فهرست
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول: مقدمه 1
الف ـ بیان مسئله 1
ب ـ مروری بر مقالات پیشینه پژوهش 17
ج ـ دلایل انتخاب موضوع 21
د ـ اهداف و فرضیات 22
فصل دوم: مواد و روش تحقیق 23
فصل سوم: یافته ها 25
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری 37
ـ بحث 37
ـ نتیجه گیری 39
ـ محدودیت ها 40
ـ پیشنهادات 41
فصل پنجم: منابع 42
چکیده
سابقه و هدف تحقیق: هدف تحقیق حاضر بررسی میزان شیوع آژنزیس دندان مولر سوم می باشد و این تحقیق در نقاط مختلف دنیا انجام گرفته است و نتیجه آن در مناطق مختلف جغرافیائی برحسب نژاد آن منطقه مختلف بوده است و بنابراین نیاز به انجام آن در جمعیت ایرانی دیده می شد. اهداف دیگر این تحقیق مانند ارتباط آژنزیس دندان مولر سوم با سایر آنومالیهای فکی و دندانی و اکلوژن را شامل می شود.
مواد و روش ها:
این تحقیق یک تحقیق توصیفی بوده که مبنای آن بررسی پرونده بیماران ارتودنسی در یک مطب ارتودنسی بوده است که پرونده 700 بیمار ارتودنسی (350 پسر و 350 دختر) بررسی گردید و آژنزیس دندان مولر سوم و همچنین وجود سایر آنومالیهای فکی و اکلوژن و آنومالیهای شکل و اندازه دندانها و آژنزیس در سایر دندانها مورد بررسی قرار گرفت.
یافته ها: در کل رادیوگرافی های پانورامیک 700 بیمار ارتودنسی در 117 نفر (%7/16) آژنزیس دندان مولر سوم مشاهده گردید که %2/18 مردان و %2/15 زنان دچار آژنزیس دندان عقل بودند.
نتیجه گیری: میزان شیوع آژنزیس دندان عقل در یک نمونه از جامعه ایرانی (بیماران ارتودنسی) بدست آمد که پائین تر از میزان شیوع آن در مناطق دیگر می باشد و ارتباط خاصی بین آژنزیس دندان عقل و مال اکلوژن های فکی قدامی ـ خلفی مشاهده نگردید.
فصل اول: مقدمه
الف) بیان مسئله
(I آژنزیس دندانی
آژنزیس یک یا چند دندان یکی از شایعترین آنومالی های تکاملی در انسان است.
آژنزیس دندانی یک نقص تکاملی می باشد که باعث عدم تشکیل یک دندان می گردد.10 سندرم های مرتبط با آژنزیس دندانی هیپودونشیا ، الیگودونشیا و آنودونشیا می باشد.15
آژنزیس دندانی ( تشکیل نشدن دندان ) می تواند از یک تا چندین دندان را شامل شود که هیپودونشیا نامیده می شود. Missing تعداد زیادی از دندانها الیگو دونشیا نامیده می شود و تشکیل نشدن تمامی دندانها آنودونشیا نامیده می شود.
Missing دندانی احتمالاً نتیجه چندین مکانیزم مستقل پاتولوژیک می باشد که می تواند باعث دخالت در تشکیل دنتال لامینا ، تشکیل نشدن جوانه دندانها در زمان تعیین شده ، کمبود فضا و عدم تناسب بین سایز فک و اندازه دندان ها شوند.15
Missing دندانی با تشخیص و شمردن دندانهای موجود شناسایی می شود. البته این مسئله باید در ذهن گنجانده شود که تکامل دندانها ممکن است تاخیر داشته باشد15 .
دندانی به عنوان دندان Miss شده در نظر گرفته می شود که از نظر کلینیکی و رادیوگرافی وجود نداشته باشد و هیچ سابقه ای از خارج نمودن آن وجود نداشته باشد.15
بیشترین شیوع Missing دندانی در دندان مولر سوم دیده می شود که می تواند یکطرفه یا دوطرفه باشد.15
Missing یک یا تعداد بیشتری از دندانهای مولر سوم در 20% افراد اتفاق می افتد. شیوع گزارش شده در مورد بقیه دندانها غیر از دندان مولر سوم بین 6/9-6/1 میباشد.1
Missing دندان مولر سوم با افزایش شیوع missing سایر دندانها ارتباط دارد5.
وقتی یک یا تعدادی از دندانهای عقل به طور مادرزادی تشکیل نشده باشند، احتمال عدم تشکیل جوانه ی سایر دندانها 13 برابر افزایش می یابد و این یک کاربرد کلینیکی و تحقیقی دارد. اگر دندان عقل در یک رادیوگرافی پانورامیک وجود ندارد، باید در جستجوی missing دندانهای دیگر هم باشیم که نواحی غیر از مولرها را هم شامل می شود و این احتمال منحصر به یک ناحیه نمی باشد و یک منشاء ژنتیکی دارد.5و6
به نظر می رسد آژنزیس دندان عقل با کاهش سایز دندانهای باقیمانده و تاخیر رویش دندانهای خاصی ارتباط داشته باشد و اینها همه نشان دهنده این مساله است که آژنزیس دندان مولر سوم یک آنومالی منحصر به خودش نیست.3
(II اپیدمیولوژی آژنزیس:
آژنزیس دندان در برخی دندانهای خاص بیشتر اتفاق می افتد و از نظر کلینیکی این مسئله یک اختلاف طبیعی است .
