بررسی تحقیق ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی استان تهران با استفاده از روش ترکیبی


دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
بخش مدیریت

ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی استان تهران با استفاده از روش ترکیبی دلفی و تصمیم گیری چند معیاره

توسط:
میلاد فهیمی

استاد راهنما:
دکتر مسلم علی محمد لو

شهریور ماه 1393

حاصل کارم را تقدیم میکنم به:
مادر عزیز و فداکارم: که نیمی از وجودش ، ایثار و گذشت کامل است و نیمی دیگر عشق و محبت
پدر عزیز و بزرگوارم: که دل دریائیش آموزگار چگونه زیستنم بود
برادر و خواهر مهربانم: که سلامتی و موفقیتشان آرزوی همیشگی من است
خواهر زاده هایم : فاطمه و محدثه
برادرزاده ام: حدیثه
و تمامی کسانی که تا این مرحله از زندگی همواره حامی بنده بوده اند و برای موفقیت من از هیچ کمکی دریغ نکردند.

تشکر و سپاسگزاری:
خدای را سپاس که به من توفیق اعطا نمود که تحقیق حاضر را به انجام برسانم. در راستای انجام این تحقیق همواره مورد لطف و عنایت عزیزانی بوده ام که بر خود لازم می دانم مراتب قدردانی خود را نسبت به آنان ابراز نمایم.
با خالصانه ترین مراتب تقدیر و تشکر از:
– استادان ارجمند راهنما و مشاور، جناب آقای دکتر مسلم علیمحمدلو و جناب آقای دکتر علی محمدی که همواره در طی این پژوهش دلسوزانه دانش و تجربیات ارزنده خویش را جهت به سرانجام رسیدن این پژوهش در اختیار اینجانب قرار دادند.
– مدیریت محترم گروه مدیریت دانشگاه شیراز ، جناب آقای دکتر حبیب الله رعنایی که همواره بنده را مورد لطف و محبت خود قرار داده اند.
– استادان محترم گروه مدیریت دانشگاه شیراز که همواره از دریای علم و معرفتشان بهره برده ام.
– کارشناسان محترم گروه مدیریت، سرکار خانم حریرچی و سرکار خانم اسلامی که همواره موجبات تسهیل کارها را فراهم نموده اند.
– خبرگان محترم داخلی و خارجی دلفی که در جهت ارائه مدل بومی با سعه صدر با پژوهشگر همکاری داشتند.
– تمامی دوستان عزیزم که صمیمانه بنده را در انجام پژوهش حاضر یاری نموده اند
از ایزد منان توفیق روزافزون برای تمامی این عزیزان و سروران آرزو دارم.
میلاد فهیمی تابستان 1393

چکیده
ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی استان تهران با استفاده از روش ترکیبی دلفی و تصمیم گیری چند معیاره

توسط:
میلاد فهیمی
امروزه توجه به فرصتها و تهدیدهای موجود در عرصه صنعت و تجارت و ارزیابی توان صنایع و شرکتها در رویارویی با عدم قطعیتها و ریسکهای موجود ضروری و مهم بوده و مدیریت ریسکهای زنجیره تامین بسیار حائز اهمیت میباشد. مدیریت ریسک، فرایند شناسایی عوامل ریسک، ارزیابی آنها و برنامه ریزی برای کاهش اثرات نامطلوب ریسکها می‏باشد. ارزیابی ریسک یکی از مراحل مهم مدیریت ریسک بوده و با توجه به وجود ریسکهای فراوان و نیز لزوم صرف بهینه منابع در زنجیره تامین، اهمیت زیادی دارد و نادیده گرفتن آن و حتی اجرای ناقص این فرایند ممکن است خسارات جبران ناپذیری را بر بخشهای مختلف زنجیره وارد کند. ارزیابی و رتبهبندی بندی ریسک، برتری هر ریسک را بر اساس شاخصهای مرتبط مشخص کرده و در نتیجه امکان ارایه پاسخ مناسب برای هر ریسک فراهم میگردد.
هدف این پژوهش، از یک طرف شناسایی و اولویت بندی ریسکهایی است که در صنعت لوازم خانگی استان تهران موجود است و از طرف دیگر رتبه بندی شرکت های منتخب تولید کننده لوازم خانگی در استان تهران می باشد. برای شناسایی ریسک ها در ابتدا مدلی عمومی در ریسک زنجیره تامین مبنا قرار داده شده است که 45 ریسک را معرفی کرده و به همراه 5 ریسک معرفی شده توسط خبرگان، به عنوان مدل مفهومی پایان نامه قرار داده شده است. این 50 ریسک توسط 10 خبره با رویکرد دلفی ارزیابی شده و در نهایت 31 ریسک که در صنعت لوازم خانگی احتمال وجود آن می رفت، شناسایی شدند. سپس ریسک های شناسایی شده با روش DANP ارزیابی شدند و ریسک تکنولوژی به عنوان مهمترین ریسک معرفی شد. در نتایج ویکور نشان داد شرکت امرسان و بعد از آن آبسال به عنوان کارخانه هایی که کمترین ریسک را در زنجیره تامینشان داشتند، معرفی شدند.
واژگان کلیدی: ارزیابی ریسک، زنجیره تامین، لوازم خانگی استان تهران، دلفی، DANP، ویکور

فهرست مطالب
چکیده ا
1-1-مقدمه 2
1-2- بیان مسئله 2
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش 3
1-4- اهداف تحقیق 4
1-5- سوالات پژوهش 4
1-6- متغیرهای پژوهش 4
1-7-موانع و محدودیت های تحقیق 5
1-8- خلاصه فصل 6
2-1- مقدمه 8
2-2- بخش اول 8
2-2-1- زنجیره تامین 8
2-2- 2- تعریف زنجیره تامین 9
2-2-3- فرایندهای اصلی در هر زنجیره تامین 10
2-2-4- یکپارچگی زنجیره تامین 10
2-2-5- معیارهای عملکرد زنجیره تامین 11
2-2-5-1- معیارهای کمی 11
2-2-5-2- معیارهای کیفی 12
2-2-6- مدل های زنجیره تامین 13
2-2-6- 1- مدل SCOR 13
2-2-6- 2- مدل میلتنبرگ 14
2-2-7- مفهوم مدیریت زنجیره تامین 15
2-2-8- مولفههای مدیریت زنجیره تامین 15
مدیریت لجستیک در زنجیره تامین 15
2-2-9- عناصر مدیریت زنجیره تامین 17
2-2-10- ساختار زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی 18
2-3- ریسک 19
2-3-1- تعریف ریسک 19
2-4- ریسک در زنجیره تامین 21
2-4- 1- تعریف ریسک در مدیریت زنجیره تامین 21
2-4-2- انواع کلی ریسک در زنجیره تامین 22
1-ریسک های خارجی 23
2- ریسک های داخلی 23
2-4-3- مدیریت ریسک زنجیره تامین 24
2-5- مدلهای تصمیمگیری چند معیاره 25
2-5-1- مدلهای تصمیمگیری چند هدفه 25
2-4-2- مدل های تصمیم گیری چند شاخصه 26
2-4-3- بیمقیاس سازی 28
2-4-3-1- بیمقیاس سازی با استفاده از اقلیدسی 28
2-4-3-2- بیمقیاس سازی خطی 28
2-4-3-3- بیمقیاس سازی فازی 29
2-4-4- دستهبندی متدهای MADM 29
2-4-4-1-مدلهای جبرانی 30
2-4-4-2- مدلهای غیرجبرانی 30
2-5- پیشینه پژوهش 30
2-5-1- پیشینه ارزیابی ریسک زنجیره تامین 30
2-5-1-1- پیشینه داخلی 30
2-5-1-2- پیشینه خارجی 31
2-6- جمع بندی پیشینه و چهارچوب نظری پژوهش: 41
2-7- خلاصه فصل 43
فصل سوم: روش شناسی پژوهش 44
3-1- مقدمه 45
3-2- روش تحقیق 45
3-3- جامعه آماری 45
3-4- روش و طرح نمونه برداری 46
3-5- حجم نمونه و روش محاسبه 46
3-5-1- حجم نمونه برای گروه دلفی (تعداد خبرگان) و تعیین درجه اهمیت شاخصها: 46
3-5-2- حجم نمونه برای کارخانه های لوازم خانگی: 47
3-6- مراحل و فرایند اجرای پژوهش 48
3-7- ابزار گردآوری داده ها 48
3-8- روش های تجزیه و تحلیل داده ها 49
3-8-1- روش دلفی 49
3-8-1-1- شیوه به کارگیری دلفی 50
3-8-2- DEMATEL 51
3-9- نرم افزار های مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات پژوهش 61
3-10- بررسی وضعیت صنعت لوازم خانگی در ایران 61
3-11- خلاصه فصل 61
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 62
4-1- مقدمه 63
4-2- مرحله اول : شناسایی ریسک های موجود در زنجیره تامین لوازم خانگی 63
4-2-1- مراحل دلفی 65
4-2-1-1- دور نخست دلفی 65
4-2-1-2- دور دوم دلفی 67
4-2-1-3- دور سوم دلفی 68
4-3- مرحله دوم: بررسی درجه اهمیت و وزن ریسک های زنجیره تامین لوازم خانگی 69
4-3-1- بررسی درجه اهمیت ابعاد 71
4-3-2 – بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف عرضه 73
4-3-3- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف تولید 75
4-3-4- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف تقاضا 76
4-3-5- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف تهیه و توزیع 78
4-3-6- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف اطلاعات 79
4-3-7- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف محیط 81
4-3-8- جدول تلفیقی درجه اهمیت مولفه ها به تفکیک ابعاد و وزن کلی مولفه ها به همراه رتبه بندی مولفه ها 82
4-4- مرحله سوم 85
خلاصه 94
فصل پنجم: نتیجه گیری 95
5-1- مقدمه 96
5-2- بحث و بررسی: 96
5-2-1- شناسایی ریسک های زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی 96
5-2-2- بررسی درجه اهمیت (اولویت) و وزن ابعاد و زیر مولفه های ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی و بحث در زمینه نتایج: 97
5-2-3- رتبه بندی شرکت های تولید کننده لوازم خانگی منتخب استان تهران 98
5-3- نتیجه گیری: 98
5-4- پیشنهادات و راهکارهای پژوهش 100
5-4-1- پیشنهادات کاربردی 100
5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی 102
پیوست ها 110

فهرست جداول
جدول 2- 1: معیارهای عملکرد SCOR و سنجه های سطح یک (تئونوفتانا و تنگ به نقل از میربد، 1389). 14
جدول 2- 2: خروجی های مدیریت زنجیره تامین 15
جدول 2- 3: عناصر کلیدی زنجیره تامین (فیضآبادی، 1382: 50) 17
جدول 2- 4: ویژگی های ریسک و تعاریف 20
جدول 2- 5: معرفی شاخص های موثر (مدل های ارائه شده) بر مدیریت ریسک زنجیره تامین 34
جدول 2- 6: مدل مفهومی پژوهش 41
جدول 3- 1: تعداد مناسبِ اعضای گروه دلفی در پژوهش های گوناگون 46
جدول 3- 2: نام خبرگان دانشگاهی 47
جدول 3- 3: نام کارخانه ها به همراه تعداد خبره 47
جدول 3- 4: پرسشنامه ها 48
جدول 3- 5: برخی از روش های تعیین توافق میان خبرگان 50
جدول 3- 6: نرم افزار های استفاده شده 61
جدول 4- 1: مدل اولیه پژوهش 63
جدول 4- 2: دور اول دلفی 65
جدول 4- 3: دور دوم دلفی 67
جدول 4- 4: دور سوم دلفی 68
جدول 4- 5:: متغیرهای نهایی ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی 70
جدول 4- 6:: میانگین حسابی نظرات حاصل از بررسی اهمیت ارتباط مولفه ها 71
جدول 4- 7: نقشه ارتباط درونی 71
جدول 4- 8:: نقشه ارتباط درونی نرمال شده: 72
جدول 4- 9:ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان 72
جدول 4- 10: ماتریس DANP نرمال نشده 72
جدول 4- 11:: ماتریس DANP نرمال شده: 73
جدول 4- 12: وزن ابعاد 73
جدول 4- 13: نقشه ارتباط درونی 73
جدول 4- 14: نقشه ارتباط درونی نرمال شده 74
جدول 4- 15: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان 74
جدول 4- 16: ماتریس DANP نرمال نشده 74
جدول 4- 17: ماتریس DANP نرمال شده 75
جدول 4- 18: وزن زیر مولفه های ریسک عرضه: 75
جدول 4- 19: نقشه ارتباط درونی 75
جدول 4- 20: نقشه ارتباط درونی نرمال شده 75
جدول 4- 21: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان: 76
جدول 4- 22: ماتریس DANP نرمال نشده: 76
جدول 4- 23: ماتریس DANP نرمال شده: 76
جدول 4- 24: وزن زیر مولفه های ریسک تولید: 76
جدول 4- 25: نقشه ارتباط درونی 76
جدول 4- 26:: نقشه ارتباط درونی نرمال شده 77
جدول 4- 27: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان: 77
جدول 4- 28: ماتریس DANP نرمال نشده: 77
جدول 4- 29: ماتریس DANP نرمال شده: 77
جدول 4- 30:وزن زیر مولفه های ریسک تقاضا: 78
جدول 4- 31: نقشه ارتباط درونی 78
جدول 4- 32: نقشه ارتباط درونی نرمال شده 78
جدول 4- 33: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان: 78
جدول 4- 34: ماتریس DANP نرمال نشده: 79
جدول 4- 35: ماتریس DANP نرمال شده: 79
جدول 4- 36: وزن زیر مولفه های ریسک عرضه: 79
جدول 4- 37: نقشه ارتباط درونی 79
جدول 4- 38:نقشه ارتباط درونی نرمال شده 80
جدول 4- 39: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان: 80
جدول 4- 40: ماتریس DANP نرمال نشده: 80
جدول 4- 41: ماتریس DANP نرمال شده 80
جدول 4- 42: وزن زیر مولفه های ریسک اطلاعات : 80
جدول 4- 43: نقشه ارتباط درونی 81
جدول 4- 44: نقشه ارتباط درونی نرمال شده 81
جدول 4- 45: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان: 81
جدول 4- 46: ماتریس DANP نرمال نشده 82
جدول 4- 47: ماتریس DANP نرمال شده 82
جدول 4- 48: وزن زیر مولفه های ریسک اطلاعات: 82
جدول 4- 49: وزن تلفیقی و نهایی 83
جدول 4- 50:ماتریس تصمیم گیری 86
جدول 4- 51: تعیین بهترین و بدترین مقدار از بین مقادیر موجود برای هر معیار 89
جدول 4- 52: میزان حداکثر مطلوبیت و تاسف فردی 90
جدول 4- 53: میزان ایده آل حداکثر مطلوبیت و تاسف فردی 90
جدول 4- 54: رتبه بندی بر حسب 0 =v 90
جدول 4- 55: 92
جدول 5- 1: ریسک های نهایی شده 96

فهرست اشکال و تصاویر
شکل 2- 1: مفهوم زنجیره تامین (مقدسی، 1386: 33). 10
شکل 2- 2: مدل مرجع عملیات زنجیره تامین SCOR 13
شکل 2- 3: ساختار یک زنجیره تامین لوازم خانگی 19
شکل 3- 1: مراحل کلی پژوهش 48
شکل 3- 2: تفاوت ساختاری میان یک شبکه خطی و یک شبکه غیر خطی 53
شکل 3- 3: ساختار مورد 57
شکل 4- 1: مراحل انجام پژوهش 63

فصل اول: کلیات

1-1-مقدمه
به دلیل افزایش عدم قطعیت در زنجیره تامین و بروز عواملی نظیر مسائل سیاسی، نوسانات تقاضا، تغییرات تکنولوژی، ناپایداریهای مالی و حوادث طبیعی ، سازمانها برای کاهش آسیب پذیری و افزایش قابلیت تحمل زنجیره تامین خود مجبور به صرف منابع برای پیش بینی تقاضا، تامین و عدم قطعیتهای داخلی سازمان شدند. توجه به این عدم قطعیتها و عوامل ایجادکننده ریسکها موجب شد تا مسئله مدیریت ریسک در زنجیره تامین مطرح شود (وانانی1 و همکاران، 2009: 16).
در این فصل در ابتدا به بحث و بررسی در خصوص بیان مسئله پژوهش پرداخته شده و در ادامه کار اهمیت و ضرورت پژوهش بحث شده و همچنین اهداف و فرضیات پژوهش به عنوان شاکله های فصل اول پژوهش بیان گردیده و در پایان نیز با تعریف متغیرهای پژوهش و بیان محدودیت ها و موانع ، این فصل خاتمه می یابد .
1-2- بیان مسئله
اخیراً سازمان ها سعی دارند تا با ایجاد جریان های فراوان و موازی اطلاعاتی و فیزیکی به سمت زنجیره تامین پیشرفته و کارا حرکت کنند، تا بتوانند محصولات باکیفیت بالا تولید کرده و در زمان مناسب و روش های مقرون به صرفه به مشتریان تحویل دهند(جاتنر 2، 2005: 120).
آیتکن زنجیره تامین را به عنوان شبکه ای از سازمان های مستقل و مرتبط با یکدیگر تعریف کرد که با همکاری یکدیگر سعی دارند، مدیریت و بهبود جریان مواد و اطلاعات از تامین کنندگان تا مصرف کنندگان نهایی را کنترل کنند (آیتکن3، 1998). مدیریت زنجیره تامین به کنترل و بهبود جریان اطلاعات، مواد و پول در سراسر این زنجیره می پردازد (هلو و زکلی4، 2005: 5 ) و هدف آن، ایجاد ارزش افزوده، تولید محصولات باکیفیت بالا، کم هزینه و به موقع بودن و درنهایت ایجاد ارزش برای مشتریان می باشد(فاوست و مگنان5، 2004: 67 ).
با توجه به این که؛ سازمان ها همواره در معرض عدم موفقیت عرضه کنندگانشان در تامین منابع لازم در موعد مقرر و یا باکیفیت و یا قیمت موردتوافق قرار دارند، با بزرگ شدن زنجیره تامین، نرخ تامین منابع لازم، نرخ تقاضای کالای تولیدی با نرخ فزاینده ای به سمت عدم قطعیت حرکت خواهد کرد و موضع مدیریت و تقسیم ریسک در سراسر زنجیره تامین از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد(نرمن و جانسون6، 2004: 438 ). به طورکلی ریسک های زنجیره تامین بر خروجی های زنجیره تامین اثر می گذارند؛ به عبارت دیگر، هر اختلال یا ریسکی در زنجیره تامین، اثر مستقیمی بر ادامه عملیات شرکت و تحویل محصولات و یا خدمت به بازار خواهد گذاشت و تاثیر نهایی بر مشتری وارد خواهد شد(جاتنر، 2005: 122). در این شرایط مدیریت ریسک های موجود در زنجیره تامین برای ایجاد تعادل صحیح در سرتاسر زنجیره تامین، تهیه به موقع منابع لازم و درنهایت تحویل به موقع محصولات به مشتریان، لازم به نظر می رسد و می توان آن را یکی از ملزومات مدیریت موفق در این عرصه دانست. فرایند مدیریت ریسک بر شناسایی ریسک های موجود و کاهش اثر نامطلوب آن ها در زنجیره تامین تمرکز دارد و از 4 فاز شناسایی، ارزیابی، کنترل یا مدیریت و ردیابی رخدادهای ریسکی تشکیل می شود(ریچه و بریندلی7، 2007: 303).
یکی از مهم ترین مراحل مدیریت ریسک، ارزیابی و رتبه بندی عوامل ریسک است؛ زیرا با انجام رتبه بندی ریسک ها، ارجحیت هر ریسک بر اساس شاخص های تعیین شده؛ در مقابل سایر ریسک ها مشخص و درنتیجه تصمیم گیرنده می تواند در مورد میزان تخصیص منابع موجود برای مقابله با هر ریسک برنامه ریزی نماید. به عبارتی دیگر با رتبه بندی این عوامل، مدیران این بنگاه ها از طریق تخصیص بودجه ی کافی و زمان لازم، آمادگی موردنیاز برای مقابله با هر یک از این عوامل برحسب اولویت و توان سازمان برای پاسخ گویی به هر یک را کسب خواهند کرد. ازاین رو هدف از فاز ارزیابی ریسک، اندازه گیری ریسک ها بر اساس شاخص های مختلف از قبیل میزان تاثیر و احتمال وقوع میباشد. رتبه بندی ریسک های زنجیره تامین را می توان به روش های مختلف کمی و کیفی انجام داد. در ساده ترین و درعین حال متداول ترین حالت، رتبه ریسک را بر اساس حاصل ضرب مقادیر احتمال و تاثیر به دست می آورند. یکی از مهم ترین رویکردهای مدیریت ریسک، استفاده از فنون تصمیم گیری چند شاخصه می باشد (خلیلی، 1384: 194). لذا در این پژوهش هدف، پاسخ به این سوال است که ریسک های موجود در زنجیره تامین صنعت لوازم خانگی استان تهران به چه صورت می باشد؟
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش
رقابتِ رو به رشد، از صنعت این را می طلبد که تمرکز بر شایستگی های محوری و کاهش دامنه ی عمودی تولیدکننده را توسعه دهد (افزایش دهد) که به بُعدی جدید از همکاری چندین شرکت در قالب زنجیره های ارزش افزوده می انجامد. زنجیره های تامین امروزی (کنونی) به دلیل کثرت مشتریان، ارائه دهندگان خدمت و تامین کنندگان مشترک (نسبتاً جهانی) دارای ساختار بسیار پیچیده و به هم وابسته هستند. درک و مدیریت ریسک تغییر در زنجیره ی تامین مسئله ای پیچیده و موضوعی مهم در فضای کسب وکار (تجارت) می باشد(فول و همکاران8، 2011: 839). در فرایند مدیریت ریسک نخستین گام شناسایی ریسک های زنجیره ی تامین است. ولی وضوح و مشخص بودن ریسکِ نهفته در زنجیره تامین تنها پیش نیاز مدیریت ریسک موفق (به عبارتی موثر) نیست. انتخاب سنجه های (پیش گیری یا تخفیف) مناسب، ارزیابی ساختاری و "ناحیه تاثیر" انواع مختلف ریسک را تشکیل می دهد ( چوپرا و شودهی9، 2004: 59). هرچند که جریانی غنی از ادبیاتِ (تجربی) مربوط به ریسک های زنجیره ی تامین و مدیریت آن ها و ادبیات مفهومی در ارتباط با مفهوم جدید مدیریت ریسک زنجیره تامین وجود دارد، اما ارزیابی این عوامل در صنعت لوازم خانگی صورت نگرفته است.
در سال های اخیر هیچ گرایشی از مدیریت به اندازه ی مدیریت ریسک زنجیره تامین (SCRM) چه از دید کارورزان و چه به عنوان یک حوزه ی (زمینه ی) تحقیقی اهمیت پیدا نکرده است. پیش بینی ناپذیری محیط کسب وکار، (خواسته های) متغیر مشتری، کنش های رقبا، در کنار پویایی بازار و ابتکارات پیشرفتیِ پیوسته درون سازمان بدین معنی است که زنجیره تامین هرگز به طور واقعی به وضعیت ثابت و پایداری نمی رسد (هیوود و پک10، 2004: 72؛ کریستوفر11، 1998). این پارامترهای عدم قطعیت می تواند از طریق شبکه زنجیره تامین پراکنده و تکثیر یابد (ون در وورست و بیولنز12، 2002: 412) . هم در نظر و هم در عمل اتفاق نظر گسترده ای وجود دارد که برای رقابت در محیطِ پیش بینی ناپذیر تجارتِ کنونی که دارای آشفتگی رو به افزون می باشد، مدیریت ریسک در زنجیره تامین یک قابلیت ضروری است.
صنعت لوازم خانگی ایران با قدمتی فراتر از شش دهه در آستانه ورود به عصر جدید و درک حقیقتی نو می باشد. این صنعت همانند اغلب صنایع داخلی از کشورهای پیشرفته اقتباس شده است ولی به دلیل نبود آمادگی پذیرش آن، عدم وجود فرهنگ صحیح صنعتی در کشور و به وجود نیامدن ساختارهای مناسب، متاسفانه متناسب با شان و جایگاه تاریخی و تمدن ایران پیشرفت ننموده است. با مروری بر این صنعت مشاهده می شود که علی رغم پیشرفت های جهانی، ایران در وضعیت دهه پنجاه متوقف مانده و ازنظر فناوری، دانش فنی و نیروهای انسانی آموزش دیده در سطح پایینی قرار دارد (آل ابراهیم و نصیری، 1380: 690).
در صنعت لوازم خانگی همان طور که در فصل 2 اشاره خواهد شد، بخش هایی که در این زنجیره وجود دارند با ریسک هایی مواجه می شوند که می تواند سودآوری شرکتها، وضعیت تولید (کیفیت و زمان) ، مشتریان محصول و زمان توزیع را تحت تاثیر (جهت دار) قرار دهد. با توجه با توضیحات اشاره شده در بالا ، پرداختن به موضوع ریسک در بخش زنجیره تامین از اهمیت بالایی برخوردار است . با توجه به اینکه ایران در صنعت لوازم خانگی جزء تولیدکنندگان و مونتاژ گران محسوب می شود ارزیابی این مهم در صنعت لوازم خانگی ایران ضروری و حیاتی می باشد.
1-4- اهداف تحقیق
1. شناسایی عوامل ریسک زنجیره تامین در بخش صنعت لوازم خانگی استان تهران
2. رتبه بندی عوامل ریسک در صنعت لوازم خانگی استان تهران
3. رتبه بندی شرکتهای تولیدکننده لوازم خانگی استان تهران
1-5- سوالات پژوهش
1. ریسکهای موجود در صنعت لوازم خانگی استان تهران ناشی از چیست ؟
2. ترتیب این عوامل در صنعت لوازم خانگی استان تهران به چه شکل است؟
3. وضعیت شرکتهای منتخب با توجه به ریسکهای شناسایی شده ( در هر ریسک) به چه ترتیبی می باشد؟
1-6- متغیرهای پژوهش
زنجیره تامین: شبکه ای از سازمان های مستقل و مرتبط است که با تشریک مساعی در راستای کنترل، مدیریت و بهبود جریان مواد و اطلاعات، از تامین کنندگان تا مصرف کنندگان نهایی با یکدیگر همکاری می کنند تا رضایت مشتری را برآورده سازند(میرفخرالدینی و همکاران، 1390: 107).
مدیریت زنجیره تامین: مدیریت زنجیره تامین مجموعه اقداماتی است که طی آن سعی می شود عرضه کنندگان خدمات و کالا، تولیدکنندگان، انبارها و فروشندگان به طوری ادغام شوند که کالا به مقدار بهینه تولید شود و مقادیر بهینه به مکانهای مناسب و در زمان مناسب ارسال گردد و با انجام این مجموعه عملیات درحالی که رضایت مشتری حاصل می شود حداقل هزینه ها نیز حاصل می شود( حیدری، 1387: 44).

ریسک: انحراف در پیشامدهای ممکن، می باشد(مارس و شاپرا13،1987، 1404).
مدیریت ریسک: عبارت است از فرآیند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذشده و شناسایی و به کارگیری معیارهایی که می توان از آن ها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابل قبول استفاده نمود(میرفخرالدینی و همکاران، 1390: 110).
ریسک زنجیره تامین: ریسک تامین احتمال شکست در یک حادثه در ارتباط با یک منبع منحصربه فرد و یا عرضه در بازار اتفاق می افتد و نتایج آن ناتوانی در خرید شرکت برای پاسخگویی به تقاضای مشتری یا باعث تهدید در ایمنی وزندگی مشتری می گردد(لاواستره 14و همکاران، 2012: 829).
مدیریت ریسک زنجیره تامین: به عنوان یک فعالیت مدیریتی می تواند به منظور شناسایی و مدیریت ریسک ها برای زنجیره تامین از طریق رویکرد همکارانه در میان اعضاء زنجیره تامین برای کاهش آسیب پذیری زنجیره تامین تعریف می شود (جاتنر15، 2005).
1-7-موانع و محدودیت های تحقیق
موانع انجام این پژوهش شامل موارد زیر می باشد:
1. محدود کردن جامعه آماری تحقیق به صنعت لوازم خانگی استان تهران (شرکت های منتخب) که امکان تعمیم نتایج را محدود می سازد.
2. در مرحله جمعآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه به دلیل وجود مشغلههای کاری برای پاسخدهندگان، همکاریهای لازم با محقق صورت نگرفت.
3. کمبود زمان یکی از مسائلی است که در کنترل محقق نبوده و به عنوان یک محدودیت به حساب میآید.
4. یکی از موانع موجود، عدم وجود جایگاهی ارزشمند برای انجام تحقیقات علمی در کشور می باشد. به همین جهت، با محققان و پژوهشگران دانشگاهی چه درزمینهی ارائه اطلاعات و چه درزمینهی پرسشنامه همکاری لازم صورت نمی گیرد. در این تحقیق نیز، همچون بسیاری از تحقیقات دیگر، محقق با این مشکل مواجه بوده است.

محدودیت های این پژوهش شامل موارد زیر می باشد:
1. محدود کردن ابزار جمع آوری اطلاعات به پرسشنامه و عدم استفاده از سایر روش های جمع آوری اطلاعات مانند مشاهده، و… که می توانست بر بار علمی این تحقیق افزوده و اعتبار یافته های آن را افزایش دهد.
2. ازآنجاکه ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه می باشد، احتمال این وجود دارد که فرد از محتوای کلام و پرسش ها به جهت کل پرسش های پرسشنامه پی ببرد آگاهانه یا ناآگاهانه پرسش ها را آن گونه که امتیازی بالاتری دارند پاسخ دهد.

1-8- خلاصه فصل
در این فصل، ابتدا به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت آن پرداخته شد. سپس اهداف و پرسش های پژوهش ارائه گردیدند و درنهایت نیز تعاریفی از متغیرهای پژوهش ارائه گردید. در فصل بعد، پیشینه نظری و همچنین پیشینه تجربی، چه در داخل و چه خارج از ایران بررسی خواهد شد و درنهایت نیز به جمع بندی پیشینه به منظور شناسایی شباهت ها، تفاوت ها و خلاهای موجود در ادبیات پرداخته خواهد شد.

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
2-1- مقدمه
بررسی پیشینه پژوهش، معمولاً نقدی از دانش موجود درباره موضوع پژوهش است. بررسی پیشینه اگر به درستی انجام گیرد، به بیان مسئله کمک می کند و یافته های پژوهش را به پژوهش های قبلی پیوند می دهد. برخی از اهداف مرور پیشینه، شامل تعریف و تحدید مسئله، قرار دادن یافته های پژوهش در چارچوب پژوهش های پیشین، پرهیز از دوباره کاری و انتخاب روش ها و ابزار اندازه گیری دقیق تر می باشد (سرمد و همکاران، 1390: 55-56) .
هدف فصل پیش رو، آن است که فرآیندها، رویه ها و خروجی های مطلوب بررسی ادبیات را تعیین گرداند. این فصل شامل شش بخش است که در بخش اول: زنجیره تامین ، مدیریت زنجیره تامین و مسائل مربوط به این حیطه و بخش دوم: بررسی مفهوم ریسک ، ریسک زنجیره تامین و مدیریت ریسک زنجیره تامین، در بخش سوم: مرور اجمالی بر روش های تصمیم گیری و در بخش چهارم بررسی پیشینه داخلی و خارجی پژوهش انجام شده، در بخش پنجم نیز مدل مفهومی پژوهش بیان گشته است و درنهایت با بیان بخش ششم : خلاصه فصل پایان می یابد.

2-2- بخش اول
در این بخش مفهوم زنجیره تامین و مدیریت زنجیره تامین و مباحث مربوط به حیطه مدیریت زنجیره تامین موردبررسی قرار گرفت.
2-2-1- زنجیره تامین
در طول دو دهه اخیر، مدیران شاهد یک دوره تغییرات شگرف جهانی به واسطه پیشرفت در تکنولوژی، جهانیشدن بازارها و شرایط جدید اقتصاد سیاسی بودهاند. با افزایش تعداد رقبا در کلاس جهانی، سازمانها مجبور شدند که به سرعت فرایندهای درون سازمانی را برای باقی ماندن درصحنه رقابت جهانی بهبود بخشند. در دهه 70-1960 سازمانها به توسعه جزئیات استراتژیهای بازار همت گماردند که به برآورده سازی رضایت مشتریان متمرکز بود. آنها بدین درک نائل آمدند که مهندسی و طراحی قوی و عملیات تولید منسجم و هماهنگ، پیش نیاز دستیابی به نیازمندیهای بازار و درنتیجه سهم بازار بیشتر است. بنابراین طراحان مجبور شدند که ایده آل ها و نیازمندیهای موردنظر مشتریان را در طراحی محصولات خود بگنجانند و در حقیقت محصولی را با حداکثر سطح کیفی ممکن در حداقل هزینه، توام با ایده آل های موردنظر مشتری روانه بازار سازند.
در دهه 1980 با افزایش تنوع در الگوهای موردنظر مشتریان، سازمانهای تولیدی به میزان فزایندهای به افزایش انعطافپذیری در خطوط، بهبود محصولات و فرآیندهای موجود و توسعه محصولات جدید برای ارضاء نیازهای مشتریان علاقهمند شدند که این موضوع، به نوبه خود چالشهای جدیدی را برای آنها رقم زد.
در دهه 1990 به موازات بهبود در توانمندیهای تولید، مدیران صنایع درک کردند که مواد و خدمات دریافتی از تامینکنندگان مختلف تاثیر به سزایی در افزایش توانمندیهای سازمان به منظور برخورد با نیازمندیهای مشتریان دارد که این امر به نوبه خود، تاثیرات مضاعفی در تمرکز سازمان بر پایگاههای تامین و استراتژیهای منبع یابی بر جای نهاد. همچنین مدیران دریافتند که صرفاً تولید یک محصول کیفی، کافی نیست. درواقع تامین محصولات با معیارهای موردنظر مشتری(چه موقع، کجا و چگونه) و کیفیت و هزینه موردنظر آنها، چالشهای جدیدی را به وجود آورد (فیضآبادی، 1382: 47).
در چنین شرایطی به عنوان یک نتیجهگیری از تغییرات مذکور، سازمانها دریافتند که این تغییرات در طولانی مدت برای مدیریت سازمانشان کافی نیست. آنها باید در مدیریت شبکه همه کارخانه ها و شرکتهایی که ورودیهای سازمان آنها را به طور مستقیم و غیرمستقیم تامین میکردند، و همچنین شبکه شرکتهای مرتبط با تحویل و خدمات بعد از فروش محصول به مشتری درگیر میشوند. با چنین نگرشی رویکردهای زنجیره تامین و مدیریت زنجیره تامین پای به عرصه وجود نهاد.
2-2- 2- تعریف زنجیره تامین
به طورکلی زنجیره تامین، زنجیرهای است که همه فعالیتهای مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرفکننده را شامل میشود. در ارتباط با جریان کالا دو جریان دیگر که یکی جریان اطلاعات و دیگری جریان منابع مالی و اعتبارات است نیز حضور دارد. محققان و نویسندگان مختلف ، نگرشها و تعاریف متفاوتی را از زنجیره تامین ارائه کرده اند. برخی زنجیره تامین را در روابط میان خریدار و فروشنده محدود کرده اند، که چنین نگرشی تنها بر عملیات خرید رده اول در یک سازمان تمرکز دارد. گروه دیگری به زنجیره تامین دید وسیعتری داده و آن را شامل تمام سرچشمههای تامین برای سازمان میدانند. با این تعریف، زنجیره تامین شامل تمام تامینکنندگان رده اول، دوم، سوم … خواهد بود. چنین نگرشی به زنجیره تامین، تنها به تحلیل شبکه تامین خواهد پرداخت. دید سوم، نگرش زنجیره ارزش پورتر است که در آن زنجیره تامین شامل تمام فعالیتهای موردنیاز برای ارائه یک محصول یا خدمت به مشتری نهایی است. با نگرش یادشده به زنجیره تامین ، توابع ساخت و توزیع به عنوان بخشی از جریان کالا و خدمات به زنجیره اضافه میشود. درواقع با این دید، زنجیره تامین شامل سه حوزه تدارک، تولید و توزیع است (رجبزاده و همکاران، 1386: 190).
زنجیره تامین شامل تامینکنندگان، حملونقل و خرید و… تمام عناصری است که تهیه مواد و قطعات، حمایت در تبدیل به تولید و ارائه محصول به بازار را شامل میشوند. اعضا در این زنجیره به صورت افقی و عمودی با یکدیگر در ارتباط هستند. لذا زنجیره تامین به وجود میآید. همچنین زنجیره تامین فرایند کامل تهیه کالا و خدمات برای مصرفکننده نهایی میباشد (احمدی، 1384: 18).
در حالت کلی زنجیره تامین از دو یا چند سازمان تشکیل می شود که رسماً از یکدیگر جدا هستند و به وسیله جریانهای مواد، اطلاعات و جریانهای مالی به یکدیگر مربوط می شوند. این سازمانها می توانند بنگاه هایی باشند که مواد اولیه، قطعات، محصول نهایی و یا خدماتی چون توزیع، انبارش، عمده فروشی و خرده فروشی تولید می کنند. حتی خود مصرف کننده نهایی را نیز می توان یکی از این سازمانها در نظر گرفت (متین نفس، 1383، 28-34).
زنجیره تامین، شبکهای از تسهیلات و مراکز توزیع است که وظایف تهیه و تدارک مواد خام، تبدیل آن به محصولات نهایی و واسطهای و توزیع محصولات نهایی به مشتریان را انجام میدهد. زنجیره تامین در سازمانهای تولیدی و خدماتی وجود دارند، هرچند که پیچیدگی زنجیره تامین ممکن است از صنعتی به صنعت دیگر و از شرکتی به شرکت دیگر به شدت تغییر کند ( فیضآبادی، 1382: 47).
زنجیره تامین شامل تمامی فعالیتهای مرتبط با جریان و مبادله کالاها و خدمات، از مرحله ماده خام اولیه تا مرحله محصول نهایی قابل مصرف توسط مشتری است این نقل و انتقالات علاوه بر جریان مواد، شامل جریان اطلاعات و مالی نیز میشود. شکل 2-1 نمایشی کلی از یک زنجیره تامین را نشان میدهد.

