اختلالات گفتاری



موضوع فعالیت:
اختلالات گفتاری( لکنت زبان)
در روانشناسی زبان فارسی
استاد گرامی:
دانشجو:

نارسایی طبیعی تکلم
بسیاری از افراد در صحبتهای معمولی خود گاهی دچار رفتارهایی می شوند که به عنوان نارسایی از آن نام برده می شود. تمام افراد گاه کلمات، اصوات و عبارات را تکرار می کنند. گاهی اوقات نیز فرد مدتی سکوت می کند تا کلمه مناسب مورد نظر خود را پیدا کند.
گاه گفتار ما با اضافه شدن کلمات و عبارات غیر ضروری آسیب می بیند. بسیاری از نوجوانان و بزرگسالان تکیه کلامهایی از قبیل می دونی و مثلاً دارند. به نظر کارشناسان تقریباً هیچ کس صددرصد شیوا و رسا صحبت نمی کند.
کودکانی هم که مراحل رشد را طی می کنند ممکن است این رفتارها را نشان دهند. میزان نارسایی گفتار آنها ممکن است هر روز متفاوت از روز دیگر باشد. این تغییرات ممکن است با رشد زبان، رشد حرکتی و عوامل محیطی همراه باشد. وقتی کودک سعی می کند ایده ها و مفاهیمی را که از محیط پیرامون خود گرفته در قالب کلمات بریزد معمولاً شیوایی کلام او در هم می شکند.
گزینش عبارات و کلمات مناسب و ساختار صحیح جملات کار پیچیده ای است که می تواند به رسایی گفتار لطمه بزند. همان طور که قبلاً یاد آور شدیم، هر فرد آهنگ رشد خاص خود را دارد. بعضی از کودکان در دوره رشد خود هرگز دچار نارسایی در گفتار نمی شوند. عده ای دیگر چندین دوره نارسایی را پشت سر می گذارند. متاسفانه بیشتر اوقات، پزشکان و دوستان به والدین متذکر می شوند که تکرار کلمات و عبارات و شکستگی کلام جزء طبیع رشد زیان است.
به همین دلیل در بسیاری از موارد ، والدین به موقع اقدام نکرده اند، در حالی که اگر چنین می کردند به نفع فرزندشان بود. علائم و نشانه هایی وجود دارد که ما را به وجود لکنت و لزوم تدابیر تخصصی مطمئن می سازد. فصل چهارم به تشریح این علائم می پردازد. اما اگر مطمئن نیستید که نارسایی گفتار فرزندتان لکنت زبان است به شما توصیه می کنیم به مشاوران متخصص مراجعه کنید.
دوره نارسایی طبیعی تکلم معمولاً بین دو و پنج سالگی رخ می دهد. معمولاً وقتی کودکان می خواهند افکار خود را جمع کنند کمی مکث می کنند. به گفته والدین، کودکان برای جلب توجه با یکدیگر رقابت می کنند و بعد از آنکه توجه دیگران را به خود جلب کردند ، در حای که ظاهراً سعی می کنند به افکار خود خاتمه دهند، لکنت یا تکرار کلام در آنها مشاهده می شود.
در لکنت زبان معمولاً اولین کلمه چند بار تکرار می شود و پس از گفتن اولین کلمه بقیه کلمات بدون مشکل ادا می شوند. ظاهراً نارسایی گفتار در یک دوره بارها به وجود می آید و از بین می رود. این مرحله نیز سرانجام به پایان می رسد و تلکم به روال عادی خود باز می گردد.

علائم لکنت زبان
گاهی اوقات ظاهراً اختلال شدیدی در روند طبیعی تکامل گفتار پیش می آید. ظاهراض کلمات متوقف می شوند. ممکن است قبل از ادای یک کلمه ، یک صدا چندین بار تکرار شود یا کلمه ای بارها و بارها تکرار شود و بقیه جمله معلق بماند. معمولاً اصوات و کلمات اضافی بی ربط در میان کلام آورده می شود.