آژنزیس دندانی فامیلی از طریق یک ژن غالب اتوزومال یا وابسته به X منتقل می گردد . اعضاء دیگر در یک خانواده اغلب اختلاف قابل ملاحظه ای از لحاظ مکان، تقارن، و تعداد دندانهای درگیر نشان می دهند.1
وقتی missing یک دندان اتفاق بیفتد به احتمال زیاد دندانهای باقیمانده از نظر سایز ، شکل یا میزان تکامل غیر طبیعی خواهند بود.
دندانهای دائمی بیشتر از شیری تحت تاثیر این آنومالی ها قرار می گیرند.
آژنزیس دندانی برای دندانهای شیری در حدود 9/0-5/0% گزارش گردیده است.8
به غیر از missing دندانی آنومالیهای دیگری نظیر دندان اضافی ، geminated teeth و fused teeth نیز در دندانهای شیری یافت می شود که این آنومالی ها اغلب در قدام ماگزیلا یا مندیبل اتفاق می افتد. آنومالی برخی از دندانهای دائمی نیز یک یافته شایع می باشد .
بعنوان یک قانون کلی وقتی یک دندان شیری missing داشته باشد دندان دائمی جایگزین آن هم missing دارد. وجود آنومالیهای دیگر در یک دندان شیری می تواند یک علامت قوی برای وقوع آنومالی در دندان دائمی جایگزین آن دندان شیری باشد هر چند که لزوماً همان نوع آنومالی نباشد. چنین رابطه ای بین نقص در دندانهای شیری و دندانهای دائمی جانشین شونده آنها کاربرد کلینیکی و درمانی دارد و دریافتن علت این نقص ها کمک کننده است.11و8
Missing چهار دندان یا تعداد بیشتر (غیر از دندانهای عقل) در جمعیت عمومی در %25/0 اتفاق می افتد.1
شیوع آژنزیس دندان با توجه به نوع دندان متفاوت است. دندان عقل بیشترین شیوع آژنزیس را دارد که 20% می باشد. بعد از آن بیشترین شیوع به ترتیب مربوط به دندان پرمولر دوم مندیبل (4/3%) و دندان لترال ماگزیلا (25/2%) می باشد. 1
Missing دندان مولر سوم با افزایش شیوع Missing دندانهای دیگر در ارتباط است. در صورت missing دندان مولر سوم احتمال آژنزیس دندانهای باقیمانده 13 برابر خواهد بود1.
این یک واقعیت مهم است و یک ارتباط کاربردی و یک زمینه برای تحقیق می باشد. کاهش تعداد دندانها نباید به تنهایی در نظر گرفته شود بلکه باید در ارتباط با وجود یا عدم وجود دندانهای عقل بررسی شود چون کاهش تعداد دندانهای عقل یک آنومالی دندانی مستقل نیست1.
وقتی missing دندان مولر سوم دریک رادیوگرافی پانورامیک مشاهده شد محقق باید بدنبال missing سایر دندانها بگردد. این مساله مهم است که ببینیم آیا جوانه های دندانی سایر دندانها نیز تحت تاثیر قرار گرفته اند یا خیر1.
مسئله فوق نشان دهنده یک دلیل ژنتیکی کلی بوده که این آنومالی را بوجود آورده است و آژنزیس یک دندان قسمتی از یک آنومالی است و یک اتفاق منحصر به خودش نیست.1
همچنین به نظر می رسد آژنزیس مولر سوم با کوچک شدن اندازه دندانهای باقیمانده و تاخیر در تکامل دندانهای خاصی در ارتباط باشد.
در صورت missing یک مولر سوم تشکیل و رویش مولر ها و پرمولرهای همان کوادران با تاخیر صورت می گیرد. این موضوع مخصوصاً برای دیستالی ترین دندانهای هر کلاس دندانی درست می باشد.(کلاسهای دندانی شامل اینسایزورها، کانین ها، پرمولر ها و مولر ها می باشد)2.
همچنین آژنزیس مولر سوم با شکل برخی کاسپهای خاص از دندانهای مولرسوم ارتباط دارد. کوچک بودن کاسپ کارابلی با آژنزیس مولر سوم مرتبط است.4
بین آژنزیس دندانها و مورفولوژی غیرطبیعی دندانهای باقیمانده نیز ارتباطی مشاهده شده است4.
به عنوان مثال اغلب در کلینیک بسیاری از کلینیسین ها همراه با آژنزیس یک دندان لترال اینسایزور در سمت دیگر یک لترال کوچک مشاهده می کنند.
آژنزیس مولر سوم مندیبل با کلسیفیکاسیون تاخیری دندانهای خلفی و در بسیاری از موارد ، با عدم تشکیل کاسپ دیستال مولر اول دائمی مندیبل همراه می باشد. بنابراین باز هم آشکار است که آژنزیس مولر سوم یک آنومالی مستقل نیست.2و4
آژنزیس مولر سوم با کوچک شدن اندازه تاج خصوصاً در لترال اینسایزور ها، پرمولرهای دوم و ایجاد لترال های peg-shaped ارتباط دارد و این مساله در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتد9.
