اقدام پژوهی یا پژوهش در عمل

هوالخلاق

Action research
اقدام پژوهشی یا پژوهش در عمل
دکتر رضا برومند

اقدام پژوهی یا پژوهش در عمل

اقدام پزوهی یا پژوهش در عمل چیست پژوهش در عمل یا اقدام پژوهی در واقع نوعی از تحقیق می باشد که توسط خود فرد درگیر در یک مسئله برای حل و یا کاهش مشکل انجام می گیرد. در اقدام پژوهی موضوع های تحقیق همگی ملموس و عینی و مربوط به فعالیت های روز مره می باشد و هدف آن بهسازی امور و اثر بخشی کردن آن است

John W. Creswell Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, third edition
18.5
Stringer’s (1999) Action Research Interacting Spiral
Think
Look
Act

اقدام پژوهی را می توان در سه کلمه خلاصه کرد 1- ببینید 2- فکر کنید 3- عمل کنید

John W. Creswell Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, third edition
18.7
Practical Action Research: Mills (2000) Dialectic Research Spiral
Analyze and
Interpret Data
Develop an
Action Plan
Collect Data
Identify an
Area of Focus

تفاوت های پژوهش در عمل با سایر روش های تحقیق علمی و دانشگاهی  

1- پژوهش توسط دست اندرکاران : در پژوهشِ در عمل، خودِ شخص یا افرادی که با مسائلی مواجه هستند درگیر تحقیق می شوند و به عنوان پژوهنده، عمل خود را مورد بررسی و تحقیق قرار می دهند. در صورتی که در پژوهش های مرسوم و علمی، مسئله ای که مورد تحقیق قرار می گیرد ضرورتاً مسئله خود محقق نیست، بلکه محقق به عنوان فردی حرفه ای که کارش تحقیق است وارد جریان تحقیق می شود

2- تاکید بر عمل همچنان که از اصطلاح پژوهش در عمل پیداست, در این پژوهش تاکید بر این است که عمل شخص در محیط کار مورد بررسی قرار گیرد و نتیجه ی این بررسی به اصلاح و تغییر عمل یا کار شخص یا افراد منجر شود.

3- مشارکتی است با توجه به این که خود دست اندرکاران برای حل مسائل شغلی یا سازمانی شان به پژوهش می پردازند  و از نظر و پیشنهادهای همکاران و دیگر افراد ذی ربط بهره می گیرند، این پژوهش نوعی پژوهش مشارکتی است

4- خود ارزیاب است تغییرهایی که در فرآیند پژوهش صورت می گیرد همواره توسط خود پژوهشگران یا افراد درگیر در پژوهش مورد ارزیابی قرار می گیرد. به سخن دیگر، چگونگی پیشرفت کار و حتی نتیجه ی تغییر و اصلاح موقتی را که شخص یا افراد در حین کار اعمال می کنند را خود آنان ارزیابی می کنند تا موثر بودن آن را دریابند

5- مبتنی بر ارزش ها است افراد درگیر در این پژوهش در برابر موضوع پژوهش نوعی احساس درونی و تعلق خاطر دارند. آنچه افراد را به سوی این نوع تحقیق سوق می دهد نوعی احساس تعهد و نیاز به ایجاد تغییر و تحول در کار خود است

6- غیر رسمی است چون هدف از این کار حل مسائل کاری است و در بسیاری موارد مسائل شغلی حالت ویژه و خاص دارد بنابر این کار به صورت غیررسمی انجام می پذیرد.

7- تعمیم پذیری یافته ها گر چه در این روش نیز تلاش بر این است تا ضمن حل مسئله های گوناگون بر دانش خود و دیگران بیفزاییم, بر عکس پژوهش های رسمی و علمی تعمیم پذیر بودن یا نبودن این روش چندان مورد نظر نیست. چرا که هدف حل مسئله در موقعیتی خاص و توسط شخص یا افراد خاص است. حال ممکن است این روش حل مسئله در موارد مشابه دیگر نیز صدق بکند یا نکند

8- نگاه از درون افراد درگیر در کار و فعالیت، از درون محیط کار خود به مسائل می نگرند و هدف شان حل مسائل درونی و فعلی خودشان است. بنابراین مسائل خارج از محیط کار برایشان زمانی مهم است که به نحوی در مسائل درونی آنان موثر باشد