شکل 2- 1: مفهوم زنجیره تامین (مقدسی، 1386: 33).
2-2-3- فرایندهای اصلی در هر زنجیره تامین
* مدیریت مواد (لجستیک داخلی)
* توزیع فیزیکی (لجستیک خارجی)
مدیریت مواد به مسائل مرتبط با تهیه و ذخیره مواد خام و قطعات می پردازد. اگر مسئله جزئی تر بررسی شود مدیریت مواد، چرخه کامل جریان مواد را از خرید و کنترل داخلی تولید مواد تا برنامه ریزی و کنترل موجودی در گردش، انبارداری، حمل ونقل و توزیع محصولات نهائی شامل می شود. از طرف دیگر توزیع فیزیکی شامل تمام فعالیت های خارجی است که به فراهم کردن خدمات مشتری می پردازد. این فعالیت ها شامل دریافت سفارش و پردازش آن، به کار گرفتن موجودی، حمل ونقل خارجی، قیمت گذاری، تبلیغات و مدیریت محصول برگشتی است. اگر فعالیت های مربوط به مدیریت مواد را باهم ترکیب کنیم فقط یک زنجیره خطی با ارتباطات تجاری تک به تک نخواهیم داشت، بلکه شبکه ای متشکل از شبکه های گوناگون با روابط پیچیده سازمان ها خواهیم داشت (چوپرا و میندل16، 2007).
2-2-4- یکپارچگی زنجیره تامین
زنجیره تامینی که کاملاً یکپارچه باشد فقط باعث کاهش هزینه نخواهد بود بلکه برای سازمان، سهامدارانش و شرکا قرارگرفته در زنجیره تامین، تولید ارزش خواهد کرد. اساس یکپارچگی سازمانی در به اشتراک گذاشتن اطلاعات است. پس از یکپارچگی اطلاعاتی در یک زنجیره تامین می توان هماهنگی بین اعضای زنجیره و سپس ارتباطات بین سازمانی را که باعث به اشتراک گذاری ریسک، هزینه ها و منافع حلقه ها و یا سازمان های موجود در زنجیره است را از عوامل لازم برای یکپارچگی کل زنجیره تامین دانست. اما چیزی که مشخص است این است که بازده یک زنجیره تامین یکپارچه می تواند بسیار قابل توجه باشد. بر طبق نظر لی17 (2000) یکپارچگی زنجیره تامین باعث افزایش سود، افزایش سهم بازار، افزایش توان رقابتی و افزایش ارزش سازمان خواهد بود. یک زنجیره تامین یکپارچه به شکلی هوشمند از اطلاعات به منظور هماهنگی فعالیت های درون زنجیره استفاده می کند. این گونه زنجیره ها ؛ ساختاری ایستا ندارند بلکه همیشه با توجه به شرایط بازار و خواسته های مشتریان تغییر می کند(گروبلار18، 2007).
لی، یکپارچگی زنجیره تامین یک سازمان را نتیجه سه عامل زیر می داند:
1. هماهنگی و به اشتراک گذاری منابع
2. ارتباطات بین سازمانی
3. یکپارچگی اطلاعاتی
2-2-5- معیارهای عملکرد زنجیره تامین
هر معیار عملکرد یا گروهی از معیارهای عملکرد برای تعیین میزان کارایی و اثربخشی یک سیستم مور د استفاده قرار می گیرد (یوتنر و همکاران، 2003).
1. کلی بودن: یعنی اندازه گیری تمام جنبه های یک موضوع
2. جهانی بودن: به معنای این که معیار مذکور، مقایسه را تحت شرایط متفاوت امکان پذیر می سازد.
3. قابل اندازه گیری بودن (داده های موردنیاز قابل اندازه گیری باشند)
4. سازگاری با اهداف سازمان
برای اینکه بتوان میزان اثربخشی و کارایی هر زنجیره تامین را بررسی کرد انتخاب معیارهای عملکرد، ضروری به نظر می رسد. متخصصین به شیوه های مختلف به بررسی این موضوع پرداخته اند و معیارهای گوناگونی را به عنوان مبنا برای سنجش زنجیره تامین در نظر گرفته اند.
یکی از اولین تقسیم بندی های صورت گرفته، تقسیم بندی نلی و همکاران19 (1995) است که معیارهای کیفیت، زمان، انعطاف پذیری و هزینه را در نظر گرفته است. چان20 دیگر متخصصی است که معیارهای عملکرد زنجیره تامین را بررسی کرده و برای معیارهای موجود چارچوبی را ارائه داده است. چان در چارچوب پیشنهادی خود، کمی یا کیفی بودن یک معیار را مبنا قرار داده است. بعضی از معیارها کمی هستند و به راحتی قابل بررسی می باشند، زیرا که به کمک اعداد نشان داده می شوند، به عنوان مثال می توان به هزینه اشاره کرد. کاملاً مشخص است که هزینه کمتر، در بیشتر مواد خواسته مدیران می باشد. معیارهای کیفی نیز که بیشتر مفهومی هستند می توانند بر عملکرد اثرگذار باشند. چان هفت مشخصه را که نشان دهنده عملکرد زنجیره تامین است شناسایی کرده است. دو مشخصه کاملاً کمی هستند (هزینه و استفاده از منابع) و پنج مشخصه دیگر کیفی (کیفیت، انعطاف پذیری، وضوح، اعتماد و نوآوری). (یوتنر21 و همکاران، 2003).
2-2-5-1- معیارهای کمی
هزینه: سود یک سازمان مستقیماً از هزینه عملیاتش تاثیر می گیرد. به همین دلیل اکثر افراد هزینه را عامل مهمی در کل عملکرد می دانند و درواقع مهم ترین معیار اندازه گیری است. از انواع هزینه ها می توان به هزینه توزیع، هزینه تولید، هزینه توزیع، هزینه انبارداری و هزینه های نهفته اشاره کرد (یوتنر و همکاران، 2003).
استفاده از منابع: عملکرد زنجیره تامین نمی تواند فقط بر خروجی متمرکز باشد. یک فرایند تولیدی شامل ورودی، فرایند و خروجی است، به عنوان مثال ورودی یک تولیدکننده؛ مواد خام، تجهیزات، ماشین آلات و منابع انسانی است. بهترین عملکرد زمانی به دست می آید که از همه این منابع به شکلی صحیح استفاده گردد. برای سنجش میزان استفاده از منابع، شرکت می تواند درصد مازاد هر منبع را در یک دوره خاص محاسبه نماید (یوتنر و همکاران، 2003).
2-2-5-2- معیارهای کیفی
کیفیت: اولین دسته از معیارهای کیفی، کیفیت می باشد. این معیار مستقیماً با سطح رضایت مشتری از محصول و خدمات ارائه شده برای محصول ارتباط دارد. طولانی بودن زمان تحویل کالا به اندازه پایین بودن کیفیت محصول می تواند سطح رضایت مشتری را پائین بیاورد. رضایت مشتری مشخصه کلیدی موفقیت یک سازمان به شمار می آید. برای اندازه گیری کیفیت می توان به اندازه گیری عوامل زیر پرداخت:
انعطاف پذیری: توانایی یک سازمان در پاسخ به تغییرات را انعطاف پذیری می گویند. چان انعطاف پذیری را در سه شکل ورودی، فرایند و خروجی بررسی می کند و در هر سه شکل، هدف پاسخگویی به تغییرات است.
وضوح: هر زنجیره تامین از تامین کنندگان، تولیدکنندگان و توزیع کنندگان و مشتریان تشکیل شده است، بنابراین درصورتی که مشتری بخواهد خصوصیتی از محصولش را تغییر دهد، به زمان بسیار زیاد برای انتقال پیام به انتهای زنجیره نیاز است. علاوه بر تلف شدن زمان امکان وجود خطا و اشتباه نیز وجود دارد. بنابراین وجود سیستمی برای به اشتراک گذاری اطلاعات ضروری است. میزان وضوح در یک زنجیره تامین، صحت و سرعت انتقال اطلاعات را نشان می دهد.
اعتماد: اعتماد به معنای قابلیت اطمینان و سازگاری سطوح مختلف زنجیره تامین است که در ارتباطات طولانی مدت بین آن ها را افزایش می دهد. برای نشان دادن ارتباطات و سازگاری بین اعضاء زنجیره، میزان اشتراک ریسک و اشتراک اطلاعات معیار مناسبی است.
نوآوری: قابلیت تولید محصولات جدید که باعث مزیت رقابتی در سازمان است. برای اندازه گیری این معیار به عنوان مثال می توان تعداد محصولات جدید را که سازمان در یک دوره خاص به بازار می فرستد مبنا قرارداد(یوتنر و همکاران، 2003).
بیمون22(1999) نیز به مقایسه معیارهای معرفی شده در ادبیات می پردازد، نقاط ضعفشان را بررسی می کند. بر طبق تحقیقات بیمون تک معیارها، یک شکل مرسوم برای اندازه گیری عملکرد زنجیره تامین هستند. تک معیار بودن به معنای استفاده از تنها یک معیار در سنجش عملکرد سیستم است. سادگی این روش در اندازه گیری، آن را بسیار جذاب ساخته است. اما کلی و جامع نبودن تک معیارها، ضعف اصلی آنان می باشد. یک معیار بایستی بتواند تمام جنبه های زنجیره تامین را موردسنجش قرار دهد. به عنوان مثال استفاده از معیار هزینه برای سنجش، گرچه بسیار مطلوب به نظر می رسد اما ممکن است معیار مناسبی برای سنجش میزان پاسخگویی به مشتری نباشد. بنابراین محقق معتقد است استفاده از معیارهای ترکیبی بهتر می تواند پاسخگو باشد. بیمون یک سیستم برای اندازه گیری معرفی می کند که از سه جزء تشکیل شده است: 1- منابع، 2- خروجی، 3- انعطاف پذیری (زیدسین و ریچه23، 2009) .
2-2-6- مدل های زنجیره تامین
2-2-6- 1- مدل SCOR
شورای بین المللی زنجیره تامین24 به عنوان یک موسسه غیرانتفاعی بین المللی که باهدف به کارگیری و توسعه مفهوم مدیریت زنجیره تامین در سال 1996 تاسیس شد، با بهره گیری از مفاهیم مهندسی مجدد، فرایندهای کسب وکار، الگوبرداری و سنجش فرایندهای یک مدل مرجع فرایندی تحت عنوان مدل مرجع عملکرد زنجیره تامین برای مدیریت زنجیره تامین ارائه کرده است که تمرکز آن بر توصیف فرایندهای مدیریتی زنجیره درون زنجیره تامین و روابط بین آن ها، تدوین شاخص های استاندارد برای اندازه گیری عملکرد فرایندهای زنجیره تامین به منظور پشتیبانی از بهبود مستمر و ارتقاء مدیریت رقابتی زنجیره تامین در محیط کسب وکار می باشد (تئونوفتانا و تنگ25 به نقل از میربد، 1389). مدل مرجع عملکرد زنجیره تامین فرایندهای مدیریت زنجیره تامین را برای هریک از اعضا در پنج جزء طرح ریزی یا برنامه ریزی، ساخت، تحویل، منبع یابی و بازخورد تعریف کرده است.

شکل 2- 2:
: مقولات تصمیم زنجیره تامین ترسیم شده جهت مدل SCOR(شورای بین المللی زنجیره تامین، 2004)
در این مدل که بیشتر به عنوان یک مرجع، جهت شناسایی عملیات و فرایندها مورداستفاده قرار می گیرد، علاوه بر تبیین استانداردهای فرایندهای مدیریتی، شاخص های استاندارد اندازه گیری عملکرد فرایندهای نیز در سه سطح کلی ذکر گردیده است.
سطح یک مدل، معرفی محدود و محتوای زنجیره تامین با پنج فرایند محوری می باشد. سطح دوم پیکره زنجیره تامین را در سطح فرایندها به وسیله ابزاری از مقوله های فرایندی مشخص می کند. در سطح دوم فرایندها با راهبردهای عملیاتی همسو می گردند. اجزاء سطح سوم تعیین کننده نمودار جریان فرایندها با اجزاء فرایند یا فعالیت های خاص برای هر مقوله از فرایند در سطح دوم می باشد. مدل مرجع عملکرد زنجیره تامین از صدها سنجه عملکردی جهت تعیین پنج معیار عملکرد (قابلیت اطمینان، پاسخ گویی، انعطاف پذیری، هزینه و دارائی ها) استفاده می کند (تئونوفتانا و تنگ به نقل از میربد، 1389).

جدول 2- 1: معیارهای عملکرد SCOR و سنجه های سطح یک (تئونوفتانا و تنگ به نقل از میربد، 1389).
معیار عملکرد
سنجه سطح 1
تعریف سنجه
قابلیت اطمینان
تکمیل سفارش ها به شکلی کامل
درصد سفارش هایی که عملکرد تحویل را برآورده ساخته، مستندسازی صحیح داشته و خسارت تحویل ندارد
پاسخ گوئی
برآورده سازی طی چرخه زمانی تحویل
میانگین چرخه زمانی واقعی تحویل منطبق با خواسته های مشتری
انعطاف پذیری
فراوانی انعطاف پذیری زنجیره تامین
فراوانی انطباق پذیری زنجیره تامین
فراوانی انطباق پذیری زنجیره تامین
درصد قابل افزایش کمیت کالا و خدمات در عرض یک ماه که قابل دستیابی است.
کاهش میزان سفارش ظرف 30 روز بدون ایجاد موجودی و جریمه مالی
زمان موردنیاز (تعداد روز) جهت تحقق افزایش 20% در میزان تحویل
هزینه
هزینه مدیریت زنجیره تامین
هزینه کالای فروخته شده
مجموع هزینه های صرف شده فرایندهای دو مدل SCOR همچون برنامه ریزی، منبع یابی، تحویل و بازگشت
هزینه صرف شده جهت خرید مواد اولیه و تولید محصول نهایی. این هزینه ها مشتمل بر هزینه های مستقیم (نیروی انسانی و مواد) و هزینه های غیرمستقیم می باشد
دارائی ها
چرخه زمانی بازگشت سرمایه
بازگشت دارائی های ثابت زنجیره تامین
بازگشت سرمایه کاری
زمان طی شده جهت بازگشت سرمایه پس از صرف آن در مواد اولیه
آنچه سازمان در قبال سرمایه گذاری در دارائی های ثابت زنجیره تامین درزمینه ی برنامه ریزی، منبع یابی، ساخت و بازگشت؛ کسب می کند.
سنجه ای که حجم سرمایه گذاری نسبت به جایگاه کاری شرکت را در قبال عایدی دریافت شده از زنجیره تامین را ارزیابی می نماید.

همچنین این مدل نه تنها فرصتی برای ملاحظه آنچه یک موسسه انجام می دهد فراهم می کند، بلکه همچنین چارچوب مشترکی از یک مرجع و زبان مشترک در طول زنجیره تامین را فراهم می کند.
البته بسیاری از پژوهشگران و محققین دانشگاهی به رغم استقبال صنایع از این مدل، کارایی و اثربخشی آن را موردتردید قرار داده اند (کاسی26 به نقل از میربد، 1389).
2-2-6- 2- مدل میلتنبرگ27
میلتنبرگ بر مبنای استراتژی های پیشنهادی خود مدلی را برای سنجش عملکرد زنجیره تامین ارائه کرده است. وی خروجی های تولید مورداشاره مدیریت زنجیره تامین را به عنوان معیارهای ارزیابی عملکرد انتخاب نموده و سپس به تعریف و تبیین شاخص های مرتبط با هر معیار پرداخته است.

جدول 2- 2: خروجی های مدیریت زنجیره تامین
شاخص مرتبط
خروجی تولید
هزینه هر واحد محصول، هزینه نیروی کار هر واحد کالا، هزینه های سربار تولید، گردش مواد، ظرفیت ماشین آلات و تجهیزات، بهره وری مستقیم و غیرمستقیم نیروی کار
هزینه
هزینه نقص های داخلی و خارجی فرایند، هزینه تضمین محصول، کیفیت ورودی مواد
کیفیت
زمان تحویل، زمان بندی تولید، قابلیت انطباق پذیری موجودی، متوسط تاخیر، درصد تحویل های به موقع
تحویل
تعداد مشخصه های استاندارد یا پیشرفته محصول، تعداد تغییرات مهندسی، متوسط فاصله زمانی بین نقایص
عملکرد
تعداد محصولات موجود در خط تولید، حداقل اندازه سفارش، متوسط اندازه سفارش ها، تعداد قطعات قابل تولید توسط یک ماشین، امکان تولید قطعات توسط ماشین آلات مختلف
انعطاف پذیری
تعداد محصولات جدید سالانه، میزان تاخیر در ارائه طراحی جدید، سطح سرمایه گذاری در توسعه و تحقیقات، استمرار و انطباق سرمایه گذاری در طول زمان
نوآوری
2-2-7- مفهوم مدیریت زنجیره تامین
شبکهای از سازمانهایی هستند که از طریق روابط بالادست و پاییندست به ایجاد ارزش از طریق خدمت و محصولات به مصرفکننده نهایی میپردازند (چیلدهوس28، 2003: 20).
مدیریت زنجیره تامین بر یکپارچهسازی فعالیتهای زنجیره تامین و نیز جریانهای اطلاعاتی مرتبط با آنها از طریق بهبود در روابط زنجیره، برای دستیابی به مزیت رقابتی قابل اتکا و مستدام را شامل میشود (غضنفری و همکاران، 1380: 21).
هدف مدیریت زنجیره تامین تبادل اطلاعات مربوط به نیازمندیهای بازار، توسعه محصولات جدید، کاهش تعداد تامینکننده برای سازندگان و نیز فعالسازی و آزادسازی منابع مدیریتی در جهت توسعه روابط بلندمدت و بااهمیتی است، که از ابتدا بر اساس اعتماد اعضاء شکل میگیرد (بری29و همکاران ، 1994: 20).
2-2-8- مولفههای مدیریت زنجیره تامین
مولفه های مدیریت زنجیره تامین اجزاء یک زنجیره تامین می باشند و با توجه به اینکه در این پژوهش بیشتر حول لجستیک می چرخد در ادامه از بین مولفه ها بیشتر به این مولفه پرداخته شده است :
1. مدیریت لجستیک در زنجیره تامین؛
2. مدیریت اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی در زنجیره تامین؛
3. مدیریت روابط بین زنجیره تامین؛

مدیریت لجستیک در زنجیره تامین
لجستیک واژهای است که از تاریخچه طولانی برخوردار است و به علت وجود تعاریف بسیار در این زمینه شاید نتوان یک جمعبندی کلی روی این واژه صورت داد. یکی از این تعاریف 30R7 است و بدین صورت تعریف میشود "انجام فعالیتها به منظور تضمین تامینبودن محصول صحیح، در مقدار مناسب، در زمان مناسب و در شرایط مناسب و در مکان مناسب برای مشتری مناسب و به هزینه مناسب". عبارت تامینبودن در تعریف بالا تاکید بیش از حد لجستیک به موضوع موجودبودن بالا میباشد که به عنوان هسته اصلی پیدایش رسالت لجستیک محسوب میشود.
نکته جالب توجه این است که اگر فهرستی از مفاهیم وابسته به لجستیک تهیه شده وطبقهبندی گردد، میتوان آنها را در قالب 3 گروه قرار داد:
1. تامینگرا31
2. تولیدگرا32
3. توزیعگرا33
سابقه فعالیتهای لجستیک به قبل از سال 1950 بر میگردد. پس از آنکه تعریف جامعی از آنالیز کل هزینه به وجود آمد، مدلهای جدید برنامهریزی خصوصاً برای توزیع فیزیکی منسجمتری با یکدیگر تلفیق شدند و مفاهیم جدیدتری را به وجود آوردند. به طور خلاصه مفهوم لجستیک به مرور زمان تغییر کرده است، به گونهای که گرایش و تمرکز صنایع در لجستیک شکل تازه ای را به خود گرفته است. در چارچوب تعاریفی که برای لجستیک اشاره شد، جریان مواد به قسمتهای تامین، تولید و توزیع تقسیم میشوند و فعالیتهای لجستیک شامل موجودیها، حمل و نقل و هماهنگی کلی در جریان مواد در شرکت است. در عالم واقع جریان مواد توسط سازمانهای مختلف، وظایف و سیستمهای اطلاعاتی صورت میگیرد. در چارچوب جدید لجستیک، نسبت به چارچوب قدیمی آن، تمرکز بر روی عملکرد است تا عملکرد تک تک اجزای جریان مواد به صورت یک موجودیت بررسی میشود، یکپارچهسازی به صورت یک مفهوم مهم در چارچوب جدید است. در چارچوب جدید لجستیک، حیطهی یکپارچهسازی تنها به جریان مواد و اطلاعات ختم نمیشود، بلکه لازم است تا مدیریت مالی و منابع انسانی علاوه برآن دوره عمر کل لجستیک مورد بررسی قرار گیرد. در چارچوب لجستیک جدید یکپارچهسازی فرآیندها، وظایف، سازمانها، روشها و سیستمها ضروری است و در نتیجه اینکه مدیریت روابط مشارکتها مهم است (میربد، 1389).
مدیریت امور لجستیکی از ابتدای ایجاد سازمانها وجود داشته است، ولی این مدیریت عمدتاً بر روی قسمتهای مختلف زنجیره یعنی خرید، تولید، توزیع و … به صورت جداگانه و مستقل انجام میشده است، در طول زمان به دلیل ارتباط این امور با یکدیگر به تدریج فنونی در جهت یکپارچهسازی نمودن این زنجیره و مدیریت آن صورت پذیرفته است، در دهه 70 میلادی بحث مدیریت مواد بسیار متداول شد. در این ارتباط نیز عملیات برنامهریزی تولید، برنامهریزی مواد و برنامهریزی کار در کارگاه و خرید ادغام شد.
هدف از این ادغام معلول 3 علت اصلی بوده است:
1. بهبود شرایط تحویل کالا به مشتری؛
2. بهبود سطح موجودی کالا؛
3. بهبود هزینههای تولید؛
به دنبال اینگونه اقدامات در دهه 80 میلادی، مفاهیم سیستمهای ترکیبی لجستیکی گسترش یافت. در این دوره عملیات دیگری نظیر مدیریت حملونقل و توزیع به مدیریت مواد اضافه شد. هدف از این حرکت این بود که شرکتهای بزرگ با کثرت مراکز تولید و توزیع بتوانند عملکرد خود را در مجموعه عملیات شرکت بهبود بخشد. از دهه 90 میلادی تدریجاً مدیریت زنجیره تامین به عنوان حالت تکمیلشده مدیریت لجستیکی مطرح شد که در آن مدیریت جریان مواد و اطلاعات به منظور بالابردن درجه پاسخگویی به مشتریان از اهمیت خاص برخوردار گردید در این نظام، کاهش هزینههای کل مجموعه نیز از اولویت خاصی برخوردار است(میربد، 1389).
2-2-9- عناصر مدیریت زنجیره تامین
مهمترین مبحث در مورد اعضاء آن است که اهمیت و بحرانی بودن هر عضو در رسیدن به هدف تولید تعیین میشود تا در شبکه میزان ارتباط، مشارکت و همکاری تجاری با آن مشخص گردد. منظور از اعضاء زنجیره تامین تمام سازمانها و واحدهای اجرایی آنهاست که در زمینههای عملیاتی و مدیریتی موجب افزایش ارزش افزوده که در فرایند تجاری شبکه میشوند و در طراحی و ارائه محصول و ستاده برای بازار و مشتری این شبکه فعالیت میکنند (لامبرت34، 1998: 33).
عنصر اول یعنی مشتریان، عنصر برانگیزاننده است. معمولاً بازاریابی برای تعیین آنچه که مشتریان میخواهند و همینطور پیشبینی مقدار زمان تقاضای مشتری است. طراحی محصول و خدمات با خواستههای مشتری با قابلیتها و تواناییهای عملیاتی منطبق است. پردازش در هر بخش از زنجیره تامین که انجام شود، کانون مرکزی هر سازمان است. بخش عمدهای از پردازش در سازمانی که محصول یا خدمت را برای مشتری نهایی تولید میکند، صورت میگیرد و یک جنبه عمده و اصلی این بخش هم برای بخشهای داخلی و هم برای بخشهای خارجی یک زنجیره تامین برنامه زمانبندی است (فیض آبادی، 1382: 49-50). عناصر کلیدی مدیریت زنجیره تامین در جدول زیر خلاصه شده است.
جدول 2- 3: عناصر کلیدی زنجیره تامین (فیضآبادی، 1382: 50)
جزء
موضوع معمول
مشتریان
تعیین کردن نوع محصول و یا خدمت مورد نیاز
پیشبینی
پیش بینی کردن مقدار و زمان تقاضای مشتریان
طراحی
ادغام کردن مشتریان، خواسته ها، قابلیت های ساخت با ابزار
پردازش
کنترل کردن کیفیت، برنامه زمان بندی کار
موجودی
برآورده کردن نیازمندی های مورد تقاضا در عین اداره کردن هزینه های نگهداری موجودی
خرید
ارزیابی کردن تامین کنندگان بالقوه،حمایت کردن از نیازهای عملیاتی در مورد کالا و خدمات خریداری شده
تامینکنندگان
نظارت کردن بر کیفیت تامین کننده، تحویل به موقع و انعطاف پذیری
مکانیابی
تعیین مکان تسهیلات
پشتیبانی
تصمیم گیری در مورد چگونگی حمل و فروش مواد خام

بنابراین زنجیره تامین باید برای به حداقل رساندن موجودی طراحی شده و به کیفیت بالا هم در بین تامینکنندگان هم در بین مشتریان دست یابد.
تامینکنندگان را مشکل میتوان هماهنگ و کنترل کرد، همینطور تعداد کم تامینکنندگان میتواند خطرآفرین باشد، چون اگر آنها قابل اطمینان نباشند، میتوانند توان رقابتی شرکت را تقلیل دهند، تامینکنندگان هم باید به سمت رضایت مشتری گرایش داشته باشند و با اهداف یکسان و انتظارات کیفی مشابه عمل کنند.
برای این که یک شرکت به اهداف استرتژیک خود دست یابد، باید عامل نابودی مدیریت زنجیره تامین – یعنی عدم اطمینان – را کنترل کند. این امر مستلزم شناسایی و درک علل عدم اطمینان، تعیین این که عدم اطمینان چگونه بر سایر فعالیتها در بالا و پائین زنجیره تامین اثر میگذارد و سپس تنظیم رویهها و روشهایی برای کاهش و یا حذف آن است. همچنین زمان تحویل و هزینه معمولاً به وسیله مکانیابی تحت تاثیر قرار میگیرد و پشتیبانی، جابهجایی، انبارکردن مواد را در بر میگیرد. موفقیت زنجیره تامین بر کارایی و به موقع بودن بستگی دارد (فیض آبادی، 1382: 49-50).
2-2-10- ساختار زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی
اگر یک زنجیره تامین لوازم خانگی را مطابق شکل (2-3 ) در نظر گرفته شود که در آن چندین تولیدکننده لوازم خانگی از چندین تولیدکننده مواد اولیه, مواد اولیه خود را تامین می نمایند, کالای مورد نظر را تولید و به چندین توزیع کننده یا عمده فروش می فروشند, در ادامه این زنجیره خردهفروشان این لوازم را خریداری کرده و به دست مشتری نهایی می رسانند. همچنین چندین تعمیرگاه مجاز بعضی از این لوازم را نیز در نظر گرفته شده است که خدمات پس از فروش و یا کار تعمیر لوازم خراب را بر عهده دارند(عباسی رائی و همکاران، 1386: 9) .

شکل 2- 3: ساختار یک زنجیره تامین لوازم خانگی
2-3- ریسک
در این بخش به بررسی مفهوم ریسک زنجیره تامین پرداخته می شود:
2-3-1- تعریف ریسک
مفهوم ریسک به طور گسترده در بخش های مختلف کسب و کار به کار رفته است. سه مطالعه قابل توجه که معانی ریسک را ارائه کرده در زیر بیان شده است.
1- بیرد و توماس35
بیرد وتوماس(1990) ریسک را با توجه به هشت منظر مختلف تعریف کرده اند. استدلال آنها شامل ترکیبی از دیدگاه مالی ، بازاریابی، مدیریت، استراتژی و روان شناسی می باشد.در جدول 7-2 هشت ریسک تعاریفش و شرح مختصری از هریک را ارائه داده است. اول سه مورد تغییرات بازده ،اختلاف( واریانس) و بازار ریسک -که بر بازگشت مالی سازمان ها تاثیر دارد تعریف می شود. دو تعریف بعدی از ریسک به عنوان فاجعه و به عنوان ابزار اندازه گیری ریسک شرکت های که ورشکست می شوند می باشد. این تعاریف از ریسک شواهدی را ارائه می دهد که درگیر ریسک شدن چند بعدی و با توجه به عملکرد کسب و کار متفاوت است (بیرد و توماس، 1990) .

2- شاپرا36(1995)
اغلب تعاریف از ریسک به طورتئوری " انحراف در پیشامدهای ممکن" می باشد(مارس و شاپرا37،1987،1404). با این وجود شاپرا (1995) نشان داد که تعداد کمی از مدیران ریسک را این گونه تعریف می کنند. در عوض مدیران 1- حرکت نزولی ریسک2-با ضررو زیان همراه بودن3- عمل در قبال ریسک شامل استفاده از مهارت ، قضاوت و کنترل 4- ریسک مفهومی است که یک بعدی نمی باشد. فهرستی از این چهارجنبه های ریسک با تعاریف کوتاه از آنان در جدول 7-2 می باشد. این نتایج نشان می دهد که عبارت" ریسک" به طرق مختلف درک شده و یک تعریف واحد برای همه ی موقعیت ها مناسب نمی باشد.
3- یاتس و استون 38(1992)
یاتس و استون (1992) بیان کردند که ریسک شامل1- عناصر از دست دادن 2- اهمیت از دست دادن 3- عدم قطعیت در ازدست دادن می باشد. عناصر از دست دادن سه مورد می باشد. اول ریسک فقط به یک از دست دادن خاص که رخ می دهد محدود نمی شود. این موضوع با نتایج مورد بحث مارچ و شاپرا شبیه است، با این تفاوت که آنها فقط بر از دست دادن تمرکز دارند. برای مثال آتش سوزی در گیاهان یک تامین کننده می تواند تولید وی را برای یکی دو روز یا حتی یک ماه تاثیر می گذارد. حادثه می تواند درجات مختلف از دست دادن (نتایج) برای عرضه کنندگان کالا و همچنین مشتریان ایجاد کند. از دست دادن در نتایج نیز تجربه می شود. آنچه مهم است از دست دادن نمی باشد بلکه نتایج واقعی نسبت به نتایج قابل انتظار است. جنبه دیگر از دست دادن کثرت است که در آن ضرر و زیان به مقوله های مختلف مالی،عملکرد و از دست دادن زمان می باشد. جنبه دوم ریسک خطر از دست دادن است. محققان چنین فرض می کنند که زیان های بالقوه در یک وضعیت ریسک بیشتری وجود دارد. برای مثال اگر شانس از دست دادن کسب و کار مشتری 10000 دلار باشد در مقایسه با از دست دادن ملیون ها دلار اگر تامین کننده شکست بخورد ، ضرر بیشتری احساس می شود. عنصر سوم در ریسک، عدم اطمینان است، که عدم اطمینان در ارتباط با درجه اعتماد به نفس در تصمیم گیری می تواند احتمالات و نتایج در ارزیابی تصمیم را توسعه دهد(میشل39،1995). جنبه دیگر از عدم قطعیت این است که تصمیم گیرنده درمورد زیان های موجود و زیان هایی که رخ می دهد آگاهی ندارد.

جدول 2- 4: ویژگی های ریسک و تعاریف
منابع
ویژگی های ریسک
تعاریف
بیرد و توماس
تنوع بازده
1- عملکرد شرکت از نظر معیارهای رشد و بازگشت مورد ارزیابی قرار می گیرد.

انحراف
1- تنوع در احتمالات بازده

ریسک بازار
2- استفاده از مدل ارزیابی سرمایه برای اندازه گیری ریسک

ریسک نوآوری
3- ریسک نوآوری شرایطی است که عدم اطمینان و فقدان اطلاعات در مورد تازگی وجود دارد.

ریسک فقدان اطلاعات

4- کمبود اطلاعات به عنوان یک جنبه کلیدی از عدم قطعیت در منابع مهم موجود و طول مدت تعهد

ریسک کارآفرینی
5- استقلال درجسارت عمل به ناشناخته ها

ریسک فاجعه
استراتژی در شرکت های بزرگ که از نتایج ورشکستگی و یا نابودی است

ریسک حسابداری
ارزیابی نرخ حاصل از نابودی و ورشکستگی
شاپرا
ریسک نزولی
ریسکی که نتایج منفی مرتبط است.