والدین می خواهند کاری کنند تا صحبت کردن آسان تر شود، مثلاً خودشان جمله کودک را کامل می کنند. ام این کار صحیح نیست، چون آنها نمی دانند کودک واقعاً چه فکر می کند. در لکنت زبان جریان طبیعی ایده ها، با وقفه ها و مکثهای ظاهراً پایان ناپذیر بر هم می خورد. والدین سعی کنند صبوری خود را حفظ کنند تا کودک متوجه نگرانی آنها نشود. در اینجا والدین از خود می پرسند آیا فرزندشان می داند که در درون آنها چه می گذرد؟
اختلال در گفتار همیشگی نیست. گاه روزها و حتی هفته ها کودک روان صحبت می کند و ظاهراً مشکلی وجود ندارد. بعد تصور می شود که کودک این دوره دشوار را پشت سر گذاشته است و همه چیز خوب پیش می رود. اما ناگهان کودک توقف می کن دو مکثها و وقفه ها باز می گردند و صحبت کردن با مشکل تکرار اصوات و کلمات ، چشم به هم زدن و پا کوبیدن همراه می شود.
وقتی مشکل باز می گردد، معمولاً شدیتر از گذشته است و تلاش برای ارتباط برقرار کردن نیز ناامیدکننده تر می شود. هر چند نمی توان کاملاً مطمئن بود، اما ظاهراً کودک متوجه می شود چه اتفاقی می افتد. آنچه دیروز سهل و آسان به نظر می رسید، امروز دشوار می شود.
حالا کودک برای صحبت کردن به تلاش بیشتری نیاز دارد. اینجاست که این سوال مطرح می شود: چه می توان کرد؟
گاه تشخیص اینکه آیا کودک مشکل خود را می داند، آسان است. رفتارهای ذیل بعضی از علائمی است که از این آگاهی خبر می دهد:
1-حرکتهای فیزیکی یا رفتارهای ثانوی؛ کودک در تلاش خود برای خارج کردن کلمات دستش را به دهان می گذارد یا به دست و پای وخود می زد.
2-حرکت ماهیچه های صورت(از جمله چشم بر هم زدن) به علت تلاش بیشتر برای صحبت کردن.
3-استفاده پیاپی از کلمات غیر ضروری مانند" ام، مثلاً ،اِ، خب و غیره".
4-جایگزینی قابل مشاهده یک کلمه با کلمه دیگر، خاصه وقتی جایگزینی چندان صحیح نباشد.
علائم دیگری نیز وجود دارد که تشخیص آنها به آسانی علائم مذکور نیست، مانند تلاش کودک برای اجتناب از افت و خیز صحبت، سکوت طولانی برای رد کردن تنش، کناره گیری کامل از موقعیتهایی که ممکن است در آن نیاز به صحبت کردن با غریبه ها یا بازی کردن با بعضی از دوستان باشد،یا استفاده از رفتارهای غیر کلامی مثل اشاره کردن، به جای حرف زدن.
به طور کلی نارسایی گفتار ابتدا در سن دو سال و نیم تا سه سالگی مشاهده می شود که کلمات واحد با یکدیگر ترکیب می شوند و کودک افکار پیچیده تری را بیان می کند. البته زمان مذکور ممکن است در کودکان متفاوت باشد. در این دوره جمله ها طولانی تر و ساختار جمله ها پیچیده تر می شود. هر چند این سن معمولاً آغازلکنت زبان محسوب می شود، اما سن عامل تعیین کننده ای نیست .
عامل دیگری که نارسایی تکلم را در زمره لکنت زبان قرار می دهد واکنش کودک در مقابل اختلالی است که هنگام صحبت کردن پیش می آید، مانند تقلاها، رفتارهای حرکتی ، تنش و ناراحتی کودک به جهت طولانی شدن کلام به واسطه اختلال و وقفه.