9- پژوهش شخصی است تشکیل محور اساسی پژوهش در عمل را "من" یا "ما" دهد. اقدام پژوه همواره از خود می پرسد : "چگونه می توانم عمل خودم را اصلاح کنم؟" به همین علت گفته اند که این پژوهش شخصی است تا عمومی. بنابر این، موضوعی که به "من" و "ما" در محیط کار ارتباط نداشته باشد، موضوع پژوهش در عمل نخواهد بود

شباهت های اقدام پژوهی با تحقیقات علمی و دانشگاهی

1- وجو مساله و یا مشکل (بیان مساله) در این روش نیز مانند سایر تحقیقات مرسوم مساله و یا مشکلی احساس می شود ، بنابراین باید مساله مورد نظر پژوهنده به طور مشخص بیان شود

نظام مند بودن : این روش نیز مانند هر روش تحقیق دیگر دارای نظام است. در این روش نیز لازم است پژوهنده ی در عمل مراحلی را طی کند تا سرانجام به تغییر و اصلاح امور بپردازد

2-پرسش یا سئوال مشخص مثل هر روش تحقیق دیگر در اقدام پژوهشس لازم است پژوهنده دقیقاً مشخص کند که دنبال پاسخ گفتن به چه پرسشی است

3-اطلاعات مدون در این روش نیز راه حل ها با توجه به اطلاعات جمع آوری شده و مدون صورت می گیرد. از این رو در اینجا نیز می توان از ابزار گردآوری اطلاعات مثل مصاحبه، اسناد، پرسش نامه و مشاهده استفاده کرد. لازم است اقدام پژوه با این ابزار و ویژگی و موارد استفاده ی آنها آشنایی داشته باشد

4- انتقادی بودن در تمام مراحل پژوهش در عمل، پژوهنده تلاش می کند اقدام های انجام گرفته را مورد نقد و تفسیر قرار دهد. انتقاد اساس هر تحقیق و بررسی است. به مدد نقد و بررسی است که به مجهول ها و راه حل ها دست می یابیم.

5- کنترل نظام مند : در تمام مراحل تحقیق، اقدام پژوه تلاش می کند کارهای خود را مورد ارزیابی قرار دهد. به سخن دیگر در این روش نیز پژوهنده همواره می کوشد به راه های علمی گوناگون فرآیند امور، نظارت و کنترل داشته باشد.

6- تولید دانش در این روش نیز اگر اصلاح و تغییر مورد نظر مطلوب و مناسب باشد، بر دانش خود پژوهنده و همکاران و افراد دیگر افزوده می شود و مجموعاً این دانش ها سبب افزایش دانش ها در موارد گوناگون می شود حتی می توان با جمع آوری و پیوند دادن این دانش ها نظریه پردازی کرد

مراحل اقدام پژوهی

27
چرخه اقدام پژوهی

چگونگی انجام و مراحل اقدام پژوهی

     1- مشخص کردن موضوع و عنوان پژوهش نخستین گام در هر پژوهش تعیین موضوع می باشد موضوعی که انتخاب می کنید یا معمولاً مورد علاقه شما می باشد،یا مربوط به مسئله ای است که در حین کار برای شما پیش آمده است و می خواهید آن را بر طرف کنید. با این حال موضوع باید دارای این ویژگیها باشد: الف: مورد علاقه شما باشد ب: پژوهش پذیر باشد ج: دارای اهمیت باشد. د: در توان پژوهشگر باشد ه: منابع اطلاعاتی کافی در اختیار باشد

● راه های انتخاب موضوع تحقیق : ـ تجارب شخصی ـ تمایل به حل یک مساله ـ ارزش های فردی ـ فرصت ها و تهدیدات پیش آمده ـ بهره گیری از دانش قلمرو تخصصی ـ سمینار ها و جلسات آموزشی و پژوهشی ـ مطالعه مطالب انتقادی دیگران ـ مطالعه پژوهش های دیگران …

      2- توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله: مطلب بسیار مهم در خصوص پژوهش در عمل درباره وضعیتی است که در آن قرار داریم یعنی اینجا و اکنون .» پس از بررسی وضعیت موجود لازم است رخدادهای عمده آن را به صورت منطقی تنظیم نمائید و گزارش باید تلاش کنید تا وضعیت مورد مطالعه به روشنی توضیح داده شد و به طوری که خواننده بتواند از وضعیت مورد نظر تصویر واقعی و بدون ابهام و پرسش به دست آورد