ممکن است انتظار برود که دندانهای مجاور دندان عقلی که دچار آژنزیس شده دچار بیشترین تاثیر از نظر اندازه و شکل شوند ولی عکس این قضیه صحیح است و دندانهای قدامی و نه دندانهای خلفی بیشترین درگیری را در ارتباط با آژنزیس مولر سوم نشان می دهند.9
(III( ژنتیک بالینی) Clinical Genetic
مطالعات روی دوقلوها برای نشان دادن اهمیت ژنتیک و تاثیر آن بر روی تکامل دندانی هم از نظر اندازه دندان و هم شکل دندانی استفاده می شود. از دوقلوهای منوزیگوت در این زمینه استفاده می شود و آژنزیس ها و سایر آنومالیهای دندانی را در آنها نسبت به هم مقایسه می کنند. آژنزیس دندانی می تواند یک جزیی از یک سندرم باشد و یا اینکه مستقل باشد6. فرم مستقل می تواند فامیلی و یا اتفاقی باشد. آژنزیس دندانی فامیلی اغلب نتیجه موتاسیون در یک ژن غالب تک است6. در سایر خانواده ها که آژنزیس دندانی را نشان نمی دهند الگوی وراثت مغلوب است6.
آژنزیس دندان مولر سوم را بدلیل بزرگی نمونه ها نمی توان با یک الگوی ساده انتقال وراثت اتوزومال غالب توضیح داد و بنظر می رسد یک الگوی وراثتی چند ژنی در بروز آژنزیس دندان مولر سوم نقش داشته باشد6.
لترال اینسایزور peg-shaped و یا مولرهای سوم ناکامل ممکن است بدلیل ترجمه ناکامل یک ژن ناقص باشد که باعث آژنزیس دندان ها نیزمی شود.
بیشتر از 49 سندرم در on-line Mendelian Inheritance (OMIN) طبقه بندی شده اند که با آژنزیس دندانی ارتباط دارند. اینطور نتیجه گیری می شود که مکانیزم های مولکولی نسبتاً یکسانی برای تکامل دندان ها و سایر ارگانها وجود دارد.
آژنزیس تعداد زیادی از دندانها اغلب با اکتودرمال دیسپلازی مادرزادی ارتباط دارد.6
IV) (روند تکامل و آژنزیس) Evolution And Agenesis
در کارهای کلینیکی دندانپزشکان اغلب این تجربه را دارند که کدام دندانها بیشتر دچار آژنزیس و یا تغییر شکل می شوند. یعنی بطور ناقص تکامل می یابند7.
می توان به اینصورت آنرا بیان کرد: دندانهایی که در روند تکامل برای حذف شدن در نظر گرفته می شوند بتدریج دچار تغییر شکل و اندازه و یا آژنزیس می گردند. عوامل موثر در روند تکامل باید آنقدر قوی باشند تا در جهت تشکیل نشدن یک دندان موثر واقع شوند در غیر اینصورت تنها باعث تکامل ناقص آن دندان می گردند7.
شواهد دیگر یک سری از فسیلها در زمانهای متوالی است که می تواند شاهدی برای روند فزاینده tooth loss باشند7.
در فرضیه پیشنهاد شده باور بر این است که تغییرات dentition در طی روند تکامل به functional adaptation مربوط است و آژنزیس های یافته شده به عنوان functional adaptation (تطابق فانکشنال ) در نظر گرفته می شود. پاسخ این سوال مشخص نیست که آیا دندانهایی که دچار missing می شوند باعث بهبود فانکشن می شوند و یا آژنزیس فقط یک موتاسیون تصادفی با نتایج جزئی است البته به جز ناراحتی مختصری که برای شخص درگیر ایجاد می شود.
برای وضعیت دندانی انسان آینده یک اینسایزور، یک کانین ، یک پرمولر و دومولر در هر کوادران محتمل است.7
BUTLER'S FIELD THEORY AND TOOTH AGENESIS (V
سعی Butler در Field theory بر آن است که توضیح دهد چرا برخی دندانها با شیوع کمتر و برخی دندانها با شیوع بالاتری دچار آژنزیس و آنومالی می شوند. بر طبق این تئوری سیستم دندانی پستانداران را می توان از نظر مورفولوژی به 3 دسته تقسیم کرد: اینسایزورها ، کانین ها و cheek bone (پرمولرها و مولرها)7 .
در هر دسته یک دندان بعنوان پایدارترین و بهترین نسخه محسوب
می شود. از این دندان که بگذریم سایر دندانهای آن دسته دارای پایداری و ثبات کمتری هستند. اگر هر کوآدران را به طور مجزا در نظر بگیریم در دسته پرمولر و مولرها دندان مولر اول دندان محوری خواهد بود بر اساس این تئوری دندان های مولر سوم و پرمولر اول پیش بینی می شود که از نظر شکل و اندازه بیشترین تغییرات را داشته باشند7.
چیزی که مسلم است دندان مولر سوم بیشترین تغییرات را دارد و اغلب غایب است . اما این قضیه در مورد دندان پرمولر اول صدق نمی کند7.
بر طبق مطالعات paleontology و مطالعه موجودات اولیه دندانهای پرمولری که برای انسان باقیمانده و ما پرمولر اول و دوم نامیده ایم در واقع پرمولر سوم و چهارم بوده اند و در اجداد اولیه ما دندانهای پرمولر اول و دوم چون نسبت به دندان محوری یعنی مولر اول دائمی دورترین بوده اند در طول روند تکامل حذف شده اند7.
پیشنهاد دیگر این است که آخرین یا خلفی ترین دندان هر یک از 3 گروه اینسایزورها ، پرمولرها و مولرها همان دندانهایی هستند که بیشتر از سایرین دچار missing می شوند7.