عوامل خارجی و سابقه لکنت زبان ر خانواده احتمال بروز واقعی این عارضه را بیشتر می کند. لکنت زبان یکی از اعضای خانواده ضرورتاً به این معنی نیست که تمام فرزندان بعدی خانواده نیز سرانجام و خواه ناخواه به لکنت زبان مبتلا خواهند شد. اما اگر کودک نارسایی تکلم داشته باشد و اقوام دیگر نیز لکنت زبان داشته باشند، احتمال آنکه نارسایی تکلم با کودک بماند بیشتر می شود.
سن، مهمترین عامل بروز رفتارهای مربوط به لکنت نیست. بنابراین، عدم لکنت زبان در دوره رشد و تکامل زبان و تکلم به این معنی نیست که در آینده قطعاً خبری از لکنت زبان نخواهد بود.اگر فرد مستعد لکنت زبان باشد، این مشکل می تواند در هر سنی از زندگی به سراغش بیاید.
یکی از عوامل مهمی که نارسایی معمولی را از لکنت متمایز می سازد مقدار و میزان اختلالاتی است که هنگام صحبت کردن پیش می آید. به نظر محققان، افراد مبتلا به لکنت دو برابر دیگران دچار اختلال می شوند. عامل دیگری که باید در نظر داشت تعداد تکرارها و تکیه کلامها و نوع الگویی است که کودک در نارساییها استفاده می کند.
جریان غیر عادی هوا از مجاری تنفسی و استفاده از صدای (اِ) در هجای تکراری می تواند نشانه مشکلات احتمالی در آینده باشد. بعضی از صاحب نظران اشاره می کنند که کودکان مبتلا به لکنت زبان بیشتر از دیگران اصوات را تکرار می کنند. کودکان دیگر به طور عادی فقط یکی دوبار یک صدا را تکرار می کنند.
خلاصه اینکه سابقه لکنت زبان در خانوداده ، وجود رفتارهای ثانوی، آگاهی از مشکل ، تکرارهای پی در پی ، ادای اصوات و کلمات غیر ضروری در میان جمله ها از علائم اولیه لکنت زبان به شمار می روند.

علل لکنت زبان
فراگیری مهارت سخن گویی به علت اساس فیزیکی آن یک علم به شمار می رود. به موازاتی که آگاهی از بدن انسان و پیچیدگی آن بیشتر می شود، فرضیه هایی که به تبیین سخن گویی و تکلم می پردازند نیز دقیق تر و پیچیده تر می شوند. در واقع شناخت علمی ما از کارکرد و فعالیتهای بدن انسان کامل نیست و هر روز به ابعاد آن اضافه می شود.
روان شناسی، فیزیولوژی و آسیب شناسی تکلم و زبان هر یک علل متعددی را برای لکنت زبان بر شمرده اند، اما هنوز تبیین قطعی و روشنی درباره آن وجود ندارد. مقموله های وسیعی که در تعریف و توصیف لکنت زبان به کار می روند به عوامل فیزیولوژیکی و محیطی اشاره می کنند.
هر یک از این نظریه ها به جنبه خاصی از مشکل می پردازد و به طور جامع آن را بررسی نمی کند. لکنت زبان پدیده طبیعی گذرایی که هنگام تنش و فشار روانی در بعضی از کودکان ظاهر می شود.با فروکش کردن فشار عاطفی، لکنت زبان نیز خود به خود از بین می رود. این تعریف در عین حال که توصیفی اساسی از لکنت زبان به دست می دهد، از ارائه علت دقیق آن باز می ماند. متخصصان عموماً بر این عقیده اند که لکنت علل گوناگونی دارد و احتمالاً ژنتیک یکی از آنهاست که بعضی از افراد را آسیب پذیر می سازد. در بخشهای بعدی به نظریه های فیزیولوژیکی و محیطی می پردازیم.

