کارگاه برنامه ریزی شهری اسماعیل شیعه

1
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
انتخاب فصل
نمودار مطالب
بسم الله الرحمن الرحیم
نام درس : کارگاه برنامه ریزی شهری
تعداد واحد : 2
منبع : کارگاه برنامه ریزی شهری
مولف : مهندس اسماعیل شیعه
تهیه کننده اسلاید : دکتر نفیسه مرصوصی
جایگاه درس : گرایش شهری رشته جغرافیا
دانشگاه پیام نور – گروه جغرافیا

2
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
هدف درس:
شناساندن نکات اساسی در زمینه انجام کار کارگاهی شهرسازی با تاکید بر جنبه های برنامه ریزی شهری.
آشنایی دانشجویان با مفاهیم کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و طبیعی در شهرسازی و مسائل مقدماتی و اساسی آن .
شناساندن مسائل، مشکلات و روش مطالعات شهرهای ایران با نگاه برنامه ریزی شهری.
شناسایی نحوه تکوین و شکل پذیری شهرهای ایران در طول زمان و لزوم به توان های محیطی .

3
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
طرح درس:
طرح نکات اساسی برای انجام کار، کارگاهی .
آموزش جنبه های برنامه ریزی شهری
تعریف مفاهیم کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و طبیعی در شهرسازی و مسائل مقدماتی و اساسی آن .
بررسی مسائل، مشکلات و روش مطالعه شهرهای ایران با تاکید بر برنامه ریزی شهری.
طرح نحوه تکوین و شکل پذیری شهر های ایران و اهمیت توجه به توان های محیطی در برنامه ریزی شهری.

4
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
فصل اول
فصل دوم
فصل سوم
فصل چهارم
فصل پنجم
فصل ششم
فصل هفتم
فصل هشتم

5
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
فصل اول
1. تعریف برنامه ریزی
2. کارگاه و تجهیزات آن
3. کاربری زمین
4. تراکم ساختمانی و
تراکم ساختمان مسکونی
5. تعریف تراکم و سرانه
6. بلوک
7. بر
8. حوزه نفوذ شهری
9. حریم شهر
10. محدوده قانونی شهر
11. محدوده خدماتی شهرداری
12. آماده سازی نقشه ی مبنا
14. مراجع اطلاعاتی و آماری

6
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تعریف برنامه ریزی:
برنامه ریزی، فرآیندی برای نیل به آینده ای مطلوب است. بنابراین اساس کار برنامه ریزی بر انتخاب هدف (aim) و معیارها قرار دارد. مهمترین طیف برنامه ریزی آنست که مشخص سازد که تا چه اندازه می توان طیف آِینده را به صورتی هدفمند درآورد. برنامه ریزی در محیط و برای محیط انجام می شود. هدف برنامه ریزی ، بالا بردن کارآیی نسبت به عرضه وتقاضای شهر و ساکنان آن می باشد با توجه به مطالب بیان شده، برنامه ریزی را می توان تلاشی نظام یافته در جهت بهبود شرایط آ ینده دانست.

7
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
از دیدگاه شهرسازی و برنامه ریزی منطقه ای، برنامه ریزی به منظور ارتقاء سطوح مختلف زندگی و در ارتباط با مسائل اجتماعی و اقتصادی دارای تقسیمات زیر است.
برنامه ریزی کلی (کلان) Macro planning
که در جهت رسیدن به هدفهای کلی و عمومی اقتصادی و اجتماعی انجام می گیرد.
برنامه ریزی بخشی: Sectarian planning که در بخشهای مختلف تولیدی و اجتماعی صورت می پذیرد. مانند برنامه ریزی در (بخش بهداشت و درمان)، ساختمان و کشاورزی در جهت نیل به اهداف کلی.

8
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
برنامه ریزی در سطح طرح (خرد) Micro Planning
که در داخل بخشهای مختلف اجتماعی و اقتصادی صورت می پذیرد. مانند برنامه ریزی احداث دبستان
برنامه ریزی از دیدگاه مکانی
برنامه ریزی ملی (National planning)
برنامه ریزی منطقه ای Regional planning
برنامه ریزی شهری Urban Planning
برنامه ریزی روستایی Rural Planning
برنامه ریزی از دیدگاه زمانی:
تقسیم بندی زیر حدودی از این دوره های اجرایی است.

