نام درس : شیوه ارائه نوشتاری و گفتاری
نام منبع : شیوه ارائه مطالب علمی -فنی
نام مولف : سید محمدتقی روحانی رانکوهی
استفاده از شکل و جدول
جلسه هفتم
آنچه در این جلسه می خوانید:
1- شکل
2- گونه های مختلف شکل
3- ویژگیهای شکل
4- محل درج و نحوه ارجاع شکل
5- جدول
6- ویژگیهای جدول
7- نتیجه و خلاصه
8- نتیجه
9- نحوه تنظیم نتیجه
10- خلاصه
11- روش تنظیم خلاصه
هدفهای رفتاری:
هدفهای کلی:
آشنایی با شکل، جدول، نتیجه و خلاصه
دانشجو در پایان این جلسه می تواند: – شکل را تعریف کند. انواع و ویژگیهای آن را برشمارد. – جدول و ویژگیهای آن را توصیف کند. – نتیجه و خلاصه را تعریف کند و روشهای تنظیم هریک را شرح دهد.
شکل :
شکل امکانی است برای کمک به افزایش وضوح ارائه و سرعت بخشیدن و آسان کردن دریافت و درک مطلب برای مخاطب .
استفاده از شکل در متون علمی – فنی بسیار رایج است . نقش اطلاع رسانی یک شکل خوب و مناسب معادل نقش صدها کلمه است .
گونه های مختلف شکل :
رسم
عکس
نقشه
منحنی
گراف
نمودار ( خطی ، میله ای ، سطحی ، حجمی ، پیکتو گراف و … )
ویژگیهای شکل :
سادگی و وضوح
وحدت ایده
استقلال از متن
تناسب با متناظر واقعی
مقیاس داشته باشد
دارای نمادها و علائم راهنمای لازم باشد
دارای شماره و عنوان باشد
اندازه مناسب
محل درج و نحوه ارجاع شکل :
شکل باید حتی الامکان نزدیک به متن مربوطه اش و بین دو نوشتپار و با دو سطر فاصله از آنها درج شود اگر حداکثر 3 صفحه از متن مربوطه اش فاصله داشته باشد قید شماره شکل برای ارجاع به آن کفایت می کند در غیر اینصورت شماره صفحه را هم باید قید کرد . اگر شکل از منبعی گرفته شده باشد حتما باید منبع را معرفی کنیم .
جدول :
جدول ساختاری است منظم حاوی مجموعه ای از داده ها مانند رقمها ، نشانه ها ، کوته نوشتها ، نامها وخلاصه مطالب که معمولا بهم مربوطند و یا ربط داده می شوند . جدول امکانی است برای ارائه یک ایده و یا جمع بندی یک بحث و به عنوان وسیله تجزیه و تحلیل کمی و کیفی اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد .
ویژگیهای جدول :
جدول باید ساده و واضح و خوشنما باشد
جدول باید فشرده و منحصر باشد
جدول باید وحدت ایده داشته باشد
جدول باید استقلال وجودی داشته باشد
جدول باید قابل ارائه بصورتهای مختلف چاپی باشد
اندازه اش مناسب باشد
کرانهای راست و چپ جدول باید از کرانهای راست و چپ کاغذ فاصله داشته باشد
برای رسم جدول استفاده از سه خط افقی کافی است
جدول باید دارای شماره و عنوان باشد
جدول لزوما همیشه حاوی اعداد و ارقام نیست
در متن باید توضیحاتی در حد لازم و اختصار در مورد جدول آورده شود
جدول …… : …………………….
نتیجه و خلاصه :
این دو جزء در پایان متن اصلی درج می شوند. اندازه نتیجه و خلاصه بستگی به اندازه متن اصلی دارد مثلا در مورد مقاله علمی – فنی ( 8 تا12 صفحه ) هر یک از این دو جزء یک یا دو نوشتپار است .
نتیجه :
هر مطلبی که نوشته می شود به ویژه مطالب علمی و فنی نتیجه ای دارد . نتیجه یک مطلب منظور اصلی و نهایی آن است . مخاطب ارائه نوشتاری همیشه انتظار دارد که از نتیجه نهایی آن گونه که مورد نظر ارائه کننده است آگاه شود و احیانا ان را با نتیجه ای که خود از متن اصلی می گیرد مقایسه کند .
نحوه تنظیم نتیجه :
در تنظیم نتیجه ضمن جمع بندی استدلالها و بیان مختصر ارتباط منطقی بین مفاهیم اساسی و ایده اصلی بحث نتیجه یا نتایج مهم را بصورت ساده و واضح بیان می کنیم . چنانچه متن اصلی از چند فصل یا قسمت تشکیل شده باشد بهتر است نتیجه هر فصل در انتهای آن درج شود .