میزان تلفات ممکن
حداقل نتایج ممکن در شرایط عدم اطمینان با داشتن نتایج بد

تمایز بین ریسک پذیری وقمار
ریسک پذیری با مهارت و قضاوت و کنترل همراه است اما قمار نه

ریسک به عنوان یک
ساختار چند وجهی
ریسک را باید از جنبه های مختلف مالی،فنی،بازاریابی ،تولید در نظر گرفت .
2-4- ریسک در زنجیره تامین
در این بخش به تعریف ریسک در زنجیره تامین و انواع آن و بررسی مدیریت ریسک زنجیره تامین بیان شده است:
2-4- 1- تعریف ریسک در مدیریت زنجیره تامین
تعاریف کمی از ریسک در زمینه تامین وجود دارد. دیدگاه کارجیک40 (1983) از ریسک شامل کمبود عرضه،سرعت تکنولوژی ، مواد جایگزینی،موانع ورود،هزینه تدارکات یا پیچیدگی،انحصار یا انحصار چند جانبه می باشد. تعاریف دیگر که از ریسک تامین وجود داردبر ارزیابی و مدیریت ریسک تامین تمرکز دارد. هارلند وهمکاران41 (2003) در تعریف ریسک 11 نوع ریسک را تعریف کردند.آنها تعریف ملبورک(2000) در تعریف ریسک تامین" هر نوع منبعی که بر عملیات اثرات سوء دارد که " ریسک داده" نامیده می شود. علاوه بر این سیدن و پانلی و اپتن 42ریسک تامین را" شکست ناامید کننده و قابل توجه در کالاهای ورودی وخدمات" تعریف می کنند.این تعریف بر نتایج و مطالعات اکتشافی از ارزیابی ریسک تامین و برنامه های احتمالی تمرکز دارد.میشل 43(1995) رفتار خریدار سازمانی را در ریسک را بررسی کرده است. تحقیقات وی عوامل مختلف تاثیر گذار بر ریسک مدیریتی در خرید حرفه ای را پوشش نمی دهد.
اگر بر تعریف ریسک در زمینه مدیریت زنجیره تامین تمرکز شود، ممکن است تحقیق مارچ و شاپیرا (مارچ و شاپیرا44، 1987: 1405) را مبنا قرار داد که ریسک را به صورت تغییری در توزیع نتایج احتمالی زنجیره تامین، احتمال وقوعشان و ارزش ذهنی شان تعریف میکنند. طبق این تعریف، یک ریسک اختلال گردش ها بین اجزای مختلف زنجیره تامین است . این تغییر پذیری می تواند به طور بالقوه بر گردش اطلاعات، کالا و یا محصولات تاثیر گذارد و آن ممکن است به کار گیری منابع انسانی و تجهیزات را تغییر دهد. در سال 1992، سیتگین و پابلد، ریسک را به صورت میزان عدم قطعیتی که درباره نتایج قابل توجه و یا مایوس کننده تصمیماتی که عملی خواهند شد وجود دارند تعریف کردند(سیتگین و پابلد45، 1992: 11). زیدیسین و همکارانش(2000)، بعدها ریسک تامین را به صورت ظهور نقایص قابل توجه و یا مایوس کننده در کالا و خدمات واردشده تعریف نمودند(زیدسین و همکاران46 ، 2000: 188 ). چند سال بعد، در تحقیقی درباره صنعت هوا فضا، زیدیسین (2003)، تعریف زیر را ارائه داد:" ریسک تامین به صورت احتمال وقوع یک رویداد مربوط به عرضه وارده از یک تامین کننده ناموفق یا رخداد بازار عرضه تعریف می شود که پیامدهایش منجر به ناتوانی شرکت خرید برای برآوردن تقاضای مشتری یا موجب تهدیدهایی برای حیات و امنیت مشتری می شوند"(زیدسین، 2003: 220). این تعریف یک معیار مهم را برجسته می سازد: احتمال وقوع ریسک. در صورتیکه ریسک بسیار شدید باشد، از اینرو آن دیگر یک ریسک نیست بلکه یک واقعه خاص برای رخ دادن است. در صورتیکه احتمال وقوع بسیار پایین باشد، احتمالاً یک ترس غیر واقع بینانه و بی اساس وجود دارد که مدیران به دنبال مدیریت این وضعیت نیستند (لاواستاره و همکاران47 ، 2012: 829). این موضوع نیاز به ارزیابی صحیح ریسک و ایجاد فرآیندهایی برای مدیریت آن را پدید می آورد . برای دسترسی فهرستی از ریسک های عملیاتی، می توانید به تحقیقات چوپرا و سودهی مراجعه کنید، که نه دسته ریسک را شناسایی کردند: اختلالات ، تاخیرها، سیستم ها، پیش بینیها، استعداد ذهنی، تامین آماد، بروات وصولی، موجودی کالا و توانایی و ظرفیت. در بین ریسکهای مربوط به زنجیره تامین، گنجاندن آیتمهایی مانند تاخیرها در تحویل سهام، خرابی دستگاه ها، محصولات تحویل داده شده که کیفیتشان مطلوب نیستند، استفاده از سیستمهای اطلاعاتی که مشکلات بی نقصی داده ها را ایجاد می کنند یا سیستمهایی که نامعتبر شدند ممکن است(چوپرا و سودهی48، 2004: 54).
2-4-2- انواع کلی ریسک در زنجیره تامین
مسئولیت مدیریت زنجیره تامین گردش کالا از تامین کنندگان اولیه به مشتریان نهایی است. ریسک زنجیره تامین به صورت هر رویدادی که ممکن است بر این گردش تاثیر گذارد و گردش برنامه ریزی شده کالا را مختل کند ظاهر می شود(واترز49،2007: 7).
این ریسکها ( ریسکهای زنجیره تامین ) ممکن است مانع تحویل کالاها، موجب تاخیر و خسارت کالاها شوند یا تا حدودی بر عملیاتهای یکنواخت تاثیر گذارند. اما این تاثیرات اولیه تنها تاثیرات آغازین هستند، و معمولاً پیامدها بسیار وسیع تر می باشند. تاخیری در تحویل مواد خام ممکن است تولید را متوقف سازد؛ آن ممکن است هزینه ها را با اجبار روی آوردن به حمل و نقل، مواد یا عملیات دیگر افزایش دهد؛ آن می تواند سهام کار رو به رشد را افزایش دهد؛ این موضوع ممکن است شرکا را مجبور سازد تا در روابط تجاری شان تجدیدنظر نمایند. وقفه ای در زنجیره تامین می تواند تاثیرات چشمگیری به دنبال داشته باشد، با توجه به هندریکز و سینگال50 (2003) معمولاً درآمد سهامدار 8-7 درصد در روز کاهش می یابد، و با اعلام اختلال درآمد عملیاتی تا 42 درصد و بازگشت دارایی تا 35 درصد کاهش می یابد (واترز،2007: 7).
اساساً دو نوع ریسک برای زنجیره تامین وجود دارند: 1) ریسکهای داخلی که در عملیاتهای نرمال از قبیل تاخیر در تحویل، سهام مازاد، پیش بینی های ضعیف، ریسکهای مالی، تصادفات جزئی، خطای انسانی، نقایص در سیستم های فناوری اطلاعات و غیره پدیدار می شوند، 2) ریسکهای خارجی که از خارج زنجیره تامین از قبیل زمین لرزه ها، تندبادها، اقدام صنعتی ، جنگ ها، حملات تروریستی، شیوع بیماری ها، افزایش قیمت ها، مشکلات با شرکای تجاری، کمبود مواد خام، جنایت، اختلالات مالی و غیره پدید می آیند (واترز، 2007: 7).
1-ریسک های خارجی
قانون ساربنز اکسلی51 اعلام می کند که زنجیره های تامین ذاتاً پر از ریسک هستند. آن ها کالاها را از طریق یک سری سازمان های دارای عملیاتها، اهداف، فرهنگ ها و ساختارهای مختلف که در سرتاسر دنیا پراکنده شده اند و در شرایط بسیار مختلف کار می کنند انتقال می دهند. آن ها از ناپایداری منطقه ای، مناطق جنگی، تغییر سیاست های دولت، روش های تجاری جدید، آب و هوای نامساعد و هر مشکل دیگری که شما می توانید تصور کنید می گذرند. هنگامی که شما مسواکی از سوپرمارکت می خرید، آن ممکن است مسیر دشواری را از چاه های نفت مناطق دورافتاده مدار قطب شمالی یا مناطق آشفته خاورمیانه طی کرده باشد (واترز، 2007: 7).
هنگامی که ما از خطاهایی در زنجیره تامین باخبر می شویم، آن معمولاً تاثیرات چشمگیر ریسک های خارجی از قبیل زمین لرزه سال 1995 در کوبه، زمین لرزه سال 1999 در تایوان، سونامی سال 2004 در اقیانوس هند، یا طوفان کاترینا در نیوارلینز در سال 2005 است. یقیناً هر یک از این ها یک رویداد منحصر است- اما هنگامی که شما تمامی این حوادث منحصر را به هم ربط می دهید، آن ها یک نمونه ریسک خارجی کنونی را شکل می دهند. ما می توانیم این موضوع را با زمین لرزه ای که به شهر کوبه ژاپن آسیب رساند شرح دهیم. این زمین لرزه به خاطر مقدار خسارت و به خاطر نگرانی هایی درباره بخش مهمی از صنعت الکترونیک دنیا بسیار گزارش شده است. این زمین لرزه بسیار شدید بود و شدت آن 6.9 ریشتر ثبت شد، اما ما هرگز درباره 1100 زمین لرزه دیگر با همین شدت که سالانه در سرتاسر دنیا رخ داده چیزی نمی شنویم. با وجود تقریباً سه زمین لرزه شدید در روز، به احتمال زیاد به نظر می رسد که یکی از آن ها ممکن است بر بخشی از یک زنجیره تامین تاثیر گذارد(واترز، 2007: 8).
ویژگی اصلی ریسک های خارجی این است که آن ها خارج از کنترل مدیران هستند. بنابراین مدیران نمی توانند این ریسک را تغییر دهند، اما آن ها می توانند عملیات هایی را طراحی کنند که در یک محیط پر مخاطره تا حد ممکن به طور کارامد عمل کنند. برای نمونه، ریسک همیشگی وجود تند بادها در ساحل جنوبی-غربی آمریکا وجود دارد. مدیران نمی توانند این ریسک را تغییر دهند، اما آن ها می توانند عملیات هایی را برای کاهش تاثیراتش با داشتن ساختمان های مستحکم، محصور کردن در طول فصل طوفان یا فقط نقل مکان به ناحیه دیگر طراحی نمایند(واترز، 2007: 8).
2- ریسک های داخلی
معمولاً ریسکهای داخلی کم اهمیت تر هستند، اما از نظر تاثیراتشان گستردهتر می باشند. این ریسکها برای عملیات هایی می باشند که مدیران می توانند کنترل کنند از قبیل تاخیرها و خرابی ها و شیوههای قدیمی برای مقابله با آن ها وجود دارند. برای نمونه، ریسکهای ناشی از تامین کننده می توانند با چندین منبع از بین روند، و هنگامی که مشکلاتی برای یک تامین کننده رخ می دهند، آسان است تا سفارش را به تامین کننده دیگری تحویل دهیم. همین طور، ریسکهای گردش کالا با نگه داشتن سهام در سرتاسر زنجیره تامین برای حفظ کردن گردش ها از متغیرهای غیرمنتظره کاهش می یابند(واترز، 2007: 8).
استفاده از ریسکها برای کاهش تاثیرات ریسک یک الگوی رایج را نشان می دهد که مدیران باید اهداف و ریسک های رقابتی شان را متعادل سازند. سهام ها گران هستند و انگیزه های آشکاری برای کاهش یا حتی حذف آن ها وجود دارند. ازاینرو به نظر می رسد باید تعادلی بین سهام بالاتر( که ریسک اختلال اندک، اما هزینه های بالا دارند) و سهام کم ( که ریسک اختلال بالا ، اما هزینه های اندک دارند) وجود داشته باشد. اما یک بررسی دقیق تر سایر ریسک های مربوط به سهام بیشتر- از قبیل کهنگی، زوال، پول مصادره شده، تقاضای نامشخص آینده، خسارت در طول کمبود و غیره را شناسایی می کند. بنابراین سهام بیشتر بعضی ریسک ها را افزایش می دهد در حالی که بعضی دیگر را کاهش می دهد، و مدیران مشکل پیچیده تر توازن انواع مختلف ریسک ها و هزینه های وابسته به آن را دارند(واترز، 2007: 8).
2-4-3- مدیریت ریسک زنجیره تامین
مدیریت ریسک کارآمد می تواند برای سهامداران مختلف یک شرکت ارزشمند باشد. پیروی از دستورالعمل های مناسب و سیاست های اداره امور شرکت ها می توانند به کاهش یا از بین بردن موقعیت های بحرانی کمک کنند. مدیریت ریسک شامل شناسایی ریسک های عملیاتی و ایجاد رویه های کاهش ریسک برای حفظ عملکرد عملیاتی می باشد. علاوه بر در نظر گرفتن مدیریت ریسک زنجیره تامین از یک دیدگاه عملیاتی، همچنین مفید است تا مدیریت ریسک زنجیره تامین را از یک بُعد راهبردی در نظر گیریم. ایجاد سیاست های صحیح اداره امور شرکت ها برای مقابله با مسائل توسعه پایدار و منابع یابی اخلاقی، منجر به اعتبار بهتر شرکت ها می شوند و همچنین به مدیریت ریسک کمک می کنند(زیدسین و ریچه52، 2009). رایس و کانیاتو53 (2003) گزارش می دهند که بیشتر شرکت ها برنامه های ارزیابی ریسک مختلف و توسعه یافته ای دارند که به صورت زیر می باشند:
1- شناسایی انواع مختلف ریسک؛
2- برآورد احتمال وقوع هر نوع اختلال مهم؛
3- ارزیابی زیان احتمالی به علت یک اختلال مهم؛
4- شناسایی استراتژیهایی برای کاهش ریسک (رایس و کنیاتو، 2003: 27).
اصولاً با در نظر گرفتن ریسک ها در زنجیره تامین، رایس و کانیاتو (2003) بیان کردند که یک برنامه ارزیابی ریسک زنجیره تامین یک شرکت را برمی انگیزد تا طرح های پیش آمد احتمالی را ایجاد نماید که بدین وسیله همچنین می توانند برای برآوردن مقتضیات قانونی خاص از قبیل قانون ساربنز-اکسلی54 سال 2002 و کانتراک55 به کار روند. تحقیقات در این زمینه مقدمتاً بر طرف تامین کننده تمرکز کرده است. اسپکمن و دیویس56 (2004) پیشنهاد کرده اند که وابستگی متقابل، ریسک را در زنجیره تامین انتقال می دهد، اما این ها می توانند مدیریت شوند(اسپکمن و دیویس، 2004: 431) . زیدیسین و همکارانش (2000) و زیدیسین (2003) پیشنهاداتی برای به حداقل رساندن ریسک ارائه دادند:
1- انتقال تامین ذخیره و بهبود مدیریت موجودی کالا
2- استفاده از منابع تامین جایگزین
3- به کار گیری قراردادهایی برای مدیریت نوسانات قیمت؛
4- ابتکارات کیفیتی.
این پیشنهادات، تحقیقات انجام شده توسط اسملتزر و سیفرد57 (1998) را تقویت می کند که نتیجه گرفتند که ریسک های مربوط به مجموعه ضعیفی از تامین کنندگان می توانند با ایجاد برنامه های صدور گواهی نامه کیفیت و نظارت تامین کنندگان برای تضمین این موضوع که آن ها از استانداردهای الزام شده پیروی می کنند کاهش یابند. لی و وهانگ58 (2003) مدلی را برای نشان دادن اینکه چگونه شرکتها می توانند موجودی کالا را به علت زمان بازرسی کمتر کاهش دهند را طراحی نمودند. بُعد دیگر این تحقیقات انجام شده پیرامون به حداقل رساندن ریسک های وابسته به تامین کننده، به تعداد تامین کنندگان مربوط می باشد. یوسی شفی59 (2001) و کلیندورفر و ساد60 (2005) استفاده از چندین تامین کننده را به عنوان راهی برای کاهش ریسکهای ویژه زنجیره تامین پیشنهاد دادند. از آغاز قرن اخیر، شرکتها به طور روزافزون اهمیت برنامههای ارزیابی ریسک را تصدیق کردند و از روشهای مختلف، و گستره ای از مدل های کمی رسمی تا طرح های کیفیتی غیررسمی برای ارزیابی ریسکهای زنجیره تامین استفاده می کنند. بعضی از توانمند سازها برای مدیریت بهتر ریسک زنجیره تامین شامل تولید ناب، شش سیگما و فلسفه چابکی می باشند( کریستوفر و راترفورد61، 2004). طبق مطالعات نرمن و جانسون62 (2004)، مراحل فرآیند مدیریت ریسک می توانند از شناسایی/تجزیه و تحلیل (یا برآورد) ریسک از طریق ارزیابی ( یا سنجش ) ریسک به شیوه های مختلف مدیریت ریسک متفاوت باشند(نرمن و جانسون، 2004: 442) . جوتنر و همکارانش63 (2003) پیشنهاد دادند که مدیریت ریسک زنجیره تامین، فرآیند شناسایی و مدیریت ریسک ها در زنجیره تامین از طریق یک رویکرد هماهنگ در بین اعضای زنجیره تامین به منظور رسیدن به اهداف زنجیره تامین است (جوتنر، پک و کریستوفر ، 2003: 199).
2-5- مدلهای تصمیمگیری چند معیاره
در این دسته از فنون دو یا چند معیار یا شاخص به طور همزمان برای انتخاب تصمیم مد نظر قرار میگیرند . مدلهای MCDM به دو دسته تقسیم میشوند.
الف) مدلهای تصمیمگیری چند هدفه (MODM)
ب) مدلهای تصمیمگیری چند شاخصه (MADM)
2-5-1- مدلهای تصمیمگیری چند هدفه
همانطور که از نام این مدلها برمیآید، در این نوع مدلهای تصمیمگیری چندین هدف به طور همزمان جهت بهینه شدن، مورد نظر قرار میگیرد. مقیاس سنجش برای هر هدف ممکن است با مقیاس سنجش برای بقیه اهداف متفاوت باشد. مثلا یک هدف حداکثر کردن سود است که بر حسب واحد پول سنجش میشود و هدف دیگر حداقل استفاده از ساعات نیروی کار که بر حسب ساعت سنجش میشود. از طرفی دیگر این اهداف در برخی موارد در تضاد با یکدیگر هستند و در یک جهت حرکت نمیکنند. مثلا تصمیمگیرنده از یک طرف تمایل دارد رضایت کارکنان را افزایش دهد و از طرف دیگر میخواهد هزینههای حقوق و دستمزد را حداقل کند. کاراترین تکنیک در این زمینه برنامهریزی آرمانی است که اولین بار توسط "چارنز و کوپر " ارائه شد. مدل عمومی ریاضی تصمیمگیری چند هدفه به صورت زیر است: (مومنی, 1387)

هوانگ و یون64(1995) تصمیمگیری چند شاخصه را چنین تعریف کردهاند "تصمیمگیری چند شاخصه به تصمیمات ترجیحی (همچون ارزشیابی، اولویتبندی و انتخاب) از بین گزینههای موجود دستهبندی شده توسط شاخصهای چندگانه ( و معمولاً متضاد) اطلاق میشود.تفاوت مدلهای چندشاخصه با چندهدفه در این است که مدلهای چندهدفه برای طراحی بهترین گزینه بر اساس مجموعه متضاد به کار میرود، در حالی که مدلهای چندشاخصه برای انتخاب گزینه برتر به کار میروند.
تصمیمگیری چند معیاره به عنوان یک علم دارای مفاهیم، رویکردها و متدهای خاص خود است و به تصمیم گیرنده در شناسائی، توصیف و ارزیابی گزینهها کمک نموده تا گزینهها را رتبهبندی،گروهبندی و یا انتخاب نماید. تصمیمگیری چندشاخصه در ابتدا در سال 1957 توسط چرچمن65 ،اکاف66 و آرنوف67 مطرح شد. هدف تصمیمگیری چند شاخصه ارائه کمک و راهنمائی به تصمیمگیرندگان در دسترسی به مطلوبترین جواب برای مسائل است.
2-4-2- مدل های تصمیم گیری چند شاخصه
تصمیمگیری چندشاخصه فضای تصمیم را گسسته تصور میکنند. هر چند که برای این مسائل جواب بهینه وجود ندارد اما با وجود گزینههای محدود از پیش تعیین شده، هدف مسئله انتخاب گزینه برتر بر مبنای شاخصهای چندگانه است.
اگر چه متدهای تصمیمگیری چندشاخصه دارای تنوع تکنیکی گستردهای هستند با این حال این تکنیکها دارای جنبههای مشترک خاص هستند مانند وجود گزینهها، شاخصهای چندگانه، تعارض در بین شاخصها، واحدهای اندازهگیری ناهمگون68، وزن معیارهای تصمیم و ماتریس تصمیم.
فرض کنید تصمیمگیرندهای به دنبال انتخاب یا رتبهبندی m گزینه بر اساس n شاخص میباشد. به طور کلی شاخصها از نظر ماهیت دو نوعند: شاخصهای با ماهیت سود و شاخصهای با ماهیت هزینه. بر این اساس مجموعهی شاخصها (A ) میتواند به دو زیر مجموعه تقسیم شود که بیانگر شاخصهای با ماهیت سود و بیانگر شاخصهای با ماهیت هزینه هستند. بر این اساس یک مدل تصمیمگیری چندشاخصه قابل بیان به شکل زیر است:

یک مسئله تصمیمگیری چند شاخصه (MADM) را اصولاً میتوان در یک ماتریس تصمیم خلاصه نمود که سطرهای آن گزینههای مختلف بوده و ستونهای آن شاخصهایی هستند که ویژگیهای گزینهها را مشخص میکنند. همچنین سلولهای داخل ماتریس، موقعیت گزینه سطری را نسبت به شاخص ستونی زیربط نشان میدهند. حال اولویتبندی گزینهها، نیازمند یک تکنیک تصمیمگیری است که با تبادل و مصالحه میان شاخصهای مختلف، گزینهای را که دارای موقعیت برتر میباشد، مشخص نماید.
موضوع دیگر، بحث اوزان شاخصهاست، چنانچه به طور طبیعی وزن شاخصها مشخص باشد (مثلاً بدانیم که کلیه شاخصها تاثیر یکسانی در میزان برتری گزینهها دارند و لذا وزن آن ها یکسان میباشد)، همین وزن را در محاسبات منظور می شود و در غیر این صورت باید یک تکنیک وزندهی نیز برای تعیین وزن هر یک از شاخصها بکار گرفته شود.
به این ترتیب، هر مسئله تصمیمگیری چندشاخصه با دو مشکل انتخاب تکنیک تصمیمگیری و انتخاب وزندهی روبرو میباشد. هر چند برای هر یک از مراحل، تکنیکهای فراوانی وجود دارد و مشهورترین مرجع موجود در زمینه مدلهای چند شاخصه (MADM)، یعنی کتاب هوانگ و یون69(1981) تکنیکهای متعددی را در این زمینه معرفی میکند، لیکن شاید بتوان پرکاربردترین این تکنیکها را به این شرح معرفی نمود:
تکنیکهای متداول تصمیمگیری: مجموع وزنی ساده70، رتبهبندی بر اساس تشابه به حل ایدهآل71، و حذف انتخاب سازگار با واقعیت72
تکنیک متداول وزندهی: حداقل مجذورات، بردار ویژه، آنتروپی شانون73 .
در این مدلها، انتخاب یک گزینه از بین تعدادی گزینههای موجود از پیش تعیین شده مورد نظر است. تصمیمگیری چند شاخصه در ارزیابی، رتبهبندی و انتخاب گزینهها تصمیمگیرنده را یاری میدهد. در این مسائل همیشه گزینههای محدود و از پیش تعیین شدهای وجود دارد و تصمیمگیرنده انتظار دارد که این گزینهها بر اساس شاخصهای تصمیم مورد ارزیابی، رتبهبندی و یا انتخاب واقع شوند.
علیرغم تنوع بسیار زیاد مدلهای چندشاخصه میتوان جنبههای مشترکی را برای این مدلها بیان کرد:
الف) گزینهها: در مسائل چند شاخصه تعداد محدودی گزینه جهت اولویتبندی و یا دستهبندی مورد بررسی قرار میگیرند، معمولاً واژه گزینه مترادف است با واژه انتخاب74، استراتژی75، اقدام76 و یا کاندید77.
ب) شاخصهای چندگانه: هر مسئله از نوع چند شاخصه دارای شاخصهای چندگانه میباشد. این شاخصها توسط تصمیمگیرنده ارائه میشوند و یا استراتژیها اولویتبندی میشوند. تعداد شاخصها به ماهیت مسئله بستگی دارد. برای مثال شخصی ممکن است از شاخصهای قیمت، میزان سوخت مصرفی، ایمنی، دوره ضمانت و کیفیت ساخت جهت ارزیابی ماشین استفاده کند در حالی که شخص دیگر ممکن است بیش از 100 شاخص را برای انتخاب مکان یک کارخانه مدنظر قرار دهد.
پ) واحدهای بی مقیاس78: هر شاخص نسبت به شاخص دیگر دارای مقیاس اندازهگیری متفاوت است. لذا به دلیل با معنی بودن محاسبات و نتایج از طریق روشهای علمی اقدام به بیمقیاس کردن دادهها میشود به گونهای که اهمیت نسبی(ترجیحی) دادهها حفظ گردد.
ت)وزن شاخصها: تمامی متدهای چندشاخصه مستلزم وجود اطلاعاتی است که بر اساس اهمیت نسبی هر شاخص بدست آمده باشد. این شاخصها معمولاً دارای مقیاس ترتیبی79 یا اصلی80 هستند. وزنهای مربوط به شاخصها میتوانند مستقیماً توسط تصمیمگیرنده و یا به وسیله روشهای علمی موجود به معیارها تخصیص داده شود. در واقع وزنها میزان اهمیت نسبی هر شاخص را در تصمیمگیری بیان میدارد.
2-4-3- بیمقیاس سازی
در شاخصهای یک ماتریس تصمیمگیری، شاخصهای مثبت و منفی باهم، در یک ماتریس میباشد. در کنار این قضیه شاخصهای کمی دارای یک بعد خاص میباشد، مثل ریال، کیلوگرم، متر و … . به منظور قابل مقایسه شدن مقیاسهای مختلف اندازهگیری، باید از "بیمقیاس سازی81" استفاده کرد که به وسیله آن، مقادیر شاخصهای مختلف، بدون بعد شده و جمع پذیر میشوند. راههای مختلفی برای بیمقیاس سازی وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از:
2-4-3-1- بیمقیاس سازی با استفاده از اقلیدسی
در این نوع بیمقیاس سازی، هر عنصر ماتریس تصمیمگیری را بر مجذور مجموع مربعات عناصر هر ستون، تقسیم می شود؛ یعنی:

nij، مقدار بیمقیاس شدهی گزینه i، از نظر شاخص j است. (مومنی, 1387)
به این طریق، کلیهی ستونهای ماتریس تصمیمگیری، دارای واحدهای مشابه میشوند و میتوان به راحتی، آن ها را با هم مقایسه کرد.
2-4-3-2- بیمقیاس سازی خطی
اگر تمامی شاخصها، جنبهی مثبت داشته باشند، هر مقدار را به ماکزیمم مقدار موجود در ستون jام، تقسیم می شود. یعنی:

چنانچه تمامی شاخصها، جنبهی منفی داشته باشند، به صورت زیر عمل میکنیم.

با توجه به این که بعضی از ماتریسها، هم شاخص مثبت و هم شاخص منفی دارند، میتوان شاخص منفی را با معکوس کردن آن به جنبهی مثبت تبدیل کرد؛ زیرا نمیتوان به طور همزمان، از دو فرمول استفاده کرد (اصغر پور, 1376). بدین ترتیب خواهیم داشت:

مقدار به دست آمده از هر یک از فرمولهای بالا، مقداری بین صفر و یک میشود. این مقیاس خطی است و کلیهی نتایج را به یک نسبت خطی میکند. بنابراین، وضعیت شاخصها و نتایج آن ها، یکسان باقی میماند (مومنی, 1387).
2-4-3-3- بیمقیاس سازی فازی
در این روش از بیمقیاس کردن، اگر شاخص دارای جنبهی مثبت باشد، از فرمول زیر استفاده میکنیم:

اگر شاخص دارای جنبهی منفی باشد، به صورت زیر عمل میکنیم: (مومنی, 1387)

2-4-4- دستهبندی متدهای MADM
هوانگ و یون هفده دسته از متدهای چندشاخصه را بر اساس نوع ویژگی برجسته اطلاعات دریافت شده از تصمیمگیرنده، دستهبندی کردند.. اگر اطلاعات در مورد محیط باشد، یعنی در مورد شاخصها نباشد بلکه فضای تصمیمگیری را مشخص کند، در این زمینه استفاده از روش ماکسی مین82 یا ماکسی ماکس83 و به ترتیب برای اطلاعات به دست آمده بر اساس دیدگاه بدبینانه و خوشبینانه پیشنهاد میگردد. اگر اطلاعات در مورد شاخص ارائه شده باشد، آنگاه یا اطلاعات در سطح استاندارد است یعنی میزان حداقل قابل قبول برای شاخص مربوطه را بیان میکند و یا وزن شاخص را بیان میکند که ممکن است با دادههای برخوردار از مقیاس ترتیبی یا اصلی اندازهگیری شده باشد. در هر یک از حالات بیان شده متدهایی نیز ارائه شده است (هاوانگ ویون،1981).تکنیکهای چندشاخصه از دیدگاه دیگری نیز قابل بررسی و ارزیابی هستند و آن رویکرد فنون مختلف تصمیمگیری چندشاخصه در پروسه کردن اطلاعات ارزیابی استراتژیها بر مبنای شاخصهای ارائه شده توسط تصمیمگیرنده است. در این راستا مدلهای چندشاخصه به دو دسته مدلهای جبرانی84و غیر جبرانی85 تقسیم میشوند.
2-4-4-1-مدلهای جبرانی
آن دسته از مدل های MADM را شامل می شوند که در آنها تبادل بین شاخص ها صورت می گیرد. بدین معنی که تغییر در یک شاخص توسط تغییری مخالف ( در جهت عکس) در شاخص های دیگر جبران می شود.
این مدل شامل روش هایی چون میانگین وزنی ساده، TOPSIS، SAW، ELECTRE، تخصیص خطی، AHP و غیره میگردد (آذر و رجب زاده, 1389). در این پژوهش نیز از روش VIKOR و DEMATEL و ANP و DANP استفاده شده که زیر مجموعه مدل های جبرانی می باشد.
2-4-4-2- مدلهای غیرجبرانی
مدلهای غیرجبرانی مدلهایی هستند که در آن ها مبادله در بین شاخصها مجاز نیست، یعنی مثلاً نقطه ضعف موجود در یک شاخص توسط مزیت موجود از شاخص دیگر جبران نمیشود. بنابراین هر شاخص در این روشها به تنهایی مطرح بوده و مقایسات بر اساس شاخص به شاخص انجام میگیرد. مزیت روشهای متعلق به این مدل نیز سادگی آن ها است که با رفتار تصمیمگیرنده و محدود بودن اطلاعات او مطابقت دارد. در برخی از این روشها ممکن است نیازی به کسب اطلاعات از تصمیمگیرنده نباشد ( اصغرپور, 1389).
روش های غیر جبرانی شامل روش تسلط، لکسیکوگراف، حذف، ماکسی مین، ماکسی ماکس، رضایت بخش خاص و رضایت بخش عام می باشد(آذر و رجب زاده, 1389).
2-5- پیشینه پژوهش
در این بخش به بررسی پیشینه موضوع ارزیابی ریسک زنجیره تامین در پژوهش های داخلی و خارجی اشاره شده است:
2-5-1- پیشینه ارزیابی ریسک زنجیره تامین
پیشینه ارزیابی ریسک زنجیره تامین در پژوهش ها نیز به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم شده است:
2-5-1-1- پیشینه داخلی
زند حسامی و ساوجی (1391)، به شناسایی مدیریت ریسک در مدیریت زنجیره تامین پرداخته اند و در این پژوهش از روش DEMATEL استفاده کرده اند . لیست ریسک های مورد بررسی شامل محیطی، منابع مالی، استراتژی، منابع انسانی، تجهیزات و تکنولوژی و فناوری اطلاعات بوده است. در نهایت به این نتیجه رسیده اند که عوامل محیطی (قوانین و سیاست های دولتی) به عنوان اثر گذارترین عامل در ایجاد ریسک در زنجیره تامین محسوب می شود.
نصراللهی و شیرویه زاد (1391)، پژوهشی با عنوان ارزیابی ریسک های زنجیره تامین با استفاده از تحلیل پوششی داده ها در جامعه آماری صنعت تولید لوازم خانگی انجام دادند که در آن چهارچوب دیگری را در زمینه ارزیابی ریسک زنجیره تامین ارائه کردند. در این مقاله ابتدا ریسک های زنجیره تامین از لحاظ اهمیت آنها در زنجیره تامین انجام می شود و در قسمت بعد با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها ریسک های موجود اولویت بندی شده است.
میر فخرالدینی و همکاران (1390)، با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، الکتر، تاپسیس و تاکسونومی و در نهایت با استفاده از روش میانگین به رتبه بندی ریسک زنجیره تامین در حوزه فناوری اطلاعات شرکتهای کوچک و متوسط پرداختند و در نهایت از ضریب همبستگی پیرسون برای تشخیص همگرایی رتبه ها استفاده کردند. ریسک هایی که در مدل مفهومی این پژوهش به آنها اشاره شد به ترتیب شامل رخدادهای بیرونی و غیرقابل کنترل، حوادث طبیعی، اقدامات دولتی، بازار تامین، ماهیت کالا یا مواد اولیه، سازمان تامین کننده، تغییرات شدید مد در بازار محصول، قبول یا پذیرش محصول جدید، طول عمر کوتاه محصول نهایی، هجوم یا لغو ناگهانی سفارش مشتریان، افزایش هزینه های ایجاد زیرساخت مناسب جهت تبادل اطلاعات، عدم انطباق و یکپارچگی سیستم های طرف های تجاری، وجود رویه های ضعیف کسب و کار سازمان های زنجیره تامین، انتخاب بازار الکترونیکی مناسب برای فعالیت، انکار انجام تراکنش که در نتیجه عدم وجود سیستم منتسب تایید به وجود می آید، امنیت اطلاعات، قابلیت استناد و اتکا به اطلاعات، عدم صداقت در روابط بین سازمانی، میزان اشتراک گذاری اطلاعات، پایبندی طرف های تجاری به تعهد و توانایی انجام آن و سوء استفاده طرف های تجاری از اعتماد سازمان؛ که در نهایت حوادث طبیعی به عنوان مهم ترین ریسک شناسایی شد.
مظاهری و همکاران(1390)، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به شناسایی و اولویت بندی ریسکهای زنجیره تامین در سازمان های تولیدی دولتی و خصوصی استان تهران را مورد بررسی قرار دادند . لیست ریسک های مورد بررسی شامل ریسک مشتری، ریسک تولید کننده، ریسک توزیع کننده و ریسک تامین کننده بوده اند. در نهایت این نتیجه استنباط شده که بیشترین ریسک از جانب مشتری شکل می گیرد.
ابراهیم نژاد و همکاران ( 1386) در پژوهشی با عنوان شناسایی و تحلیل ریسک های زنجیره تامین در چهارچوب تصمیم گیری چند معیاره فازی و با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی به ارائه قالبی برای مدیریت ریسک زنجیره تامین اقدام کردند. در بخش اول این تحقیق، پس از برشماری تعاریف و مفاهیم اولیه ریسک، گام های اساسی فرآیند مدیریت ریسک تشریح می گردد. در بخش بعدی ضرورت به کارگیری تئوری مجموعه های فازی در فرآیند مدیریت ریسک از یک سو و از سوی دیگر تصمیم گیری چند معیاره به عنوان ابزاری توانمند در تحلیل ریسکها ارائه می شود. در بخش سوم مدل کاربردی به منظور تحلیل ریسکها در شرایط عدم قطعیت و ابهام بیان گردیده و در انتها ساختار سلسله مراتبی از ریسکهای هر یک از اعضای زنجیره تامین ارائه و براساس مدل پیشنهادی، مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. ریسک های مورد بررسی شامل ریسک های مشترک بین اعضای زنجیره، ریسک مشتری، ریسک های تولید کننده، ریسک های توزیع کننده و ریسک های تامین کننده لیست ریسک های مورد بررسی بوده که در نهایت ریسک تامین کننده مهمترین ریسک معرفی شد. جامعه آماری پژوهش نیز شامل خبرگان زنجیره تامین شرکت کاربین می باشد.
2-5-1-2- پیشینه خارجی
بدیه86 و همکاران (2014) در پژوهشی مولفه هایی که باعث ریسک زنجیره تامین می شوند را با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی رتبه بندی کردند. این پژوهش به بررسی افقی و عمودی زنجیره تامین پرداخته و مولفه های ایجاد کننده ریسک را شناسایی کردند. در نهایت مشارکت در تسهیم منابع و مهارت ها در حالت زنجیره تامین عمودی مهمترین شاخص و مشارکت در تسهیم اطلاعات به عنوان مهمترین شاخص در زنجیره تامین افقی بودند که عامل ایجاد ریسک معرفی شده بودند.
لاواستره و همکاران (2012)، در پژوهشی به بررسی مدیریت ریسک زنجیره تامین در شرکتهای فرانسوی پرداختند. این پژوهش به نقش تعیین کننده مدیریت ریسک زنجیره تامین در رفتار تهاجمی ( پیشبینی صحیح فرآیند) دارد. در این مقاله به راه حل هایی جهت رو به رو شدن با ریسک زنجیره تامین اشاره دارد که مهمترین آن پاسخ گویی مناسب و مکتفی به نیاز بازار با انجام تدابیر مرتبط با هر صنعت می باشد. این پژوهش در 50 کارخانه و 142 مدیر انجام شده است. در نهایت این پژوهش برای مدیریت درست و اثر بخش ریسک زنجیره تامین همکاری و استقرار مشترک و فرآیند های عرضی مشترک را پیشنهاد می دهد.

فول و همکاران (2011)، به شناسایی و سطح بندی و بررسی پیوستگی ریسک زنجیره تامین با استفاده از معادلات ساختاری و تفسیری در سازمان های تولیدی کشور آلمان پرداختند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که وقفه های بلند مدت تولید موثر ترین ریسک در زنجیره تامین محسوب می شود.
بلوس و همکاران87( 2009) در پژوهش خود دوبخش را شامل می شوند: 1- شناسایی ریسک زنجیره تامین در صنایع خودرو در برزیل 2- بررسی ضرورت پیاده سازی مدیریت ریسک زنجیره تامین. و نتایج حاصل شیوه های قابل توجه برای پیاده سازی مدیریت ریسک زنجیره تامین ، ارتباطات بهتر زنجیره تامین در تداوم آموزش در برنامه ریزی کسب وکار می باشد
شانهر88 و همکاران (2008)، به شناسایی ریسک زنجیره تامین با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، پرداخته اند. این مدل برای ارائه چهارچوبی در جهت پشتیبانی از تصمیمات برو نسپاری در شرکت های تولیدی آمریکایی صورت گرفت . ریسک مدل ارائه شده توسط آنها شامل کیفیت محصول تولیدی، هزینه محصول، هزینه رقابت، ریسک تقاضا، ریسک عرضه کننده، ریسک تدارکات، تحویل به موقع محصول، ریسک سفارش، ریسک انتخاب اشتباه همکار، ریسک نوآوری، ریسک حمل و نقل، ریسک بلایای طبیعی، که در نهایت از یک طرف ریسک های موجود ارزیابی شده و از طرف دیگر بهترین کشور برای منبع یابی شناسایی شده است.
کریستوفر و لی89 (2004) نشان می دهند که یک عنصر کلیدی در هر استراتژی طراحی شده تخفیف ریسک ابتلا به زنجیره تامین بینش " پایان به پایان90 " می باشد . و استدلال این است که تمام ریسک مربوط به زنجیره تامین مربوط به اعتماد نیست اما اعتماد به زنجیره تامین ، کیفیت اطلاعات زنجیره تامین را افزایش خواهد داد.
جوتنر و همکاران91 (2003) در مدیریت ریسک زنجیره تامین بر اساس دیدگاه پزشکان ، چهار جنبه مهم از مفهوم مدیریت مشخص کردند: 1- بررسی منابع ریسک زنجیره تامین2- تعریف مفاهیم ریسک زنجیره تامین و عواقب نامطلوب3- شناسایی عوامل ریسک آفرین در زنجیره تامین و استراتژی آن 4- کاهش ریسک زنجیره تامین . این تجزیه و تحلیل نشان داد که تحقیقات مثبت تری برای درک پیچیدگی مدیریت ریسک زنجیره تامین لازم است تا دستورالعمل مدیریت توسعه داده شود. واین پژوهش حاصل بخشی از برنامه گسترده تر از طرف دولت انگلستان توسط مدیریت مدرسه کرانفلید در مورد اداره حمل و نقل بود.
در جدول 2-5 خلاصه ای از شاخص های موثر بر مدیریت ریسک زنجیره تامین که در مطالعات مختلف و جدید معرفی شده و در بخش پیشینه به برخی از آن ها اشاره شد، آورده شده است.

