پیرامون نقش بیمه و به خصوص بیمه عمر و پس انداز در توسعه اقتصادی بیان شده باشد تا شاید انشالله منجر به رفع موانع موجود و در نتیجه توسعه این نوع بیمه نامه در جامعه باشد .
اهداف تحقیق :
در حالی که در اقتصاد های درحال توسعه و پیشرفته نقش بیمه تعیین کننده است و بدون بکار گیری آن ، تحولات شگرف بشری تحقق نمی یابد ، در کشورمان ، بیمه هنوز ازجمله انتظار های ملی تحقق نیافته است . صنعت بیمه به سبب توان بالقوه ای که در فراهم ساختن زمینه های مناسب برای سرمایهگذاری های کلان دارد در حفظ حقوق بیمه گذاران و درنیل به رشد و توسعه اقتصادی کشور اهمیت فراوان دارد . لذا وظیفه صنعت بیمه، به منزله موسسه مالی این است که توان و قدرت خویش را در ارائه تامین، تشکیل سرمایه و تقویت بنیه سرمایه گذاری اقتصادی جامعه نشان دهد و ثابت کند که بازیافت موفقیت و قدرت ملی به اهداف کلان اقتصادی صنعت موثر است. دستیابی به این اهداف جز با توسل به مدیریت صحیح سرمایه گذاری ها ممکن نیست. این امر نه تنها به ارائه خدمات بیمه ای با نرخ های پایین تر منجر می شود بلکه موجبات ارتقای سطح کیفی خدمات بیمه ای را فراهم می آورد و در سطح کلان اقتصادی افزایش رفاه عمومی و اثرهای ضد تورمی را در پی خواهد داشت.
امروزه بر کسی پوشیده نیست که یکی از عوامل اصلی و مهم رشد و توسعه اقتصادی یک کشور افزایش سرمایه گذاری های مولد در آن جامعه و رابطه مستقیمی است که بین توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری های مولد در آن جامعه و رابطه مستقیمی است که بین توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری وجود دارد. این مطلب به ویژه در کشوری چون ایران با مشخصه هایی نظیر بازسازی و نوسازی ظرفیت های تولیدی، افزایش تولید ناخالص ملی، فراهم کردن اشتغال های مولد و هدایت اقتصاد از فعالیت های غیر مولد به مولد، کاهش وابستگی در زمینه استراتژیک و دست آخر اعمال سیاستهای خصوصی سازی و مهار تورم از طریق افزایش تولید، حائز اهمیت است.
در کشور ما غیر از بانک ها که به اصطلاح تامین کننده اعتبارات کوتاه مدت یا میان مدت واحدهای اقتصادی شناخته می شوند بیمه نیز به منزله یک منبع مهم تامین مالی و سرمایه گذاری نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می کند. به این ترتیب سرمایه گذاری از محل ذخایر فنی یکی از وظایف مهم شرکت بیمه است.
بنابراین صنعت بیمه گذشته از عملکرد ویژه خود یعنی تامین و جبران خسارت می تواند به صورت یک منبع تامین مالی و سرمایه گذاری نقش مهمی در اقتصاد ایفا کند. در این موسسات انتخاب طرحهای سرمایه گذاری، اهمیت بسیار دارد چرا که تصمیم گیری در زمینه سرمایه گذاری تابع عوامل پیچیده ای است. مدیران سرمایه گذاری از یک سو باید هم زمان به سه عامل سوددهی، قابلیت تبدیل به پول نقد و اطمینان از اصل سرمایه توجه داشته باشند و از سوی دیگر، منابع مالی این شرکت از نظر قابلیت استفاده در سرمایه گذاری دارای خصایص ویژه ای است. افزون بر این سرمایه گذاری از محل ذخایر فنی تابع مقررات و محدودیت های خاص است.
با توجه به مسائل مطرح شده می توان اهداف اصلی و اساس تحقیق را به شرح زیر بر شمرد:
1-شرکتهای بیمه سرمایه های حاصل از بیمه عمر و پس انداز را در مناسب ترین نقاط سرمایه گذاری بکار گیرند تا جامعه به اهداف مورد نظر برسد.
2-نحوه حسابداری و اعلام نتایج سرمایه گذاری به بیمه گزاران به چه شکل خواهد بود و بهترین روش ارائه اطلاعات به آنها کدام است.
3-شرکتهای بیمه و نمایندگان آنها خود از اطلاعات کافی جهت آگاه نمودن بیمه گزاران برای تصمیم گیری مناسب برخوردار باشند.