خلاصه :
خلاصه نوع خاصی از چکیده عام است و هدف از درج آن کم و بیش همان است که در بحث چکیده مولف خواهد آمد اما تفاوتهایی با چکیده مولف دارد . در نوشتن خلاصه فرض بر این است که خواننده متن را خوانده است در حالیکه در چکیده مولف چنین نیست .
روش تنظیم خلاصه :
در تنظیم خلاصه یک ارائه کتبی علمی – فنی هرچند می توان به روش گفته شده در بحث تلخیص عمل کرداما باید توجه داشت که چنین خلاصه ای باید به گونه ای نوشته شود که پاسخ پر سشهای زیر از آن بدست آید :
موضوع یا مسئله دقیقا چه بوده است
حیطه و حدود آن چگونه بوده است
چه کارهایی انجام شده است ؟
چه راه حل هایی ارائه شده است ؟
مهمترین نتیجه بدست آمده چه بوده است ؟
اجزاء آغازین ارائه کتبی
جلسه هشتم
آنچه در این جلسه می خوانید:
1- جلد
2- صفحه عنوان
3- پیشگفتار
4- نکاتی که در پبیش گفتار یک ارائه علمی – فنی معمولا به آنها اشاره می شود
5- فهرست شکلها و جدولها
6- چکیده مولف
7- اهداف چکیده نویسی در معنای گسترده
8- نکاتی که در نوشتن چکیده مولف باید رعایت گردد
9- پیشنهادات و نظرات
10- پیوستها
11- موارد درج مطالب در قسمت پیوستها
12- فهرست منابع
13- ضوابط تنظیم فهرست منابع
14- نکاتی در مورد نحوه نوشتن مشخصات منبع
هدفهای رفتاری:
هدفهای کلی:
شرح اجزاء آغازین
دانشجو در پایان این جلسه می تواند: – مشخصات جلد، صفحه عنوان، پیش گفتار، پیشنهادات و پیوستها را شرح دهد. – چکیده را تعریف کند و اهداف و نکات نوشتن آن را بیان کند. – فهرست منابع و نکاتی را که در تهیه آن باید مدنظر داشته باشد، را شرح دهد.
در اینجا به شرح بعضی از اجزاء بخش آغازین در یک ارائه کتبی می پردازیم
جلد :
در بعضی از گونه های ارائه کتبی لازم ودر بعضی دیگر لازم نیست. معمولا در آن گونه هایی که نیاز به جلد دارند محتوای صفحه عنوان روی جلد هم درج می شود .
صفحه عنوان :
در بیشتر گونه های ارائه کتبی صفحه عنوان صفحه جداگانه ای است که صورت و محتوای خاص خود را دارد.
پیشگفتار :
متنی است که ارائه کننده در بعضی گونه های کتبی می نویسد تا اطلاعاتی را در مورد ارائه کتبی وجنبه های مرتبط با آن به خواننده بدهد. محتوای پیشگفتار بستگی به نظر ارائه کننده و قلم و قدرت نگارش او دارد .
در یک ارائه علمی – فنی معمولا به نکات زیر در پیشگفتار اشاره و پرداخته می شود :
یک یا دو جمله آغازین و جذب کننده
اهمیت و جایگاه موضوع
انگیزه و هدف از انتخاب موضوع
سوابق کارهای انجام شده توسط دیگران در موضوع
امکانات و دشواریهای مطالعه وتحقیق
روش تحقیق و کسب اطلاعات
مخاطبین و سطح پیش دانسته های آنها
نحوه مطالعه ارائه کتبی
توضیح علائم اختصاری و قراردادهای نگارشی و غیره
توضیح در مورد نحوه انتخاب معادل های کلمات بیگانه
تقدیم و سپاسگزاری
یک یا دو جمله پایانی تاثیرگذار
درج یک یا دو عبارت یا جمله از حکیمان و دانایان متناسب با موضوع توصیه میشود .
نام و نام خانوادگی نویسنده
فهرست مطالب
5/2 سانتیمتر
5/1 سانتیمتر
صفحه
عنوان
عنوان
عنوان
عنوان
5/1 سانتیمتر
2 سانتیمتر
فهرست شکلها و جدولها :
برای تنظیم این فهرستها به همان ترتیب فهرست مطالب عمل می گردد با این تغییر که به جای عبارت << فهرست مطالب >> عبارت << فهرست شکلها >> یا << فهرست جدولها >> گذاشته می شود .