برخی نیز پیشنهاد کرده اند که یک الگوی آناتومیکی برای آژنزیس بجای مدل تکاملی وجود دارد این ایده به این صورت است که نواحی معینی مانند ناحیه مجاور محل اتصال بین ماگزیلا و پره ماگزیلا نواحی نامناسبی برای تکامل دندانهاهستند و برای دندانهای اینسایزور ماگزیلا ناپایداری ایجاد می کنند. این نظر رد شده است چون در این محل کانین هم وجود دارد در صورتیکه ما برای دندان کانین پایداری و ثبات قابل ملاحظه ای در نظر می گیریم و به ندرت دچار missing و تغییر در شکل و اندازه می شود7.
ODONTOGENESIS AND EPITHELIAL-MESENCHYMAL INTERACTION (VI
Field theory ما را به این سمت سوق می دهد که دندانها را به صورت واحدهای مجزا در نظر نگیریم بلکه به صورت امتدادی از خط وسط به سمت دیستال در نظر بگیریم.
ما این تئوری را در زمینه اندازه، شکل ، میزان تکامل و تشکیل یا عدم تشکیل دندان ها در نظر می گیریم2.
از نظر سلولی و بافتی دندان ها از دو بافت اپی تلیوم و مزانشیم دهانی تشکیل می گردند. مزانشیم فکین از منشاء Neural crest است. که آنرا ectomesenchyme نیز می نامند. اپی تلیومی که دندان ها را می سازد از اپی تلیوم دهانی مشتق می شود که نهایتاً مینارا می سازد2.
مزانشیم دنتین ، سمنتوم، پالپ و ساختارهای حمایت کننده دندان را
می سازد. در دوره تکامل جنینی ارتباط نزدیک بین اجزاء اپی تلیال و مزانشیمال و عملکرد همزمان آن ها لازم است تا دندان بطور طبیعی تکامل یابد2.
MOLECULAR MARKERS OF ODONTOGENEIS(VII
قسمت اعظم مکانیزم مولکولی که در تکامل طبیعی دندان در انسان نقش دارد ناشناخته مانده است. مطالعات در سایر جانداران پروتئین های متعددی را که در تشکیل شدن دندان در آنها نقش دارند شناسایی کرده است10.
در موشها 2 فاکتور ترجمه ژنی Msx1, Msx2 (transcription factors) مداخله مستقیم اپی تلیالی – مزانشیمی دارند که تشکیل دندان را آغاز
می کنند.
Msx1 که در بافتهای جنینی موش ترشح می شود از Neural fold و سلولهای crest مجاور مشتق می گردد10.
نقص Msx1 درموش ابنورمالیتی های کرانیوفاشیال متعددی را نشان
می دهد مانند شکاف کام ثانویه، غیرطبیعی بودن استخوان های متعدد صورت و استخوان چکشی در گوش میانی الی تا آژنزیس کامل دندانی10.
یک تحقیق که توسط (1996) vastardis انجام گردید نشان می دهد که اولین عاملی که ساختار دندان و طرح آن را کنترل می کند transcription factor های خاص می باشند.
برای شناخت ژنهایی که در تکامل دندانهای انسان نقش دارند یک خانواده با آژنزیس دندانی اتوزومال غالب مطالعه شدند. تمام افراد درگیر در هر دو فک ماگزیلا و مندیبل دندان های مولر سوم و پرمولرهای دوم را نداشتند. برخی از آنها علاوه بر این دندانهای دیگری را هم نداشتند10.
Vastardis (1996) آژنزیس دندان مولر سوم و پرمولر دوم را از نظر ژن اتوزومال غالب بررسی کرد. و مشخص شد که بر روی (chromosomes 4p 16.1) واقع شده است10.
در خانواده مورد مطالعه مشخص شد که یک تعویض آرژینین- پرولین(Arg pro ) انجام گرفته است که برای Msx1 انسان یک homeodomain (نوع غالب ژن) محسوب شده و باعث آژنزیس انتخابی در آن خانواده گردیده است.
مشخص شد که Arg 31 نرمال و دست نخورده در نقشه ژنتیکی Msx1 باید وجود داشته باشد تا دندان مولر سوم و پرمولر دوم تشکیل شوند.10
ب) مروری بر مقالات (بررسی پیشینه پژوهش)
مقاله شماره 1 :
غایب بودن مادرزادی دندانهای مولرسوم در رادیوگرافی OPG 786 بیمار 12 الی 16 ساله سنگاپوری به صورت یک مطالعه گذشته نگر در سال 1996 توسط MOK YY0 و HO KK انجام گرفته است. هدف از این مطالعه تعیین شیوع و توزیع missing مادرزادی دندانهای مولر سوم در بیماران سنگاپوری بوده است.
مشخص گردید که (5/71%) 562 بچه ها هر 4 دندان مولر سوم را دارند. درجه آژنزیس مولر سوم در (5/28%) 224 فرد دیگر متفاوت بود. از این افراد (5/5%) 43 نفر Missing هر 4 دندان مولر سوم را نشان دادند12.
تفاوت قابل ملاحظه ای بین آژنزیس در سمت چپ و راست مشخص نگردید.
همچنین بین دو جنس مختلف نیز تفاوتی مشاهده نگردید.
اگر چه تعداد دندانهای عقل که دچار missing شده بودند در ماگزیلا بیشتر از مندیبل بود که این نسبت به صورت 3 به 2 بود.
مقاله شماره 2:
در تحقیقی دیگر آژنزیس دندان مولر سوم در رادیوگرافی پانورامیک 1000 فرد جوان توسط Rozkovcova و همکارانش درسال 2004 در جمهوری چک انجام گردیده است. هدف از این مطالعه ارزیابی انسیدانس آژنزیس مولر سوم در جمعیت چک می باشد.