نظریه های نوروفیزیولوژیکی
نظریه های نوروفیزیولوژیکی بر اساس تحقیقات وسیع دانشمندان درباره سازوکار تکلم و مغز بنا شده است. تحقیقات اخیر بر حنجره و عملکرد آن به عنوان خاستگاه لکنت زبان تکیه می کند. حنجره حاوی تارهای صوتی یا ماهیچه هایی است که برای تولید صدا ضروری اند. بررسی ها نشان می ده که این ماهیچه ها هنگام لکنت کشیده و قفل می شوند. وقتی شخصی در وضعیت راحت و عادی تکلم با مانعی پیش بینی نشده مانند کلید شدن تارهای صوتی برسد.
وقتی فرد دچار لکنت می شود، پیوسته سعی می کند تارهای صوتی را به الگوی حرکت طبیعیبیزحمتخود بازگرداند. این تلاش قابل مشاهده چیزی است که عموماً به آن لکنت گفته می شود.
نظریه نوروفیزیولوژیکی دیگری وجود دارد که به مغز مربوط می شود. در اینجا گمان می رود لکنت زبان به ساختارها یا عملکردهای معیوب مغز مربوط باشد. همان طور که می دانید مغز به دو بخش نیمکره راست و چپ تقسیم می شود. سمت چپ مغز منشا تولید صدا و سمت راست منشا فعالیتهای غیر کلامی و موسیقی است. امروزه ، پژوهشگران با استفاده از تکنولوژی و تهیه نوار مغزی، فعالیت الکتریک مغز را مطالعه می کنند. آنچه تاکنون به ثبت رسیده نشان می دهد که فعالیتهای مغزی مربوط به موضوعات کلامی و غیر کلامی در اشخاص مبتلا به لکنت ، برخلاف دیگران ، در یک نیمکره یعنی نیمکره راست انجام می شود و این امر علت لکنت و تفاوت آنها با دیگران است.
بر پایه بعضی از نظریه ها ، لکنت مستقیماً به تغییر محرکها یا وقایع محیطی مربوط است. در اینجا نارسایی تکلم یا لکنت ، متغیری است که به شنونده بستگی دارد. ممکن است شخصی که با یک کودک به صورتی روان و رسا صحبت می کند، در برخورد با یک شخص بزرگسال دچار لکنت شود.
فرضیه های دیگری هم وجود دارد که شرطی شدن را عامل لکنت زبان می دانند.والدین با اظهارنظرهای منفی یا با سعی برای اصلاح نارسایی تلکم فرزندشان موجب می شوند که کودک نسبت به نارسایی طبیعی تکلم خود نگران شود و سرانجام از اصوات، کلمات یا اعمال خاصی بترسد و از مواجهه با آنها خودداری کند.
عده دیگری تصور می کنند لکنت زبان رفتاری اکتسابی است .مثال اگر شخص در مقابل رفتارش پاداش بگیرد و تشویق شود احتمالاً بیشتر آن را تکرار می کند، اما اگر در مقابل رفتارش تبیه شود، نگران می شود و سعی می کند از آن رفتار خودداری کند.
مشکل این فرضیه ها این است که بین رفتار و فرایند تلکم یا جنبه های فیزیکی لکنت به هیچ ارتباط کارکردی اشاره نمی کنند. یک نگرش منطقی تر در تبیین علت لکنت آن است که شرطی شدن را در ارتباط با کارکرد فیزیکی تارهای صوتی و مغز مورد مطالعه قرار می دهد.
چه زمانی کمک بخواهیم(مددجویی)
والدین کودکان خردسال مبتلا به لکنت هنگام مراجعه به درمانگر سوالات خود را با مطرح کردن این موضوع آغاز می کنند که نمی دانند چه باید بکنند .آنها نمی دانند آیا واقعاً لکنت زبانی وجود دارد یا اینکه در این مورد مبالغه می کنند. معمولاً والدین پس از سپری شدن اولین دوره و شروع دوره بعد که نارسایی تکلم با شدت بیشتری آغاز می شود، در صدد چاره جویی بر می آیند. آنها تلاش و تقلای کودک را مشاهده می کنند و می خواهند کاری انجام دهند، اما نمی دانند چه کنند. آنها معمولاً توصه پزشک اطفال را مبنی بر نادیده گرفتن لکنت کنار می گذارند و به اصرار اقوام و خویشان که اساس می کنند واقعاً باید مشکل بزرگی وجود داشته باشد، درجستجوی کمک بر می آیند.