9
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
برنامه ریزی بلند مدت: که دوره اجرای آن 10 تا 20 سال است و در چهار چوب نیل به اهداف کلی – آینده نگرانه صورت می پذیرد.
برنامه ریزی میان مدت: که معمولاً بین 3 تا 7 سال و گاهی 10 سال طول می کشد. و در چهارچوب تامین نیازها و برنامه ریزی برای امکانات آینده است.
برنامه ریزی کوتاه مدت: که معمولاً مدت اجرای آن بین1 تا 2 سال است.

10
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
کارگاه و تجهیزات:
کارگاه عبارت است از فضایی که ضمن داشتن مساحت و محدوده ای کافی دارای مشخصات و تجهیزات زیر باشد:
استفاده از نور طبیعی و مصنوعی به نسبت موقعیت میزهای نقشه کشی.
میز نقشه کشی به تعداد کافی همراه با صندلی میز نقشه کشی صفحه میز نقشه کشی باید متحرک بوده و صندلی آن نیز از نظر فاصله سطح استفاده تا زمین قابل تنظیم باشد.

11
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
3. خط کش میز نقشه کشی.
4. چراغ میز نقشه کشی.
5. فایل کابینت (جهت نگهداری آمار و اطلاعات و ابزار).
6.پانتوگراف (برای کوچک و بزرگ کردن نقشه – این روش قدیمی شده و معمولاً مورد استفاده قرار نمی گیرد و برای کوچک یا بزرگ کردن نقشه ها از طریق دستگاههای فیلمبرداری استفاده می شود.
7. گونیا و انواع خط کش و خط کش T و پیستوله (برای ترسیم انحناها در نقشه مانند قوس راهها).

12
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
8. شابلن (در انواع مختلف)
9. راپیدوگراف در درجات مختلف (برای ترسیم نقشه ها) و محل نگهداری آنها.
10.کاغذ کا لک (کاغذ حساسی که برای ترسیم نقشه مورد استفاده می شود).
11. کاغذپوستی (کاغذ ظریفی که به مانند کاغذ کالک برای ترسیم نقشه یا تمرین مورد استفاده قرار می گیرد.
12.کاغذ ، مداد اتود، ماژیک، مداد رنگ ، پاک کن به اندازه و مقدار کافی.
13. میز بزرگ برای ترسیم یا استفاده از نقشه های بزرگ.

13
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
کاربری زمین:
کاربری زمین یا کاربری اراضی و یا نحوه استفاده از اراضی عبارتست از بررسی نوع استفاده از زمین به نسبت انواع فعالیتهای مختلف اعم از بهداشتی، درمانی، مسکونی، اداری ، تجاری که در بخشهای بعد راجع به آن به توضیح بیشتری پرداخته خواهد شد.

14
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تراکم ساختمانی و تراکم ساختمان مسکونی:
تراکم ساختمانی نوع دیگری از تراکم است و مقصود نسبت سطح زیربنای ساختمانها به مساحت منطقه (بر حسب درصد) می باشد. تراکم ساختمانی و مسکونی نیز نسبت سطح زیربنای ساختمانهای مسکونی به مساحت منطقه است.

15
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تعریف تراکم و سرانه:
در اصطلاح شهرسازی، سرانه عبارتست از مقدار زمینی که به طور متوسط ا ز هر یک از کاربری ها به ساکنان می رسد.
اگر مساحت اراضی مسکونی یک محله 4000 نفری برابر 180000 مترمربع باشد سرانه آن برابر است با جمعیت محله به مساحت اراضی مسکونی.
برای شهرهای ایران معمولاً سرانه بر حسب مترمربع است. ولی تراکم عبارت از پراکندگی متوسط جمعیت در یک واحد سطح (که در ایران معمولاً هکتار است) می باشد.