یک هزار رادیوگرافی پانورامیک از بخش استوماتولوژی کودکان در دانشکده پزشکی دانشگاه چارلز بررسی گردید.
سن افراد شرکت داده شده در این مطالعه بین 12 الی 21 سال بوده است. بیماران بر اساس سن به 10 گروه تقسیم شدند. در هر گروه سنی 100 فرد حضور داشت. 50 پسر و 50 دختر.
آژنزیس 1 الی 4 دندان مولر سوم در 5/22% (6/25% در پسرها و 4/19% در دخترها) افراد مشخص گردید.
اختلاف جنسی قابل ملاحظه می باشد.
همچنین انسیدانس آژنزیس در کوادران های چپ و راست و بالا و پائین بررسی گردید و تعیین شد که اختلاف قابل ملاحظه ای در هیچکدام آنها وجود ندارد.
بر اساس این تحقیق آژنزیس یک دندان مولر سوم در 9/10% (12% در پسرها و 9/9% در دخترها اتفاق می افتد).
برای یک فرد 9/1 Missing مادرزادی دندان مولر سوم در پسرها و 2 غیبت در دخترها بدست آمد. که این اختلاف بین دو جنس قابل ملاحظه نیست.
بیشترین تعداد آژنزیس در یک فرد در پسرها به ترتیب یک آژنزیس ، دو، سه و چهار دندان عقل بوده است و در دخترها دو آژنزیس، یک آژنزیس و سپس 3 و 4 به طور مساوی به دست آمد13.
مقاله شماره 3:
در تحقیقی دیگر که توسط Rozkovcova و همکارانش در سال 1999 انجام گرفته آژنزیس دندان عقل در بین افراد اروپائی ، آمریکای شمالی آفریقا و آسیا (ژاپن) از روی اسکلت فکین افرادی که در عصر بین ice age الی Middle age
می زیسته اند بررسی گردیده است.
نتایج این تحقیق اختلاف زیاد و غیر قابل باوری را در انسیدانس آژنزیس مولر سوم در جمعیت های مختلف بدست می دهد: از تقریباً صفر در تاسمانیا تا نزدیک به 100% در Mexican Indian .
برای آناتومیست ها، استوماتولوژیست ها و آنتروپولوژیست ها دندان عقل یک مسئله قابل بحث می باشد. اینکه آیا آژنزیس دندان عقل در زمان گذشته نسبت به حال حاضر چه تغییری کرده است می تواند جواب این سوال را که آیا این آژنزیس در مسیر روند تکاملی و در جهت phylogenetic reduction یعنی کم شدن تعداد دندانهای انسان به پیش می رود و یا اینکه تنها یک آنومالی رشدی می باشد را به ما بدهد.
امروزه غالب محققین بر این عقیده اند که با وجودیکه در روند تکاملی انسان تغییرات قابل ملاحظه ای در دندان عقل بوجود آمده است اما تعداد دندانهای موجود در هر کوادرانت همان عدد 8 باقیمانده است و آژنزیس دندان عقل تنها یک نقص رشدی است که از جهش ژنی ناشی می شود14.
ج) دلایل انتخاب موضوع
1- توانایی انجام این تحقیق از جهات گوناگون به ویژه از نظر تخصصی، پرسنلی ، مالی، تجهیزاتی و مکان و زمان انجام تحقیق کاملاً موجود است.
2- موضوع تحقیق یک موضوع عملی و ساده می باشد که در سایر مناطق و کشورهای جهان نیز انجام گرفته است و نیاز به انجام آن در کشورمان دیده می شد.
3- اطلاعات لازم برای این تحقیق از روی رادیوگرافی های گرفته شده در گذشته بدست می آید و طبعاً از نظر اخلاقی و قانونی هیچگونه مشکل و ضرری را متوجه افراد مورد تحقیق و محقق نمی کند.
4- این تحقیق یک تحقیق آماری بوده و نهایتاً میزان شیوع آژنزیس دندان مولر سوم را بیان می کند که در بررسی مسایل مرتبط با این قضیه کمک کننده خواهد بود.
5- با توجه به دسترسی به نمونه های لازم برای انجام این طرح، در زمان کوتاهی قابل انجام می باشد.
د) اهداف و فرضیات
هدف کلی :
هدف کلی این تحقیق تعیین میزان شیوع آژنزیس دندان مولر سوم انسان در یک جامعه می باشد.
اهداف جزئی یا مرتبط: بررسی ارتباط آژنزیس دندان مولر سوم با آژنزیس سایر دندانها و یا افزایش شیوع و آنومالی آنها می باشد و همچنین ارتباط اندازه فکین و نوع اکلوژن با آژنزیس دندان مولر سوم می باشد.
فصل دوم: مواد و روش تحقیق
متغیر ها:
نام متغیر
نوع متغیر
مقیاس سنجش
جنس
کیفی اسمی
پرونده
آژنزیس
کیفی اسمی
مشاهده ردیوگرافی
تعداد آژنزیس
کمی گسسته
مشاهده رادیوگرافی
این مطالعه یک مطالعه توصیفی می باشد. روش جمع آوری اطلاعات از طریق بررسی پرونده بیماران ارتودنسی بوده است و نمونه گیری از طریق سرشماری انجام شده است. و بدلیل بررسی پرونده بیماران وارد هیچگونه ملاحظه اخلاقی نمی شود.