4-آیا با توجه به تورم دو رقمی آحاد مختلف جامعه از آن استقبال خواهد نمود؟
فرضیات تحقیق:
فرضیه اهم:شرکتهای بیمه امکان بهره برداری اقتصادی مناسب از ذخایر بیمه عمر و پس اندار را ندارند.
فرضیات اخص:
1-نمایندگان شرکتهای بیمه اطلاعات لازم از ماهیت بیمه عمر و پس انداز جهت ارائه به بیمه گزاران دارا نمی باشند.
2-بیمه عمر و پس انداز نقش مستقیم در توسعه اقتصادی خانواده ها و اجتماع دارد.
3-بین ارائه اطلاعات مفید و قابل اتکا توسط کارگزاران و نمایندگان بیمه و استقبال مردم از بیمه های عمر و پس انداز ارتباط معنی داری وجود دارد.
4-بین آگاهی بیمه گزاران از نحوه سرمایه گذاری ذخایر بیمه عمر و پس انداز و استقبال عمومی از این بیمه ارتباط مستقیمی وجود دارد.
5-بین استفاده از نقطه نظرات بیمه گزاران در نحوه سرمایه گذاری ذخایر فنی بیمه عمر و پس انداز و توسعه آن رابطه معنا داری وجود ندارد.
6-بین ارائه اطلاعات مفید از طریق رسانه های عمومی و استقبال جامعه از بیمه های عمر و پس انداز ارتباط مستقیم وجود دارد.
روشهای مطالعه و جمع آوری اطلاعات:
1-نمونه گیری
معمولاً چه از نظر مدت زمانی که باید به بررسی ویژگیهای بیمه گزاران بیمه عمر صرف شود و چه از نظر بودجه و اعتباراتی که برای این مهم باید صرف شود و چه از نظر نیروی انسانی و تخصصی که مورد نیاز این بررسی می باشد بررسی ویژگی کل بیمه گزاران ممکن نیست. لذا باید در چنین مواقعی افرادی را به عنوان نمونه جمعیت آماری (بیمه گزاران عمر) انتخاب نمائیم تا انواع بررسی ها روی آنها صورت بگیرد و نتیجه حاصله از بررسی در مورد افراد نمونه را با احتمال خطای بسیار اندک به جمعیت آماری تعمیم دهیم.
بنابراین منظور از نمونه گیری در این تحقیق غیر تصادفی است که تعدادی از بیمه گزاران بیمه عمر که در کرج زندگی می نمایند را انتخاب کرده و پرسشنامه توسط آنها تکمیل گردیده است. با توجه به مطالبی که مطرح شد جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه ها از طریق"بیمه مرکزی" انجام پذیرفته و از نظرات بیمه گزاران بالفعل بیمه عمر و پس انداز به وسیله "پرسشنامه" استفاده می شود.
2-پرسشنامه:
پرسشامه ابزاری متداول برای مشاهده داده ها می باشد و ممکن است محقق با پاسخگویان در ارتباط باشد و یا هزاران کیلومتر از هم فاصله داشته باشند.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
برای این پژوهش پرسشنامه ای با 15 سوال تنظیم شده که از شماره 1 تا 13 دارای چندین گزینه می باشد که با علامت (*) هریک از پاسخگویان یکی از گزینه ها را بایستی انتخاب کنند. (پرسشنامه بسته)
سوال 13 و 14 اولویت بندی شد. از شماره 1 تا 5 بدین صورت که هر یک از پاسخگویان در هر یک از موارد سوال یکی از اعداد 1 تا 5 را نسبت می دهند که شماره 1 بالاترین انگیزه و شماره 5 پایین ترین انگیزه می باشد و بدین ترتیب تمام موارد را از 1 تا 5 اولویت بندی می کنند.
سوال 15 از پرسشنامه باز استفاده شده بدین صورت که محدودیتی در پاسخ دادن به سوال وجود ندارد و پاسخگو می تواند بدون محدودیت هر راهکاری که برای توسعه بیمه عمر به ذهنش می رسد را بیان کند.
روش تحقیق:
ادبیات وچهار چوب نظری تحقیق کتابخانه ای و پیمایشی است و آزمون فرضیه ها از طریق استقرایی و با تکنیک آماری آزمون یک دامنه صورت می پذیرد. منظور از تحقیق پیمایشی عبارت است از جمع آوری اطلاعات درباره افراد و گروهها و اجتماعات از طریق مصاحبه، پرسشنامه.