16
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تراکم بر دو نوع است:
1. تراکم خالص
2. تراکم ناخالص
– تراکم خا لص عبارتست از نسبت جمعیت به مساحت زمین تحت کاربری مسکونی
– تراکم ناخالص نسبت جمعیت کل به مساحت یک محدوده یا تمام شهر و شامل انواع کاربری ها و مساحات زمین اعم از مسکونی ، تجاری – اداری و امثال آنها.

17
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
بلوک:
عبارتست از مجموعه ای از ساختمانها و قطعات مختلف مسکونی یا غیر مسکونی که دور تا دور آنرا راه یا فضای عمومی و یا اراضی بایر تشکیل داده باشد. هر بلوک دارای حداقل سه و به تعداد نامحدودی بر است.

18
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
بر:
لبه ها و محدوده های اطراف هر بلوک را «بر» آن بلوک گویند. بر حسب نوع استقرار هندسی هر بلوک و به تعداد اضلاع هندسی آن بر وجود دارد.

19
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
حوزه نفوذ شهری:
حوزه نفوذ مستقیم شهر با در نظر گرفتن امکان دسترسی مراکز جمعیتی اطراف به خدمات شهری (مانند مدرسه ، درمانگاه، مرکز خرید و غیره) تعیین می شود.

20
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
حریم شهر (حوزه استحفاظی):
طبق ضوابط ایران آن قسمت از مناطق خارج از محدوده قانونی شهر که در آن کنترل فعالیتهای عمرانی، از قبیل تفکیک اراضی ، احداث و تعریض معابر و ایجاد ساختمان، بنا به دلایلی، زیر نظر شهرداری بوده و بر اساس قوانین مربوط به شهرداریها انجام شود.

21
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
محدوده قانونی شهر
محدوده ای که طبق قانون شهرداری یا قوانین مربوط به شهرداریها تعیین شده و مناطق واقع در آن، بر اساس قانون جزء مناطق شهری محسوب می شود.

22
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
محدوده خدماتی شهرداری:
طبق ضوابط ایران محدوده ای که در داخل آن شهرداری در مورد ارائه خدمات شهری و همچنین صدور پروانه ساختمانی برای یک دوره معین اقدام می کند.
برنامه عمرانی میان مدت شهر
طبق ضوابط ایران برنامه عمرانی شهری که برای دوره ده ساله تعیین می شود. این دوره با توجه به شرایط و امکانات خاص هر شهر تعیین می گردد.

23
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
آماده سازی نقشه مبنا (Base Map)

انواع نقشه های موجود:
انواع نقشه هایی که در مقیاس شهری در کشورها مورد استفاده قرار می گیرد نقشه هایی است که توسط سازمان نقشه برداری کشور و معمولاً در مقیاس 1:2000 تهیه می گردد.

24
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
– علاوه بر نقشه های مقیاس 1:2000 مرکز آمار ایران نیز اقدام به تهیه نقشه هایی از شهرها با همین مقیاس می نماید.
– فرق بین نقشه های سازمان نقشه برداری و مرکز آمار ایران در این است که نقشه های سازمان نقشه برداری به طور دقیق تر تهیه گردیده و سطوح باز وزیر بنا و خطوط میزان منحنی ارتفاع را نیز در خود دارد.

25
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
– نقشه های مرکز آمار ایران فقط حدود بلوک ها و بعضی از کاربری های زمین را نشان می دهد و سطوح باز و زیربنا را با خود ندارد.
– معمولاً برای مطالعه کاربری شهر و هر نوع مطالعه دیگری از شهر نیاز به داشتن عکس هوایی در مقیاس های متفاوت نیز خواهد بود

26
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
معمولاً نقشه های دقیق منطقه ای توسط سازمان جغرافیای کشور (ارتش) وبا مقیاس های مختلف (1:250000 ، 1:150000 و اخیراً 1:25000) تهیه می شود که حاوی کلیه عوارض طبیعی منطقه ای و شهری است .

27
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نقشه های دیگری توسط سازمانها یا مختلف نیز تهیه می شود که به دقت نقشه های سازمان جغرافیایی ارتش و سازمان نقشه برداری کشور نیست. همچنین یادآور می شود که در دوران اخیر استفاده از عکسهای ماهواره ای در مقیاس شهری و منطقه ای نیز کاربرد پیدا کرده است.