برای انجام این تحقیق از رادیوگرافی پانورامیک بیماران ارتودنسی در یک مطب ارتودنسی (مطب ارتودنسی آقای دکتر شوکت بخش) استفاده گردید. در این مطالعه گروه سنی افراد مورد بررسی باید در حدی باشد که چنانچه دندان عقل را داشته باشند بتوان در رادیوگرافی آن را مشاهده کرد و در عین حال سن این افراد باید به گونه ای باشد که کمترین احتمال از دست رفتن یا خارج نمودن این دندان را داشته باشند که بر طبق تحقیق HO KK و MOK YY ایده آل ترین سن برای این تحقیق سن بین 12 الی 16 سالگی است12.
در سن 12 سالگی تاج دندان عقل تقریباً به طور کامل کلسیفیه و تشکیل شده است و در رادیوگرافی کاملاً قابل مشاهده می باشد. سن 16 سالگی سنی است که دندان عقل تقریباً از این سن به بعد رویش می یابد بنابراین سنین بالاتر از 16 سال احتمال بالاتری از نظر خارج شدن دندان عقل از دهان را دارا می باشند. گروه سنی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت سنین بین 12 الی 16 سال است.
برای اینکه این تحقیق از نظر آماری معنی دار باشد، طبق محاسبه آماری تعداد نمونه باید حداقل 675 بیمار باشد.
در اینجا p میزان شیوع آژنزیس دندان عقل می باشد که تحقیق Rozkovcova اخذ گردیده است13.
فصل سوم : یافته ها
1) از کل 700 رادیوگرافی پانورامیک بررسی شده 350 فرد مذکر و 350 فرد مونث بوده اند و هیچکدام دچار سندرم، بیماری سیستمیک و یا آنومالیهای دندانی گسترده نبوده اند. (نمودار 1)
نمودار 1 : توزیع فراوانی کل افراد بر حسب جنس
2) از کل 700 رادیوگرافی پانورامیک بررسی شده در (%7/16)117 نفر آژنزیس دندان عقل رویت گردید. و در 583 نفر(%3/83 ) هیچ آژنزیس دندان عقل مشاهده نگردید (نمودار 2)
نمودار 2 : فراوانی نسبی نمونه های دارای آژنزیس دندان مولر سوم و نمونه های فاقد آن
3) از کل 700 فرد مورد مطالعه(350 مرد و 350 زن) در 64 (%2/18) مرد و 53 زن (%2/15زنان) آژنزیس دندان عقل مشاهده شد. (جدول 1)
جدول 1 – جدول فراوانی افراد دارای Missing دندان مولر سوم بر حسب جنس در کل missing چه در زنان و چه در مردان ترتیب آژنزیس
آژنزیس مولر سوم
جنس
دارد
ندارد
مرد
(%2/18)64
(%8/81) 286
زن
(%2/15)53
(%8/84)257
جمع
(%7/16) 117
(%3/83)583
در رتبه نخست یک دندان دچار آژنزیس شده (%5/61)72 نفر سپس دو دندان(%5/26)31 نفر و سه و چهار در آن به طور یکسان در آخر قرار دارند (%6)7 نفر (جدول های 2 و 3 و 4 و نمودارهای 3 و 4 و 6 و 7)
جدول2 – جدول توزیع فراوانی missing دندان مولرسوم در کل missing های زنان و مردان
فراوانی
تعداد
missing
فراوانی مطلق
فراوانی نسبی
1
72
%5/61
2
31
%5/26
3
7
%6
4
7
%6
جمع
117
%100
جدول 3- جدول توزیع فراوانی missing دندان مولرسوم در کل missingهای مردان
فراوانی
تعداد missing
فراوانی مطلق
فراوانی
1
43
%67
2
13
%20
3
4
%5/6
4
4
%5/6
جمع
64
%100
جدول 4 – جدول توزیع فراوانی missing دندان مولرسوم در کل missing ها زنان
فراوانی
تعداد missing
فراوانی
مطلق
فراوانی
نسبی
1
29
%7/54
2
18
%9/33
3
3
%7/5
4
3
%7/5
جمع
53
%100
4) در بین 350 مرد مورد مطالعه 39 کوادران چپ ماگزیلا 35 کوادران راست ماگزیلا 13 کوادران چپ مندیبل و 13 کوآدران راست مندیبل دچار آژنزیس دندان عقل شده بودند . و از بین 350 زن مورد مطالعه 24 کوادران چپ ماگزیلا 28 کوادران راست ماگزیلا و 18 کوادران چپ مندیبل و 15 کوادران دست مندیبل missing دندان عقل داشته اند.