اگر تعداد شکلها و جدولها کم باشد نیازی به دو فهرست جداگانه نیست .
چکیده مولف :
برای اصطلاح چکیده تعریفهای متعددی ارائه شده است و گاه آن را با خلاصه یکسان می دانند و گفته می شود : خلاصه ای بسیار فشرده از یک متن . اما چکیده از دیدگاه تخصصی چکیده نویسان انواع دارد . چکیده نویسی در معنای گسترده آن نوعی تخصص است و کارشناسان خاص خود را دارد .
اهداف چکیده نویسی در معنای گسترده عبارتند از :
صرفه جویی در زمان مطالعه
رفع مشکل زبان : چکیده معمولا به زبانهای زیادی تولید می شود .
تسهیل در تصمیم گیری در انتخاب منبع
تسهیل در جستجوی مطلب
کمک به نشر دانش و فن
نکاتی که در نوشتن چکیده مولف باید رعایت گردد:
اندازه چکیده : بین 50 تا 250 کلمه
چکیده باید به طرزی تنظیم شود که بدون مراجعه به متن اصلی ایده اصلی متن به خواننده منتقل شود .
مفاهیم اصلی متن ( کلمات کلیدی ) باید در انتهای چکیده ذکر شوند .
چکیده معمولا درست قبل از شروع متن اصلی آورده می شود .
چکیده ارائه کتبی آکادمیک بهتر است به دو زبان ( فارسی و انگلیسی ) نوشته شود .
پیشنهادات و نظرات :
در برخی از گونه های ارائه کتبی مثل گزارشهای اداری ، فنی ، گزارش کار آموزی ، رساله فارغ التحصیلی و غیره لازم است که ارائه کننده پیشنهادات و نظرات خود را به طور منطقی و منسجم ارائه کند . در هر حال در متون علمی وفنی پیشنهادات و نظرات باید صریح – صادقانه – مسئولانه – و خیرخواهانه و منطبق بر << منطق سرد >> نوشته شوند و خالی از حب و بغض باشند .
پیوستها :
در ارائه کتبی گاه لازم است مطالبی را که به نحوی از نظر موضوعی یا مفهومی مرتبط با مطالب متن اصلی هستند اضافه کنیم . تشخیص اینکه چه مطالبی را باید در قسمت پیوستها آورد همیشه آسان نیست .
معمولا در موارد زیر مطالب را در قسمت پیوستها درج می کنیم:
مطالبی که از نظر ارائه کننده اصلی نبوده ولی به نحوی با مباحث متن اصلی در ارتباط هستند مطالبی که پس از تنظیم نهایی ارائه کتبی به آنها دست یافته باشیم توضیح بیشتر بعضی از اصطلاحات متن اصلی انواع فهرستها مثل فهرست اختصارات وعلایم بکار رفته در متن اصلی ، فهرست اسامی خاص ، نمایه ها و غیره جدولها ، شکلها و فرمولهای کامپیوتری که به دلیلی امکان درج آنها در متن اصلی نباشد .
فهرست منابع :
این فهرست را کتابنامه ، کتابشناسی ، و گاه کتابنگاری نیز می گویند . در اکثر انواع ارائه نوشتاری حتما باید منابعی که در تنظیم و آماده سازی محتوای ارائه مورد استفاده قرار گرفته اند معرفی شوند زیرا اصل رعایت امانت نزد اهل اندیشه و قلم چنین حکم می کند .
فهرست منابع را می توان بر اساس ضوابط مختلفی تنظیم کرد از جمله :
برحسب فرم انتشار منبع
برحسب اصلی و فرعی بودن منبع
بر حسب تاریخ انتشار
بر حسب نظم الفبایی نام مولفین
برحسب نظم الفبایی عنوان منابع
برحسب موضوعات
بر حسب زبان
نکاتی در مورد نحوه نوشتن مشخصات منبع :
در متون علمی – فنی گاه به سبب اهمیت فقره اطلاع تاریخ آ ن را بلافاصله بعد از نام کوچک مولف قید مکنند .
اگر از یک مولف بیش از یک منبع مورد استفاده قرار گرفته باشد تکرار نام خانوادگی و نام کوچک او لزومی ندارد .
گاه چهار حرف اول نام خانوادگی مولف و دو رقم تاریخ محصور در علامت [ ] قبل از نام خانوادگی مولف آورده میشود .
توجه داشته باشیم که در جزئیات اطلاعات فوق به ویژه استفاده از نشانه های سجاوندی بین مولفین ، ویراستاران و ناشران چندان اتفاق نظر نیست .