جدول 2- 5: معرفی شاخص های موثر (مدل های ارائه شده) بر مدیریت ریسک زنجیره تامین
ردیف
نام شاخص
عنوان مقاله
نام نویسنده
سال
تعداد شاخص
1
رخدادهای بیرونی و غیرقابل کنترل، حوادث طبیعی، اقدامات دولتی، بازار تامین، ماهیت کالا یا مواد اولیه، سازمان تامین کننده، تغییرات شدید مد در بازار محصول، قبول یا پذیرش محصول جدید، طول عمر کوتاه محصول نهایی، هجوم یا لغو ناگهانی سفارش مشتریان، افزایش هزینه های ایجاد زیرساخت مناسب جهت تبادل اطلاعات، عدم انطباق و یکپارچگی سیستم های طرف های تجاری، وجود رویه های ضعیف کسب و کار سازمان های زنجیره تامین، انتخاب بازار الکترونیکی مناسب برای فعالیت، انکار انجام تراکنش که در نتیجه عدم وجود سیستم منتسب تایید به وجود می آید، امنیت اطلاعات، قابلیت استناد و اتکا به اطلاعات، عدم صداقت در روابط بین سازمانی، میزان اشتراک گذاری اطلاعات، پایبندی طرف های تجاری به تعهد و توانایی انجام آن و سوء استفاده طرف های تجاری از اعتماد سازمان
به کارگیری فنون تصمیم گیری چند شاخصه جهت ارزیابی عوامل ریسک زنجیره تامین
فخرالدینی و همکاران
1390
21
2
خرابی دارایی ها، فرهنگ متفاوت عرضه کننده ،نیاز به متمایز کردن محصولات، احتمال خرید مشتری از دیگران، زیان مالی، ریسک شهرت سازمان، اقدامات رقیب محیط سیاسی، قیمت بازار، کیفیت عرضه کننده
مدل مدیریت ریسک برای زنجیره تامین: خلاصه تحلیل منابع خارجی در چین
دیوید ال السون و دشنگ وو
2011
10
3
صحت اطلاعات ، امنیت سیستم اطلاعات،تغییر نرخ،قیمت و هزینه، قدرت مالی اعضای زنجیره تامین، تک منبع بودن،انعطاف پذیری منبع، کیفیت نظارت بر محصول، ظرفیت تامین،انتخاب تامین کننده/ خرید از منابع خارجی، تقاضای فصلی، تعادل تقاضا و موجودی، تدارکات ، قیمت کالا، حوادث طبیعی، فرهنگ اعضای زنجیره
شناسایی مسائل ریسک و بررسی پیشرفت ها در مدیریت ریسک زنجیره تامین
اوتنگ و نورمایا اوسا
2011
16
4
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده، رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده، کمبود ذخائر (منابع)، انعطاف ناپذیری تامین کننده، عدم دانش عملی کافی تامین کننده در زمینه روش تولید، ناتوانی تامین کننده در ایجاد و بروزرسانی اطلاعات عرضه ، ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها، وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند، تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.، تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده، ریسک مربوط به مالکیت فکری، پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی، اختلال در (فرایند) تولید، تغییرات زیاد در فرآیند تولید، تغییر پذیری در زمان چرخه تولید، توانایی ناکافی در تولید، انعطاف ناپذیری در ظرفیت تولید، انعطاف ناپذیری در چیدمان کارخانه به منظور جریان آزاد و روان مواد اولیه، رویه های مبهم بازرسی و پذیرش در خط تولید، فراخوانی مکرر محصول از بازار، ریسک در به اشتراک گذاشتن " طراحی" و دیگر اسناد، با تامین کنندگان، مدیریت و نگهداری نامناسب انبارهای استراتژیک (انبار هایی که اهمیت استراتژیک دارند).، مشکلات سازمانی، مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده، خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا، تاخیر در تحویل محصول به مشتریان، ریسک های دریافت، ریسک های مرتبط با شهرت ( سازمان)، توانایی (قدرت) مالی ناکافی، مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)، طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)، انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال، بسته بندی و نشانه گذاری نامناسب ( حمل و نقل ایمن محصولات)، خسارات وارده، به علت تصادف و یا ذخیره سازی نامناسب، تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری، تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)، خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)، امنیت ناکافی در سیستم اطلاعاتی، اشتباه در انتخاب رسانه های به کار گرفته شده برای اشتراک گذاری اطلاعات، عدم اطمینان در خط مشی، عدم قطعیت اقتصاد کلان، عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی، عدم اطمینان اجتماعی، در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر، عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
توسعه شاخص هایی برای ارزیابی ریسک زنجیره تامین
پونیمورسی و همکاران
2013
45
5
اصلاح و تعدیل ساختار، محیط خارجی، تقاضای بازار، تامین بازار، قیمت ، شهرت، منابع، نرخ مبادلات، بازار سهام، جریان نقدی، منابع انسانی، اخلاقیات و تقلب، کیفیت محصول، هزینه سیستم اطلاعات
چارچوب سیستم جامع مدیریت ریسک برای دفاع از سازمان های علم و صنعت
گو یانتا، لی سویک و بای سیجان
2011
19
6
بلایای طبیعی، سوانح، ایمنی(دزدی،سرقت،ترورریسم)
ارزیابی ریسک امنیت در زنجیره تامین جهانی
میکسل نوربیس
2011
3
7
خطاهای انجام سفارش، پیش بینی نادرست به دلیل لیدتایم طولانی، تنوع محصولات،نوسان تقاضا،چرخه زندگی کوتاه، تحریف اطلاعات، افزایش تقاضا در دوران کمبود محصول، تغییر در نوع حمل ونقل، تاخیر، بلایای طبیعی، جنگ و تروریسم، اختلافات کارگری،یک منبع تامین داشتن، ظرفیت تامین کنندگان، هزینه نگهداری موجودی، عدم اطمینان عرضه وتقاضا، نرخ منسوخ شدن کالا، کیفیت محصول با بازده پایین فرایند، هزینه بالاتر محصول، تغییر طرح، عدم انعطاف پذیری ظرفیت، انتخاب شرکای غلط، کیفیت ضعیف، ورشکستگی تامین کننده، ضعف زیر ساخت های اطلاعات، مشکل ارتباطات، مقررات دولت، از دست دادن کنترل، تاخیر در تحویل،
ارزیابی و مدیریت ریسک با استفاده از فرایند مدیریت ریسک زنجیره تامین
روتامالا و تابیس شنهر
2011
30
8
تغییرات جوی ، بیماری های مسری، گلوگاه، فقدان تجهیزات، اعتصاب کارکنان ، توقف محموله روی عرشه کشتی، فقدان کارکنان ماهر، سیستم آموزشی، بلایای طبیعی ، تروریسم
ارزیابی ریسک در زنجیره تامین چند وجهی
جیری ویلکو و جاکا هالیکاس
2011
11
9
کاهش روابط تجاری با تامین کننده، از دست رفتن مزایای رقابتی تامین کننده، کیفیت پایین محصولات تامین کننده، خطاهای انسانی، مشکلات فنی وسیله نقلیه، ترافیک بالا، مسائل ناشی از خطرات طبیعت، فقدان اپراتور، خرابی ماشین آلات، نوسان تقاضای مشتریان، تغییرات سریع در انتظارات مشتری، از دست دادن سهم بازار
مدیریت و اریابی ریسک شبکه های زنجیره تامین: یک مطالعه موردی
گانگا تانسل و گالگان آلپان
2010
12

10
بلایای طبیعی، فورس ماژور، مسائل اجتماعی،آشوب، تغییر قوانین، تغییر نرخ ارز، تورم، نوسانات صنعت، رقابت، اثر شلاقی، فقدان اطلاعات، اجرای قوانین، ریسک های اضطراری، تفاوت استراتژیک بین اعضا، مشارکت، اخلاقیات بین اعضا،کیفیت هزینه، هزینه های تهیه و توزیع، شکست شرکای اصلی
ارزیابی ریسک زنجیره تامین بر مبنای ارزیابی جامع فازی
لیو باچا
2010
20
11
تغییرات ظرفیت،مقررات، تاخیر اطلاعات، هزینه های تولید، مسائل سیاسی، کیفیت عرضه کنندگان، بلایای طبیعی، زلزله، رکود اقتصادی، اختلافات کارگری، نرخ ارز، تغییر در مزایای رقابتی، از مد افتادگی، فناوری جدید، ویروس ها/ هکرها، تحریف اطلاعات، اثر شلاقی، عدم صحت پیش بینی، شکست سیستم اطلاعات، ورشکستگی تامین کننده
بررسی مدیریت سازمان در زنجیره تامین
دیوید ال السون و دشنگ دش وو
2010
23
12
مشکلات فنی،حوادث طبیعی، سوانح، اقدامات عمدی، امنیت اطلاعات، مسائل مدیریتی، اقدامات رقبا، قدرت چانه زنی با تامین کننده و مشتری، کنترل ضعیف
فرایند ایجاد اعتماد در شرکای زنجیره تامین از طریق ارزیابی خطر: چشم انداز صنعت بسته بندی مواد غذایی در امارات
محمد لیکودین، سارادانا و ساهای، عبد اوحید و وینیتا ساهای
2009
10

13
بلایای طبیعی، جنگ و تروریسم، پیش بینی تقاضا، پاسخگویی به تقاضای مشتری، رضایت پایین مشتری،پیش بینی عرضه بازار، تامین مواد خام، حمل و نقل مواد خام، ذخیره مواد خام، فرایند تولید و فروش محصول، اطلاعات بی تناسب، تحریف اطلاعات، هماهنگی، تاخیر، ظرفیت، موجودی
بررسی زنجیره تامین و مدل مدیریت ریسک تدارکات
چن جینگو، یان پنگو
2009
16
14
خطای بزرگ پیش بینی ، افزایش تقاضا، تفاوت موجودی گزارش شده و مقدار در دسترس، نرسیدن درخواست سفارش بخش خرید،موارد اشتباه فرستاده شده توسط تامین کننده،تاخیر در ارسال اسناد، نقض قرارداد تامین کننده، کمبود مواد اولیه، شکست سیستم اطلاعات، تعطیل اجباری کارخانه، تاخیر در اجرای تولید، نشت از اقلام بسته بندی شده ، کمبود ظرفیت حمل و نقل، کمبود محصول در انبار، تحویل محصول اشتباه به مشتری ، تحویل محصول به مقصد اشتباه، تاخیر در تحویل به مشتری، کمبود ظرفیت تامین، نوسان نرخ مبادلات، عوامل فصلی،بلایای طبیعی
جایگاه ریسک: مدلی برای مدیریت ریسک زنجیره تامین فعال
نیومن پاچوان و لادین اچ گریدین
2009
21
15
بدهکاری، رکود اقتصادی، بی ثباتی بازار مالی، نوسانات نرخ ارز، تغییرات جانبی در قوانین صنعت، مقرات اتحادیه ها، رقبای خارجی، خسارت به دارایی ها، آتش سوزی، خطرات طبیعی، خرابکاری، دزدی، اشتباهات اپراتور، از دست دادن پرسنل کلیدی، از دست دادن تامین کننده اصلی، اختلال در مسیر لجستیک ، شکست نرم افزار ، کیفیت ضعیف ، از دست دادن تجهیزات اصلی، شکست سیستم های اطلاعاتی
مدیریت ریسک زنجیره تامین: مطالعه موردی روی صنعت الکتریکی و خودرو در برزیل
ماریسیو اف بلاس، محمد کاداس، اچ ام وی ، کنجی وتنیب
2009
20
16
عدم اطمینان سیاسی، عدم اطمینان اقتصادی، عدم اطمینان اجتماعی، عدم اطمینان طبیعی، عدم اطمینان رقابتی، عدم اطمینان بازار، عدم اطمینان عملیاتی،عدم اطمینان اعتبار سازمان، عدم اطمینان تعهد ،اطلاعات، قوانین
ریسک زنجیره تامین: مرور و شناسایی
شاشانک روا و توماس گلدزبی
2009
10
17
تغییرات تکنولوژیکی، شدت رقابت، حمله تروریست، بلایای طبیعی، اعتصاب کارکنان، نرخ تورم، تغییر قیمت، تغییر سلایق مشتری، تغییرات بازار، تغییرات نرخ بهره
ریسک زنجیره تامین در محیط های متلاطم- یک مدل مفهومی برای مدیریت ریسک شبکه زنجیره تامین
پیتر ترکمن، کوین مک کورمک
2009
10
18
هزینه مواداولیه ، تعهد تامین کننده ، کیفیت تولید، تغییر در تقاضا،مسائل سیاسی/ اجتماعی، تغییر در حجم تقاضا، تغییر در ترکیب تقاضا
قدرت انعطاف پذیری در کاهش ریسک های زنجیره تامین
کریستوقر تانگ و برایان تالمین
2008
7
19
کیفیت پایین،هزینه حمل بالا، قابلیت اطمینان پایین، اختلال در تامین، بلایای طبیعی، مشکلات فرایند ارتباطات، مشکل تدارکات، قیمت خرید مواد اولیه، تقاضا، تدارکات، تحویل به موقع ، براوردن سفارشات، کمیت و کیفیت عملکرد تامین کننده، مشکلات مسیر حمل، ظرفیت حمل، تجهیزات در دسترس، منابع انسانی واجد شرایط، بدی آب و هوا، تصادفات، ثبات سیاسی، اعتصاب، قوانین دولت
ارزیابی ریسک های زنجیره تامین با فرایند سلسله مراتبی تحلیل: ارائه پشتیبانی برای تصمیم برون مرزی شرکت های تولیدی ایالت متحده
تابیس شانهر، رئا تاملا و تو ماس هاریسون
2008
20
20
ریسک مالی( دوره گردش وجه نقد، وضعیت مالی)، لید تایم محصول، لید تایم تحقق سفارش، وضعیت انجام سفارشات، زمان پاسخگویی شرکت به تغییرات بازار، دقت در انتقال اسناد، زمان حمل کالا، میزان حمل کالا، نگهداشت کلیه اطلاعات، ارتباط با مشتری
ارزیابی ریسک زنجیره تامین بر مبنای تصمیم گیری چند معیاره فازی
لی ون و ژاکای ژی
2007
12
21
بلایای طبیعی، خطرات ناشی از حمله تروریستی، کمبود مواد اولیه اعتصاب کارکنان، خرابی دستگاه ها، مشکلات کیفیت، در دسترس نبودن قطعات یدکی، تاخیر در معرفی محصول، رفتارهای فرصت طلبانه کارکنان، تاخیر در حمل کالا ناشی از بدی آ بو هوا یا خرابی وسیله حمل، عدم هماهنگی اطلاعات، مشکلات فناوری اطلاعات(ویروسی شدن کامپیوتر)، از دست دادن ناگهانی تقاضا
چارچوب تحلیلی مدیریت ریسک در زنجیره تامین
راشان اس گانکار و ان . ویسواندام
2007
14
22
هزینه تامین مواد اولیه ، لید تایم مواد اولیه، تقاضای مواد اولیه، میزان سفارشات رسیده به تامین کننده، محصولات جانشین ، اثر شلاقی(کمبود عرضه، سفارشات دسته ای، پیش بینی تقاضا، تغییرات تقاضا) ، تقاضای نامشخص، اعتصاب کارگری، خرابی تجهیزات
چشم انداز مدیریت ریسک تامین
کستوفر اس تانگ
2006
12
23
اختلال ناشی از بحران سیاسی، بلایای طبیعی ، حملات تروریست، نوسانات فصلی، مد، ارائه محصول جدید، چرخه کوتاه عمر محصول، ورشکستگی تامین کننده، قواعد تصمیم گیری وسیاست ها در مورد مقدار سفارش- اندازه دسته ها و ذخیره موجودی، بوجود آمدن مشکل برای تامین کننده،گلوگاه ها در زنجیره، سیستم اطلاعات
مدیریت ریسک زنجیره عرضه شناخت الزامات کسب و کار از دیدگه شاغل
یوتا جاتنر
2005
12
24
عدم دسترسی به موقع به مواد اولیه ، تغییر تکنولوژی، رقابت بر سر قیمت، عدم اطمینان در بازار ،تک منبع بودن،نوسان لید تایم،عدم همکاری در زنجیره
متدلوژی کاهش ریسک تامین کننده در یک زنجیره تامین هوافضا
پانکاج راج سینها،لاری ای ویتمن و دان مالزان
2004
10

2-6- جمع بندی پیشینه و چهارچوب نظری پژوهش:
با توجه به تحقیقات انجام شده و بررسی پیشینه موضوع می توان بیان داشت که ارزیابی ریسک زنجیره تامین به عنوان یک عامل حیاتی در ایجاد مزیت رقابتی در دوران مختلف موردتوجه بوده است و در دوره های متفاوت عوامل و معیارهای مختلفی مبنای این ارزیابی قرارگرفته است.
مطالعات حاضر نشان دهنده توجه روزافزون به ریسک زنجیره تامین بوده است. مطالعه تحقیقات انجام شده نشان داد که استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره جهت تعیین و اولویت بندی معیارهای ارزیابی ریسک زنجیره تامین توانسته جایگاهی ارزشمند در تحقیقات اخیر ایجاد کند. اما نکته قابل توجه که گاهی در تحقیقات قبلی کمتر به آن توجه شده است شامل:
* متناسب نبودن های ریسک زنجیره تامین با نوع فعالیت های صنعتی و خدماتی و همچنین عملیاتی بودن آن ها بوده است و از طرفی با توجه به این عوامل سعی شد در پژوهش حاضر با انتخاب خبرگان صنعتی و دانشگاهی شاخص های متناسبی با توجه به صنعت موردنظر ایجادشده و از طریق روش فرآیند تحلیل شبکه و دیماتل که یک فن تصمیم گیری دقیق و جامع است، وزن دهی شوند.
* در پژوهش های گذشته، وزن گیری شاخص ها با تکیه بر یک روش (مثلا صرفا فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و یا فرآیند تحلیل شبکه و یا آنتروپی شانون) انجام می شد؛ ولی در این پژوهش در ابتدا با استفاده از نقشه ارتباط درونی که از تکنیک دیماتل استخراج شد، اهمیت مقایسات زوجی مشخص گردیده و در قسمت دوم یعنی فرآیند تحلیل شبکه، اعمال شده است. این روش وزن گیری، پژوهش حاضر را از سایر پژوهش های اولویت بندی متمایز میکند.
* در پژوهش هایی که در بخش پیشینه آورده شده، هر یک به نوعی نقصی در بیان ابعاد داشتند (مثلا بیشتر پژوهش ها بعد محیط و اطلاعات را در نظر نگرفته اند)، اما مدل به کار گرفته شده در این پژوهش، کلیه ابعاد را پوشش داده است (که در ادامه آورده شده است).
با توجه به بررسی ادبیات و پیشینه ، عمومی ترین مدل ارائه شده توسط پونیمورسی92 در سال 2013 ، به عنوان مبنای این پژوهش در رابطه با عوامل موثر بر ریسک زنجیره تامین، به کار گرفته شده است:
جدول 2- 5: مدل مفهومی پژوهش
ریسک های مربوط به هر دسته
گونه های ریسک
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
ریسک طرف عرضه
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

کمبود ذخائر (منابع)

انعطاف ناپذیری تامین کننده

عدم دانش عملی کافی تامین کننده در زمینه روش تولید

ناتوانی تامین کننده در ایجاد و بروزرسانی اطلاعات عرضه

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

ریسک مربوط به مالکیت فکری

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

اختلال در (فرایند) تولید

ریسک طرف تولید
تغییرات زیاد در فرآیند تولید

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

توانایی ناکافی در تولید

انعطاف ناپذیری در ظرفیت تولید

انعطاف ناپذیری در چیدمان کارخانه به منظور جریان آزاد و روان مواد اولیه

رویه های مبهم بازرسی و پذیرش در خط تولید

فراخوانی مکرر محصول از بازار

ریسک در به اشتراک گذاشتن " طراحی" و دیگر اسناد، با تامین کنندگان

مدیریت و نگهداری نامناسب انبارهای استراتژیک (انبار هایی که اهمیت استراتژیک دارند).

مشکلات سازمانی

مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
ریسک طرف تقاضا
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

ریسک های دریافت

ریسک های مرتبط با شهرت ( سازمان)

توانایی (قدرت) مالی ناکافی

ریسک طرف تهیه و توزیع
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

بسته بندی و نشانه گذاری نامناسب ( حمل و نقل ایمن محصولات)

خسارات وارده، به علت تصادف و یا ذخیره سازی نامناسب

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
ریسک اطلاعات
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

امنیت ناکافی در سیستم اطلاعاتی

اشتباه در انتخاب رسانه های به کار گرفته شده برای اشتراک گذاری اطلاعات

عدم اطمینان در خط مشی
ریسک محیط
عدم قطعیت اقتصاد کلان

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

عدم اطمینان اجتماعی

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

(منبع: یافته های پژوهشگر)

2-7- خلاصه فصل
همانگونه که دیده شد، در این فصل پس از مرور پیشینه نظری و تجربی پژوهش، تمامی عواملی که ممکن است به نحوی بر ایجاد ریسک زنجیره تامین اثر گذارند، شناسایی گردیدند. در فصل بعد، به طور کامل به روش شناسی پژوهش (شامل: روش پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه و … ) پرداخته می شود.

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1- مقدمه
روش شناسی پژوهش93، به نگرش و درکی که پژوهشگر از پژوهش دارد و اینکه پژوهشگر چه استراتژی را برای پاسخگویی به پرسشهای پژوهش بر می گزیند، اشاره می کند. اما روش پژوهش94 به فعالیت های معینی که برای ایجاد داده ها به کار گرفته می شود (مانند استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و …)، اشاره دارد. آگاهی از روش های گوناگون پژوهش، به فرد کمک می کند که بفهمد که پژوهش انجام شده، از منابع معتبری سرچشمه گرفته است و اینکه داده ها به شیوه ها درست و مناسبی، گردآوری و تحلیل شده اند (گرینر، 2008: 10).
در این فصل، روش پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه، مراحل پژوهش، ابزار گردآوری داده ها و همچنین ابزار تجزیه و تحلیل داده ها به همراه بررسی وضعیت صنعت لوازم خانگی استان تهران توضیح داده شده است.
3-2- روش تحقیق
تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی است و از لحاظ گردآوری داده ها از نوع تحلیلی – پیمایشی (تحقیق پیمایشی توضیح ویژگی های یک جامعه آماری روش تحقیق پیمایشی به کار می رود. این نوع تحقیق می تواند برای پاسخ به پرسشهایی از نوع زیر به کار برود: الف: ماهیت شرایط موجود چگونه است.ب: چه رابطه ای میان رویداد ها وجود دارد. ج: وضعیت موجود چگونه است (سرمد و همکاران، 1390: 82). بورگ و گال 95(1989) تحقیق پیمایشی را به سه درسته مقطعی، طولی و دلفی تقسیم می کنند(بورگ و گال به نقل تز سرمد و بازرگان، 1390: 83)) محسوب می گردد. روشی که در این پژوهش به کار گرفته خواهد شد، آمیزه ای از روش های تحقیق کتابخانهای، میدانی می باشد که در آن، روش کتابخانهای، عمدتاً به منظور مطالعه ادبیات موضوع، بررسی سابقه تحقیق، آشنایی با تجربیات صورت گرفته و شناخت انواع شیوه های محاسبه و اولویت بندی ریسک ها و ارزیابی شرکتهای منتخب می باشد. روش میدانی به منظور شناخت وضعیت ریسک های زنجیره تامین و در جه بندی ریسکها و شرکتهای منتخب به کار گرفته خواهد شد. روش کتابخانهای، بررسی تحقیقات گذشته و حرکت در ادامه مسیر آن ها را تضمین می کند. روش میدانی با واقع گرایی بالا، دقت را برای نتایج تحقیق به ارمغان خواهد آورد.
3-3- جامعه آماری
این پژوهش دارای 2 جامعه آماری می باشد:
جامعه آماری نخست، شامل تمامی خبرگانی است که در زمینه ریسک زنجیره تامین و مدیریت زنجیره تامین صاحب نظر می باشند و در نهایی سازی شاخص ها و تعیین میزان اهمیت مولفه ها نقش خبره را بر عهده داشتند.
جامعه آماری دوم، شامل تمامی صنعت لوازم خانگی استان تهران می باشد که در این پژوهش قصد رتبه بندی آنها می رود. نکته لازم به ذکر در این بخش این است که پژوهشگر با دو محدودیت برای پخش کردن پرسشنامه مواجه بوده است: 1) تعداد کارخانه ها: شرکت های تولید کننده لوازم خانگی در استان تهران بیش از 20 شرکت می باشد و اداره صنایع استان تهران تنها مجوز پخش پرسشنامه را در 10 کارخانه به پژوهشگر داده است. 2) در مرحله پخش کردن پرسشنامه پژوهشگر : پرسشنامه ها با درخواست مسئول کارخانه، به دفتر هر کارخانه تحویل داده شده است و پژوهشگر اجازه حضور در محیط کارخانه و مصاحبه با افراد خبره را نداشته است.
3-4- روش و طرح نمونه برداری
در این پژوهش، 2 مرتبه نمونه گیری قضاوتب – هدفمند انجام شد. ابتدا برای انتخاب خبرگانی که برای انجام دورهای دلفی و بررسی میزان اهمیت هر یک از ریسکها و مرحله دوم برای اولویت بندی کارخانه ها پرسشنامه را تکمیل کردند. روش نمونه گیری هدف مند بوده و خبرگان صنعت لوازم خانگی استان تهران برای این پژوهش، انتخاب شدند.
3-5- حجم نمونه و روش محاسبه
در زیر، روش محاسبه حجم نمونه برای گروه دلفی و خبرگان صنعت لوازم خانگی توضیح داده می شود.
3-5-1- حجم نمونه برای گروه دلفی (تعداد خبرگان) و تعیین درجه اهمیت شاخصها:
در این پژوهش، 10 نفر96 به عنوان خبره برای دور نخست دلفی برگزیده شدند. دور دوم دلفی نیز با ده خبره انجام شد. مُلِن97 در پژوهش نسبتاً کامل و بی نقص خود98، برای تعیین تعداد مناسب برای اعضای گروه دلفی (خبرگان)، به مرور پژوهش های گوناگون پرداخته که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود.
جدول 3- 1: تعداد مناسبِ اعضای گروه دلفی در پژوهش های گوناگون
لینستون99 (1978)
حداقل تعداد مناسب برای خبرگان، 7 نفر می باشد.
کاوالی اِسفورزا و اُرتولانو100 (1984)
معمولاً تعداد اعضای گروه دلفی، 8 تا 12 نفر است.
فیلیپس101 (2000)
تعداد بهینه اعضای گروه دلفی، 7 تا 12 نفر است.
(منبع: مُلِن، 2003: 41)

ترکیب خبرگان نیز به در جدول 3-2 آورده شده است:
جدول 3- 2: نام خبرگان دانشگاهی
ردیف
نام خبره
کشور
1
پروفسور لاواستره
فرانسه
2
پروفسور زکی ساری
الجزایر
3
دکتر علی محمدی
ایران
4
دکتر مسلم علی محمد لو
ایران
5
دکتر مجید اسماعیلیان
ایران
6
دکتر همایونی
ایران
7
دکتر سرور
ایران
8
دکتر امیر عزیزی
مالزی
9
دکتر پنجه فولادگران
مالزی
10
دکتر شجاعی
ایران
3-5-2- حجم نمونه برای کارخانه های لوازم خانگی:
در ادامه آنچه که در قسمت قبل 3-3 توضیح داده شده، با توجه به وجود موانعی چون، 1) مشخص نبودن تعداد کارکنان کارخانه، مشخص نبودن 2) تعداد واحدهای مشارکت کننده در زنجیره تامین و 3) مشخص نبودن تعداد کارشناسان زنجیره تامین و ریسکهای مرتبط با آن ؛ پژوهشگر تصمیم گرفت در به همین دلیل در هرکارخانه بصورت موقتی 25 پرسشنامه توزیع گردد که همچنین به نماینده مسئول کارخانه گفته شده که در صورت نیاز به پرسشنامه بیشتر با پژوهشگر تماس گرفته شده تا به تعداد مورد نیاز پرسشنامه در اختیار آنها قرار گیرد. نتایج دریافتی از پرسشنامه های ارسالی به کارخانه ها بصورت زیر بوده است:
جدول 3- 3: نام کارخانه ها به همراه تعداد خبره
ردیف
نام کارخانه تولید کننده لوازم خانگی
تعداد پرسش نامه های تکمیل شده (خبره)
1
شرکت لوازم خانگی صنایع شعله آفرین
14
2
شرکت لوازم خانگی کامیاب گاز جم
15
3
شرکت لوازم خانگی امرسان
21
4
شرکت لوازم خانگی آسایش ایران
15
5
شرکت لوازم خانگی نفیس گاز سحر
13
6
شرکت لوازم خانگی مهسوز گاز
13
7
شرکت لوازم خانگی آبسال
19
8
شرکت لوازم خانگی پارس نپتون
15
9
شرکت لوازم خانگی سام گستر سونیا
13
10
شرکت لوازم خانگی پارس بهشرق
13

چون بیشترین تعداد نظرات گردآوری شده از یک کارخانه 21 مورد بوده است؛ نشان میدهد تعداد پرسش نامه توزیع شده (25) بیش از تعداد متخصصین بوده، به همین دلیل پژوهشگر می تواند ادعا کند که نظرات تمام خبرگان آشنا به فرآیند زنجیره تامین و ریسک های مرتبط با آن گردآوری شده و نظری نادیده گرفته نشده است. در نهایت نظرات 151 نفر از خبرگان حوزه های زنجیره تامین و ریسک ها مرتبط با آن که در ده کارخانه مورد نظر مورد بررسی فعالیت داشتند، گرد آوری شد.
3-6- مراحل و فرایند اجرای پژوهش
برای انجام این پژوهش مراحل زیر طی شده است:

شکل 3- 1: مراحل کلی پژوهش
3-7- ابزار گردآوری داده ها
در این پژوهش از چهار پرسشنامه استفاده شده که در جدول زیر آورده شده است:
جدول 3- 4: پرسشنامه ها
ردیف
نوع پرسشنامه
1
پرسشنامه دلفی
2
پرسشنامه بررسی اهمیت روابط برای بدست آوردن نقشه ارتباط درونی
3
پرسشنامه مقایسه زوجی فرآیند تحلیل شبکه
4
پرسشنامه ویکور برای رتبه بندی کارخانه ها
(منبع : یافته های پژوهشگر)

همانطور که در جدول بالا اشاره شده، پرسشنامه های دلفی و دیماتل و فرآیند تحلیل شبکه و ویکور نیاز به پایایی ندارد به این معنی که تایید (روایی صوری) که توسط اساتید انجام شده، کفایت می کند.
3-8- روش های تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل نظرات خبرگان، از روش دلفی و برای ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی از روش ترکیبی 102DANP و VIKOR استفاده گردید.
3-8-1- روش دلفی
روش دلفی، در اوایل دهه 1950، توسط اُلاف هِلمر103 و همکارانش در شرکت رند104، هنگامیکه بر روی یک پروژه دفاعی کار می کردند، ایجاد شد (یوسف105، 2007: 1). نام دلفی، از نام پیشگویی در یونان باستان گرفته شده که می توانسته آینده را پیش بینی کند. این روش، شامل گردآوری نظرات خبرگان می شود که ابتدا توسط ارتش برای پیش بینی تاثیرهای احتمالی جنگ اتمی به کار گرفته شد (تنگاراتینام و رِدمن106، 2007: 120). هر جا که به کارگیری قضاوت ها و نظرات خبرگان و شاغلان حرفه ای107 [در حوزه مورد نظر] ضروری باشد، استفاده از دلفی مفید خواهد بود. دلفی، یک فرایند گروهی است که شامل ارتباط متقابل میان پژوهشگر و گروهی از خبرگان شناسایی شده، در ارتباط با موضوعی مشخص است که معمولاً از راه پرسشنامه اجرا می شود (یوسف، 2007: 1). دلفی روشی است برای ساختاردهی فرایندِ ارتباط گروهی، به گونه ای که فرایند مورد نظر به افراد گروه اجازه دهد که با یک مشکل پیچیده روبرو شوند و به آن بپردازند. دستیابی به این "ارتباط ساختار یافته"، زمانی امکان پذیر است که شرایط زیر وجود داشته باشند (لینستون و تِراف108، 2002: 3):
1) روشی برای ارائه بازخور درباره اطلاعات و دانش دریافت شده از خبرگان، وجود داشته باشد
2) روشی برای ارزیابی نظر خبرگان وجود داشته باشد
3) خبرگان فرصت داشته باشند تا دیدگاه خود را تغییر دهند
4) ناشناس ماندن خبرگان
گرچه عده ای، دلفی را به علت کاربرد چشمگیری که در حوزه پیش بینی دارد، رویه ای برای پیش بینی [پدیده ها] می دانند، اما دلفی در حوزه های دیگر چون ؛گردآوری داده های به روز یا داده های تاریخی که یا به درستی شناخته شده نیستند یا در دسترس نمی باشند؛ و ؛شفاف سازی و ایجاد تمایز میان انگیزه های واقعی و انگیزه های ادراک شده انسان ها؛ می باشد (لینستون و تِراف، 2002: 4)
معمولاً یک یا تعداد بیشتری از ویژگی های زیر، نیاز به بکارگیری دلفی را آشکار می کند (لینستون، تِراف و هِلمر، 2002: 4):
1. مساله مورد بررسی، به سادگی با تکنیک های تحلیلیِ دقیق، قابل سازگاری نیست اما می تواند از قضاوت نظری جمعی، بهره مند شود
2. افرادی که قرار است در آزمودن این مساله پیچیده و جامع، نقش داشته باشند، در گذشته ارتباط چندانی با یکدیگر نداشته باشند تا بتوانند طیف متنوعی از تجربه ها و مهارت های را ارئه نمایند.
3. تعداد افراد مورد نیاز، بیش از تعداد معمول باشد که نتوان به صورت رو در رو با آنها ارتباط برقرار کرد
4. زمان و هزینه سبب شود که نتوان به صورت مرتب و منظم، جلسه های گروهی را برگزار کرد
5. با کمک فرایند ارتباط گروهی، بتوان اثربخشی جلسه های رو در رو را افزایش داد
6. مخالت میان [دیدگاه های] اعضا چنان شدید باشد که ناشناس بودن افراد باید تضمین شود
7. ناهمگونی اعضای گروه دلفی باید حفظ شود تا از تسلط "یک شخصیت خاص" یا "اکثریت" بر جمع جلوگیری شود
3-8-1-1- شیوه به کارگیری دلفی
روش دلفی معمولاً حداقل در 2 دور انجام می شود. معمولاً هدف دور نخست، شناسایی موضوعات مرتبط با مساله پژوهش است (تنگاراتینام و رِدمن، 2007: 120). در بسیاری از پژوهش هایی که با روش دلفی انجام شده، پرسشنامه دور نخست توسط خود پژوهشگر و بر اساس مرور گسترده و فراگیر ادبیات یا از طریق زیرگروهی از خبرگان109 یا استفاده از تیم سرپرستی110 انجام شده است (مُلِن، 2003: 44). پس از پایان دور نخست، پاسخ های دریافتی ویرایش شده و پرسشنامه دوم در اختیار خبرگان قرار می گیرد. دور دوم و دورهای پس از آن، تخصصی تر می باشند و هدف از آنها، رتبه بندی عوامل گوناگون، بر اساس میزان اهمیتشان می باشد و به صورت کمی تحلیل می شوند (تنگاراتینام و رِدمن، 2007: 120). هدف از اجرای دلفی این است که بر سر میزان اهمیت و اولویت عوامل یا پرسش های مطرح شده، توافق111 به دست آید. هَنافین112 (2004: 39) در بخشی از مقاله خود، جدولی درباره شرایط توافق میان خبرگان ارائه کرده است که در پژوهش های گوناگون به کار رفته اند. بخشی از آن جدول در زیر ارائه شده است:
جول 3- 5: برخی از روش های تعیین توافق میان خبرگان
نام پژوهشگر
شرط توافق / عدم توافق
(منبع: هَنافین، 2004: 39)
کمبِل و دیگران113 (2000)
عدم توافق زمانی رخ می دهد که 30% یا بیشتر، از نظرات خبرگان، در یک سوم بالای طیف لیکرت 9 نقطه ای (7 تا 9) یا یک سوم پایین طیف (1 تا 3) قرار گیرد.

راجرز و لوپز114 (2002)
میزان توافق در دور دوم، از درصدِ تعداد خبرگانی که نظرات آنها در فاصله 64/1 از میانگین قرار گرفته باشد، تعیین می شود.

وَن زلینگِن و کلاسِن115 (2003)
توافق کیفی، به این معنی که ((نظرات خبرگان در موارد زیادی با هم تفاوت نداشته باشند)).

میلِر116 (2001)
توافق کیفی: استفاده از واژگانی چون ((توافق عمومی))، ((ناهماهنگی میان نظرات))، ((پراکندگی نظرات)) و …

میلر117 (2006)
معمولاً توافق زمانی به دست می آید که درصد مشخصی از نظرات، در بازه از پیش تعیین شده ای، قرار گیرد.
(منبع: هِسو و استنفورد، 2007: 4)
اُلشَک118 (1983)
هنگامیکه 80% نظرات، در دو نقطه از مقیاس 7- نقطه ای [لیکرت] قرار گیرد.

گرین119 (1982)
هنگامیکه 70% خبرگان، در مقیاس 4- نقطه ای لیکرت، عدد 3 یا 4 را به گزینه ای بدهند و میانه120 پاسخ ها، 3.25 باشد.

نکته ای که باید به آن توجه شود این است که معیارهایی که برای تعریف و تعیین ((توافق میان خبرگان)) به کار می روند، وابسته به تفسیر [پژوهشگر] است (هِسو و استنفورد، 2007: 4). همچنین در روش دلفی، تکرار دورها تا زمانی ادامه می یابد که یا به سطح از پیش تعیین شده ای از توافق دست یابیم، یا دیگر اطلاعات جدیدی به دست نیاید (گروبلار121، 2007: 6). در پژوهش حاضر، چنانچه 70% از خبرگان، برای عاملی اهمیت زیاد (4) یا اهمیت بسیار زیاد (5) در نظر بگیرند، یعنی بر روی آن عامل توافق به دست آمده است. اگر در دور نخست بر روی عاملی توافقی به دست نیامد، آن عامل در پرسشنامه دور دوم نیز وارد شد به این دلیل که ممکن بود خبره بخواهد نظر خود را تغییر دهد.
3-8-2- DEMATEL
از روش 122DEMATEL برای برقراری رابطه های میان عوامل معیارها در جهت ایجاد تاثیر یک NRM123 استفاده می شود(تزنگ و همکاران، 2007).
گام 1: ماتریس میانگین اولیه را با استفاده از امتیازها محاسبه کنید.
فرض کنید که مقیاس های 0,1,2,3 و 4 نشان دهنده ی گستره ی (دامنه ی) "بدون تاثیر" تا "تاثیر بسیار بالا" را نشان دهند، از پاسخ دهندگان خواسته می شود تا میزان تاثیر مستقیم اعمال شده توسط عامل/معیار i بر عامل/معیار j را که با aij نشان داده می شود را با استفاده از مقیاس فرض شده تعیین کنند. هر پاسخ دهنده ای یک ماتریس مستقیم را به وجود می آورد سپس ماتریس میانگین A از طریق میانگین معیارها/عواملِ مشابه در ماتریس های مستقیم متفاوت (گوناگون) پاسخ دهندگان بدست می آید. ماتریس میانگین A بوسیله ی معادله ی زیر نشان داده می شود:

گام 2: ماتریس تاثیر اولیه را محاسبه کنید.
ماتریس تاثیر مستقیم اولیه X(X=[xij]n*n) را می توان به وسیله ی نرمال کردن ماتریس میانگین A بدست آورد. به ویژه ماتریس X می تواند از طریق معادله های 3-2 و 3-3 که در آن ها معیارهای قطر اصلی برابر با صفر هستند بدست آید.

گام 3: ماتریس کلی تاثیر مستقیم/غیرمستقیم را استخراج کنید.
تقلیل پیوسته ی تاثیرات غیرمستقیمِ مسایل حول توان های X، برای مثال را بدست آورید که X=[xij]n*n، 0<xij<1،) < 1 0< ( و تنها مجموع یک ستون یا مجموع یک سطر برابر با یک می باشد. ماتریس مجموع تاثیرات به صورت زیر محاسبه می شود.