(جدول های 5 و 6 و نمودارهای 5 و 8 و9)
جدول 5- جدول توزیع فراوانی مطلق missing دندان مولرسوم در هریک از کوادرانهای فک بالا و زنان و مردان
تعداد missing
کوادران
زنان
مردان
جمع
چپ
24
39
63
راست
28
35
63
جمع فک بالا
52
74
126
جدول 6- جدول توزیع فراوانی مطلق missing دندان مولرسوم در هر یک از کوادرانهای فک پائین در زنان و مردان
تعداد missing
کوادران
زنان
مردان
جمع
چپ
18
13
31
راست
15
13
28
جمع فک بالا
33
26
59
نمودار 3- نمودار توزیع فراوانی کلیه missing ها در مجموع زنان و مردان
نمودار 4- نمودار توزیع فراوانی نسبی missing ها براساس تعداد missing ها در کل بیماران
نمودار 5 نمودار توزیع فراوانی missing در هر یک از 4 کوادران دو فک بالا و پائین در مجموعه زنان و مردان
نمودار 6- نمودار توزیع فراوانی missing دندان مولرسوم در زنان
نمودار 7- توزیع فراوانی missing دندان مولرسوم در مردان
نمودار8- نمودار توزیع فراوانی missing درچهار کوادران فکین در مردان
نمودار 9 – نمودار توزیع تابع فراوانی missing در چهار کوادران فکین در زنان
جدول 7_ جدول فراوانی Missing دندان مولر سوم در ارتباط با کلاسهای مختلف فکی در کل افراد
کلاس فکی
تعداد Missing
در مردان
تعداد Missing
در زنان
جمع
Cl I
23
19
42
Cl II
20
16
36
Cl III
21
18
39
جمع
64
53
117
جدول 8- جدول فراوانی Missing دندان مولر سوم در ارتباط با کلاس های مختلف فکی در کل مردان و زنان به تفکیک تعداد Missing
تعداد missing
کلاس فکی
یک
دو
سه
چهار
جمع
Cl I
27
11
1
3
42
Cl II
22
9
3
2
36
Cl III
23
11
3
2
39
جمع
72
31
7
7
117
جدول9 – جدول فراوانی Missing دندان مولر سوم در ارتباط با کلاس های مختلف فکی در مردان به تفکیک تعداد Missing
تعداد missing
کلاس فکی
یک
دو
سه
چهار
جمع
Cl I
16
5
1
1
23
Cl II
13
4
1
2
20
Cl III
14
4
2
1
21
جمع
43
13
4
4
64
جدول 10- جدول فراوانی Missing دندان مولر سوم در ارتباط با کلاس های مختلف فکی در زنان به تفکیک تعداد Missing
تعداد missing
کلاس فکی
یک
دو
سه
چهار
جمع
Cl I
11
6
0
2
19
Cl II
9
5
2
0
16
Cl III
9
7
1
1
18
جمع
29
18
3
3
53
فصل چهارم:
بحث و نتیجه گیری
وضعیت missing های دندان مولرسوم :
در تحقیق حاضر %2/18(64 نفر) از افراد مذکر و %2/15(53 نفر) از افراد مونث دارای missing دندان مولرسوم بوده اند که میانگین آن %7/16 می باشد که درمقایسه با تحقیقات گذشته ( در سنگاپور (%5/28) و در تحقیقی در چک (%5/22) کمتر می باشد.
در تحقیق حاضر چه در افراد مذکر و چه در افراد مونث ترتیب آژنزیس دندان مولرسوم بصورت رتبه اول از لحاظ تعداد Agenesis یک مولرسوم سپس دو مولرسوم و در آخر سه مولرسوم و چهار مولر سوم بطور مساوی می باشد.
در تحقیقات گذشته در تحقیقی که در چک انجام گرفته است.13 ترتیب به صورت زیر است در مردان بترتیب تحقیق انجام شده حال حاضر ولی در زنان بترتیب ابتدا آژنزیس دو دندان مولرسوم رتبه نخست را داشته سپس یک دندان و در آخر 3و 4 به طوریکسان در تحقیق حاضر در هر فک بین کوادران چپ و راست چه در زنان و چه در مردان تفاوت چشمگیری مشاهده نگردید ولی در هر دو جنس در ماگزیلا نسبت به مندیبل افزایش آژنزیس دیده می شود در تحقیقات گذشتهRozkovcova در چک13 تفاوتی در هیچکدام از 4 کوادران دیده نشده بود ولی در تحقیق Mok سنگاپور12 به مانند تحقیق حاضر چپ و راست بدون تفاوت و ماگزیلا بیشتر از مندیبل دچار آژنزیس مولرسوم شده است.
در این تحقیق نمونه ها از لحاظ سنی در بهترین گروه سنی یعنی16-12 سال انتخاب گردید
و از نظر جنس نیز تعداد افراد مورد بررسی مساوی (350 نفر از هر جنسی) بوده اند که از لحاظ برابر بودن دو جنس نسبت به تحقیق سنگاپور و از نظر بهترین گروه سنی برای نمونه برداری نسبت به تحقیقی که درچک انجام گرفته مناسب تر می باشد.
در تحقیق حاضر آژنزیس یک دندان مولرسوم %3/10 ( %3/8 زنان و %3/12 مردان) وجود داشته است که در تحقیقات گذشته در تحقیقی که در چک انجام گرفته بود %9/10 ( %9/9 در زنان و %12 در مردان) بوده است.
دراین تحقیق به هیچ نمونه ای از Missing دندانهای دیگر غیر از مولرسوم و آنومالی در اندازه و شکل دندانها برخوردنکردیم که ممکن است بدلیل محدود بودن تعداد نمونه ها باشد.
با توجه به این مساله که دندان مولرسوم( دندان عقل) با توجه به موقعیت قرار گیری آن در فکین می تواند عامل ایجاد مسائل پاتولوژیک بسیاری گردد به مانند: پری کورونیت ، تحلیل ریشه دندان 7 همان کودران ایجاد مشکلات پریو و ناتوانی در رعایت مسائل بهداشتی در آن ناحیه و ایجاد مشکلات پوسیدگی ولثه ای و .. در بسیاری از موارد ناچار به خارج کردن این دندان می باشیم.
در این تحقیق تعداد Missing های دندان عقل در کلاسهای مختلف دندانی (مال اکلوژن های فکی قدامی – خلفی ) در زنان و مردان بطور مجزا بررسی گردید و ارتباط خاصی بین مال اکلوژن های فکی و Missing دندان عقل مشاهده نگردید (>0/8 Pvalue )
نتیجه گیری :
در این تحقیق درصد آژنزیس دندان عقل %7/16 بدست آمد بنابراین با توجه به درصد آژنزیس دندان عقل امکان اینکه این دندان نهفته باشد و دچار Missing نشده باشد زیاد است و باید در رادیوگرافی بررسی گردد تا در صورت لزوم نسبت به خارج نمودن آن اقدام کرد.