پاسخ به چند پرسش می تواند به تشخیص لکنت در کودک کمک کند. این پرسش ها اطلاعات مطرح شده در فصل ششم "علل لکنت زبان" را خلاصه می کند و مرجعی در اختیار ما قرار می دهد تا به کمک آن در یابیم که آیا مشکل تکلم ، یک نارسایی معموی است یا باید حتماً به فکر درمان آن باشیم.

1-آیا شخص دیگری نیز در خانواده چار لکنت زبان هست؟
2-آیا در حال حاضر از اقوام(خاله ، عمه ، عمو، دایی، خاله زاده ها و عمو زاده ها) لکنت زبان دارد؟ در گذشته چطور؟
3-آیا فرزندتان با زحمت و تقلا کلمات را ادا می کنند؟
4-آیا زمانی که فرزندتان سعی می کنند کلمه ای را ادا کند حرکات غیر ضروری مانند چشم بر هم زدن و پا کوبیدن ، انجام می دهد؟
5-آیا وقتی فرزندان سعی می کند صحبت کند از مشکل خود آگاه است؟
6-آیا هنگام لکنت، فرزندتان ناراحت یا عصبانی می شود؟(مثلاً آیا اتفاق افتاده است هنگام لکنت از گفتن مطلب مورد نظرش صرف نظر کن یا درباره مشکل خود با شما حرف بزند؟)
7-آیا وقتی فرزندتان در ادای کلمه دچار مشکل می شود، کلمه دیگری را جایگزین آن می کند؟ درگذشته چطور؟
8-آیا فرزندتان در اولین کلمه ای که سعی دارد بگوید، گیر میکند؟
9-آیا به نظر می رسد فرزندتان سریع صحبت می کند؟
10-آیا لکنت زبان مدتی رفع می شود و دوباره بر می گردد؟
11-آیا به عنوان والدین کودک در مورد آنچه اتفاق می افتد نگران، مضطرب یا سردرگم هستید؟
اگر پاسخ به هریک از این پرسش ها مثبت باشد، این امکان وجود دارد که فرزندتان تنها یک نارسایی تکلم طبیعی و گذرا نداشته باشد .بنابراین کسب اطلاعات بیشتر درباره وضعیت کودک و آنچه می توان برای بهبود آن انجام داد به نفع شما و فرزندتان خواهد بود. استفاده از تدابیر ساده از سوی والدین در زودترین زمان ممکن( دو یا دو سال و نیم) می تواند نتایج مثبت ماندگاری برجای بگذارد.
سن کودک هر چه باشد دو سال به بالا مددجویی ضروری است، بویژه اگر کودک درباره وضعیت تکلم خود اظهار نگرانی کند.یکی از بهترین کارها برای پیشگیری از مشکلات روانی یا عاطفی ناشی از لکنت، درک و شناخت علت مشکل است .اگر فرد علت لکنت را بداند بهتر می تواند برای کنترل آن تصمیم بگیرد.
وقتی کودکان بزرگتر می شوند( بین ده تا نوزده سال) متقاعد کردن آنها برای لزوم تدابیر درمانی دشوار می شود. اما اگر لکنت ابتدا در این سنین ظاهر شود شناخت علل احتمالی و روشهای کنترل آن در تصمیم گیری نوجوانان جهت اصلاح و بهبود تکلمشان فوق العاده تاثیر گذار است.
بنابراین هیچ گاه برای مددجویی خیلی زود یا خیلی دیر نیست. مددجویی درهر مرحله ای به نفع کودک و والدین خواهد بود.

فهرست مطالب
نارسایی طبیعی تکلم 2
علائم لکنت زبان 3
علل لکنت زبان 6
نظریه های نوروفیزیولوژیکی 7
چه زمانی کمک بخواهیم(مددجویی) 8