قلمرو تحقیق:
در مورد قلمرو موضوع تحقیق لازم به ذکر است که بیمه های زندگی شامل:
بیمه عمر به شرط فوت، بیمه های عمر به شرط حیات، بیمه حوادث خانواده و حوادث انفرادی می باشد که چندین سال است که در ایران توسط شرکتهای بیمه ارائه می گردد. ولی با توجه به نیاز جامعه و تشخیص درست شرکتهای بیمه در مورد توسعه اقتصادی جامعه، بیمه عمر و پس انداز که به درستی در رسیدن به اهداف اقتصادی کمک شایانی می کند از دی ماه سال 75 شروع شده و اولین بیمه نامه در بهمن همان سال صادر گردیده است و فعالیت اصلی خود را از ان زمان شروع و تا کنون نیز ادامه دارد.
قلمرو زمانی پژوهش از سال 78 لغایت 83 می باشد.
قلمرو مکانی پژوهش:
شرکتهای بیمه ایران در کرج و بیمه مرکزی می باشد. ،
متغیرهای عملیاتی:
ارائه اطلاعات مفید و قابل اتکا توسط فروشندگان بیمه عمر و پس انداز متغیر مستقل و بیمه گزاران بالفعل بعنوان متغیر وابسته تعیین شده است.
محدودیت های تحقیق:
از محدودیتهای تحقیق می توان به دقیق نبودن خسارتهای مورد محاسبه اشاره نمود بدین جهت که شرکتهای بیمه هرگونه مبلغ پرداخت شده را به عنوان خسارت ثبت می کنند و این موضوع که مبلغ داده شده به افراد مختلف از چه محلی و برای کدام هدف می باشد را نادیده می گیرند و در این رابطه موارد مشخص زیر را باید محدودیتهای اصلی به حساب آورد.
1-وام دریافت شده توسط بیمه گزاران که از امتیازات برجسته بیمه عمر و پس انداز می باشد و در اصل از محل ذخایر فنی این بیمه نامه صورت می گیرد و طی مدت معینی با سود بیشتر از نرخ اعمال شده برای ذخایر به حساب شرکتهای بیمه عودت داده می شود در دفاتر شرکتهای بیمه به عنوان خسارت ثبت می شود که همین موضوع باعث می شود تا نسبت های به دست آمده در رابطه با ضریب خسارت دقیق نباشد.
2-سرمایه های پرداخت شده به استفاده کنندگان پس از فوت بیمه شده نیز به عنوان خسارت در دفاتر ثبت می شود در صورتی که بخشی از این سرمایه قبلاً به وسیله بیمه گزاران در قالب حق بیمه به حساب شرکت بیمه واریز شده است. و درآمد حاصل از سرمایه گذاریها نیز به آن اضافه گردیده است.
لذا همین مسئله نیز دلیل محکم دیگری برای دقیق نبودن خسارتهای ثبت شده و در نتیجه ضرایب محاسبه شده می باشد.
3-یکی دیگر از محدودیت های تحقیق عدم توانایی یا به نوعی می توان گفت عدم تمایل شرکتهای بیمه برای ارائه اطلاعات جامع از بیمه های عمر و پس انداز در ارتباط با تعداد بیمه نامه های بازخرید شده و بیمه نامه های معلق می باشد.
تعاریف عملیاتی:
توضیح:
منظور از بیمه نامه های معلق، بیمه نامه هایی است که به دلیل گذشت بیش از 1 ماه از سر رسید آخرین قسط پرداختی پوشش اصلی آن یعنی بخش فوت از بین رفته است.
تعریف بیمه:
ماده 1 قانون بیمه مصوب 1316 هـ .ش بیمه را بدین صورت تعریف می کند:
بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده و یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گزار، وجهی را که بیمه گزار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه نامند.
منابع و مآخد:
1-اوبر، ژاک لوک، بیمه عمر و سایر بیمه های اشخاص. ترجمه جانعلی محمود صالحی، بیمه مرکزی ایران. چاپ اول 1372.
2-تاجدار، سیدرسول " بررسی علل عدم رشد بیمه عمر در ایران" دانشکده مدیریت دانشگاه تهران پایان نامه سال 1375.
3-جوهریان، محمدولی، بیمه عمر انتشارات بیمه ایران. چاپ اول تهران 1373.
4-کریمی، آیت، کلیات بیمه.