که T=[tij]n*n و (I-X)(I-X)-1=I می باشد. به علاوه این روش مجموع هر ستون و هر سطر از ماتریس مجموع T را نیز بدست می دهد.

که ri به مجموع سطر i ام از ماتریس T اشاره دارد و مجموع تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم عامل/معیارِ i را بر دیگر عوامل/معیارها نشان می دهد. مشابه این cj به مجموع ستون j ام از ماتریس T اشاره دارد و مجموع تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی که عامل/معیار j از دیگر عوامل/معیارها دریافت کرده است. افزون بر این هنگامی که i=j (یعنی مجموع سطر و ستون بر روی هم)، (ri+ci) شاخصی برای قدرت تاثیرات داده و گرفته شده را نشان می دهد بدین معنی که (ri+ci) میزان نقش مرکزی عامل/معیار i در مسئله بازی می کند را نشان می دهد. اگر (ri-ci) مثبت باشد، پس عامل i بر دیگر عوامل تاثیر می گذارد و اگر منفی باشد پس عامل i از دیگر عوامل تاثیر می پذیرد.
گام 4: یک مقدار آستانه را تنظیم کنید و NRM را بدست آورید.
بر مبنای ماتریس T هر عامل tij از ماتریس T اطلاعات شبکه ای درباره ی چگونگی تاثیر عامل i بر عامل j را نشان می دهد. تنظیم مقدار آستانه ی ( برای فیلتر کردن تاثیرات کوچکِ (اندک) اعمال شده توسط عوامل ماتریس T برای جدا کردن ساختار روابط عوامل ضروری است. در عمل اگر همه ی اطلاعاتِ ماتریس T به NRM منتقل شود، نقشه برای نشان دادن اطلاعات شبکه ای ضروری برای تصمیم گیری بسیار پیچیده می باشد. در جهت کاهش پیچیدگی NRM تصمیم گیرنده مقدار آستانه ای را برای سطح تاثیر برقرار می کند: تنها عواملی که مقدار تاثیر آن ها در ماتریس T بزرگ تر از مقدار آستانه باشد می توانند انتخاب شوند و به NRM منتقل شوند. این مقدار آستانه را می توان از طریق توفان مغزی متخصصان مشخص شود. هنگامی که مقدار آستانه و NRM تقریبی (نسبی) مشخص شدند، NRM را می توان رسم کرد.

3-8-3- فرایند تحلیل شبکه (ANP)
ANP شکل کلی و عمومی AHP می باشد که در MCDM برای صرف نظر از محدودیت ساختار سلسله مراتبی استفاده شده است. این روش را می توان به صورت گام های زیر توصیف کرد.
روش تحلیل شبکه ای فرآیند (ANP) حالت کلی و تکامل یافته ای از روش فرآیند سلسله مراتبی (AHP) است که به منظور اولویت بندی تصمیمات در فرآیند تصمیم گیری چند معیاره استفاده می شود. روش AHP در سال 1980 توسط ساعتی ارائه گردید(ساعتی، 1980). فرض روش AHP وجود استقلال زیرمعیار ها و معیار های تصمیم گیری می باشد در حالیکه این فرض در عمل همیشه برقرار نیست.
ساعتی در سال 1996 روش گسترش یافته تحلیل شبکه ای فرآیند (ANP) را ارائه داد (ساعتی، 1996) در این روش تمام ارتباطات سیستمی بین معیار ها ( وابستگی خارجی مجموعه) و نیز ارتباطات بین زیر معیار ها (وابستگی داخلی مجموعه) را در نظر می گیرد و آنها را ارزیابی می کند از این رو این روش یک روش غیر خطی است. مزیت اصلی این روش در حل مسائل تصمیم گیری با روابط پیچیده است. این روش نه تنها قادر به انجام مقایسات زوجی بین زیر معیار ها است بلکه به تصمیم گیرنده این امکان را می دهد که تمام زیر معیار ها را بطور مستقل بررسی و اولویت بندی کند.طبق گفته دکتر ساعتی (ساعتی، 1999) ، ANP یک روش کلیتر از AHP است و برای مقایسه این دو روش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:ANP با مجاز شمردن وابستگی، از AHP که فقط شامل حالت استقلال است، فراتر می رود. در حقیقت AHP به عنوان حالت خاصی از ANP به شمار میرود.
ANPبا وابستگی عناصر در یک مجموعه (وابستگی داخلی) و وابستگی عناصر در مجموعههای مختلف (وابستگی خارجی) در ارتباط است. ساختار شبکه ای ANP، این امکان را فراهم می سازد که هر مسئله تصمیم گیری را بدون نگرانی از اینکه چه چیزی نخست و چه چیزی در پی آن می آید، ارائه کنیم. (شکل 3-2 )ANP یک ساختار غیر خطی است، در حالی که یک سلسله مراتب، با یک هدف در بالاترین سطح، و گزینه ها در سطح زیرین، ساختار خطی دارد. ANP نه فقط عناصر، بلکه گروهها یا خوشههایی از عناصر را که اغلب در دنیای واقعی نیز نیاز می شود، از نظر حق تقدم، مرتب میکند (ساعتی، 2004).

شکل (3-2)- تفاوت ساختاری میان یک شبکه خطی و یک شبکه غیر خطی
فرآیند تحلیل شبکه ای نسبت به فرآیند سلسله مراتبی حالت کلی تری دارد که برای اولین بار در سال 1996 معرفی شد. در این فرآیند روابط متقابل میان معیارها و گزینه ها نسبت به تحلیل سلسله مراتبی کاملتر بوده و می توان روابط پیچیده تری را میان معیارها و گزینه ها از طریق آن نشان داد و به تصمیم گیری دقیق تری دست یافت.
در روش تحلیل سلسله مراتبی وابستگی ها باید به صورت خطی و از بالا به پایین یا برعکس باشند ولی اگر وابستگی ها به صورت دو طرفه یعنی وزن معیارها به وزن گزینه ها و وزن گزینه ها نیز به وزن معیارها مرتبط باشند درآن صورت مساله دیگر حال سلسله مراتبی ندارد و نمی توان از از فرمولهای تحلیل سلسله مراتبی استفاده نمود، اجرای تکنیک تحلیل شبکه ای فرآیند شامل مراحل ذیل است:
گام اول: ساخت مدل شبکه
در قالب یک شبکه متشکل از تعدادی خوشه که مرکب از تعدادی عناصر داخلی است؛ روابط متقابل بین معیارها و معیارها و گزینه ها رسم می شود. لازم به ذکر است عناصر موجود در هر خوشه می توانند با عناصر دیگر در خوشه خود یا خوشه های دیگر رابطه تعاملی داشته باشند. برای رسم می توان از از طرق تبادل نظرات؛ همانند روش دلفی124 برای رسم شبکه بهره جست.
گام دوم: تشکیل ماتریس مقایسات زوجی و بردارهای ارجحیت
از طریق روابط میان عناصر موجود در هر شبکه می توان ماتریس مقایسات زوجی را تشکیل داد که از طریق آن می توان به مقایسه اهمیت معیارهای موجود در مدل پرداخته و اولویت گزینه ها را باتوجه به امتیازی که برای هر یک محسبه می گردد تعیین نمود. عناصر موجود در ماتریس با در نظر گرفتن یک عامل کنترلی، به صورت دو به دو مقایسه شده و میزان تاثیر هر یک از آنها بر روی عاملی کنترلی سنجیده می شود و در یک مقیاس از 1 تا 9 مقدار دهی می شوند. پس از آن لازم است بردار مقادیر ویژه محاسبه شده و وزن اهمیت هر یک از عناصر موجود در ماتریس مربوطه آورده شود.
ساعتی125 برای محاسبه اوزان(Wi) از تجزیه ماتریس مربع و معکوس پذیر A به بردار ویژه به ازای عنصر ماکزیمم ویژه آن استفاده می کند یعنی:

A ماتریس مقایسات زوجی، W بردار ویژه و بزرگترین مقدار ویژه ماتریس A است.
ساعتی برای تخمین w، چند الگوریتم را پیشنهاد داده است که یکی از این الگوریتم ها عبارتست از:
الف- مجموع مقادیر هر ستون ماتریس زوجی را بدست آورید.
ب- هر عنصر ستون را بر مجموع بدست آمده تقسیم کنید، ماتریس حاصل ماتریس مقایسات زوجی نرمال شده خواهد بود.
ج- عناصر هر سطر ماتریس مقایسات زوجی نرمال شده را با هم جمع بسته و مجموع را بر تعداد عناصر هر سطر تقسیم کنید. اعداد نهایی تخمینی از ارجحیت های نسبی برای عناصر مقایسه شده با توجه به معیار سطح بالای آن فراهم می آورد.

که در این رابطه Wi وزن ارجحیت برای عنصرi ام، i تعداد سطرها، j تعداد ستون ها است.
بردارهای ارجحیت باید برای تمام ماتریس های مقایسه بدست آید سپس مقدار بردار ویژه محاسبه شده و وزن اهمیت هر یک از عناصر موجود در ماتریس مربوطه بدست آورده می شود.

گام سوم: تشکیل ماتریس ویژه
همانند مفاهیم موجود در فرآیند زنجیره مارکوف برای حصول به ارجحیت های کلی در یک سیستم با اثرهای مستقل بردارهای ارجحیت محلی در ستون های مناسب تری وارد می شوند.ماتریس ویژه در حقیقت یک ماتریس ماتریس جزء بندی شده است که هر بخش ماتریس ارتباط بین اجزاء و دسته ها را نشان می دهد.
فرض کنید ck به ازای k=1,…,n اجزای سیستم تصمیم گیری را نشان می دهد که در آن هر جزء k دارای mk عنصر است که با ek1,…,ekmk نشان داده می شوند.
از آنجاییکه معمولاً وابستگی تعاملی ما بین دسته ها در شبکه وجود دارد، ماتریس بدست آمده احتمالی، بعضی از ستونها به صورت ستونهای احتمالی نبوده و حاصل جمع برابر یک نباشد. برای هر بلوک ستونی نخست ورودی بردار ویژه مربوطه در هر عنصر اولین اولین بلوک ستونی ضرب می شود و سپس در همه عناصر دومین بلوک ضرب می گردد و این عمل ادامه پیدا می کند. بدین ترتیب بلوک ها در هر ستون از ماتریس ویژه وزن دهی می شوند و بنام ماتریس ویژه وزنی تعریف می شوند که احتمالی نیز است. برای آنکه در اوزان همگرایی ایجاد شود ماتریس ویژه وزن ها به توان 2k+1 می رسد که k یک عدد اختیاری بزرگ است.این ماتریس جدید ویژه حدی است. ماتریس ویژه حدی تشابه زیادی با ماتریس ویژه وزنی دارد اما همه ستونهای ماتریس ویژه حدی مشابه اند. با نرمال کردن هر بلوک این ماتریس، ارجحیت های نهایی از همه عناصر در در ماتریس بدست می آید.
3-8-4- روش DANP
گام 1: معیارها را در کل سیستم برای تشکیل سوپرماتریس مقایسه کنید.
سوپرماتریس اصلی بردارهای ویژه ی ستونی را می توان از مقایسه ی زوجی ماتریس های معیارها بدست آورد. مقدار اهمیت نسبی می تواند با استفاده از مقیاس 1 تا 9 که نشان دهنده ی اهمیت یکسان تا اهمیت زیاد هستند تعیین شود. شکل کلی این سوپرماتریس می تواند به صورت زیر توصیف شود:

که Cn به مجموعه ی n ام اشاره دارد، enm به معیار m ام در مجموعه ی n ام و Wij به بردار ویژه ی اصلی تاثیر معیارها در مجموعه ی j ام در مقایسه با مجموعه ی i ام اشاره دارد. به علاوه اگر مجموعه ی j ام بر مجموعه ی iام تاثیری نداشته باشد در نتیجه Wij=[0] می باشد.
گام 2: سوپر ماتریس موزون را به وسیله ی ضرب کردن ماتریس نرمال شده که مطابق با NRM مبتنی بر روش DEMATEL را استخراج می شود بدست آورید.
از نرمال سازی برای استخراج سوپر ماتریس موزون با استفاده از تبدیل جمع هر ستون به واحد (عدد یک) استفاده می شود. در روش نرمال سازی سنتی هر معیار در یک ستون بر تعداد مجموعه ها تقسیم می شود به گونه ای جمع هر ستون دقیقاً برابر با واحد می شود. استفاده از این روش بیان بر این دلالت می کند که مجموعه وزن یکسانی دارد. گرچه می دانیم که تاثیر هر مجموعه بر مجموعه های دیگر ممکن است که متفاوت باشد هم چنانکه در بخش 1.8.3 توصیف شد. بنابراین استفاده از فرض وزن یکسان برای هر مجموعه برای به دست آوردن سوپرماتریس موزون غیرمنطقی است. این مطالعه برای حل این مشکل از NRM که مبتنی است بر روش DEMATEL انتخاب کرده است. نخست برای استخراج NRM از روش DEMATEL استفاده می کنید (بخش 1.8.3). سپس این مطالعه از ماتریس مجموع تاثیرات T و مقدار آستانه ی ( برای ایجاد یک ماتریس جدید بهره می گیرد. اگر مقدار مجموعه ها کمتر از مقدار آستانه ی ( باشد مقدار آن ها در ماتریس T برابر صفر در نظر گرفته می شود که بدین معنی است اگر مقدار آن ها کمتر از ( باشد که این مقدار توسط تصمیم گیران بدست می آید، تاثیر کمتری بر مجموعه های دیگر دارند. این ماتریس با برش آلفا ماتریس مجموعه تاثیرات برش آلفا نامیده می شود، همان گونه که در معادله ی 8 نشان داده شده است.

که اگر tij<( باشد آنگاه tij(=0 می باشد در غیر این صورت tij(=tij می باشد و tij در ماتریس مجموع تاثیرات T وجود دارد (در نظر گرفته می شود). نیاز است که ماتریس مجموع تاثیرات برش آلفا به وسیله ی تقسیم بر فرمول زیر نرمال شود.
بنابراین می توان ماتریس مجموع تاثیرات برش آلفا را نرمال کنیم و آن را با Ts نشان داد.

رابطه 3-11
این مطالعه ماتریس مجموع تاثیرات برش-( که نرمال شده است (از اینجا به بعد با نام مختصر "ماتریس نرمال شده" آورده می شود) و سوپر ماتریس ناموزون W را با استفاده از فرمول 3-12 برای محاسبه ی سوپرماتریس موزون Ww به کار می گیرد.
رابطه 3-12
گام 3: سوپرماتریس موزون با به توان رساندن k که به اندازه کافی بزرگ است مانند معادله 3-13 محدود کنید تا این سوپرماتریس هم گرا شود و یک سوپرماتریس ثابت در بلند مدت شود تا بردارهای کلی اولویت بندی یا وزن ها بدست آید.
رابطه 3-13
اگر سوپرماتریس محدود کننده تنها یکی نیست (بیش از یکی است) به گونه ای که N سوپرماتریس وجود دارد، میانگین مقادیر به وسیله ی جمع کردن N سوپرماتریس و تقسیم بر N بدست می آید.
در جهت نشان دادن واضح دستورالعمل روش های ANP و DEMATEL، این مطالعه یک مورد (مثال 1) را پیشنهاد می دهد. فرض می شود که مورد 1 سه تا عامل دارد: مجموعه ی 1، مجموعه ی 2 و مجموعه ی 3 (در اینجا "عامل" می تواند "عنصر"، "مجموعه ی" یا "معیار" باشد گرچه در جهت نشان دادن گام های زیر در رویه ی ANP "عوامل" را با "مجموعه" جایگزین می شود). ابتدا گام 1 تا 4 در فرآیند تحلیل شبکه را اجرا می شود تا ماتریس کل تاثیرات T را استخراج شود؛ سپس یک مقدار آستانه ( را برای فیلتر کردن تاثیرات کوچک در معیارهای ماتریس T تنظیم می شود هم چنانکه در معادله ی 3-14 نشان داده شده است. اگر در معادله ی زیر بخش هایی که دور آن ها دایره کشیده شده است بیشتر از مقدار ( باشند آنگاه NRM مربوط به آن ها را می توان به صورت شکل3- 3 نشان داد.

رابطه 3-14

از ساختار شکل 3-3 برای نشان دادن گام 1 تا 3 در این بخش استفاده می شود. ابتدا سوپرماتریس ناموزون طبق معادله ی زیر بدست می آید.

رابطه 3-15

ماتریس کل تاثیرات برش (، T( مطابق با معادله ی 3-16 چنین می باشد:

رابطه 3-16
پس برای تقسیم کردن ستون های استفاده می شود همچنانکه که در ماتریس زیر (ماتریس نرمال شده Ts) نشان داده شده است.

رابطه 3-17

سپس ماتریس نرمال شده Ts و سوپرماتریس ناموزون W را در نظر شود و با استفاده از معادله ی 3-12 سوپر ماتریس موزون را محاسبه می شود که در معادله ی 3-18 بدست آمده است.

در نهایت سوپرماتریس موزون تا جایی که همگرا و تبدیل به یک سوپرماتریس ثابت شود طبق معادله ی 3-13 محدود می شود. بعلاوه اگر سوپرماتریس تعیین کننده تنها نباشد (بیشتر از یکی باشد) مثلاً اگر میزان N برابر 3 (تعداد ماتریس محدود کننده) و باشد، سوپرماتریس محدودکننده ی نهایی مطابق با ماتریس زیر ارائه می شود:
رابطه 3-19
به طور خلاصه ماتریس محدود کننده ی ثابت می تواند با استفاده از گام های بالا استخراج شود. وزن های کلی نیز بدست می آیند. هدف دوم این فصل پیشنهاد دادن یک مدل عملی است که ANP و DEMATEL را برای دست یابی به نرمال کردن سوپرماتریس ناموزون در دستورالعمل ANP و بررسی مشکل وابستگی و بازخورد ترکیب می کند. مدل پیشنهاد شده در بالا در کاربردهای جهان واقعی مناسب تر و منطقی تر از روش سنتی می باشد (تزنگ و هوانگ126، 2011) .

3-8-4- روش VIKOR
روش رتبه بندی توافقی (که روش VIKOR نامیده می شود) به وسیله ی Opricovic و Tzeng به عنوان یک تکنیک قابل اجرا و کاربرد در MCDM پیشنهاد شد. فرض شود که گزینه ها با A1,A2,…,Ai,…,Am نشان داده می شود. رتبه ی (امتیاز عملکرد) معیار j ام برای گزینه ی Ai با f ij نشان داده می شود، w j وزن معیار jام می باشد که اهمیت نسبی این معیار را نشان می دهد که j=1,2,…,n و n تعداد معیارها می باشد. روش VIKOR با فرمول زیر برای سنجه ی Lp شروع می شود:
رابطه 3-20

که ، i=1,2,…,m و وزن شاخص های پژوهش با استفاده از ANP مطابق با NRM مبتنی بر روش DEMATEL بدست می آید. هم چنین روش VIKOR برای فرموله کردن اندازه ی رتبه بندی از (به عنوان Si) و (به عنوان Qi) استفاده می کند.

رابطه 3-21
رابطه 3-22

برای جواب توافقی mini Lip انتخاب می شود زیرا مقدار آن به سطح ایده آل/دلخواه نزدیک ترین می باشد. بعلاوه هنگامی که p کوچک است (مثلاً p=1) بر سودمندی گروه تاکید می شود، هنگامی که p افزایش می یابد به شکاف ها/تاسف های فردی وزن بیشتری اختصاص می یابد. بنابراین mini Si بر حداکثر سودمندی گروه تاکید می کند در حالیکه mini Ri بر انتخاب حداقل از میان حداکثر تاسف های گروه تاکید می کند. بر مبنای مفاهیم بالا الگوریتم رتبه بندی توافقی VIKOR شامل گام های زیر می باشد.
گام 1: بهترین مقدار از میان همه ی توابع معیارها fj* و بدترین مقدار fj- را تعیین کنید، j=1,2,…,n فرض کنید که تابع j ام معرف سود باشد، fj*=maxi f ij (یا برقراری یک سطح دلخواه) و fj-=mini fij (یا برقراری یک سطح قابل قبول). به همین ترتیب فرض کنید که تابع j ام معرف هزینه باشد، fj*=mini fij (یا برقراری یک سطح دلخواه) و fj-=maxi fij (یا برقراری یک سطح قابل قبول باشد). افزون بر این ماتریس رتبه بندی اصلی به ماتریس رتبه بندی-وزن با فرمول زیر تبدیل می شود:
رابطه 3-23

گام 2: مقادیر S j و Ri، i=1,2,…,m را با استفاده از روابط زیر محاسبه کنید
رابطه 3-24

رابطه 3-25

گام 3: مقادیر شاخص R i ، i=1,2,…,m با استفاده از رابطه ی زیر محاسبه کنید.

رابطه 3-26

که S*=maxi Si، S-=mini Si، R*=maxi Ri، R-=mini Ri (در اینجا هم چنین می توان بهترین مقدار را برابر با 0 و بدترین مقدار برابر با 1 قرار داده می شود) و که v به عنوان وزن استراتژی حداکثر سودمندی گروه معرفی می شود در حالی که 1-v وزن تاسف فردی است. به عبارت دیگر هنگامی که v > 0.5 باشد، این فرایند تصمیم گیری ای را نشان می دهد که می تواند استراتژی حداکثر سودمندی گروه را مورد استفاده قرار دهد (یعنی اگر v بزرگ باشد سودمندی گروه مورد تاکید قرار می گیرد) یا هنگامی که از اجماع افراد یا هنگامی که v<0.5 باشد با استفاده از حق وتو (veto) استفاده کرد. هم چنین می توان هنگامی که S*=0، S-=1، R*=0 و R-=1 است، معادله ی 3-26 به صورت Qi=vSi+(1-vi)Ri بازنویسی می شود.
گام 4: گزینه ها با استفاده از امتیاز بندی مقادیر {Si,Ri, and Qi| i=1,2,…,m} به ترتیب نزولی رتبه بندی می شود.
گزینه ی را به عنوان یک توافق پیشنهاد دهید که نخست با استفاده از سنجه یi=1,2,…,m} min{ Ri| بدست می آید اگر دو شرط زیر برآورده شوند.
* C1. مزیت رضایت بخش: Q(A(2)) – Q(A(1))>1/(m-1) که A(2)گزینه ی رتبه دوم از فهرست R می باشد، m هم تعداد گزینه هاست.
* C2. ثبات قابل قبول در تصمیم گیری: گزینه ی A(1) هنگام رتبه بندی به وسیله ی Si و یا Ri، i=1,2,…,m بهترین گزینه انتخاب شود.
اگر یکی از شرایط بالا برآورده نشود، مجموعه ای از راه حل های توافقی پیشنهاد می شود. این مجموعه ی توافقی شامل می شود:
* وقتی گزینه های A(1) و A(2) شرط اول را رعایت نکنند، هر دو در یک طبقه (رتبه) قرار می گیرند.
* گزینه های A(1), A(2), … ,A(M) اگر که C1 برآورده نشود. دقت کنید که A(M) با استفاده از رابطه ی
* R(A(M)) – R(A(1))<1/(m -1) برای حداکثر M بدست می آید (موقعیت این گزینه ها به هم نزدیک است).
این جواب توافقی با استفاده از روش رتبه بندی توافقی تعیین می شود؛ از آنجا که این جواب توافقی حداکثر سودمندی را برای اکثریت گروه (بیان شده با min S، معادله ی 3-24) و حداقل تاسف فردی را برای مخالفان (بیان شده با min R، معادله ی 3-25) بدست می دهد می تواند به وسیله ی تصمیم گیران مورد قبول واقع شود(تزنگ و هوانگ127، 2011) .
3-9- نرم افزار های مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات پژوهش
برای تحلیل پرسشنامه های پژوهش چند نرم افزار استفاده شده است که در جدول 3-6 آورده شده است:
جدول 3- 6: نرم افزار های استفاده شده
ردیف
نرم افزار
کاربرد
1
MS EXCEL 2007
محاسبات و ثبت محاسبات
2
MATLAB
به توان رساندن و معکوس گرفتن از ماتریس
3-10- بررسی وضعیت صنعت لوازم خانگی در ایران128
صنعت لوازم خانگی در ایران از سابقه نسبتاً طولانی برخوردار است و از سال های گذشته تاکنون بخش عمده نیاز از محل تولیدات داخلی تامین گردیده است. این صنعت از صنایع مهم با حجم سرمایه گذاری بالا و سابقه قابل توجه وبسیارمهم ازنظراشتغالزایی می باشد، علاوه براشتغالزایی مستقیم،تعدادزیادی نیزدربخش های خدمات ،توزیع ،تعمیر و…به عنوان نیروی اشتغال غیرمستقیم فعال می باشند. ولی اغلب محصولات تولیدی با صنعت روز دنیا از نظر فناوری ، شکل ظاهری و … فاصله زیادی دارند.
با توجه به ماهیت عملکرد رشته فعالیت های مختلف صنعت لوازم خانگی، مشخصات تقاضای داخلی و تحولات صنعتی جهان، تولیدات صنعت کشور براساس طرح استراتژی توسعه کشور به سه گروه عمده :
صنایع تولید محصولات مصرفی کم دوام، صنایع تولید محصولات مصرفی با دوام، صنایع واسطه ای و سرمایه ای تقسیم شده است. طبق تقسیم بندی مذکور، تولیدات لوازم خانگی درگروه صنایع مصرفی با دوام قرار گرفته است.
محصولات تولیدی این صنعت کاربردهای متفاوتی در بخش های خانگی، اداری و تجاری دارند که سهم مصارف خانگی آن بسیار بالا می باشد.
محصولات صنعت لوازم خانگی را میتوان به دو گروه: قطعات و محصول نهایی مصرفی، تقسیم بندی نمود که تعداد محصولات تولیدی نهایی صنعت لوازم خانگی، زیاد می باشد و طیف گسترده ای را در بر می گیرد.
محصولات عمده این صنعت از دو منظر: تیراژ تولید و بهره مندی خانوارها، قابل بررسی است که ترتیب محصولات مذکور از هر دو منظر با ترتیب تقریباً یکسان عبارتند از یخچال (یخچال، فریزر و یخچال فریزر) اجاق گاز، آبگرمکن، تلویزیون رنگی، بخاری، کولرآبی و ماشین لباسشویی.
3-11- خلاصه فصل
در این فصل، روش شناسی پژوهش شامل روش پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه برداری، حجم نمونه و ابزار گردآوری داده ها، به طور کامل توضیح داده شدند. سپس مراحل اجرای روش دلفی و DEMATEL و ANP و DANP ارائه شد. در نهایت نیز وضعیت صنعت لوازم خانگی ایران ارائه گردید. در فصل بعد، بر اساس روش های توضیح داده شده در این فصل و در راستای پاسخ دهی به پرسش های پژوهش، ابتدا به گردآوری داده ها پرداخته و سپس اولویت بندی عوامل شناسایی شده انجام خواهد شد. در پایان نیز تحلیل های مناسب در ارتباط با داده های گردآوری شده و یافته ها ارائه می شود.
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه
منظور از تحلیل داده ها، مجموعه ای از روش هاست که کمک می کنند حقایق را توصیف کنیم، الگوها را شناسایی کنیم، تعابیر و تفاسیر خود را بسط دهیم و یا فرضیه های ارائه شده را بیازماییم (لِوین129، 1996: 1). در این بخش، برای پاسخگویی به پرسش های پژوهش، به ترتیب داده های مربوط به هر مرحله گردآوری شد و با استفاده از روش های نام برده شده در فصل 3، پاسخ دهی به پرسش های پژوهش، انجام گردید.
پاسخ دهی به سوالات این بخش در سه مرحله انجام شده است که در شکل4-1 به این سه مرحله اشاره شده است:

شکل 4- 1: مراحل انجام پژوهش
4-2- مرحله اول : شناسایی ریسک های موجود در زنجیره تامین لوازم خانگی
پرسشی که در این مرحله مطرح است این است که:
* ریسکهای موجود در صنعت لوازم خانگی تهران ناشی از چیست ؟
برای یافتن پاسخ این پرسش، ابتدا تعدادی عامل که ممکن بود بر ایجاد ریسک در زنجیره تامین موثر باشند، از ادبیات استخراج گردید . در این بخش به روند بومی سازی مدل ارزیابی ریسک زنجیره تامین با روش خبرگان دانشگاهی پرداخته شده است:
جدول 4- 1:
منبع
مولفه و زیرمولفه
ردیف
پونیمورثی و همکاران (2013)
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
ریسک طرف عرضه
1
پونیمورثی و همکاران (2013)
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

2
پونیمورثی و همکاران (2013)
کمبود ذخایر (منابع)

3
پونیمورثی و همکاران (2013)
انعطاف ناپذیری تامین کننده

4
پونیمورثی و همکاران (2013)
عدم دانش عملی کافی تامین کننده در زمینه روش تولید

5
پونیمورثی و همکاران (2013)
ناتوانی تامین کننده در ایجاد و به روزرسانی اطلاعات عرضه

6
پونیمورثی و همکاران (2013)
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

7
پونیمورثی و همکاران (2013)
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

8
پونیمورثی و همکاران (2013)
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین می کنند.

9
پونیمورثی و همکاران (2013)
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

10
پونیمورثی و همکاران (2013)
ریسک مربوط به مالکیت فکری

11
پونیمورثی و همکاران (2013)
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

12
پونیمورثی و همکاران (2013)
اختلال در (فرایند) تولید
ریسک طرف تولید
13
پونیمورثی و همکاران (2013)
تغییرات زیاد در فرآیند تولید

14
پونیمورثی و همکاران (2013)
تغییرپذیری در زمان چرخه تولید

15
پونیمورثی و همکاران (2013)
توانایی ناکافی در تولید

16
پونیمورثی و همکاران (2013)
انعطاف ناپذیری در ظرفیت تولید

17
پونیمورثی و همکاران (2013)
انعطاف ناپذیری در چیدمان کارخانه به منظور جریان آزاد و روان مواد اولیه

18
پونیمورثی و همکاران (2013)
رویه های مبهم بازرسی و پذیرش در خط تولید

19
پونیمورثی و همکاران (2013)
فراخوانی مکرر محصول از بازار

20
پونیمورثی و همکاران (2013)
ریسک در به اشتراک گذاشتن " طراحی" و دیگر اسناد، با تامین کنندگان

21
پونیمورثی و همکاران (2013)
مدیریت و نگهداری نامناسب انبارهای استراتژیک (انبارهایی که اهمیت استراتژیک دارند).

22
پونیمورثی و همکاران (2013)
مشکلات سازمانی

23
پونیمورثی و همکاران (2013)
مشتریان بسیار متغیر و یا پیش بینی نشده
ریسک طرف تقاضا
24
پونیمورثی و همکاران (2013)
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

25
پونیمورثی و همکاران (2013)
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

26
پونیمورثی و همکاران (2013)
ریسک های دریافت

27
پونیمورثی و همکاران (2013)
ریسک های مرتبط باشهرت ( سازمان)

28
پونیمورثی و همکاران (2013)
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
ریسک طرف تهیه و توزیع
29
پونیمورثی و همکاران (2013)
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

30
پونیمورثی و همکاران (2013)
طراحی ضعیف شبکه حمل ونقل و ارسال( محصولات)

31
پونیمورثی و همکاران (2013)
انتخاب نادرست شیوه حمل ونقل و ارسال

32
پونیمورثی و همکاران (2013)
بسته بندی و نشانه گذاری نامناسب ( حمل ونقل ایمن محصولات)

33
پونیمورثی و همکاران (2013)
خسارات وارده، به علت تصادف و یا ذخیره سازی نامناسب

34
پونیمورثی و همکاران (2013)
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

35
پونیمورثی و همکاران (2013)
تاخیر (در دریافت) و یا در دسترس نبودن زیرساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
ریسک اطلاعات
36
پونیمورثی و همکاران (2013)
خرابی در زیرساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

37
پونیمورثی و همکاران (2013)
امنیت ناکافی در سیستم اطلاعاتی

38
پونیمورثی و همکاران (2013)
اشتباه در انتخاب رسانه های به کار گرفته شده برای اشتراک گذاری اطلاعات

39
پونیمورثی و همکاران (2013)
عدم اطمینان در خط مشی
ریسک محیط
40
پونیمورثی و همکاران (2013)
عدم قطعیت اقتصاد کلان

41
پونیمورثی و همکاران (2013)
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

42
پونیمورثی و همکاران (2013)
عدم اطمینان اجتماعی

43
پونیمورثی و همکاران (2013)
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر موردنیاز برای انجام کار موردنظر

44
پونیمورثی و همکاران (2013)
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیرقابل پیش بینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

45
خبرگان (لاواستره)
مشوق ها و تحریم های تامین کننده یا مشتری در صورت اتفاق
نظرات خبرگان
46
خبرگان (لاواستره)
واکنش پذیری در تصمیمات

47
خبرگان (لاواستره)
انعطاف ناپذیری در عملیات

48
خبرگان (شجاعی)
تغییر در تکنولوژی

49
خبرگان (شجاعی)
وجود رقبای داخلی و خارجی

50

4-2-1- مراحل دلفی
4-2-1-1- دور نخست دلفی
در این دور، بر اساس عوامل ترکیبی جدول 4-1، پرسشنامه ای شامل 45 گویه، که هر گویه به یک عامل اشاره داشت، طراحی گردید و به عنوان پرسشنامه دور نخست دلفی، به خبرگان برگزیده این پژوهش، که تعدادشان 10 نفر بود، داده شد که علاوه بر اعلام نظر خود، پنج مولفه دیگر نیز توسط دو خبره ارائه شد که در جدول 4-2 نشان داده شده است.
جدول 4- 2: دور اول دلفی
عامل
خبره (1)
خبره (2)
خبره (3)
خبره (4)
خبره (5)
خبره (6)
خبره (7)
خبره (8)
خبره (9)
خبره (10)
تعداد پاسخ هایی که برا بر با 4 (زیاد) یا 5 (خیلی زیاد) بودند
تایید
1
4
4
4
5
4
3
5
4
4
3
8

2
2
4
3
4
2
3
5
3
4
2
4

3
3
3
5
3
3
4
5
5
5
4
6

4
4
4
3
5
5
3
4
5
3
4
7

5
4
3
4
4
2
3
4
5
–
3
5

6
4
3
2
4
2
3
2
2
3
1
2

7
4
4
5
2
5
4
3
4
4
3
7

8
5
5
4
5
4
4
5
5
5
4
10

9
5
4
4
4
4
3
4
4
4
4
9

10
5
4
4
4
3
4
4
5
4
3
8

11
4
3
4
3
1
3
3
2
4
2
3

12
4
4
3
4
1
3
5
5
4
2
6

13
4
5
4
5
5
4
4
4
3
3
8

14
4
5
2
4
2
3
3
3
4
3
4

15
4
4
2
3
2
3
3
3
–
4
3

16
4
5
3
4
5
3
4
5
3
4
7

17
3
3
3
2
3
3
3
5
3
4
2

18
3
3
3
2
2
3
3
5
3
4
2

19
3
3
5
4
1
3
3
2
4
3
3

20
4
4
3
3
1
3
3
2
3
3
2

21
3
2
4
3
2
3
3
2
3
2
1

22
3
4
5
2
3
3
3
4
4
3
4

23
3
5
3
4
3
3
3
3
3
3
2

24
4
3
4
5
5
3
4
1
4
3
6

25
4
5
5
5
4
2
4
4
4
4
9

26
4
4
5
4
2
4
4
2
5
4
8

27
4
3
4
4
2
3
4
3
4
3
5

28
4
3
5
3
1
3
3
1
4
2
3

29
3
5
5
4
2
4
4
4
4
4
8

30
4
3
4
3
4
4
4
2
4
4
7

31
4
5
4
4
1
3
4
5
3
5
7

32
4
5
4
2
1
3
4
4
3
4
6

33
4
4
4
3
1
3
4
3
3
3
4

34
4
4
5
3
3
3
4
2
3
3
4

35
4
3
5
4
4
4
4
3
4
4
8

36
4
3
5
4
5
3
4
3
3
4
6

37
4
4
4
5
5
3
3
3
4
3
6

38
4
5
3
5
1
3
3
2
4
3
4

39
3
3
3
3
2
3
3
5
3
3
1

40
4
4
3
4
3
4
2
5
–
2
5

41
4
5
4
5
3
4
4
5
4
3
8

42
4
5
3
3
1
4
4
5
3
3
5

43
3
3
3
4
1
4
4
5
–
3
4

44
4
4
4
4
1
3
4
3
3
4
6

45
3
3
5
5
1
3
4
2
2
2
3

(منبع : یافته های پژوهشگر)
پس از گردآوری نتایج دور نخست دلفی (جدول 4-2)،مولفه هایی که مورد تائید قرارگرفته و بر روی آن توافق حاصل شده که مشخص شده است. همان گونه که در فصل 3 گفته شد، در این پژوهش، درصورتی که حداقل 70 % خبرگان به عاملی درجه اهمیت خیلی زیاد (5) یا زیاد (4) نسبت دهند، به این معنی است که بر روی آن عامل توافق میان خبرگان وجود داشته است.یادآوری این نکته ضروری است که ریسک های ارائه شده از مدل عمومی در زمینه ریسک زنجیره تامین بوده و توافق بر کلیه مولفه های الزامی ندارد؛ زیرا هدف استخراج ریسک های بومی شده زنجیره تامین لوازم خانگی می باشد.
4-2-1-2- دور دوم دلفی
در دور اول متغیرهای مدل مفهومی مورد ارزیابی قرار گرفت و همان طور که در جدول 4-2 اشاره شده، تعدادی از این مولفه های موردتوافق واقع شده است. در دور اول از خبره های خواسته شده که علاوه بر ریسک های معرفی شده، ریسک های مدنظر خودشان را نیز وارد کنند که پنج ریسک در این بخش معرفی شده که در دور دوم برای توافق بر آن ها وارد پرسش نامه شده است که در جدول 4-1 شامل ریسک های شماره 46 تا 50 می شود. در جدول 4-3 نتایج دور دوم نشان داده شده است.
جدول 4- 3: دور دوم دلفی
عامل
خبره (1)
خبره (2)
خبره (3)
خبره (4)
خبره (5)
خبره (6)
خبره (7)
خبره (8)
خبره (9)
خبره (10)
تعداد پاسخ هایی که برا بر با 4 (زیاد) یا 5 (خیلی زیاد) بودند
تایید
2
3
4
4
4
5
4
5
3
4
2
7