    3- گردآوری اطلاعات (شواهد) نوع اول: برای اینکه تصویر روشنی از وضع موجود داشته باشیم لازم است داده ها یا اطلاعات لازم را در این باره جمع آوری کنیم و داده ها را طبقه بندی نمائیم و داده های ضروری را از غیر ضروری جدا کنیم و در این مرحله نیز هدف شما عملی و کاربردی است و نه صرفا نظری. گردآوری اطلاعات در اغلب موارد از چهار روش مصاحبه،مشاهده پرسشنامه و اسناد و ارقام حاصل می شود. که استفاده از نوع روش در اقدام پژوهی بستگی به موضوع و هدف پژوهش مورد نظر دارد و بهتر است تلاش کنید که برای کسب اطلاعات از روشهای متعددی استفاده کنید. هدف از گردآوری اطلاعات هم مشخص نمودن وضع موجود به کمک داده ها و شواهد و انتخاب یک راه موقت می باشد

      4- تجزیه تحلیل و تفسیر داده ها: پس از جمع آوری اطلاعات و شواهد باید به کمک آن تصویر به ثبت روشن و گویایی از وضعیت موجود داده شد در تجزیه تحلیل و تفسیر داده ها مفاهیم زیر را باید مورد تجزیه تحلیل قرار داد: مشکل اصلی وریشه های اصلی آن عوامل مربوط به ریشه و پیش زمینه ها، نتایج و عواقب منفی آن و نتایج مهم دیگر

     5- انتخاب راه جدید به صورت موقت: در این مرحله باید تلاش کرد به کمک اطلاعات تفسیر شده نخست چند راه اولیه مناسب را در نظر بگیرید. و به راه حل هایی بیندیشید که عملی باشد و آن راه را به طور عملی اجرا می کنید

6-  اجرای طرح جدید و نظارت بر آن: پس از این که راه جدید کاملاً طراحی و آماده شد آن را به اجرا بگذارید و در مرحله اجرا سه رکن اساسی مشاهده،اندیشه و عمل را در نظر داشته باشید

    7- گردآوری اطلاعات و شواهد نوع دوم: برای این که درباره عمل با تغییر جدید داوری کنید نیاز به شواهد دارید که این شواهد باید مبتنی بر اطلاعات منظم و منطقی باشد. پس لازم است بعد از اجرای طرح شواهدی را جمع آوری کنید تا بدان وسیله بتوانید ادعای خود را اثبات نمایید :

      8- ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن: باید در این مرحله داده های جمع آوری شده را حل مرحله سوم تفسیر و تحلیل نمود. و با پرسش هایی بگوئید تا نتیجه اقدام جدید را به کمک شواهد منطقی ارزیابی نمایید اگر نتیجه مثبت باشد این اقدام را به عنوان یک راه جدید ادامه دهید و در غیر اینصورت به راه حل های دیگر بیندیشید و راه دیگری را پیدا کنید.

      9- تجدید نظر و دادن گزارش نهایی و اطلاع رسانی پس از اعتبار یابی و اعتبار بخشی کار خود اصلاحات لازم و نهایی را در عمل پیشنهادی انجام داده و به عنوان سندی عملی آن را آماده نمایید و بر اساس مراحل تحقیق تدوین و منظم نمایید و گزارش نمایید

الگوی تدوین گزارش اقدام پژوهی

1- عنوان پژوهش یا صفحه عنوان شامل : 1- قسمت بالای صفحه (موسسه/ سازمان/ اداره) 2- قسمت وسط صفحه (عنوان پژوهش) 3- قسمت انتهای صفحه ( پژوهشگر / تاریخ)

2- تشکر و قدردانی        3- چکیده             4- فهرست محتوا 5- فهرست شکل ها و نمودارها و جدول ها

6- مقدمه وتوصیف وضعیت موجود( تشخیص مسئله)

7- جمع آوری اطلاعات (شواهد شماره یک)

8- تجریه ، تحلیل و تفسیر داده ها 9 – بررسی راه حل های موجود و انتخاب راه حل موقتی

* 10- اجرای راه حل جدید و نظارت بر اجرای آن 11- گردآوری اطلاعات(شواهدشماره 2 )

12- ارز یابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن 13- تجدیدنظر و تصمیم نهایی و پیشنهادی 14- منابع و مآخذ 15- پیوست ها

با سپاس از صبر ، حوصله و همراهی شما