28
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تهیه نقشه مبنا:
– معمولاً مقیاس نقشه های مورد مطالعه برای تهیه طرحهای جامع و ساماندهی شهری 1:2000 می باشد.
– این مورد بستگی به سطح شهر و مساحت آن دارد.
– در حالیکه در طرحهای اجرایی و جزئیات آن (طرح های تفصیلی) نیازمند به نقشه هایی با مقیاس 1:1000 و یا دیگر مقیاس ها می باشد.

29
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر

در سمت راست نقشه باید به اندازه کافی فضا برای نوشتن موارد زیر باقی بوده و آن نیز کادربندی شود:
1. سازمان تهیه کننده طرح : مثلاً وزارت مسکن و شهرسازی
2. مشخصات طرح: مثلاً طرح ساماندهی شهر حسن آباد

30
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
3. عنوان نقشه: مثلاً کاربرد اراضی موجود
4. علائم راهنما: که هر علامت یا رنگ را معرفی نماید.
5. شمال نقشه : بهتر است جهت شمال، قسمت بالای نقشه باشد.
6. مقیاس نقشه : مثلاً 1:2000
7. شماره نقشه : مثلاً شماره 4
8. تهیه کنندگان: نام افرادی که مطالعه را انجام داده اند .

31
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نیازمندیهای مربوط به مشاهده میدانی:
موارد زیر مورد احتیاج است:
1. لباس مناسب فصل
2. بر حسب شرایط محیط چتر
3. کفش راحت
4. زیر دستی
5. مداد و مداد تراش و پاک کن

32
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر

6. انواع مدادهای رنگی و ماژیک
7. کاغذپوستی و کاغذ سفید به اندازه کافی
8. قطب نما
9. کارد برش یا تیغه (کاردک) تیز برای برش نقشه
10. قیچی کوچک
11.گونیا و خط کش
12. معرفی نامه به نهادهای ذیربط و کارت شناسایی

33
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مراجع اطلاعاتی و آماری
معمولاً برای مطالعه وضع موجود شهر و حوزه نفوذ (منطقه) نیازمند به داشتن آمار و اطلاعاتی است که مطالعه کننده را در جهت شناخت بهتر فضای مورد مطالعه اش یاری خواهد داد. منابع و مراجع اطلاعاتی را می توان در دو قسمت مجزا مورد بررسی قرار داد:

34
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
منابع عمومی اطلاعاتی و آماری
مرکز آمار ایران
وزارت کشور
سازمان برنامه و بودجه
سازمان زمین شناسی
وزارت نیرو
سازمان هواشناسی کشور
سازمان جغرافیای ارتش
سازمان نقشه برداری ارتش

35
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سازمان نقشه برداری کشور
وزارت مسکن و شهرسازی
وزارت کشاورزی و منابع طبیعی
سازمان حفاظت محیط زیست
سازمان میراث فرهنگی
وزارت راه و ترابری

36
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
منابع اختصاصی اطلاعاتی و آماری :
شهرداری
فرمانداری و بخشداری
سازمان آب شهر
اداره برق شهر
جهاد سازندگی
میراث فرهنگی

37
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
اهداف و روش ها
روش مطالعه وضع موجود
مطالعه منطقه ای شناخت حوزه نفوذ
شناخت حوزه های نفوذ و محدوده آن
مهمترین موارد بررسی در مطالعات منطقه ای و حوزه نفوذ:
مطالعات طبیعی و جغرافیایی
مطالعات تاریخی
بررسی جمعیت و عوامل اجتماعی
مطالعات اقتصادی
مشاغل تجاری
درآمد و هزینه های خانوار
قیمت زمین و ارزش سرقفلی
اراضی بر
مالکیت زمین
تعیین نقش اقتصادی شهر
مطالعات کالبدی
نحوه استفاده از اراضی
نقشه های توجیهی کاربری اراضی
مطالعه مسکن
مطالعه معماری و بافت شهر
بررسی تاسیسات و تجهیزات شهری
مطالعات شبکه ارتباطی
فصل دوم

38
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
اهداف و روش ها
برنامه ریزی و طراحی شهری بر اساس مطالعات آموزشی به صورت یک کار عملی انجام می شود. هدف آن شناخت مشکلات و مسائل شهری و لزوم بکارگیری استعدادهای منطقه ای برای بهبود زندگی مردم هر منطقه است.