3
3
3
5
4
4
4
4
5
5
3
7

5
4
3
4
–
2
3
4
5
4
2
5

6
5
3
4
3
1
3
2
1
2
2
2

11
5
3
3
4
1
3
3
2
3
3
2

12
4
3
4
3
5
4
5
5
4
2
7

14
4
5
4
4
3
3
3
3
3
3
4

15
4
4
3
3
2
4
3
3
4
4
5

17
2
2
3
3
5
3
3
5
3
3
2

18
2
3
3
3
2
3
3
3
3
4
1

19
3
3
3
2
3
3
3
3
3
3
0

20
4
4
3
3
4
3
3
2
3
3
3

21
3
3
3
3
1
3
3
3
3
2
0

22
3
4
2
4
5
3
3
4
3
3
4

23
3
5
3
3
4
3
3
4
3
3
2

24
4
3
4
3
4
3
4
3
4
3
5

27
5
3
4
4
3
4
4
3
4
4
7

28
5
3
3
3
3
3
3
2
3
3
1

32
5
4
3
2
3
4
4
4
4
3
6

33
4
4
3
4
2
3
4
3
3
3
4

34
5
4
3
3
2
3
4
3
3
3
3

36
5
3
4
4
5
3
4
2
3
3
5

37
4
4
4
4
5
3
4
2
4
4
8

38
4
4
4
5
2
3
3
3
3
3
4

39
2
3
3
4
4
3
3
4
3
3
3

40
3
4
4
4
4
4
3
5
4
4
8

42
4
4
3
3
4
4
4
4
3
3
6

43
3
3
3
4
2
3
4
4
3
3
3

44
5
4
4
4
1
4
4
4
4
4
9

45
3
3
4
4
4
3
4
2
2
3
4

46
3
4
2
3
5
3
4
4
4
2
5

47
3
4
2
–
5
3
4
3
5
2
4

48
4
4
3
4
5
3
4
3
4
3
6

49
5
4
3
3
2
3
5
5
5
4
6

50
4
4
4
4
1
3
5
5
5
3
7

(منبع : یافته های پژوهشگر)
پس از جمع آوری داده ها در دور دوم توافق بر متغیرها تغییرات چشم گیری نداشته و برای اطمینان از نظرات دور سوم دلفی نیز صورت گرفته که در بخش بعد به آن اشاره شده است.
4-2-1-3- دور سوم دلفی
در این دور برای اطمینان از عدم تغییر نظرات خبرگان به ارزیابی نظرات پرداخته شده که خروجی آن در جدول 4-4 آمده است:
جدول 4- 4: دور سوم دلفی
عامل
خبره (1)
خبره (2)
خبره (3)
خبره (4)
خبره (5)
خبره (6)
خبره (7)
خبره (8)
خبره (9)
خبره (10)
تعدادپاسخ هایی که برا بر با 4 (زیاد) یا 5 (خیلی زیاد) بودند
تایید
5
4
3
4
2
3
3
3
5
4
3
4

6
5
3
4
3
2
3
3
2
2
2
2

11
5
3
4
4
1
3
3
3
3
3
3

14
3
4
4
5
3
3
3
3
3
3
3

15
4
4
3
2
3
4
3
3
5
4
1305

17
3
3
3
3
4
3
3
5
3
–
2

18
2
3
3
3
3
3
3
4
3
4
2

19
2
3
3
3
3
3
3
3
3
3
0

20
5
4
3
3
4
3
3
3
3
3
3

21
2
3
3
3
3
3
3
3
3
3
0

22
3
4
3
4
4
3
3
4
3
3
4

23
3
5
3
2
5
3
3
5
3
3
3

24
4
2
4
3
5
3
4
3
4
3
5

28
4
3
3
3
2
3
3
1
3
3
1

32
5
4
3
3
3
4
5
4
4
4
7

33
5
5
3
5
3
4
4
3
3
4
6

34
5
5
3
2
2
3
4
3
3
3
3

36
5
3
4
4
5
3
5
3
3
3
5

38
4
4
5
5
3
3
3
3
3
3
4

39
2
2
3
5
5
3
2
4
3
3
3

42
4
4
3
3
5
4
5
5
3
4
7

43
3
3
3
4
3
4
4
4
3
3
4

45
2
3
4
4
5
3
5
3
2
4
5

46
3
4
3
3
4
3
4
4
4
4
6

47
2
5
3
3
5
3
4
4
3
3
4

48
5
5
3
4
4
3
4
4
4
4
8

49
5
4
3
4
3
3
5
5
5
4
7

(منبع : یافته های پژوهشگر)
همان طور که در جدول 4-4 ملاحظه می شود؛ توافق جدی بر سر متغیرهای اصلی صورت نگرفته و بیشتر متغیرهای اضافه شده توسط خبرگان این مبحث تغییر داشته است. با توجه به اینکه در متغیرهایی که توافق بر آن اندک بوده، اختلاف فاحشی وجود دارد و ادامه دادن دلفی تغییری ایجاد نمی کند، دلفی را در دور سوم متوقف کرده و مولفه های تائید شده به عنوان مدل بومی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی معرفی می شود.
4-3- مرحله دوم: بررسی درجه اهمیت و وزن ریسک های زنجیره تامین لوازم خانگی
پرسشی که در مرحله دوم مطرح می شود به این ترتیب است که ریسک های شناسایی شده در صنعت لوازم خانگی منتخب در استان تهران دارای چه میزان اهمیت می باشد و ترتیب آن به چه صورت است؟
پاسخ به سوال این بخش در هفت قسمت صورت گرفته به این ترتیب که ابتدا ابعاد بررسی شده و سپس زیر مولفه های مربوط به هر بعد مورد ارزیابی قرارگرفته و درنهایت در جدول 4-5 به صورت کلی نشان داده شده است. ذکر این نکته ضروری است که با توجه به اینکه شاخص های این پژوهش از نوع منفی و کمتر بهتر است برای نشان دادن واضح اهمیت روابط مولفه ها باید حد آستانه ای را پایین در نظر گرفت و با توجه به نظر خبرگان در این پژوهش حد آستانه ای برابر با 0.25 درصد عدد ماکزیمم هر ماتریس در هر قسمت می باشد. برای راحتی و منظم بودن جداول در ادامه تحلیل پژوهش، ابعاد و زیر مولفه ها به صورت علائم اختصاری لاتین ذکرشده که این علائم در جدول 4-5آمده است:

جدول 4- 5:: متغیرهای نهایی ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی
زیر مولفه
بعد
(A1) مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
عـــــــــــرضـــــــــه
(D1)
(A2) رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

(A3) کمبود ذخایر (منابع)

(A4) انعطاف ناپذیری تامین کننده

(A5) ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

(A6) وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

(A7) تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین می کنند.

(A8) تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

(A9)پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

(B1) اختلال در (فرایند) تولید

تــــولـــیـــد
(D2)
(B2) انعطاف ناپذیری در عملیات

(B3) تغییرپذیری در زمان چرخه تولید

(B4) توانایی ناکافی در تولید

(C1) مشتریان بسیار متغیر و یا پیش بینی نشده
تــــقاضــــا
(D3)
(C2) خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

(C3) تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

(C4) ریسک های دریافت

(D1) توانایی (قدرت) مالی ناکافی
تهیه و توزیع
(D4)
(D2) مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

(D3) طراحی ضعیف شبکه حمل ونقل و ارسال( محصولات)

(D4) انتخاب نادرست شیوه حمل ونقل و ارسال

(D5) تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

(E1) تاخیر (در دریافت) و یا در دسترس نبودن زیرساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
اطلاعات
(D5)
(E2) خرابی در زیرساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

(E3) تغییر در تکنولوژی

(F1) عدم اطمینان در خط مشی
محیط
(D6)
(F2) عدم قطعیت اقتصاد کلان

(F3) عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

(F4) وجود رقبای داخلی و خارجی

(F5) در دسترس نبودن نیروی کار ماهر موردنیاز برای انجام کار موردنظر

(F6) عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیرقابل پیش بینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

(منبع : یافته های پژوهشگر)

4-3-1- بررسی درجه اهمیت ابعاد
مراحل روش DANP در فصل سه اشاره شده و از توضیح تفصیلی مراحل اجتناب می شود و خروجی بخش DEMATEL و ANP در هر قسمت آورده شده است ( توضیحات تفصیلی مربوط به مراحل DEMATEL و ANP در پیوست آورده شده است).
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس NRM : در این قسمت نقشه ارتباط درونی ابعاد اصلی ریسک زنجیره تامین استخراج می گردد تا در مرحله بعد نرمال شود:
برای به دست آوردن نقشه ارتباط درونی ابتدا اهمیت رابطه بین شاخص ها را شناسایی کرده و با استفاده از فرمول های ذکرشده در بخش DEMATEL در فصل دو به ماتریس نقشه ارتباط درونی رسانده خواهد شد:
جدول 4- 6:: میانگین حسابی نظرات حاصل از بررسی اهمیت ارتباط مولفه ها

D1
D2
D3
D4
D5
D6
جمع سطری
D1
0
3.444
2.333
2.556
1.778
2.222
12.333
D2
2.444
0
2.222
2.556
2.222
2.111
11.555
D3
2.778
3.111
0
3.222
1.778
2.222
13.111
D4
1.889
2.222
2.333
0
1.778
2.111
10.333
D5
2.889
3.333
3.222
3.111
0
3.111
15.666
D6
3.333
3.111
3.889
3.333
2.889
0
16.555
جمع ستونی
13.333
15.221
13.999
14.778
10.445
11.777
0

از بین 0.060405 و به این دلیل که ki کوچک تر می باشد، به عنوان ضریب تاثیر انتخاب و در تمامی اعداد ماتریس جدول 4-6 ضرب می شود. و بر مبنای توضیحاتی که در فصل سه داده شده، عدد T محاسبه می شود و نقشه ارتباط درونی به دست خواهد آمد.
جدول 4- 7: نقشه ارتباط درونی

D1
D2
D3
D4
D5
D6
D1
0.482
0.716
0.623
0.662
0.490
0.550
D2
0.590
0.52
0.600
0.640
0.491
0.527
D3
0.650
0.730
0.524
0.719
0.507
0.572
D4
0.522
0.590
0.556
0.460
0.436
0.490
D5
0.753
0.846
0.790
0.820
0.488
0.700
D6
0.800
0.866
0.846
0.860
0.658
0.565
(منبع : یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 0.217 به دست آمده است و به این دلیل که همه مولفه ها بالای حد آستانه ای است، همه مقادیر را برای مرحله بعد در نظر گرفته می شود:

مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM :
جدول 4- 8:: نقشه ارتباط درونی نرمال شده:

D1
D2
D3
D4
D5
D6
D1
0.137
0.203
0.177
0.188
0.139
0.156
D2
0.175
0.154
0.178
0.190
0.146
0.156
D3
0.176
0.197
0.142
0.194
0.137
0.155
D4
0.171
0.193
0.182
0.151
0.143
0.160
D5
0.171
0.192
0.180
0.186
0.111
0.159
D6
0.174
0.188
0.184
0.187
0.143
0.123
(منبع: یافته های پژوهشگر)
نکته این جدول این است که ماتریس فوق به صورت سطری نرمالایز شده است.
مرحله سوم : ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 9:ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان

D1
D2
D3
D4
D5
D6
D1
1
1.647
0.405
1
1
0.548
D2
0.607
1
0.918
1.402
1.265
0.359
D3
2.469
1.089
1
2.08
1.351
0.454
D4
1
0.713
0.481
1
1
0.333
D5
1
0.791
0.740
1
1
0.627
D6
1.825
2.786
2.203
3.003
1.595
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)
* این ماتریس حاصل میانگین هندسی مقایسات زوجی نظرات خبرگان می باشد.
مرحله چهارم: به دست آوردن ماتریس DANP: در این مرحله ماتریس اعداد جدول 4-8 در ماتریس اعداد جدول 4-9 ضرب گشته و برای همگرا سازی131 و به توان بینهایت رساندن؛ به صورت سطری نرمالایز می گردد:
جدول 4- 10: ماتریس DANP نرمال نشده

D1
D2
D3
D4
D5
D6
D1
0.137
0.335
0.072
0.188
0.139
0.086
D2
0.106
0.154
0.164
0.266
0.184
0.056
D3
0.434
0.215
0.142
0.404
0.185
0.070
D4
0.171
0.138
0.088
0.151
0.143
0.053
D5
0.171
0.152
0.133
0.186
0.111
0.100
D6
0.318
0.525
0.406
0.562
0.228
0.123
(منبع: یافته های پژوهشگر)

جدول 4- 11:: ماتریس DANP نرمال شده:

D1
D2
D3
D4
D5
D6
D1
0.143
0.350
0.075
0.197
0.146
0.090
D2
0.114
0.166
0.176
0.286
0.198
0.060
D3
0.299
0.148
0.098
0.279
0.128
0.048
D4
0.230
0.185
0.118
0.203
0.192
0.072
D5
0.201
0.178
0.156
0.218
0.130
0.117
D6
0.147
0.243
0.188
0.260
0.106
0.057
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت ابعاد اصلی ریسک ها:
با توجه به فرمول ماتریس DANP نرمال شده را در این فرمول قرار دهیم وزن ابعاد اصلی ریسک ها را به عنوان خروجی که در جدول 4-12 آمده؛ ارائه میدهد:
جدول 4- 12: وزن ابعاد

D1
D2
D3
D4
D5
D6
W
0.1874
0.2104
0.131
0.2359
0.1597
0.0757
(منبع: یافته های پژوهشگر)
4-3-2 – بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف عرضه
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس NRM :
جدول 4- 13: نقشه ارتباط درونی

A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A1
0.210
0.248
0.262
0.350
0.210
0.228
0.365
0.387
0.325
A2
0.340
0.189
0.290
0.398
0.220
0.303
0.410
0.458
0.361
A3
0.282
0.233
0.2028
0.377
0.220
0.300
0.388
0.428
0.330
A4
0.260
0.206
0.233
0.232
0.186
0.247
0.349
0.380
0.281
A5
0.247
0.198
0.251
0.308
0.137
0.241
0.329
0.360
0.265
A6
0.281
0.202
0.251
0.330
0.185
0.177
0.336
0.375
0.303
A7
0.257
0.207
0.227
0.324
0.196
0.220
0.238
0.375
0.289
A8
0.295
0.239
0.264
0.354
0.222
0.246
0.358
0.287
0.306
A9
0.311
0.261
0.326
0.386
0.255
0.268
0.415
0.446
0.252
(منبع: یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 0.115 به دست آمده است و به این دلیل که همه مولفه ها بالای حد آستانه ای است، همه مقادیر را برای مرحله بعد در نظر گرفته می شود:

مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM :
جدول 4- 14: نقشه ارتباط درونی نرمال شده

A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A1
0.081
0.096
0.101
0.135
0.081
0.088
0.141
0.150
0.126
A2
0.115
0.064
0.098
0.134
0.074
0.102
0.138
0.154
0.122
A3
0.102
0.084
0.073
0.137
0.080
0.109
0.141
0.155
0.120
A4
0.110
0.087
0.098
0.098
0.078
0.104
0.147
0.160
0.119
A5
0.106
0.085
0.108
0.132
0.059
0.103
0.141
0.154
0.113
A6
0.115
0.083
0.103
0.135
0.076
0.073
0.138
0.154
0.124
A7
0.110
0.089
0.097
0.139
0.084
0.094
0.102
0.161
0.124
A8
0.115
0.093
0.103
0.138
0.086
0.096
0.139
0.112
0.119
A9
0.106
0.089
0.112
0.132
0.087
0.092
0.142
0.153
0.086
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله سوم : ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 15: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان

A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A1
1
1.948
2.062
0.513
3.24
0.885
1.067
0.945
0.475
A2
0.513
1
1.058
0.429
2.31
0.359
0.936
0.485
0.655
A3
0.485
0.945
1
0.58
1.841
0.281
0.336
0.746
0.693
A4
1.949
2.331
1.724
1
3
0.429
1.363
0.783
0.655
A5
0.309
0.433
0.543
0.333
1
0.204
0.271
0.244
0.327
A6
1.130
2.786
3.559
2.331
4.902
1
1.067
1.948
1.932
A7
0.937
1.068
2.976
0.734
3.690
0.937
1
0.74
1.739
A8
1.058
2.062
1.340
1.277
4.098
0.513
1.351
1
1.23
A9
2.105
1.527
1.527
1.527
3.058
0.518
0.575
0.813
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله چهارم: به دست آوردن ماتریس DANP:
جدول 4- 16: ماتریس DANP نرمال نشده

A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A1
0.081
0.187
0.209
0.069
0.263
0.078
0.151
0.141
0.060
A2
0.059
0.064
0.103
0.057
0.172
0.037
0.129
0.075
0.080
A3
0.049
0.080
0.073
0.079
0.147
0.031
0.047
0.116
0.083
A4
0.214
0.202
0.169
0.098
0.235
0.045
0.200
0.125
0.078
A5
0.033
0.037
0.058
0.044
0.059
0.021
0.038
0.038
0.037
A6
0.130
0.230
0.366
0.315
0.372
0.073
0.147
0.299
0.240
A7
0.103
0.095
0.290
0.102
0.310
0.088
0.102
0.119
0.215
A8
0.121
0.192
0.138
0.176
0.353
0.049
0.188
0.112
0.146
A9
0.224
0.137
0.171
0.202
0.267
0.047
0.082
0.124
0.086
(منبع: یافته های پژوهشگر)

جدول 4- 17: ماتریس DANP نرمال شده

A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
A1
0.066
0.151
0.169
0.056
0.212
0.063
0.122
0.114
0.048
A2
0.076
0.082
0.133
0.074
0.221
0.047
0.167
0.096
0.103
A3
0.070
0.113
0.104
0.112
0.208
0.043
0.067
0.164
0.118
A4
0.156
0.148
0.124
0.072
0.172
0.033
0.147
0.092
0.057
A5
0.090
0.101
0.160
0.121
0.161
0.058
0.105
0.103
0.102
A6
0.060
0.106
0.169
0.145
0.171
0.033
0.068
0.138
0.110
A7
0.072
0.067
0.204
0.072
0.218
0.062
0.072
0.084
0.151
A8
0.082
0.130
0.093
0.119
0.240
0.033
0.128
0.076
0.099
A9
0.167
0.102
0.127
0.151
0.199
0.035
0.061
0.093
0.065
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت زیر مولفه های قسمت عرضه:
جدول 4- 18: وزن زیر مولفه های ریسک عرضه:

A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
w
0.0934
0.1101
0.1408
0.1019
0.1989
0.0471
0.1049
0.1067
0.0962
4-3-3- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف تولید
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس NRM :
جدول 4- 19: نقشه ارتباط درونی

B1
B2
B3
B4
B1
5.348
6.073
6.217
5.031
B2
5.119
5.302
5.685
4.560
B3
5.432
5.900
5.776
4.917
B4
5.519
6.019
6.131
4.758
(منبع: یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 1.554 به دست آمده است و به این دلیل که همه مولفه ها بالای حد آستانه ای است، همه مقادیر را برای مرحله بعد در نظر گرفته می شود:
مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM
جدول 4- 20: نقشه ارتباط درونی نرمال شده

B1
B2
B3
B4
B1
0.236
0.268
0.274
0.222
B2
0.248
0.257
0.275
0.221
B3
0.247
0.268
0.262
0.223
B4
0.246
0.268
0.273
0.212
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله سوم : ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 21: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان:

B1
B2
B3
B4
B1
1
1.12
2.61
2.062
B2
0.893
1
1.615
2.466
B3
0.383
0.619
1
1.276
B4
0.485
0.406
0.784
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله چهارم: به دست آوردن ماتریس DANP:
جدول 4- 22: ماتریس DANP نرمال نشده:

B1
B2
B3
B4
B1
0.236
0.300
0.716
0.458
B2
0.221
0.257
0.444
0.544
B3
0.094
0.166
0.262
0.285
B4
0.119
0.109
0.214
0.212
(منبع: یافته های پژوهشگر)
جدول 4- 23: ماتریس DANP نرمال شده:

B1
B2
B3
B4
B1
0.138
0.176
0.419
0.268
B2
0.151
0.175
0.303
0.371
B3
0.117
0.205
0.325
0.353
B4
0.182
0.166
0.327
0.324
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت زیر مولفه های قسمت تولید:
جدول 4- 24: وزن زیر مولفه های ریسک تولید:

B1
B2
B3
B4
w
0.1478
0.1826
0.3354
0.3341
(منبع: یافته های پژوهشگر)
4-3-4- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف تقاضا
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس NRM :
جدول 4- 25: نقشه ارتباط درونی

C1
C2
C3
C4
C1
0.894
1.447
1.583
1.500
C2
1.054
1.191
1.609
1.469
C3
0.958
1.309
1.207
1.375
C4
0.927
1.260
1.389
1.090
(منبع: یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 0.402 به دست آمده است و به این دلیل که همه مولفه ها بالای حد آستانه ای است، همه مقادیر را برای مرحله بعد در نظر گرفته می شود:
مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM :
جدول 4- 26:: نقشه ارتباط درونی نرمال شده

C1
C2
C3
C4
C1
0.165
0.267
0.292
0.277
C2
0.198
0.224
0.302
0.276
C3
0.197
0.270
0.249
0.284
C4
0.199
0.270
0.298
0.234
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله سوم : ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 27: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان:

C1
C2
C3
C4
C1
1
0.528
0.613
0.746
C2
1.894
1
1.809
2.182
C3
1.631
0.553
1
3.061
C4
1.340
0.458
0.327
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله چهارم: به دست آوردن ماتریس DANP:
جدول 4- 28: ماتریس DANP نرمال نشده:

C1
C2
C3
C4
C1
0.165
0.141
0.179
0.206
C2
0.375
0.224
0.547
0.602
C3
0.322
0.149
0.249
0.868
C4
0.266
0.124
0.097
0.234
(منبع: یافته های پژوهشگر)
جدول 4- 29: ماتریس DANP نرمال شده:

C1
C2
C3
C4
C1
0.238
0.204
0.259
0.299
C2
0.215
0.128
0.313
0.345
C3
0.203
0.094
0.157
0.546
C4
0.369
0.172
0.135
0.324
(منبع: یافته های پژوهشگر)

مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت زیر مولفه های قسمت تقاضا:
جدول 4- 30:وزن زیر مولفه های ریسک تقاضا:

C1
C2
C3
C4
w
0.2751
0.1581
0.2016
0.3652
(منبع: یافته های پژوهشگر)
4-3-5- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف تهیه و توزیع
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس NRM :
جدول 4- 31: نقشه ارتباط درونی

D1
D2
D3
D4
D5
D1
0.139
0.410
0.360
0.384
0.452
D2
0.191
0.294
0.369
0.344
0.515
D3
0.319
0.731
0.446
0.645
0.845
D4
0.336
0.776
0.703
0.447
0.849
D5
0.226
0.413
0.371
0.362
0.339
(منبع: یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 0.212 به دست آمده است و اعداد درایه 1-1 و 2-1 حذف و بقیه اعداد برای مرحله بعد در نظر گرفته می شود:
مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM :
جدول 4- 32: نقشه ارتباط درونی نرمال شده

D1
D2
D3
D4
D5
D1
0.000
0.255
0.224
0.239
0.282
D2
0.000
0.193
0.242
0.226
0.338
D3
0.107
0.245
0.149
0.216
0.283
D4
0.108
0.249
0.226
0.144
0.273
D5
0.132
0.241
0.217
0.212
0.198
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله سوم: ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 33: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان:

D1
D2
D3
D4
D5
D1
1
0.38
0.38
0.309
0.513
D2
2.632
1
0.746
0.429
2.164
D3
2.632
1.340
1
1.206
2.786
D4
3.236
2.331
0.829
1
1.724
D5
1.949
0.462
0.359
0.580
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)

مرحله چهارم: به دست آوردن ماتریس DANP:
جدول 4- 34: ماتریس DANP نرمال نشده:

D1
D2
D3
D4
D5
D1
0.000
0.097
0.085
0.074
0.144
D2
0.000
0.193
0.181
0.097
0.732
D3
0.281
0.328
0.149
0.261
0.789
D4
0.349
0.581
0.187
0.144
0.471
D5
0.258
0.112
0.078
0.123
0.198
(منبع: یافته های پژوهشگر)
جدول 4- 35: ماتریس DANP نرمال شده:

D1
D2
D3
D4
D5
D1
0.000
0.242
0.213
0.184
0.361
D2
0.000
0.160
0.150
0.081
0.608
D3
0.155
0.182
0.083
0.144
0.436
D4
0.202
0.336
0.108
0.083
0.272
D5
0.336
0.145
0.101
0.160
0.258
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت زیر مولفه های قسمت تهیه و توزیع:
جدول 4- 36: وزن زیر مولفه های ریسک عرضه:

D1
D2
D3
D4
D5
w
0.1711
0.1956
0.1285
0.1363
0.3686
(منبع: یافته های پژوهشگر)
4-3-6- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف اطلاعات
مرحله اول: به دست آوردن ماتریس NRM :
جدول 4- 37: نقشه ارتباط درونی

E1
E2
E3
E1
0.678
0.644
0.718
E2
1.329
0.635
0.967
E3
1.185
0.807
0.632
(منبع: یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 0.332 به دست آمده است و به این دلیل که همه مولفه ها بالای حد آستانه ای است، همه مقادیر را برای مرحله بعد در نظر گرفته می شود:

مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM :
جدول 4- 38:نقشه ارتباط درونی نرمال شده

E1
E2
E3
E1
0.332
0.316
0.352
E2
0.453
0.217
0.330
E3
0.452
0.308
0.241
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله سوم : ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 39: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان:

E1
E2
E3
E1
1
0.359
2.61
E2
2.786
1
4.022
E3
0.383
0.249
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله چهارم: بدست آوردن ماتریس DANP
جدول 4- 40: ماتریس DANP نرمال نشده:

E1
E2
E3
E1
0.332
0.113
0.919
E2
1.263
0.217
1.327
E3
0.173
0.076
0.241
(منبع: یافته های پژوهشگر)
جدول 4- 41: ماتریس DANP نرمال شده

E1
E2
E3
E1
0.244
0.083
0.673
E2
0.450
0.077
0.473
E3
0.353
0.156
0.491
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت زیر مولفه های قسمت اطلاعات:
جدول 4- 42: وزن زیر مولفه های ریسک اطلاعات :

E1
E2
E3
w
0.3288
0.1219
0.5493
(منبع: یافته های پژوهشگر)

4-3-7- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف محیط
مرحله اول: بدست آوردن ماتریس NRM
جدول 4- 43: نقشه ارتباط درونی

F1
F2
F3
F4
F5
F6
F1
0.215
0.247
0.278
0.164
0.166
0.167
F2
0.530
0.2245
0.403
0.208
0.243
0.229
F3
0.528
0.403
0.2297
0.215
0.221
0.228
F4
0.287
0.209
0.204
0.082
0.154
0.155
F5
0.385
0.263
0.253
0.172
0.104
0.175
F6
0.436
0.326
0.324
0.206
0.178
0.124
(منبع: یافته های پژوهشگر)
حد آستانه ای در این قسمت 0.132 بدست آمده است و از این رو اعداد درایه 4-4 و 5-5 و 6-6 به دلیل پایینتر بودن از حد آستانه ای صفر شده و بقیه مقادیر برای مرحله بعد در نظر گرفته میشود:
مرحله دوم : نرمال سازی ماتریس NRM

جدول 4- 44: نقشه ارتباط درونی نرمال شده

F1
F2
F3
F4
F5
F6
F1
0.174
0.200
0.224
0.132
0.134
0.135
F2
0.288
0.122
0.219
0.113
0.132
0.125
F3
0.289
0.221
0.126
0.118
0.121
0.125
F4
0.284
0.207
0.202
0.000
0.153
0.154
F5
0.309
0.211
0.203
0.137
0.000
0.140
F6
0.297
0.222
0.220
0.140
0.121
0.000
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله سوم: ماتریس مقایسات زوجی فرآیند تحلیل شبکه: این قسمت نتایج حاصله از نظرات خبرگان آورده شده که باید در ماتریس نقشه ارتباط درونی اصلاح شده ضرب گردد.
جدول 4- 45: ماتریس مقایسات زوجی تلفیق شده نظرات خبرگان:

F1
F2
F3
F4
F5
F6
F1
1
1.363
1.429
2.35
2.538
4.294
F2
0.734
1
1.526
3.332
3.268
2.33
F3
0.700
0.655
1
2.487
2.949
3.692
F4
0.426
0.300
0.402
1
0.829
1.241
F5
0.394
0.306
0.339
1.206
1
1.058
F6
0.233
0.429
0.271
0.806
0.945
1
(منبع: یافته های پژوهشگر)

مرحله چهارم: بدست آوردن ماتریس DANP
جدول 4- 46: ماتریس DANP نرمال نشده

F1
F2
F3
F4
F5
F6
F1
0.174
0.272
0.321
0.311
0.341
0.581
F2
0.211
0.12211
0.335
0.378
0.433
0.290
F3
0.202
0.145
0.126
0.293
0.357
0.462
F4
0.121
0.062
0.081
0.000
0.127
0.191
F5
0.122
0.065
0.069
0.166
0.000
0.149
F6
0.069
0.095
0.060
0.113
0.114
0.00
(منبع: یافته های پژوهشگر)
جدول 4- 47: ماتریس DANP نرمال شده

F1
F2
F3
F4
F5
F6
F1
0.087
0.136
0.160
0.155
0.171
0.290
F2
0.119
0.069
0.189
0.213
0.245
0.164
F3
0.128
0.091
0.079
0.185
0.225
0.291
F4
0.208
0.107
0.140
0.000
0.218
0.328
F5
0.214
0.113
0.121
0.291
0.000
0.261
F6
0.153
0.211
0.132
0.250
0.253
0.00
(منبع: یافته های پژوهشگر)
مرحله پنجم: تعیین درجه اهمیت زیر مولفه های قسمت محیط:
جدول 4- 48: وزن زیر مولفه های ریسک اطلاعات:

F1
F2
F3
F4
F5
F6
w
0.1561
0.1279
0.1361
0.1834
0.1827
0.2138
(منبع: یافته های پژوهشگر)
4-3-8- جدول تلفیقی درجه اهمیت مولفه ها به تفکیک ابعاد و وزن کلی مولفه ها به همراه رتبه بندی مولفه ها

رتبه هر ریسک
وزن کلی زیر مولفه ها
رتبه در بعد اصلی
وزن زیر مولفه در بعد اصلی
زیر مولفه ها
درجه اهمیت ابعاد اصلی
ابعاد اصلی ریسک
ردیف
19
0.018
8
0.0934
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
0.1874
ریسک طرف عرضه
1
16
0.021
3
0.1101
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

2
15
0.026
2
0.1408
کمبود ذخائر (منابع)

3
18
0.019
6
0.1019
انعطاف ناپذیری تامین کننده

4
10
0.037
1
0.1989
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

5
24
0.009
9
0.0471
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

6
17
0.020
5
0.1049
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

7
17
0.020
4
0.1067
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

8
19
0.018
7
0.0962
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

9
13
0.031
4
0.1478
اختلال در (فرایند) تولید
0.2104
ریسک طرف تولید
10
9
0.038
3
0.1826
انعطاف پذیری در عملیات

11
3
0.071
1
0.3354
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

12
4
0.070
2
0.3341
توانایی ناکافی در تولید

13
11
0.036
2
0.2751
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
0.131
ریسک طرف تقاضا
14
16
0.021
4
0.1581
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

15
15
0.026
3
0.2016
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

16
6
0.048
1
0.3652
ریسک ها دریافت

17
8
0.040
3
0.1711
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
0.2359
ریسک طرف تهیه و توزیع
18
7
0.046
2
0.1956
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

19
14
0.030
5
0.1285
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

20
12
0.032
4
0.1363
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

21
2
0.087
1
0.3686
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

22
5
0.053
2
0.3288
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی
0.1597
ریسک طرف اطلاعات
23
18
0.019
3
0.1219
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

24
1
0.088
1
0.5493
تغییر در تکنولوژی

25
22
0.012
4
0.1561
عدم اطمینان در خط مشی

23
0.010
6
0.1279
عدم قطعیت اقتصاد کلان
0.0757
ریسک طرف محیط
27
23
0.010
5
0.1361
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

28
21
0.014
2
0.1834
وجود رقبای داخلی و خارجی

29
21
0.014
3
0.1827
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

30
20
0.016
1
0.2138
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

31
(منبع: یافته های پژوهشگر)

با توجه به خروجی نهایی وزن ریسک ها در ابعاد اصلی و کلی ابتدا ریسک تهیه و توزیع دارای بیشترین وزن بوده و بیانگر این است که مهمترین بعد در بین ابعاد ریسک است که بر زنجیره تامین اثر گذار است و در بخش زیر مولفه های نیز تغییر در تکنولوژی و سپس تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری با اهمیت ترین ریسک در زنجیره تامین لوازم خانگی به حساب می آیند.
4-4- مرحله سوم
پرسشی که در مرحله سوم پژوهش مطرح می شود از این قرار است که وضعیت شرکتهای منتخب با توجه به ریسکهای شناسایی شده به چه ترتیبی می باشد؟
در این بخش هدف رتبه بندی شرکت های منتخب لوازم خانگی در جامعه آماری استان تهران می باشد که با استفاده از تکنیک ویکور رتبه بندی شده است. با توجه به اینکه هدف رسیدن به یک رتبه بندی جامع است، سعی شده که مسئله با ضرایب توافقی کامل (v=0 تا 1) ارزیابی شود و در نهایت با تحلیل حساسیت جوابهای بدست آمده، برترین شرکت که کمترین مقدار را به خود اختصاص می دهد، انتخاب خواهد شد.
مطابق گام های تکنیک ویکور اینک نوبت به محاسبه جواب ایده آل مثبت و منفی می باشد. محاسبات لازم با استفاده از روابط بیان شده در فصل سه انجام شده که نتایج آن در جدول زیر برای هرکدام از شاخص های مورد بررسی مشاهده می شود، قبل از آن در جدول 4-50 به ماتریس تصمیم گیری نیز اشاره شده است و در ادامه نیز در جدول 4-51 ایده آل مثبت و تاسف فردی آمده است:

جدول 4- 50:ماتریس تصمیم گیری
گزینه ها
شاخص ها
A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A9
B1
B2
B3
B4
C1
C2
C3
C4
D1
D2
D3
D4
D5
E1
E2
E3
F1
F2
F3
F4
F5
F6
A1
3
3.286
3.786
3.286
3.429
3.786
3.071
3.357
3.929
3.214
3.071
3.071
3.5
3
2.857
2.643
2.143
4
4
3.714
3.5
3.643
3.214
3.214
2.714
4.286
4.429
4.643
4.929
2.929
4.214
A2
3
3.267
3.467
3.067
3.133
3.4
2.933
2.933
3.8
3
3
3.067
3.2
2.867
2.933
2.733
2.533
3.733
3.8
3.467
3.4
3.333
3.067
3.2
2.933
4.133
4.4
4.4
4.667
2.867
4.467
A3
2.81
2.381
2.524
2.762
2.714
2.619
2.143
2.19
3.19
2.524
2.524
2.667
2.81
1.905
1.619
1.714
1.476
3
2.619
2.143
2.143
2
2.857
3
2.143
3.333
3.667
3.714
3.762
2.380
3.571
A4
3
3.533
3.467
3.2
3.133
3.133
3.2
3.333
3.933
3.533
3.133
3
3
3.133
3
3.067
3.067
4
4.2
3.467
3.533
3.333
3.2
3
3
4.267
4.4
4.6
4.733
3.266
4.533
A5
3.077
3.385
3.538
3.308
3.231
3.308
3.077
3.154
3.692
3.154
3.077
3.077
3.385
3
2.923
3
2.923
3.846
3.692
3.308
3.462
3.308
3.077
3.231
3
3.692
4
4.154
4.692
2.846
4.231
A6
3.154
3.231
3.308
3.308
3.077
3.077
3
3
3.769
3.308
3
3.077
3.231
3
2.923
2.923
3.077
3.846
3.692
3.154
3.385
3.308
3.077
3.154
3
3.846
3.846
3.846
4.308
2.923
3.923
A7
2.947
2.789
3
3.053
2.684
2.947
2.263
2
3.368
2.842
2.895
2.895
2.789
2
2.105
2
2.053
3.105
2.579
2.684
2.632
2.526
3
3
2.368
3.211
3.737
3.474
3.684
2.842
3.579
A8
3.533
3.267
3.333
3.4
3.467
3.333
2.8
2.4
3.933
3.267
3.133
3
3.4
2.133
2.2
2.4
1.933
3.6
3.333
3.067
3.267
3.2
3.133
3.2
3.733
3.133
3.733
3.2
3.867
3.067
3.4
A9
3.692
3.154
3.692
3.385
3.846
3.846
3.308
3.154
3.846
3.231
3.538
3.692
3.769
2.923
2.923
2.769
2
3.923
3.769
3.385
3.538
3.308
3.077
3.615
3.538
3.846
4.077
3.769
4.846
3.538
3.923
A10
3.462
3.154
3.538
3.462
3.615
3.385
3.154
3.308
3.692
3
3.538
3.615
3.538
2.923
3.077
3.154
2.077
3.692
3.615
3.154
3.308
3.308
3.077
3.077
3
3.308
4
3.923
4.231
2.846
3.846
(منبع: یافته های پژوهش)

در گام بعد با کمک روابط اشاره شده در فصل سه، و و ، ، و برای هرکدام از گزینه ها با توجه به ضرایب توافق کامل محاسبه شد و در هر مرحله نیز شرط 1 و 2 که در فصل سه توضیح داده شده به ترتیب ایتدا شرط اول ارزیابی شده و در صورت عدم مصداق شرط اول از شرط دوم استفاده می کنیم که نتایج آن به شرح جداول زیر می باشد:

ایده آل مثبت ()
ایده آل منفی ()
زیر مولفه ها
ابعاد اصلی ریسک
ردبف
2.81
3.692
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
ریسک طرف عرضه
1
2.381
3.533
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

2
2.524
3.786
کمبود ذخائر (منابع)

3
2.762
3.462
انعطاف ناپذیری تامین کننده

4
2.684
3.846
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

5
2.619
3.846
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

6
2.143
3.308
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

7
2
3.357
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

8
3.19
3.933
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

9
2.524
3.533
اختلال در (فرایند) تولید
ریسک طرف تولید
10
2.524
3.538
انعطاف پذیری در عملیات

11
2.667
3.692
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

12
2.789
3.769
توانایی ناکافی در تولید

13
1.905
3.133
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
ریسک طرف تقاضا
14
1.620
3.077
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

15
1.714
3.154
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

16
1.476
3.077
ریسک ها دریافت

17
3
4
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
ریسک طرف تهیه و توزیع
18
2.579
4.2
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

19
2.143
3.714
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

20
2.143
3.538
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

21
2
3.643
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

22
2.857
3.214
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
ریسک طرف اطلاعات
23
3
3.615
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

24
2.143
3.733
تغییر در تکنولوژی

25
3.133
4.286
عدم اطمینان در خط مشی

ریسک طرف محیط
26
3.667
4.429
عدم قطعیت اقتصاد کلان

27
3.2
4.643
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

28
3.684
4.929
وجود رقبای داخلی و خارجی

29
2.381
3.538
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

30
3.4
4.533
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

31

جدول 4- 51: تعیین بهترین و بدترین مقدار از میان مقادیر موجود برای هر معیار
(منبع: یافته های پژوهشگر)

جدول 4- 52: میزان حداکثر مطلوبیت و تاسف فردی
گزینه ها

شرکت لوازم خانگی صنایع شعله آفرین
0.737674
0.087
شرکت لوازم خانگی کامیاب گاز جم
0.626688
0.070585
شرکت لوازم خانگی امرسان
0.015334
0.003564
شرکت لوازم خانگی آسایش ایران
0.731778
0.070585
شرکت لوازم خانگی نفیس گاز سحر
0.675582
0.069261
شرکت لوازم خانگی مهسوز گاز
0.637985
0.069261
شرکت لوازم خانگی آبسال
0.207449
0.027853
شرکت لوازم خانگی پارس نپتون
0.582478
0.088
شرکت لوازم خانگی سام گستر سونیا
0.831802
0.077208
شرکت لوازم خانگی پارس بهشرق
0.702118
0.069261

جدول 4- 53: میزان ایده آل حداکثر مطلوبیت و تاسف فردی

0.015334

0.831802

0.003564

0.088
(منبع: یافته های پژوهشگر)
محاسبه بر حسب 0v= :
جدول 4- 54: رتبه بندی بر حسب 0 =v
گزینه ها

رتبه گزینه ها
شرکت لوازم خانگی صنایع شعله آفرین
0.988157
4
شرکت لوازم خانگی کامیاب گاز جم
0.793747
3
شرکت لوازم خانگی امرسان
0
1
شرکت لوازم خانگی آسایش ایران
0.793747
3
شرکت لوازم خانگی نفیس گاز سحر
0.778069
3
شرکت لوازم خانگی مهسوز گاز
0.778069
3
شرکت لوازم خانگی آبسال
0.287655
2
شرکت لوازم خانگی پارس نپتون
1
4
شرکت لوازم خانگی سام گستر سونیا
0.872181
3
شرکت لوازم خانگی پارس بهشرق
0.778069
3
(منبع: یافته های پژوهشگر)

بررسی شروط ویکور:
شرط اول- برتری قابل قبول:

نکته قابل ذکر در این شرط این است که باید بر اساس فرمول فوق رتبه سایر گزینه ها را بر حسب فرمول فوق رتبه بندی می کنیم. به این معنی که اگر شرط فوق حاصل نشود رتبه بالاتر به آن اختصاص نمی یابد ( شرط اول رد شود رتبه n+1 به آن اختصاص نمی یابد . در یک جایگاه قرار می گیرد).
شرط دوم- ثبات قابل قبول در فرآیند تصمیم گیری: بر طبق نتایج بدست آمده در جدول 4-52 شرکت "لوازم خانگی امرسان " در هر دو لیست رتبه بندی S و R نیز رتبه نخست را کسب کرده است، بنابراین شرط دوم برقرار است.
نتیجه: هر دو شرط برقرار است، بنابراین شرکت "لوازم خانگی امرسان " در ضریب توافق 0 به عنوان بهترین گزینه (بر اساس نتایج تکنیک ویکور) اعلام می شود. رتبه بقیه گزینه ها همان رتبه های بدست آمده در ستون Q جدول 4-54 می باشد. محاسبه مبسوط به ازای هر ضریب توافق در پیوست آمده است. در جدول 4-55 جمع بندی رتبه بندی به ازای ضرایب توافق مختلف آمده است:

جدول 4- 55:
رتبه بر اساس v های متفاوت
شرکت لوازم خانگی
Q
V= 0
Q
V = 0.1
Q
V= 0.2
Q
V = 0.3
Q
V = 0.4
Q
V = 0.5
Q
V = 0.6
Q
V = 0.7
Q
V = 0.8
Q
V = 0.9
Q
V = 1
شرکت لوازم خانگی صنایع شعله آفرین
0.988
4
0.977
4
0.967
4
0.957
4
0.947
4
0.947
4
0.926
4
0.916
4
0.905
4
0.895
4
0.884
4
شرکت لوازم خانگی کامیاب گاز جم
0.793
3
0.789
3
0.784
3
0.780
3
0.776
3
0.776
3
0.767
3
0.762
3
0.757
3
0.753
3
0.748
3
شرکت لوازم خانگی امرسان
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
شرکت لوازم خانگی آسایش ایران
0.793
3
0.802
3
0.810
3
0.819
3
0.827
3
0.827
3
0.844
3
0.852
3
0.860
3
0.869
4
0.877
4
شرکت لوازم خانگی نفیس گاز سحر
0.778
3
0.7818
3
0.784
3
0.787
3
0.790
3
0.790
3
0.796
3
0.8
3
0.803
3
0.805
3
0.808
4
شرکت لوازم خانگی مهسوز گاز
0.778
3
0.7764
3
0.774
3
0.773
3
0.772
3
0.772
3
0.769
3
0.767
3
0.766
3
0.764
3
0.762
3
شرکت لوازم خانگی آبسال
0.287
2
0.282
2
0.277
2
0.272
2
0.267
2
0.267
2
0.256
2
0.251
2
0.246
2
0.240
2
0.235
2
شرکت لوازم خانگی پارس نپتون
1
4
0.9693
4
0.938
4
0.908
4
0.877
3
0.878
3
0.817
3
0.786
3
0.756
3
0.725
3
0.694
3
شرکت لوازم خانگی سام گستر سونیا
0.872
3
0.8843
3
0.897
4
0.910
4
0.923
4
0.923
4
0.949
4
0.961
4
0.974
4
0.987
4
1
5
شرکت لوازم خانگی پارس بهشرق
0.778
3
0.7849
3
0.790
3
0.797
3
0.803
3
0.803
3
0.816
3
0.822
3
0.828
3
0.834
3
0.841
4
(منبع: یافته های پژوهشگر)

جدول 4-55 بیانگر این است (با توجه به اینکه کلیه شروط در همه ی ضرایب توافق رعایت شده ) با توجه با محاسبه کلی رتبه بندی شرکت ها بدین صورت است که ابتدا شرکت شرکت لوازم خانگی امرسان ، سپس شرکت لوازم خانگی آبسال و رتبه سوم نیز به شرکت مهسوز گاز تعلق خواهد گرفت.
خلاصه
در این فصل، داده های لازم برای پاسخگویی به پرسش های پژوهش گردآوری شدند، اولویت بندی عوامل شناسایی شده انجام گردید و داده های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در فصل بعد، ابتدا محدودیت ها و مشکل های پژوهش مطرح شده، سپس بر اساس یافته ها، راهکارهایی مناسب ارائه می شوند.

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- مقدمه
این پژوهش، به منظور ارزیابی ریسک زنجیره تامین صنعت لوازم خانگی در شرکت های منتخب استان تهران انجام گرفته است که با توجه به اینکه مدلی در زمینه ی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی چه در پژوهش های داخلی و چه در پژوهش های خارجی صورت نگرفته بود، هدف اولیه این پژوهش ابتدا شناسایی ریسک های موجود در زنجیره تامین لوازم خانگی بوده که با استفاده از روش آمیخته (کیفی و کمی)، ابتدا بر اساس عوامل استخراج شده از ادبیات مدلی ارائه شد. برای تایید این مدل در صنعت لوازم خانگی پرسشنامه ای با این 31 ریسک طراحی شد و در بین خبرگان کارخانه های تولید کننده پخش و جمع آوری گشت. در مرحله بعد ، وزن شاخص ها با روش تلفیقی DEMATEL و ANP یا (DANP) که مدل ریاضی جدید در زمینه وزن گیری بوده، بدست آمده است. نهایتا با استفاده از این شاخص ها و وزن آنها شرکت های منتخب صنعت لوازم خانگی استان تهران که دارای سابقه تولیدی بالای پنج سال می باشند، با استفاده از روش VIKOR (و با تحلیل حساسیت در ضرایب توافق صفر تا یک ) رتبه بندی شد.
در این فصل، ابتدا به مرور نتایج بدست آمده در فصل 4 پرداخته شده ، سپس پیشنهادهای کاربردی و پژوهشی ارائه می شوند.

5-2- بحث و بررسی:
5-2-1- شناسایی ریسک های زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی
در این پژوهش مدل مفهومی اولیه بر اساس مقاله آقای پونیمورسی در سال 2013 ارائه شد (که مدلی عمومی ریسک زنجیره تامین بوده ) و پنج متغیر دیگر که در جدول 4-1 به آنها اشاره شده، شکل گرفت. در نهایت بعد از سه دور صورت گرفته بر اساس رویکرد دلفی 31 شاخص تایید شد و در نهایت به صورت جدول 5-1 برای ارزیابی ریسک زنجیره تامین ارائه گردید:
جدول 5- 1: ریسک های نهایی شده
زیر مولفه ها
ابعاد ریسک زنجیره تامین
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
عـــــــــــرضـــــــــه

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

کمبود ذخائر (منابع)

انعطاف ناپذیری تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

اختلال در (فرایند) تولید

تــــولـــیـــد

انعطاف پذیری در عملیات

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

توانایی ناکافی در تولید

مشتریان بسیار متغیر و یا پیش بینی نشده
تــــقاضــــا

خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

ریسک ها دریافت

توانایی (قدرت) مالی ناکافی
تهیه و توزیع

مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
اطلاعات

خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

تغییر در تکنولوژی

عدم اطمینان در خط مشی
محیط

عدم قطعیت اقتصاد کلان

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

وجود رقبای داخلی و خارجی

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشب ینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

( منبع: یافته های پژوهش گر)

مدل ارائه شده، بر مبنای مدل ارزیابی ریسک زنجیره تامین که توسط آقای پونیمورسی و همکاران معرفی شده، می باشد و تفاوت اصلی آن در ریسک های اضافه شده می باشد که بر مبنای نظر خبرگان صورت گرفته است.
تفاوت این مدل با سایر مدل ها این است که هر مدلی که در زمینه ریسک زنجیره تامین ارائه شده، در این است که مدل ها بومی آن صنعت نمی باشد و نمونه این مدل ها در بخش آخر فصل دو به عنوان بررسی پیشینه شاخص ها آورده شده است و با توجه به اینکه در صنعت لوازم خانگی مدلی ارائه نشده بود، در این پژوهش بر مبنای مدل عمومی ارائه شده توسط پونیمورسی و همکاران، مدلی بومی برای صنعت لوازم خانگی ارائه گردیده است.
5-2-2- بررسی درجه اهمیت (اولویت) و وزن ابعاد و زیر مولفه های ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی و بحث در زمینه نتایج:
مدیریت ریسک به شناسایی عوامل ریسک و کاهش اثرات نامطلوب آنها می پردازد و ارزیابی ریسک یکی از گامهای اصلی مدیریت ریسک محسوب میشود. ارزیابی ریسک به معنی اندازه گیری ریسکها بر اساس شاخصهای معین است به گونه ای که امکان ارائه ی راهکارهای مقابله با هر یک از عوامل ریسک در مراحل بعدی مدیریت ریسک فراهم میشود. با توجه به محدودیت سازمانها در دستیابی به منابع کافی، ارائه ی راهکارها و تخصیص منابع لازم برای مقابله با عوامل ریسک در زنجیره ی تامین بر اساس اولویت ریسکها انجام خواهد گرفت. از این رو، رتبه بندی این عوامل از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
همانطور که در جدول 4-49 نشان داده شده، بعد تهیه و توزیع دارای بیشترین اهمیت و وزن در بین ابعاد بوده، نتایج این جدول بیانگر این است که شرکت های لوازم خانگی با توجه به رقابتی شدن این صنعت در زمینه سایر مولفه های مشکل حادی ندارند ولی در زمینه مسائل تهیه و توزیع با مشکلات زیادی مواجه هستند و خطر مشکلات در زمینه تهیه و توزیع بیشترین تهدید برای شرکت های تولید کننده این محصول، به حساب می آیند. در بخش زیر مولفه ها نیز ریسک های تغییر تکنولوژی (سرعت تغییر خط محصول و پذیرش فناوری های جدید ) و تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری ( ناشی از حمل و نقل نامناسب و دریافت و ارائه سفارش همراه با تاخیر ) و تغییر پذیری در زمان چرخه تولید (منظور این است که چقدر یک خط تولید متغیر است یعنی اینکه زمان تغییر دادن یک خط تولید برای تولید محصول جدید سرعت مناسب را نداشته باشد؛ با توجه به اینکه سبد محصولات لوازم خانگی به مرور زمان رقابتی شده و سرعت بالایی دارد) بیشترین تهدید را برای این صنعت به همراه دارد .
5-2-3- رتبه بندی شرکت های تولید کننده لوازم خانگی منتخب استان تهران
بعد از مرحله قبل که ریسک های نهایی شده توسط خبرگان اولویت بندی شد و درجه اهمیت (وزن) ریسک ها مشخص شد، در این بخش همانطور که در مرحله فصل چهار تحلیل های مربوط به ویکور در آن صورت گرفت، شرکت های لوازم خانگی امرسان و لوازم خانگی آبسال با توجه به ریسک های موجود در زنجیره تامینشان دارای کمترین ریسک بوده اند و برترین شرکت های این صنعت از نظر ریسک زنجیره تامین معرفی شدند. البته با لازم به ذکر است که شرکت هایی که مورد بررسی قرار گرفتند، تعدادی بودند که پژوهشگر اجازه پخش پرسشنامه را از اداره صنایع استان تهران دریافت کرده بود و این یکی از محدودیت های این پژوهش به حساب می آید. از طرف دیگر شرکت هایی که بررسی شدند، سبد کامل لوازم خانگی را تولید نمی کردند. در نهایت رتبه بندی کلی آنها به این صورت بوده که ابتدا شرکت امرسان و بعد از آن شرکت آبسال به عنوان شرکت های برتر در عرصه میزان ریسک زنجیره تامین (کمترین ریسک) معرفی گردیدند.
5-3- نتیجه گیری:
وجود عدم قطعیت ها و افزایش عوامل تاثیرگذار در زنجیره تامین و پیچیده ترین شدن سیستمهای تولیدی، مدیران را در تحقق اهدافشان دچار مشکل کرده است. هر سازمانی بسته به نوع فعالیت و میزان حساسیت دارائیهای خود، با سطح متفاوتی از ریسکها و مخاطرات مواجه است که بایستی فرایند مدیریت ریسک برای آن پیاده سازی شود و به صورت پیشگیرانه مشکلات و ریسکهای موثر بر زنجیره مدیریت شود . با توجه به محدودیت سازمانها در دستیابی به منابع کافی، ارائه ی راهکارها و تخصیص منابع لازم برای مقابله با عوامل ریسک در زنجیره ی تامین بر اساس اولویت ریسکها انجام خواهد گرفت. همانطور که بیان شد صنعت لوازم خانگی از صنایع ارزآور و با اهمیت (خصوصاً) در ایران به حساب میآید. زنجیره تامین در این صنعت مهمترین مفهوم به حساب می آید؛ به این دلیل که کل مراحل تولید و فروش بصورت یک زنجیره صورت می گیرد و اختلال در هر مرحله بر خروجی آن تاثیر گذار است. از این جهت شناسایی این عوامل که در این زنجیره اختلال ایجاد می کنند، بسیار مهم و با اهمیت می باشد.
از این رو، رتبه بندی این عوامل از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. در این پژوهش که هدف اصلی آن ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی در جامعه آماری استان تهران بود که در زیر مجموعه آن در مرحله اول مدلی بومی در زمینه صنعت لوازم خانگی ارائه گردیده و در مرحله دوم ارزیابی این صنعت با مدل بومی ارائه شده، صورت گرفته است.
در این پژوهش ابتدا شاخص های مدل عمومی ریسک زنجیره تامین که توسط آقای پونیمورسی و همکاران در سال 2013 ارائه شده ( آخرین مدل و عمومی ترین مدل از نظر شاخص ها و جامعیت ابعاد ) برای بومی سازی در زنیجره تامین لوازم خانگی، طی پرسشنامه ای جهت نهایی سازی نظرات خبرگان طراحی شده است. در دور دوم دلفی پنج ریسک در زنجیره تامین توسط خبرگان معرفی شد تا مدل مفهومی این پژوهش با 50 متغیر شکل بگیرد. در نهایت 31 شاخص که در جدول 5-1 به آنها اشاره شده جهت مدل بومی نهایی گردید (که در پژوهش های پیشین، این بومی سازی در صنعت مورد نظر صورت گرفته و بر مبنای یک مدل نظری صنایع ارزیابی می شد ). بعد از مرحله بومی سازی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی، مرحله ارزیابی ریسک زنجیره تامین در این صنعت انجام شد که برای این کار از روش های تصمیم گیری چند معیاره132 استفاده شده است. نهایتا نتایج این پژوهش نشان داده که بعد تهیه و توزیع در این صنعت مهترین تهدید و عامل بالقوه در ایجاد اختلال در این زنجیره به حساب می آید. در بخش زیر مولفه های نیز نشان داده شده که تغییرات در تکنولوژی که با سرعت پیش می رود، مهمترین ریسک در بین زیر مولفه ها می باشد؛ یعنی اگر کارخانه های تولید کننده لوازم خانگی با این تغییرات خود را هماهنگ نکنند، ضررهایی که قبلا به آن اشاره شده ( وضعیت تولید، سودآوری شرکت و کیفیت محصول) را متحمل خواهند شد.
نتایج پژوهش های پیشین که در آن چه شاخصی به عنوان مهم ترین مولفه شناخته شده در فصل دو آورده شده که در این بخش ذکر شده است:
زند حسامی و ساوجی (1391)، به شناسایی مدیریت ریسک در مدیریت زنجیره تامین پرداخته اند و در این پژوهش از روش DEMATEL استفاده کرده اند . لیست ریسک های مورد بررسی شامل محیطی، منابع مالی، استراتژی، منابع انسانی، تجهیزات و تکنولوژی و فناوری اطلاعات بوده است. در نهایت به این نتیجه رسیده اند که عوامل محیطی (قوانین و سیاست های دولتی) به عنوان اثر گذارترین عامل در ایجاد ریسک در زنجیره تامین محسوب می شود.
فخرالدینی و همکاران (1390)، با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، الکتر، تاپسیس و تاکسونومی و در نهایت با استفاده از روش میانگین به رتبه بندی ریسک زنجیره تامین در حوزه فناوری اطلاعات شرکتهای کوچک و متوسط پرداختند که در نهایت حوادث طبیعی به عنوان مهم ترین ریسک شناسایی شد.
مظاهری و همکاران(1390)، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به شناسایی و اولویت بندی ریسکهای زنجیره تامین در سازمان های تولیدی دولتی و خصوصی شهر تهران را مورد بررسی قرار دادند . در نهایت این نتیجه استنباط شده که بیشترین ریسک از جانب مشتری شکل می گیرد.
ابراهیم نژاد و همکاران ( 1386) در پژوهشی با عنوان شناسایی و تحلیل ریسک های زنجیره تامین در چهارچوب تصمیم گیری چند معیاره فازی به ارزیابی ریسک در زنجیره تامین پرداختند که در نهایت ریسک تامین کننده مهمترین ریسک معرفی شد. جامعه آماری پژوهش نیز شامل خبرگان زنجیره تامین شرکت کاربین می باشد.
بدیه133 و همکاران (2014) در پژوهشی مولفه هایی که باعث ریسک زنجیره تامین می شوند را با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی رتبه بندی کردند. این پژوهش به بررسی افقی و عمودی زنجیره تامین پرداخته و مولفه های ایجاد کننده ریسک را شناسایی کردند. در نهایت مشارکت در تسهیم منابع و مهارت ها در حالت زنجیره تامین عمودی مهمترین شاخص و مشارکت در تسهیم اطلاعات به عنوان مهمترین شاخص در زنجیره تامین افقی بودند که عامل ایجاد ریسک معرفی شده بودند.
فول و همکاران (2011)، به شناسایی و سطح بندی و بررسی پیوستگی ریسک زنجیره تامین با استفاده از معادلات ساختاری و تفسیری در سازمان های تولیدی کشور آلمان پرداختند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که وقفه های بلند مدت تولید موثر ترین ریسک در زنجیره تامین محسوب می شود.
شانهر134 و همکاران (2008)، به شناسایی ریسک زنجیره تامین با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، پرداخته اند. این مدل برای ارائه چهارچوبی در جهت پشتیبانی از تصمیمات برو نسپاری در شرکت های تولیدی آمریکایی صورت گرفت . در نهایت ریسک حمل و نقل به عنوان مهمترین ریسک شناسایی گردید.
از مقایسه میان این پژوهش با پژوهش صورت گرفته در گذشته این نتیجه حاصل میشود که بیشتر آنها با تایید می کنند که ریسک در جریان تهیه و توزیع (با بیان عبارات متفاوت) بیشترین تهدید در زنجیره های تامین به حساب می آید. در این پژوهش با توجه به تفاوتی که در صنایع وجود دارد، این عامل مهمتر و واضح تر خطر آن احساس می شود. تفاوت و برتری که این پژوهش با پژوهش های گذشته دارد این است که :
* متناسب نبودن های ریسک زنجیره تامین با نوع فعالیت های صنعتی و خدماتی و همچنین عملیاتی بودن آن ها بوده است و از طرفی با توجه به این عوامل سعی شد در پژوهش حاضر با انتخاب خبرگان صنعتی و دانشگاهی شاخص های متناسبی با توجه به صنعت موردنظر ایجادشده و از طریق روش فرآیند تحلیل شبکه و دیماتل که یک فن تصمیم گیری دقیق و جامع است، وزن دهی شوند.
* در پژوهش های گذشته، وزن گیری شاخص ها با تکیه بر یک روش (مثلا صرفا فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و یا فرآیند تحلیل شبکه و یا آنتروپی شانون) انجام می شد؛ ولی در این پژوهش در ابتدا با استفاده از نقشه ارتباط درونی که از تکنیک دیماتل استخراج شد، اهمیت مقایسات زوجی مشخص گردیده و در قسمت دوم یعنی فرآیند تحلیل شبکه، اعمال شده است. این روش وزن گیری، پژوهش حاضر را از سایر پژوهش های اولویت بندی متمایز میکند.
* در پژوهش هایی که در بخش پیشینه آورده شده، هر یک به نوعی نقصی در بیان ابعاد داشتند (مثلا بیشتر پژوهش ها بعد محیط و اطلاعات را در نظر نگرفته اند)، اما مدل به کار گرفته شده در این پژوهش، کلیه ابعاد را پوشش داده است .
5-4- پیشنهادات و راهکارهای پژوهش
5-4-1- پیشنهادات کاربردی
در این بخش از پیشنهادات، به پیشنهادات کاربردی در زمینه کاهش ریسک زنجیره تامین اشاره شده است:
1. با توجه به اینکه ریسک عرضه نیز جزء ریسک های با اهمیت محسوب می شود برای کنترل آن دو پیشنهاد مطرح می شود که 1) ذخیره های احتیاطی داخلی است که تا حد زیادی ریسک عرضه را کاهش می دهد .این ذخیره ها به سازمان ها اجازه پاسخگویی به تغییرپذیری در جریان عرضه ، مشکلات مربوط به عرضه و یا دشواری در تولید داخلی را می دهد و 2) ذخیره احتیاطی خارجی است که می توانند جایگزینی برای راه حل های قبلی باشد. که این مستلزم آن است که تامین کنندگان مسئولیت مدیریت و ذخیره سازی مازاد موجودی و هزینه را برعهده بگیرند .
2. همانطور که در نتایج اشاره شده ریسک تهیه و توزیع دارای بالاترین اهمیت بوده است برای کنترل آن سمینار اضطراری پیشنهاد می شود. پایه ریزی سناریوهای اضطراری . سهم اصلی ایجاد آن توسط نیمیار و همکاران می باشد. آن ها پیشنهاد خود را مجموعه گام های متوالی می دانند که شرکت می تواند با استفاده از برنامه فعالانه ای برای حوادث فاجعه بار در زنجیره تامین از آن استفاده کنند . آنها طراحی یک فرایند برنامه ریزی فعال با چهار مرحله حیاتی را پیشنهاد دادند: شناسایی مکان ها و تهدید های کلیدی زنجیره تامین، تخمین احتمالات و زیان هر مکان ، ارزیابی اقدامات متقابل جایگزین برای هر مکان، و انتخاب اقدامات متقابل برای هر مکان(نیمیار135 و همکاران، 2009).
3. پیشنهاد دیگری که به تامین کنندگان برای کاهش ریسک تهیه و توزیع در زنجیره تامین میتوان ارائه داد برنامه های بهبود کیفیت و عملکرد برای تامین کنندگان و پیمانکاران است ، این مورد حاصل تدارکاتی است که از نظر تاخیر ، کمّیت و کیفیت ایمن تر هستند. در نتیجه، تاخیر ها و اختلال های زنجیره تامین برطرف می شود. عملکرد شریک خارجی می تواند از طریق کمک های مداوم در زنجیره تامین داخلی وساختارهای خرید بهبود یابد. علاوه بر این، این برنامه ها منجر به کاهش هزینه ها ، اطمینان از تحویل و کیفیت می شود.
4. پیشنهاد سوم برای کنترل و کاهش ریسک تهیه و توزیع ؛ توزیع متمرکز، تحویل و عملیات فراگیر است. کلیندرفر و سعد136 برمی گردند به تئوری های مالی بررسی تنوع زنجیره تامین: اصل دوم گسترش تئوری پرتفوی در امور مالی، که در آن یک نتیجه اساسی ، این است که تنوع پرتفوی منجر به کاهش ریسک سرمایه گذار می شود.این نظریه عبارت است از ارتباط مخصوص ، در اینجا ما کاربرد های آن ها را گسترش دادیم که شامل تنوع در مکان تسهیلات ، محصولات و خدمات تولید شده، پیکربندی منابع مورد استفاده(sourcing options used)، و همچنین حالت ها و فرآیندهای عملیاتی می باشد. تنها با چنین تنوع چند بعدی می توان به پتانسیل کامل حداقل رساندن ریسک دست پیدا کرد.( کلیندرفر و سعد، 2005).
5. پیشنهاد چهارم برای کاهش ریسک تهیه و توزیع نزدیکی جغرافیایی به مشتریان است. شرکت می تواند با احداث انبار و یا دفاتر فروش نزدیک مشتریان از حوادث احتمالی که باعث تاخیر در رسیدن محصول به دست مشتری می شود، ریسک تهیه و توزیع را کنترل نماید.
6. در بین زیر مولفه ها تغییر در تکنولوژی که زیر مجموعه ریسک اطلاعات است به عنوان مهمترین ریسک در زیر مولفه ها مشخص شده است، برای کنترل این ریسک ارتباط و تبادل اطلاعات بین شرکت ها صورت گیرد تا با سرعت رقبا پیش بروند و تغییر تکنولوژی سریع را کاهش دهند.
7. با توجه به اینکه ریسک تولید در زنجیره تامین لوازم خانگی دارای اولویت دوم می باشد و زیر مولفه های آن نیز به عنوان با اهمیت ترین ریسک ها می باشند، برای کنترل و کاهش آن تمرکز در عملیات برای توسعه انعطاف پذیری سیستم های تولیدی و توسعه توانمندی سیستم های تولیدی مانند استفاده از ماشین آلات و ابزارهای پیشرفته و مدیران ماهر پیشنهاد می گردد.

5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی
در این بخش پیشنهاداتی برای پژوهش های آینده که توصیه می گردد پژوهشگران به آن بپردازند ارائه شده است:
1. پیشنهاد می گردد از روش های تحلیل ریسک مانند FMEA برای وزن گیری ریسک ها استفاده شود و با مدل های MADM تلفیق شود.
2. پیشنهاد می گردد از سایر روش های وزن گیری نیز استفاده شده و برای رتبه بندی پیشنهاد می شود از سایر روش های رتبه بندی مانند روش های تاپسیس و الکتره و کوپراس و اورسته و پرومثه و تئوری خاکستری و روش های جدید در علم تصمیم گیری چند معیاره برای رتبه بندی ده کارخانه مورد مطالعه استفاده کرده و بین نتایج آن با نتایج پژوهش حاضر همبستگی گرفته شود.
3. پیشنهاد می گردد با استفاده از مدل ارائه شده که شامل ریسک های زنجیره تامین در جامعه آماری استان تهران بوده، در استان های دیگر که تولید کننده این محصول می باشند (مانند آذربایجان شرقی)، برای ارزیابی ریسک زنجیره تامین لوازم خانگی، استفاده شود.
4. همانطور که در نتایج مشاهده شده دو شرکت امرسان و آبسال با اختلاف زیادی، رتبه های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند؛ از این رو پیشنهاد می شود این دو را با هم و هشت شرکت باقی مانده را نیز بصورت جداگانه با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی ارزیابی نماییم و همچنین بصورت اقتصادی و با جزئیات بیشتر مطالعه گردد که دلیل ریسک بالا در این شرکت های چیست، راهکارهایی ارائه گردد و برای پیاده سازی با تکنیک های رتبه بندی، ارزیابی گردد.
5. پیشنهاد میگردد الگوریتم انجام این پایان نامه در فضای فازی اجرا شود.
6. موضوعات دیگری که در پژوهش های آینده به پژوهشگران توصیه می گردد در ادامه به آنها بصورت عنوان اشاره می شود:
1. بهبود ریسک زنجیره تامین با استفاده از روش FMEA: به این صورت که وضعیت ریسکها را در شرکت هایی که رتبه های آخر را کسب کردند، شناسایی و با بررسی دلایل آن و رفع این دلایل؛ بتوان ریسک را در این شرکت ها کاهش داد.
2. طراحی زنجیره تامین با ریسک کنترل شده با استفاده از روش QFD: ابتدا بخش های را شناسایی و با توجه به ریسک های شناسایی شده در این مدل زنجیره تامینی با ریسک کاهش یافته، طراحی شود.

منابع و مآخذ:
آذر, عادل., رجب زاده, علی. (1381). تصمیم گیری های کاربردی رویکرد MADM. نشر نگاه دانش .
آل ابراهیم، نادر ؛ نصیری، جواد،.(1380). بازار جهانی و صنعت لوازم خانگی ایران، ارائه شده در سومین همایش مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن، 689- 700.
ابراهیم نژاد، سعدالله؛ موسوی، سید میثم؛ قربانی کیا، آرش.(1386). شناسایی و تحلیل ریسکهای زنجیره تامین در چارچوب تصمیم گیری چند معیاره فازی، نخستین کنفرانس بین المللی مدیریت زنجیره ی تامین و سیستم های اطلاعات
احمدی، حسین (1384). مدیریت زنجیره تامین، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، چاپ اول.
اصغر پور, محمد جواد. (1376). تحقیق در عملیات پیشرفته. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اصغر پور، محمد جواد.(1390). تصمیم گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
اصغرپور, محمد جواد. (1389). تصمیم گیریهای چند معیاره. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.
حیدری قره بلاغ، هادی .(1387). الگوی پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین در شرکت های کوچک و متوسط، فصل نامه تخصصی پارک ها و مراکز رشد، شماره 17، 43-50
خلیلی عراقی، مریم .(1384). مدیریت ریسک اعتباری با به کار گیری مدل های تصمیم گیری، پژوهش نامه اقتصادی، شماره 16، 183 – 212.
رجبزاده علی، خدیور آمنه و عبدالعظیم کاظمی (1386). بررسی تاثیر الگوی زنجیرهتامین بر بهبود کیفیت ارائه خدمات به مشتریان و تدوین مولفههای اصلی، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 43، ص 185-223.
زند حسامی، حسام و آوا، ساوجی .(1391). مدیریت ریسک در مدیریت زنجیره تامین، فصل نامه مدیریت توسعه و تحول، 9، 37-44.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و الهه حجازی (1390). روش های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ بیست و یکم، تهران، نشر آگه.
شاهبندر زاده، حمید؛ مصلی نژاد، لیلا. (1391). ارائه مدلی سلسله مراتبی جهت شناسایی عوامل موثر بر مدیریت ریسک در زنجیره تامین، سومین همایش ملی مهندسی صنایع و سیستم.
طحان، مریم. (1391). بررسی صنعت لوازم خانگی، معاونت کمک های تجاری دفتر توسعه صادرات کالا.
عباسی رائی، علی؛ قلندری، همت مراد ؛ نخعی کمال آبادی، عیسی،.(1386). نقش rfid در زنجیره تامین کشور مطالعه موردی صنعت لوازم خانگی ایران، ارائه شده در دومین کنفرانس بین المللی rfid .
غضنفری، مهدی، ریاضی افشین ؛ کاظمی، مسعود (1380). مدیریت زنجیره تامین ، ماهنامه تدبیر، شماره 117.
فیضآبادی، جواد (1382). مقدمهای بر زنجیره تامین ، مجله تدبیر، شماره 131،ص 49.
متین نفس، فرهاد (1383). زنجیره تامین ، ماهنامه تدبیر، شماره 141، ص 28-34.
مظاهری، علی؛ کرباسیان، مهدی ؛ شیرویه زاد، هادی،.(1390). شناسایی و اولویت بندی ریسک های زنجیره تامین در سازمان های تولیدی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، فصل نامه مدیریت زنجیره تامین، سال 13، شماره 34، 28-37.
مقدسی، علیرضا (1386). طراحی مدل اتحاد در مدیریت زنجیره تامین ، ماهنامه کنترل کیفیت، شماره 35، ص 33.
مومنی, منصور. (1387). مباحث نوین تحقیق در عملیات. تهران: انتشارات دانشکده مدیرت دانشگاه تهران.
میر فخرالدینی، سید حیدر؛ عندلیب اردکانی، داود؛ رضایی اصل، مرتضی.(1390). به کارگیری فنون تصمیم گیری چند شاخصه برای شناسایی جهت شناسایی عوامل ریسک زنجیره تامین، فصل نامه مطالعات مدیریت صنعتی، سال 8، شماره 21، 107-130.
میربد، نازنین (1389) مقایسه تاثیر مدیریت زنجیره تامین بر بهره وری در شرکت های ایران خودرو و پارس خودرو، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
نصر اللهی سبدانی، سعید ؛ شیرویه زاد، هادی .(1391). ارزیابی ریسک های زنجیره تامین با استفاده از تحلیل پوششی داده ها با مطالعه موردی در صنعت تولید لوازم خانگی، چهارمین کنفرانس ملی تحلیل پوششی دادها .
Aitken, J. (1998). Supply chain integration within the context of a supplier association, PhD thesis, Cranfield University.UK.
BAIRD, I. & THOMAS, H. (1990) What is risk anyway?, in: BETTIS, T. & THOMAS, H. (Eds) Risk, strategy and management, (Greenwich Connecticut, JAI Press Inc.).
Blos, M. F., Quaddus, M., Wee, H. M. & Watanabe, K. (2009).Supplychainrisk management (SCRM): a casestudy on theautomotiveandelectronicindustries in Brazil, SupplyChain Management: An International Journal. 14(4), 247-252.
Badea, A. & Prostean, G. & Goncalves, G. & Allaoui, H. (2014). Assessing Risk Factors in Collaborative Supply Chain with the Analytic Hierarchy Process (AHP), Procedia – Social and Behavioral Sciences Volume 124, 20, Pages 114-123
Childhouse P& Towill, D.R (2003). Simplified Material Flow Holds the Key to Supply Chain integration, Omega, Vol. 31, No. 1, pp.17-27.
Chopra, S. & Sodhi, M. (2004). Managing risk to avoid supply chain breakdown, MIT Sloan Management Review, 46 (1) 53-62.
Chopra, S. & Meindle, P .(2007). Supply Chain Management. New Jersey: Prentice Hall.
Chopra, S. & Sodhi, M. (2004) Managing risk to avoid supply chain breakdown, MIT Sloan Management Review , 46 (1) 53-62.
Christopher, M .(1998). Logistics and Supply Chain Management: Strategies for Reducing Cost and Improving Service, 2nd edition. Great Britain: Financial Times / Prentice Hall.
Christopher, M. & Rutherford,C. (2004). Creating Supply Chain Resilience Through Agile Six Sigma. Critical Eye, 24-28.
Christopher, M., & Lee, H. (2004). Mitigating Supply Chain Risk Through Improved Confidence, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 34(5).
Berry, D. & Towill, D.R. & Wadsley, N. (1994) . Supply Chain Management in the Electronics Products Industry ,International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 24 Iss: 10, pp.20 – 32
Fawcett, S.E. & Magnan, G.M. (2004). Ten guiding principles for high-impact SCM, Business Horizons, Vol. 47, No. 5, 67-74
Grobbelaar, S. (2007). R & D in the national system of innovation: A system dynamic model, Philosophiae Doctor (engineering management), university of Pretoria, Pretoria.
Greener, S. (2008). Business Research Methods. Frederiksberg, Denmark: Ventus Publishing ApS. Retrieved from http://www.bookboon.com
Hwang, c. Y., & Kwang, s. (1981). Multiple Attribute Decision Making. . Springer Varlag, Berlin .
Hwang, C., & Yoon, k. (1995). Multiple Attribute Decision Making an introduction . London, sage publications .
Hanafin, S. (2004). Review of literature on the Delphi Technique. http://www.childrensdatabase.ie/documents/publications/Delphi_Technique_A_Literature_Review.pdf.
Harland, Ch & Brenchley, R & Walker, H. (2003). Risk in supply networks, Journal of Purchasing & Supply Management , 9 , 51-62
Haywood, M. & Peck, H.(2004). Supply Chain Vulnerability within UK Aerospace Manufacturing: Development of a Vulnerability Management Toolkit, Supply Chain Practice, Vol.6, No.1, 72-83.
Helo, P. & Szekely , B.(2005). Logistics information systems and analysis of software solutions for supply chain co-ordination, Industrial Management & Data Systems, Vol. 105, No. 1, pp.5 – 18.
Hsu, Ch.Ch & Sandford, B. A. (2007). The Delphi Technique: Making Sense Of Consensus, Practical Assessment, Research & Evaluation, Vol 12, No 10.
Juttner, U. & Peck, H. & Christopher, M.(2003). Supply chain risk management: outlining an agenda for future research, International Journal of Logistics: Research and Applications, Vol. 6, No. 4, pp. 199-213.
Juttner, Uta. (2005). Supply chain risk management Understanding the business requirements from a practitioner perspective, The International Journal of Logistics Management, 16, 1, 120-141.
Kleindorfer, P. & Saad, G. (2005) Managing disruption risks in supply chains, Production and Operations Management 14 (1) 53-68.
Knemeyer, A.M. & Zinn, W. & Eroglu. C. (2009), Proactive planning for catastrophic events in supply chains, Journal of Operations Management, 27 ,2141-153.
Lambert D(1998). Supply Chain Management: What Does It Involve?, Internation Journal if Logestics Management, Vol. 11.
Lavastre, O. & Gunasekaran, A. & Spalanzani, A.(2012). Supply chain risk management in French companies, Decision Support Systems, 52, 828-838.
Lee, H. & Whang, S. .(2003) .Higher supply chain security with lower cost: lessons from total quality management, Working paper, Graduate School of Business, Stanford University.
Levine, J. H. (1996). Introduction to Data analysis: The Rules of Evidence. Macintosh HD:DA:DA IX:Volume I:006 Intro.
Linstone, H. A. & Turoff, M. & O., Helmer .(2002). The Delphi Method Techniques and Applications, Addison-Wesley Pub co, US.
March, J. & Shapira , Z. (1987). Managerial perspectives on risk and risk taking, Management Science, 33 (11) 1404-1418.
Mitchell, V.W., (1995). Organisational risk perception and reduction: a literature review. British Journal of Management 6, 115-133
Mullen, Penelope M. (2003). Delphi: myths and reality, Journal of Health Organization and Management, Vol. 17 No. 1, pp. 37-52
Norrman, A. & Jansson, U .(2004). Ericsson's proactive supply chain risk management approach after a serious sub-supplier accident, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 34, No. 5, pp. 434-456.
Pfohl, H.Ch. & Gallus, Ph. & Thomas, D .)2011). Interpretive structural modeling of supply chain risks, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 41, 9, 839-859
Punniyamoorthy,M. & Thamaraiselvan,N. & Manikandan, L. (2013) "Assessment of supply chain risk: scale development and validation", Benchmarking: An International Journal, Vol. 20 Iss: 1, pp.79 – 105
Rice, J. & Caniato, F .(2003). Building a secure and resilient supply network. Supply Chain Management review, Vol. 7, pp. 22-30.
Ritchie, B. & Brindley, C. (2007). Supply chain risk management and performance A guiding framework for future development, International Journal of Operations & Production Management, 27, 3, 303-322.
Saaty, T.L. (1996) Analytical Network Process. Pittsburgh: RWS Publications,
Saaty, T.L. (1999) Fundamentals of The Analytic Network Process. ISAHP, Kobe, Japan,.
Saaty, T.L. (2004) "Fundamentals of The Analytic Network Process: Multiple Networks With Benefits, Costs , Opportunities and Risks". Journal of Systems Science And Systems Engineering, 13(3), 348-379,
Saaty, T.L.(1980). The Analytic Hierarchy Process. New York: McGraw-Hill,
Schoenherra, T. & Tummalaa, V.M. R. & Harrisonb, Th. P .(2008). Assessing supply chain risks with the analytic hierarchy process: Providing decision support for the offshoring decision by a US manufacturing company, Journal of Purchasing & Supply Management, 14, 100-111.
Schoenherr, T., Tummala, Rao, V.M., Harrison, T.P. (2008). Assessing supply chain risks with the analytic hierarchy process: Providing decision support for the offshoring decision by a US manufacturing company, Journal of Purchasing & Supply Management, 14, 100-111.
Sitkin, S.B. & Pablo, A.L.(1992). Reconceptualizing the determinants of risk behavior, Academy of Management Review, 17 (1) 9-38.
Smeltzer, L. R. & Siferd, S.P .(1998). Proactive supply management: the management of risk, International Journal of Purchasing and Materials Management, Vol. 34, No. 1, pp. 38-45.
Spekman, R. E. & Davis, E. W .(2004) .Risky business: expanding the discussion on risk and the extended enterprise, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 34, No. 5, pp. 414-433.
Thangaratinam, Sh. & Redman, Ch. WE. (2005). The Delphi technique, The Obstetrician & Gynaecologist, 7:120-125
Tzeng, G.H. & Jen, W. & Hu, K.C. (2002). Fuzzy factor analysis for selecting service quality factors: A case of the service quality of city bus service. International Journal of Fuzzy Systems, 4 (4): 911-21.
Tzeng, G.H. & H.J. Cheng, & Huang, T.D. (2007). Multi-objective optimal planning for designing relief delivery systems. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 43 (6): 673-86.
Tzeng, G.H. & Huagng , J.J.(2011). Multiple attribute decision making, methods and application, Taylor & Francis Group, LLC.
van der Vorst, J. & Beulens, A .(2002). Identifying sources of uncertainty to generate supply chain redesign strategies, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 32, 6, 409-430.
Vanany, I., Zailani, S., Pujawan, N., (2009). Supply Chain Risk Management: Literature Review and Future Research. 16 Int'l Journal of Information Systems and Supply Chain Management, January-March, 2(1), 16-33.
Waters, D. (2007). Supply chain risk management: vulnerability and resilience in logistics, The chartered institute of lpgestics and transport, uk.
Yousuf, M.I. .(2007). Using Experts' Opinions Through Delphi Technique, Practical Assessment, Research & Evaluation, Vol 12, No 4.
Zsidisin, G. A. & Ritchie, B .(2009).supply chain risk, a handbook of assessment, management and performance. Springer Science, USA.
Zsidisin, G. A. (2003). A grounded definition of supply risk, Journal of Purchasing & Supply Management, 9, 217-224.
Zsidisin, G.A. & Panelli, A. & Upton, R. (2000). Purchasing organization involvement in risk assessments, contingency plans and risk management: an exploratory study, Supply Chain Management; An International Journal, 5 (4) 187-197.