5-کریمیان، محمد تقی، "بررسی علل عدم رشد بیمه های اشخاص درایران" کتابخانه بیمه مرکزی پایان نامه 1371.
پاسخگوی گرامی:
با عرض سلام
هدف از این پرسشنامه بررسی نقش بیمه عمر و پس انداز در اقتصاد خانواده و اجتماع در ایران می باشد. بدون شک حوصله شما در پاسخ دقیق و صحیح به سوالات پرسشنامه می تواند به اعتبار این پژوهش بیافزاید. امید می رود که از نتایج این تحقیق کلیه شرکتهای بیمه و بیمه گزاران بیمه های عمر و پس انداز بهره گیرند.
خواهشمند است پاسخی را که به بهترین وجه بیانگر اندیشه و عقیده شماست با علامت (*) در یکی از گزینه های هر سوال مشخص نمائید.
مجدداً از فرصتی که در اختیار این پژوهش قرار می دهید سپاسگذارم.
با تشکر
فاطمه گل محمدی
1-جنس:
زن ( مرد (
2-سن:
20 تا 28 سال ( 29 تا 37 ( 38 تا45 ( 46 تا53 ( 54تا 65 (
3-سطح تحصیلات:
بیسواد ( زیر دیپلم ( دیپلم یا فوق دیپلم ( لیسانس ( بالاتر از لیسانس (
4-شغل
کارمند بخش خصوصی ( کارمند دولت ( آزاد ( خانه دار (
5-میزان درآمد ماهیانه:
60000 تا 90000 تومان ( 90001 تا 120000 تومان (
120001 تا 150000 ( بالاتر از 150000 (
6-تا چه حد با بیمه عمر و پس انداز آشنائید؟
خیلی زیاد ( زیاد ( متوسط ( کم ( خیلی کم (
7-ارائه اطلاعات مفید و قابل اتکا توسط کارگزاران و نمایندگان بیمه را تا چه حد در استقبال مردم از بیمه های عمر و پس انداز موثر می دانید؟
خیلی زیاد ( زیاد ( متوسط ( کم ( خیلی کم (
8-تا چه میزان به شرکتهای بیمه در خصوص عمل به تعهدات خود در مورد بیمه عمر و پس انداز اعتماد دارید؟
خیلی زیاد ( زیاد ( متوسط ( کم ( خیلی کم (
9-نقش بیمه عمر را در توسعه اقتصادی خانواده ها و اجتماع تا چه حد موثر می دانید؟
خیلی زیاد ( زیاد ( متوسط ( کم ( خیلی کم (
10-به نظر شما نمایندگان بیمه تا چه میزان دارای اطلاعات لازم از ماهیت بیمه عمر می باشند؟
خیلی زیاد ( زیاد ( متوسط ( کم ( خیلی کم (
11-میزان اطلاع شما از نحوه سرمایه گذاری دخائر بیمه عمر و پس انداز در شرکتهای بیمه چقدر است؟
خیلی زیاد ( زیاد ( متوسط ( کم ( خیلی کم (
12-اولین بار از چه طریقی با بیمه عمر آشنا شدید؟
تبلیغات شرکتهای بیمه در روزنامه و مجلات (
تبلیغات شرکتهای بیمه در صدا و سیما (
بحث و تبادل نظر با دوستان و آشنایان (
بحث و تبادل نظر با نمایندگی یا کارگزار بیمه (
13-"لطفاً انگیزه شخصی خود را از خرید "بیمه نامه عمر و پس انداز" با شماره 1 تا 5 اولویت بندی کنید.
1-بالاترین انگیزه 5-پائین ترین انگیزه
آینده نگری و دوراندیشی ام حکم می نماید که بیمه نامه عمر خریداری کنم (
علاقه و احساس تعهد نسبت به افراد تحت تکفل (
امکانات مالی فعلی و احتمال کاهش یا قطع آن در آینده (
اعتماد و اطمینان نسبت به شرکتهای بیمه (
شناخت و قبول بیمه به عنوان یک ابزار سرمایه گذاری و تامین آینده (
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار 1
مقدمه 5
بیان مسئله 7
اهمیت تحقیق 14
اهداف تحقیق 19
فرضیات تحقیق 22
روشهای مطالعه و جمع آوری اطلاعات 23
تجزیه و تحلیل 24
روش تحقیق 25
قلمرو تحقیق 25
متغیرهای عملیاتی 26
محدودهایتهای تحقیق 26
تعاریف عملیاتی 28
منابع و مآخذ 29
1
1