همچنین مشخص شد که ارتباط معنی داری بین آژنزیس دندان عقل و مال اکلوژن های قدامی ـ خلفی اسکلتال وجود ندارد.
محدودیت ها :
در تحقیق حاضر بدلیل وجود برخی محدویت ها و مشکلات قادر به تعیین دقیق برخی نتائج و جزئیات مطلب مورد بررسی نبوده ایم:
1- تعداد محدود نمونه ها و استفاده از یک کلینیک خاص بعضی از نتایج تحقیق را ممکن است تحت تاثیر قرار داده باشد.
2- بدلیل عدم رویت کلینیکی افراد مورد مطالعه و تنها استفاده از رادیوگرافی پانورامیک آنها ممکن است برخی مسائل از نظر فرد مطالعه گر پنهان مانده باشد و این موضوع مانع از بررسی برخی اهداف جزیی گردید.
3- در چنین تحقیقهایی همواره احتمال extraction دندان عقل در نمونه های مورد بررسی وجود دارد و طبیعتاً می تواند نتیجه بدست آمده را تحت تاثیر قرار داده باشد.
4- بدلیل عدم دسترسی به افراد مورد مطالعه و اطلاعات کافی از آنها برخی اهداف جزئی مورد ارزیابی قرار نگرفت.
پیشنهادات :
1- برای بررسی رادیوگرافی دندان عقل باید از سن 12 سالگی تا 16 سالگی انجام گیرد هر چند که ممکن است در سن 10 سالگی نیز قسمتی از تاج آن کلسیفیه شده و قابل رویت باشد.
2- برای دسترسی به اطلاعات دقیق تر و کاملتر و بررسی اهداف فرعی بیشتر، بهتر است در صورت امکان افراد مورد مطالعه از نظر کلینیکی نیز بررسی شوند.
منابع
1- Baum, B. and Cohen, M. 'Studies on Agenesis in the Permanent Dentition' Am. J. Phys. Anthrop., 1996; 35: 125-128
2- Garn, S. et al 'Third molar Polymorphism and Its Significance to Dental Genetics' J. Dent. Res. Supplement to 1963; 42: 1344-1363
3- Garn, S. and Lewis, A. 'The Relationship. Between Third Molar Agenesis and Reduction in Tooth Number' Angle Orthodont. 1962; 32: 14-18
4- Garn, S. and Lewis, A. 'The Gradient and the Pattern of Crown Size Reduction in Simple Hypodontia Angle Orthodont. 1970; 50: 51-57
5- Garn, S. 'Third Molar Agenesis and Reduction in the Number of Other Teeth' J. Dent. Res. 1962; 41: 714
6- Graber, L. 'Congenital Absence of Teeth: a Review with Emphasis on Inheritance Patterns' JADA. 1978; 96: 266-275
7- Hillson, S. Dental Anthropology. New York: Cambridge University Press. 1996.
8- Lavelle, C. and Moore, W. 'The Incidence of Agenesis and Polygenesis in the Primate Dentition' Am. J. ' -' Phys. Anthrop. 1996; 38: 671-680
9- Peck, S. et al 'Prevalence of Tooth Agenesis nd Peg-shaped Maxillary Lateral Incisor Associated with Palatally Displaced Canine (PDC) Anomaly' Am. Orthod. Dentofac.Orthop. 1996; 110:441-443
10- Vastardis, H. et al' A Human MSX 1 homeodomain missense mutation causes selective tooth agenesis in Nature Genetics. 1996;13:417-421
11- Whittington, B. and Durward C.' survey of Anomalies in primary Teeth and Their Correlation with the Permanent Dentition' New Zealand Dental Journal. 1996; 92: 4-8
12- Mok YY, Ho KK. Congenitally absent third molars in 12 to 16 year old Singaporean Chinese patients: a retrospective radiographic study.
Ann Acad Med Singapore. 1996; 25: 828-30.
13- Rozkovcova E, Markova M, Lanik J, Zvarova J. Agenesis of third molars in young Czech population. Sb lek. 2004; 105: 35-52
14- Rozkovcova E,Markova M, Dolejsi J. Studies on agenesis of third molars amongst populations of different origin. Sb Lek . 1999 ; 100:71-84.
15- White St, Pharoah Mi: Oral radiology principles and interpretation.
5th Ed. Toronto, Ontario. Canada: Mosby. 2004; Chap18: 332-333
Abstract
Background and aim:
The aim of this study is to evaluate the incidance of third molars agenesis in orthodontic patients.
Prevalence and distribution of congenitally missing third molars has been determined in different regions and was necessary to determined in a Iraninan population.
Other purpose of this study is to determine the relation between third molar agenesis and dental anomaly, occlusion and skeletal relationship.
Method and Materials:
In this study 700 orthodontic patient's (350 boys and 350 girls) panoramic rediographs of an orthodontic clinic has been analyzed. The age of this patients were ranging between 12 to 16 years. Third molar agenesis and its relation with occlusion and other anomaly was evaluated.
Results:
Agenesis of 1-4 third molars was present in 16.7% (18.2% in boys and 15.2% in girls.)
Conclusion:
Incidance of third molars agensis that was noted in this population is lower than other studies and there was no relationship between third molar agenesis and ant. Post skeletal malocclusion (Pvalue > 0.8)
34