پیوست ها

پیوست 1: پرسشنامه دور نخست دلفی

((به نام خدا))
پرسشنامه تعیین مولفه های ریسک در زنجیره تامین لوازم خانگی

پاسخ دهنده گرامی
با سلام و احترام،

پرسشنامه حاضر به عنوان بخشی از پایاننامه کارشناسی ارشد اینجانب، با هدف "تعیین مولفههای تاثیر گذار بر ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی"، تهیه گردیده است. با توجه به انتخاب جنابعالی به عنوان یکی از خبرگان این حوزه، خواهشمند است با توجه به توضیحات زیر، پرسشنامه مربوطه را تکمیل فرمائید. لطفاً میزان اهمیت و تاثیرگذاری هر یک ریسک های زنجیره تامین را، با علامت گذاری در هر یک از خانه های مورد نظر (از خیلی زیاد تا خیلی کم)، مشخص فرمایید. همچنین عوامل پیشنهادی خود را که ممکن است بر ریسک زنجیره تامین موثر باشند اما در این پرسشنامه اشاره ای به آنها نشده است، در انتهای جدولِ عوامل اضافه کرده، میزان اهمیت آنها را نیز مشخص نمایید
نکته مهم: پاسخ های دریافتی از شما، کاملاً محرمانه بوده و تحت هیچ شرایطی فاش نخواهند گردید.
پیشاپیش از همکاری شما سپاسگزارم.
میلاد فهیمی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی

درجه اهمیت
مولفه و زیر مولفه
ردیف
خیلی زیاد
زیاد
متوسط
کم
خیلی کم

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
ریسک طرف عرضه
1

ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

2

کمبود ذخائر (منابع)

3

انعطاف ناپذیری تامین کننده

4

در دسترس نبودن دانش عملی در زمینه روش های تولید

5

ناتوانی تامین کننده در ایجاد نمودار ها و جداول داده ها

6

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

7

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

8

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

9

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

10

ریسک مربوط به مالکیت فکری

11

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

12

اختلال در (فرایند) تولید
ریسک طرف تولید
13

تغییر پذیری در فرآیند

14

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

15

توانایی ناکافی در تولید

16

انعطاف ناپذیری در ظرفیت

17

انعطاف ناپذیری در چیدمان کارخانه به منظور جریان آزاد و روان مواد اولیه

18

رویه های مبهم بازرسی و پذیرش

19

فرآیند فراخوانی مکرر محصول از بازار

20

شک و تردید در به اشتراک گذاشتن " طراحی" و دیگر اسناد، با تامین کنندگان

21

مدیریت و نگهداری نامناسب انبارهای استراتژیک (انبار هایی که اهمیت استراتژیک دارند).

22

مشکلات سازمانی

23

مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
ریسک طرف تقاضا
24

خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

25

تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

26

ریسک ها دریافت

27

ریسک های مرتبط با شهرت ( سازمان)

28

توانایی (قدرت) مالی ناکافی
ریسک طرف تهیه و توزیع
29

مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

30

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

31

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

32

بسته بندی و نشانه گذاری نامناسب ( حمل و نقل ایمن محصولات)

33

خسارات وارده، به علت تصادف و یا ذخیره سازی نامناسب

34

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

35

تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
ریسک اطلاعات
36

خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

37

امنیت ناکافی در سیستم اطلاعاتی

38

اشتباه در انتخاب رسانه های به کار گرفته شده برای اشتراک گذاری اطلاعات

39

عدم اطمینان در خط مشی
ریسک محیط
40

عدم قطعیت اقتصاد کلان

41

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

42

عدم اطمینان اجتماعی

43

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

44

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

45

لطفاً عواملی را که از دید شما دارای اهمیت بوده اما در بالا به آنها اشاره نشده، در زیر اضافه نمایید:

پیوست 2: پرسشنامه دور دوم دلفی:
((به نام خدا))
پرسشنامه تعیین مولفه های ریسک در زنجیره تامین لوازم خانگی
پاسخ دهنده گرامی
با سلام و احترام،

با سپاس فراوان از شما به علت همکاری در تکمیل پرسشنامه دور نخست، مربوط به پایان نامه کارشناسی ارشد اینجانب با عنوان ((تعیین مولفههای تاثیر گذار بر ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی))، خواهشمند است در ادامه، پرسشنامه دور دوم را نیز که شامل عواملی است که در دور نخست توسط شما و دیگر خبرگان پیشنهاد گردیده بود، تکمیل فرمایید.
نکته مهم: پاسخ های دریافتی از شما، کاملاً محرمانه بوده و تحت هیچ شرایطی فاش نخواهند گردید.
پیشاپیش از همکاری شما سپاسگزارم.
میلاد فهیمی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی

درجه اهمیت

مولفه و زیر مولفه
ردیف
تجدید نظر

فرآوانی در پاسخ قبلی

خیلی زیاد (5)
زیاد (4)
متوسط (3)
کم (2)
خیلی کم (1)
پاسخ شما
خیلی زیاد (5)
زیاد (4)
متوسط (3)
کم (2)
خیلی کم (1)

ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

2

کمبود ذخائر (منابع)

3

در دسترس نبودن دانش عملی در زمینه روش های تولید

5

ناتوانی تامین کننده در ایجاد نمودار ها و جداول داده ها

6

ریسک مربوط به مالکیت فکری

11

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

12

تغییر پذیری در فرآیند

14

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

15

انعطاف ناپذیری در ظرفیت

17

انعطاف ناپذیری در چیدمان کارخانه به منظور جریان آزاد و روان مواد اولیه

18

رویه های مبهم بازرسی و پذیرش

19

فرآیند فراخوانی مکرر محصول از بازار

20

شک و تردید در به اشتراک گذاشتن " طراحی" و دیگر اسناد، با تامین کنندگان

21

مدیریت و نگهداری نامناسب انبارهای استراتژیک (انبار هایی که اهمیت استراتژیک دارند).

22

مشکلات سازمانی

23

مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده

24

ریسک ها دریافت

27

ریسک های مرتبط با شهرت ( سازمان)

28

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

32

بسته بندی و نشانه گذاری نامناسب ( حمل و نقل ایمن محصولات)

33

خسارات وارده، به علت تصادف و یا ذخیره سازی نامناسب

34

تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)

36

خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

37

امنیت ناکافی در سیستم اطلاعاتی

38

اشتباه در انتخاب رسانه های به کار گرفته شده برای اشتراک گذاری اطلاعات

39

عدم اطمینان در خط مشی

40

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

42

عدم اطمینان اجتماعی

43

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

44

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

45
اصلاح جواب
پاسخ شما
جواب
ریسک اضافه شده

مشوق ها و تحریم های تامین کننده یا مشتری در صورت اتفاق

46

واکنش پذیری در تصمیمات

47

انعطاف پذیری در عملیات

48

تغییر در تکنولوژی

49

وجود رقبای داخلی و خارجی

50

پیوست 3: پرسشنامه دور سوم دلفی:
((به نام خدا))
پرسشنامه تعیین مولفه های ریسک در زنجیره تامین لوازم خانگی

پاسخ دهنده گرامی
با سلام و احترام،

با سپاس فراوان از شما به علت همکاری در تکمیل پرسشنامه دور نخست، مربوط به پایان نامه کارشناسی ارشد اینجانب با عنوان ((تعیین مولفههای تاثیر گذار بر ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی))، خواهشمند است در ادامه، پرسشنامه دور دوم را نیز که شامل عواملی است که در دور نخست توسط شما و دیگر خبرگان پیشنهاد گردیده بود، تکمیل فرمایید.
نکته مهم: پاسخ های دریافتی از شما، کاملاً محرمانه بوده و تحت هیچ شرایطی فاش نخواهند گردید.
پیشاپیش از همکاری شما سپاسگزارم.
میلاد فهیمی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی

درجه اهمیت

مولفه و زیر مولفه
ردیف
تجدید نظر

فرآوانی در پاسخ قبلی

خیلی زیاد (5)
زیاد (4)
متوسط (3)
کم (2)
خیلی کم (1)
پاسخ شما
خیلی زیاد (5)
زیاد (4)
متوسط (3)
کم (2)
خیلی کم (1)

در دسترس نبودن دانش عملی در زمینه روش های تولید

5

ناتوانی تامین کننده در ایجاد نمودار ها و جداول داده ها

6

ریسک مربوط به مالکیت فکری

11

تغییر پذیری در فرآیند

14

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

15

انعطاف ناپذیری در ظرفیت

17

انعطاف ناپذیری در چیدمان کارخانه به منظور جریان آزاد و روان مواد اولیه

18

رویه های مبهم بازرسی و پذیرش

19

فرآیند فراخوانی مکرر محصول از بازار

20

شک و تردید در به اشتراک گذاشتن " طراحی" و دیگر اسناد، با تامین کنندگان

21

مدیریت و نگهداری نامناسب انبارهای استراتژیک (انبار هایی که اهمیت استراتژیک دارند).

22

مشکلات سازمانی

23

مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده

24

ریسک های مرتبط با شهرت ( سازمان)

25

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

32

بسته بندی و نشانه گذاری نامناسب ( حمل و نقل ایمن محصولات)

33

خسارات وارده، به علت تصادف و یا ذخیره سازی نامناسب

34

تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)

36

امنیت ناکافی در سیستم اطلاعاتی

38

اشتباه در انتخاب رسانه های به کار گرفته شده برای اشتراک گذاری اطلاعات

39

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

42

عدم اطمینان اجتماعی

43

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

45
اصلاح جواب
پاسخ شما
جواب
ریسک اضافه شده

مشوق ها و تحریم های تامین کننده یا مشتری در صورت اتفاق

46

واکنش پذیری در تصمیمات

47

انعطاف پذیری در عملیات

48

تغییر در تکنولوژی

49

پیوست شماره 4: پرسشنامه DANP:

به نام خدا
با سلام و توفیق روزافزون
همکار گرامی پرسشنامه ای که پیش رودارید در راستای انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت صنعتی گرایش تولید، تحت عنوان " ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی تهران با استفاده از رویکرد تلفیقی دلفی، دی ای ان پی و ویکور" به منظور آگاهی از نظرات شما در مورد سوالات مطرح شده طراحی گردیده است. پاسخگویی دقیق و صحیح شما ما را در شناخت بهتر و نتایج مناسب تر یاری می رساند. پیشاپیش از همکاری صمیمانه شما کمال تقدیر و تشکر را می نمایم.
با تشکر از همکاری تان
میلاد فهیمی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت تولید دانشگاه شیراز

بخش اول : تعیین میزان ارتباط داخلی بین مولفه ها و بررسی میزان اهمیت ارتباط آنها
در این بخش هدف ارزیابی میزان اهمیت ارتباط بین مولفه ها برای دستیابی به میزان ارتباط درونی می باشد. با توجه به شکل زیر اهمیت میزان ارتباط بین مولفه های i و مولفه های j مشخص کنید. مثلا در سوال اول اگر ریسک عرضه بر ریسک تولید اثر گذار است و میزان آن نیز زیاد است گزینه تاثیر زیاد را علامت بزنید.

عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
ریسک طرف عرضه
ریسک طرف تولید

ریسک طرف عرضه
ریسک طرف تقاضا

ریسک طرف عرضه
ریسک طرف تهیه و توزیع

ریسک طرف عرضه
ریسک طرف اطلاعات

ریسک طرف عرضه
ریسک طرف محیط

ریسک طرف تولید
ریسک طرف عرضه

ریسک طرف تولید
ریسک طرف تقاضا

ریسک طرف تولید
ریسک طرف تهیه و توزیع

ریسک طرف تولید
ریسک طرف اطلاعات

ریسک طرف تولید
ریسک طرف محیط

ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف عرضه

ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف تولید

ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف تهیه و توزیع

ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف اطلاعات

ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف محیط

ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف عرضه

ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف تولید

ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف تقاضا

ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف اطلاعات

ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف محیط

ریسک طرف اطلاعات
ریسک طرف عرضه

ریسک طرف اطلاعات
ریسک طرف تولید

ریسک طرف اطلاعات
ریسک طرف تقاضا

ریسک طرف اطلاعات
ریسک طرف تهیه و توزیع

ریسک طرف اطلاعات
ریسک طرف محیط

ریسک طرف محیط
ریسک طرف عرضه

ریسک طرف محیط
ریسک طرف تولید

ریسک طرف محیط
ریسک طرف تقاضا

ریسک طرف محیط
ریسک طرف تهیه و توزیع

ریسک طرف محیط
ریسک طرف اطلاعات

بررسی زیر مولفه ها:
1. ریسک طرف عرضه:
عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
کمبود ذخائر (منابع)

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
انعطاف ناپذیری تامین کننده

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
کمبود ذخائر (منابع)

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
انعطاف ناپذیری تامین کننده

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

کمبود ذخائر (منابع)
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

کمبود ذخائر (منابع)
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

کمبود ذخائر (منابع)
انعطاف ناپذیری تامین کننده

کمبود ذخائر (منابع)
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

کمبود ذخائر (منابع)
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

کمبود ذخائر (منابع)
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

کمبود ذخائر (منابع)
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

کمبود ذخائر (منابع)
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

انعطاف ناپذیری تامین کننده
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

انعطاف ناپذیری تامین کننده
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

انعطاف ناپذیری تامین کننده
کمبود ذخائر (منابع)

انعطاف ناپذیری تامین کننده
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

انعطاف ناپذیری تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

انعطاف ناپذیری تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

انعطاف ناپذیری تامین کننده
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

انعطاف ناپذیری تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
کمبود ذخائر (منابع)

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
انعطاف ناپذیری تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
کمبود ذخائر (منابع)

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
انعطاف ناپذیری تامین کننده

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
کمبود ذخائر (منابع)

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
انعطاف ناپذیری تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
کمبود ذخائر (منابع)

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
انعطاف ناپذیری تامین کننده

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
کمبود ذخائر (منابع)

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
انعطاف ناپذیری تامین کننده

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
رویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
کمبود ذخائر (منابع)

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
انعطاف ناپذیری تامین کننده

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.

پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

2. ریسک طرف تولید
عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
اختلال در (فرایند) تولید
انعطاف ناپذیری در عملیات

اختلال در (فرایند) تولید
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

اختلال در (فرایند) تولید
توانایی ناکافی در تولید

انعطاف ناپذیری در عملیات
اختلال در (فرایند) تولید

انعطاف نا پذیری در عملیات
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

انعطاف نا پذیری در عملیات
توانایی ناکافی در تولید

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید
اختلال در (فرایند) تولید

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید
انعطاف نا پذیری در عملیات

تغییر پذیری در زمان چرخه تولید
توانایی ناکافی در تولید

توانایی ناکافی در تولید
اختلال در (فرایند) تولید

توانایی ناکافی در تولید
انعطاف نا پذیری در عملیات

توانایی ناکافی در تولید
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

3. ریسک طرف تقاضا
عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
ریسک ها دریافت

خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده

خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا
ریسک ها دریافت

تاخیر در تحویل محصول به مشتریان
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده

تاخیر در تحویل محصول به مشتریان
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

تاخیر در تحویل محصول به مشتریان
ریسک ها دریافت

ریسک ها دریافت
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده

ریسک ها دریافت
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

ریسک ها دریافت
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا

4. ریسک طرف تهیه و توزیع
عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

توانایی (قدرت) مالی ناکافی
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

توانایی (قدرت) مالی ناکافی
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

توانایی (قدرت) مالی ناکافی
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
توانایی (قدرت) مالی ناکافی

مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)
توانایی (قدرت) مالی ناکافی

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال (محصولات)
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
توانایی (قدرت) مالی ناکافی

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال(محصولات)

انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
توانایی (قدرت) مالی ناکافی

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)

تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

5. ریسک طرف اطلاعات
عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
تغییر در تکنولوژی

خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)

خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)
تغییر در تکنولوژی

تغییر در تکنولوژی
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

تغییر در تکنولوژی
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)

6. ریسک طرف محیط
عنصر i
عنصر j
بدون تاثیر
تاثیر خیلی کم
تاثیر کم
تاثیر زیاد
تاثیر خیلی زیاد
عدم اطمینان در خط مشی
عدم قطعیت اقتصاد کلان

عدم اطمینان در خط مشی
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

عدم اطمینان در خط مشی
وجود رقبای داخلی و خارجی

عدم اطمینان در خط مشی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

عدم اطمینان در خط مشی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

عدم قطعیت اقتصاد کلان
عدم اطمینان در خط مشی

عدم قطعیت اقتصاد کلان
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

عدم قطعیت اقتصاد کلان
وجود رقبای داخلی و خارجی

عدم قطعیت اقتصاد کلان
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

عدم قطعیت اقتصاد کلان
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
عدم اطمینان در خط مشی

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
عدم قطعیت اقتصاد کلان

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
وجود رقبای داخلی و خارجی

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

وجود رقبای داخلی و خارجی
عدم اطمینان در خط مشی

وجود رقبای داخلی و خارجی
عدم قطعیت اقتصاد کلان

وجود رقبای داخلی و خارجی
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

وجود رقبای داخلی و خارجی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

وجود رقبای داخلی و خارجی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
عدم اطمینان در خط مشی

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
عدم قطعیت اقتصاد کلان

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
وجود رقبای داخلی و خارجی

در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
عدم اطمینان در خط مشی

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
عدم قطعیت اقتصاد کلان

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
وجود رقبای داخلی و خارجی

عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

بخش دوم: بررسی مقایسه زوجی بین مولفه ها برای تعیین درجه اهمیت آنها:
جداول مقایسه زوجی زیر را با زدن علامت در مستطیل های مناسب کامل نمایید به گونه ای که بیانگر میزان اهمیت هریک از شاخص ها نسبت به شاخص دیگر باشد. به عنوان مثال چنانچه اهمیت " ریسک طرف عرضه " خیلی بیشتر از " ریسک طرف تولید " باشد، طبق جدول نمونه ذیل باید در خانه شماره 7 از سمت شاخص " ریسک طرف عرضه " علامت زده شود. ( در صورتی که ریسک طرف تولید خیلی مهمتر از ریسک طرف عرضه بود میبایست عدد 7 از سمت کار تیمی علامت زده شود)

ریسک طرف عرضه
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تولید
1- یکسان 3- نسبتاً برتر 5- برتر 7- خیلی برتر 9- بی نهایت برتر
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
ریسک طرف تولید
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف عرضه
ریسک طرف تقاضا
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف عرضه
ریسک طرف تهیه و توزیع
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف عرضه
ریسک طرف اطلاعات
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف عرضه
ریسک طرف محیط
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف عرضه
ریسک طرف تقاضا
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تولید
ریسک طرف تهیه و توزیع
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تولید
ریسک طرف اطلاعات
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تولید
ریسک طرف محیط
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تولید
ریسک طرف تهیه و توزیع
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف اطلاعات
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف محیط
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تقاضا
ریسک طرف اطلاعات
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف محیط
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف تهیه و توزیع
ریسک طرف محیط
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ریسک طرف اطلاعات

مقایسه زوجی زیر مولفه ها:
1. ریسک طرف عرضه:
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
کمبود ذخائر (منابع)
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
انعطاف ناپذیری تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات کیفیتی (در محصولات) تامین کننده
کمبود ذخائر (منابع)
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
انعطاف ناپذیری تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ر ویه مبهم بازرسی/پذیرش (محصول) توسط تامین کننده
انعطاف ناپذیری تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
کمبود ذخائر (منابع)
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
9
7
5
3
1
3
5
7
9
کمبود ذخائر (منابع)
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
9
7
5
3
1
3
5
7
9
کمبود ذخائر (منابع)
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
9
7
5
3
1
3
5
7
9
کمبود ذخائر (منابع)
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
کمبود ذخائر (منابع)
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
کمبود ذخائر (منابع)
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف ناپذیری تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف ناپذیری تامین کننده
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف ناپذیری تامین کننده
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف ناپذیری تامین کننده
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف ناپذیری تامین کننده
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
ناتوانی تامین کنندگان در پرداخت وام ها و بدهی ها
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
9
7
5
3
1
3
5
7
9
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
وابستگی به یک تامین کننده برای آیتم های بسیار حیاتی هستند و یا چرخه زمانی طولانی دارند
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تغییرات مستمر تامین کنندگانی که مواد اولیه را تامین میکنند.
پیچیدگی مواد اولیه ضروری و حیاتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تاخیرهای همیشگی در زمان انجام سفارش کالا توسط تامین کننده

2. ریسک طرف تولید
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
انعطاف نا پذیری در عملیات
9
7
5
3
1
3
5
7
9
اختلال در (فرایند) تولید
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید
9
7
5
3
1
3
5
7
9
اختلال در (فرایند) تولید
توانایی ناکافی در تولید
9
7
5
3
1
3
5
7
9
اختلال در (فرایند) تولید
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف نا پذیری در عملیات
توانایی ناکافی در تولید
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انعطاف نا پذیری در عملیات
توانایی ناکافی در تولید
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تغییر پذیری در زمان چرخه تولید

3. . ریسک طرف تقاضا
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
ریسک ها دریافت
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشتریان بسیار متغیر و یا پیشبینی نشده
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان
9
7
5
3
1
3
5
7
9
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا
ریسک ها دریافت
9
7
5
3
1
3
5
7
9
خطاهای فراوان در پیش بینی تقاضا
ریسک ها دریافت
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تاخیر در تحویل محصول به مشتریان

4. ریسک طرف تهیه و توزیع
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
9
7
5
3
1
3
5
7
9
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال ( محصولات)
9
7
5
3
1
3
5
7
9
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
9
7
5
3
1
3
5
7
9
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
9
7
5
3
1
3
5
7
9
توانایی (قدرت) مالی ناکافی
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
9
7
5
3
1
3
5
7
9
مشکلات مرتبط با ذخیره و انبار سازی (محصولات)
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال
9
7
5
3
1
3
5
7
9
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
9
7
5
3
1
3
5
7
9
طراحی ضعیف شبکه حمل و نقل و ارسال( محصولات)
تاخیر در زمان تحویل محصول به مشتری
9
7
5
3
1
3
5
7
9
انتخاب نادرست شیوه حمل و نقل و ارسال

5. . ریسک طرف اطلاعات
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
تغییر در تکنولوژی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
تاخیر (در دیافت) و یا در دسترس نبودن زیر ساخت های اطلاعاتی و ارتباطی ( در داخل و خارج از سازمان)
تغییر در تکنولوژی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
خرابی در زیر ساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات ( در داخل و خارج از سازمان)

6. . ریسک طرف محیط
عنصر j
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عنصر i
عدم قطعیت اقتصاد کلان
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم اطمینان در خط مشی
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم اطمینان در خط مشی
وجود رقبای داخلی و خارجی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم اطمینان در خط مشی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم اطمینان در خط مشی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم اطمینان در خط مشی
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت اقتصاد کلان
وجود رقبای داخلی و خارجی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت اقتصاد کلان
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت اقتصاد کلان
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت اقتصاد کلان
وجود رقبای داخلی و خارجی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
عدم قطعیت به علت قوانین/ مقررات دولتی
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر
9
7
5
3
1
3
5
7
9
وجود رقبای داخلی و خارجی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
وجود رقبای داخلی و خارجی
عدم اطمینان به دلیل حوادث ناگهانی و غیر قابل پیشبینی، تروریسم و فجایع و بلایای طبیعی
9
7
5
3
1
3
5
7
9
در دسترس نبودن نیروی کار ماهر مورد نیاز برای انجام کار مورد نظر

پیوست 5: پرسشنامه ویکور:
به نام خدا
با سلام و توفیق روزافزون
همکار گرامی پرسشنامه ای که پیش رودارید در راستای انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت صنعتی گرایش تولید، تحت عنوان " ارزیابی ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی تهران" به منظور آگاهی از نظرات شما در مورد سوالات مطرح شده طراحی گردیده است. پاسخگویی دقیق و صحیح شما ما را در شناخت بهتر و نتایج مناسب تر یاری می رساند. پیشاپیش از همکاری صمیمانه شما کمال تقدیر و تشکر را می نمایم.
با تشکر از همکاری تان
میلاد فهیمی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت تولید دانشگاه شیراز
سوالات عمومی:
جنسیت: مرد زن
سن: کمتر از 30 30 تا 40 41تا50 51تا 60 بیشتر از 60
تحصیلات: دیپلم فوق دیپلم لیسانس فوق لیسانس و بالاتر
سابقه اشتغال در سازمان:
کمتر از 5 5تا 10 11 تا 15 16 تا 20 21 تا 25
بیشتر از 25

Abstract
Risk Assessment of supply chain in the home appliance industry in Tehran
Using an integrated DELPHI & DANP & VIKOR approach
By
Milad fahimi
These days, paying attention to the opportunities and threats in the industry and trade and assessing the power of industries and companies in confrontation with uncertainties and existing risks is essential and supply chain risk management is being so important. Risk management is the process of identifying the risk factors and assessing them and also planning to reduce adverse effect of the risk. Risk assessment is an important step in risk management and since there are a lot of risks as well as the need to optimize spending of resources in the supply chain, it is very important and ignoring it or even incomplete performance of this process may cause irreparable damage on different parts of the chain. Risk assessment specified the priority of each risk based on relevant indicator and as a result, the possibility for an appropriate response is provided for each risk. The aim of this study; on the one hand, is identifying and prioritizing the risks which are in Tehran home appliance industry and on the other hand is ranking the selected companies which are producing home appliance in Tehran. To identify risks, finally, a general model in supply chain risk is placed as the base that introduced 45 risks and also with 5 other risks which introduced by the experts, it becomes a conceptual model of the project. These 50 risks were evaluated by 10 experts whom they used from Delphi approach and finally 31 risks were identified which were likely to be in home appliance industry. After that, the identified risks were assessed by using DANP method and technological risk was introduced as the most important one. Vikor' results showed that Emersan company and after that Absal company were introduced as the companies which had the lowest risk in the supply chain.
Key Words: Risk assessment, supply chain, home appliance industry in Tehran province, Delphi, DANP, VIKOR

SHIRAZ UNIVERSITY
FACULTY OF ECONOMICS, MANAGEMENT AND SOCIAL SCIENCES

M.A. THESIS
IN
INDUSTRIAL MANAGEMENT – (PRODUCTION AND OPERATIONS)

RISK ASSESSMENT OF SUPPLY CHAIN IN THE HOME APPLIANCE INDUSTRY IN TEHRAN USING AN INTEGRATED DELPHI & DANP & VIKOR APPROACH

BY:
MILAD FAHIMI

SUPERVISED BY:
MOSLEM ALI MOHAMMADLO

SEPTEMBER 2014

1 Vanany & etal
2 Jüttner
3 Aitken
4 Helo and Szekely
5 Fawcett & Magnan
6 Norrman & Jansson
7 Ritchie & Brindley
8 Pfohl and et al
9 Chopra and Shodhi
10 Haywood and Peck
11 Christopher
12 Van der Vorst and Beulens
1 March and Shapira
14 Lavastre
15 Juttner
16 Chopra & Mindel
17 Lee
18 Groblar
19 Nelli & etal
20 chun
21 Juttner
22 Bimon
23 Zsidisin, G. A. & B., Ritchie
24 SCOR
25 Theono Fatana & tang
26 cossy
27 Miltenberg Model
28- Childhouse
29- Berry
30- Right product,Right Quantity,Right
Place,Right condition,Right customer,
Right Quality, Right Cost
31 -Supply Oriented
32- Production Oriented
33- Distribution Oriented
34- Lambert
35 Baird and Thomas
36 Shapira
37 March and Shapira
38 Yates and Stone
39 Mitchell
40 Kraljic
41 Harland et al
42 Zsidisin, Panelli, and Upton
43 Mitchell
44 March and Shapira
45 Sitkin & pabled
46 Zsidisin and et al
47 Lavastre and et al
48 Chopra, S. & Sodhi, M.
49 Waters
50 Henrigez & singal
51 sarbanes-Oxley
52 George and Ritchie
53 Rice and Caniato
54 sarbanes-Oxley
55 Contrac
56 Spekman and Davis
57 Smeltezer & siferd
58 Lee and Whang
59 Both Sheffi
60 Kleindorfer and Saad
61 Christopher and Rutherford
62 Norrman and Jansson
63 Juttner and peck and Christopher
64 Hwang & Yoon
65 Churchman
66 Ackoff
67 Arnoff
68 Incommensurable units
69 Hwang & Kwang
70 Saw
71 Topsis
72 Electre
73 Entropy Shanon
74 Option
75 Policy
76 Action
77 candidate
78 Ineommensurable
79 Ordinal
80 Cardinal
81 Normalization
82 Maximin
83 Maximax
84 Compensatory
85 Non compensatory
86 Badea
87 Blos et al
88 Schoenherr
89 Christopher &Lee
90 End to End
91 Jutter et al
92 Punniyamoorthy
93 Research Methodology
94 Research Method
95 Burg & gall
96 نکته لازم به ذکر در رابطه با این تعداد این است که میزان بهینه آن در جدول اشاره شده است. در این پژوهش درخواست همکاری برای تکمیل مراحل دلفی برای 23 نفر از خبره های داخلی و خارجی ارسال شده و به دلیل مسائلی (تجربه کم، وقت کم) درخواست همکاری با پژوهشگر رد شده است و در نهایت مراحل دلفی با 10 نفری که اسامی آنها آورده شده، تکمیل گردیده است.
97 Mullen
98 با توجه به تعداد رفرنس هایی که به این پژوهش داده شده (201 بار تا تاریخ 2014) و اینکه مراحل را بطور کامل شرح داده که در پژوهش های دیگر به اینصورت نبوده است.
99 Linstone
100 Cavalli-Sforza & Ortolano
101 Phillips
102 DEMATEL-ANP
103 Olaf Helmer
104 Rand Corporation
105 Yousuf
106 Thangaratinam & Redman
107 Practitioner
108 Linstone & Turoff
109 Panel of Experts
110 Monitor Team
111 Consensus
112 Hanafin
113 Campbell et al.
114 Rogers & Lopez
115 Van Zolingen & Klaassen
116 Millar
117 Miller
118 Ulschak
119 Green
120 Media
121 Grobbelaar
122 The Decision Making Trial and Evaluation Laboratory
123 Network relation map
124 Delphi
125 Saati
126 Tzeng & Huagng
127 Tzeng & Huagng
128 این گزارش آخرین گزارش در زمینه صنعت لوازم خانگی می باشد که توسط معاونت کمک های تجاری دفتر توسعه صادرات کالا حمایت و خانم مریم طحان آن را در سال 1391 جمع آوری کرده است.
129 Levine
130 این شاخص به همراه شاخص 24 و 36 با توجه به این در مرز قرار گرفته و از طرفی برای تکمیل مدل به شاخصی بیشتر نیاز است، پیشینه ریسک ها در زنجیره تامین لوازم خانگی (بصورت شهودی در جامعه آماری ) بررسی شده و برای اضافه شدن به مدل انتخاب گشته است.
131 برای همگرا سازی باید یک ماتریس را بصورت سطری نرمال کرد و اگر ماتریس نرمال نشده به توان بی نهایت برسد واگرا خواهد شد.
132 DANP-VIKOR
133 Badea
134 Schoenherr
135 Knemeyer
136 P. Kleindorfer, G. Saad
—————

————————————————————

—————

————————————————————

ز

2

93

131