39
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مراحل مختلف مطالعه در برنامه ریزی شهری به قرار زیر است:
– پژوهش میدانی و جمع آوری آمار و اطلاعات از وضع موجود
– تعیین هدفها و تجزیه و تحلیل داده ها
– راههای ممکن انجام اقدامات
– ارزیابی راه های ممکن
– انتخاب و پیشنهاد

40
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
روش مطالعه وضع موجود
مطالعه وضع موجود با مطالعه شرایط موجود، قابلیت ها، امکانات بالقوه و بالفعل و محدودیت های کالبدی، طبیعی، اجتماعی، اقتصادی شهرحاصل می شود.
تقسیم بندی موارد مورد مطالعه وضع موجود شهر:
– بررسی شهر در سطح منطقه و شناخت حوزه نفوذ
– برسی وضع طبیعی و اقلیمی
– بررسی تاریخی

41
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
– بررسی اجتماعی و جمعیت
– بررسی اقتصادی
– بررسی کالبدی
– بررسی تاسیسات و تجهیزات شهری
بررسی ترافیک و شبکه ارتباطی

42
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعه منطقه ای شناخت حوزه نفوذ
– هدف تعیین جایگاه شهر نسبت به فضایی که در آن تنیده شده، و مطالعه رابطه متقابل بین شهر و آن منطقه می باشد.
– معمولا واژه شهرسازی بدون در نظر گرفتن فضاهای اطراف که بطور روزمره و بر اساس موارد مختلف در ارتباط مستقیم با شهرند، معنایی ندارد

43
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
منظور از شهر در برنامه ریزی شهری
– در برنامه ریزی شهری، مراد از شهر مطالعه حوزه نفوذ شهر یعنی فضایی با رابطه متقابل بین شهر و محیط پیرامونش از نظر طبیعی – اقتصادی – اجتماعی است

44
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
شناخت حوزه های نفوذ و محدوده آن
– بعد از معرفی سطوح بالاتر و عمومی منطقه ای( استان – شهرستان)، باید به شناخت و تعیین حوزه های نفوذ مستقیم و متقابل شهر با نواحی اطراف پرداخت.
مشخص کردن این محدوده به دو روش (انجام مصاحبه یا …)امکان پذیر است :
1- دامنه ارسال روزنامه های محلی
2- برآورد میزان رفت و آمد انواع وسایل نقلیه میان شهر و شکونتگاه های اطراف آن با مقاصد گوناگون

45
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
– بعد از اتمام مصاحبه، و انتقال داده ها به جدول، نتایج را به نقشه منتقل نموده و حوزه نفوذ با ترسیم محدوه آن تعیین می شود.
این حوزه نفوذ می تواند، یک روستا ، یک شهر، کی کارخانه، یا زمین کشاورزی و …… باشد که بطور شیانه روزی با شهر در ارتباط متقابل است.

46
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مهمترین موارد بررسی در مطالعات منطقه ای و حوزه نفوذ:
بررسی ویژگی های جغرافیایی شهر و منطقه آن
بررسی های جمعیتی
آموزش و پرورش
بهداشت و مراگز درمانی
کشاورزی و دامداری
وضع صنایع

47
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
7. بررسی حوزه های نفوذ اداری، ارتباطی و خدماتی شهر در رابطه با شبکه ارتباطی
8. حوزه های عمران روستایی، شهرها و شهرک های اطراف
9. بررسی عوامل اجتماعی
10. مطالعه اماکن تاریخی
11. موقعیت از نظر تقسیمات کشوری
12. معادن
13. منابع آب

48
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعات طبیعی و جغرافیایی
برای شناخت شهر از نظر طبیعی و تاثیر آن در مسائل موجود و آینده شهر، باید موارد زیر مورد مطالعه قرار گیرد:
وضع طبیعی و نقش آن در مکان گزینی شهر
تراکم جمعیتی، و ویژگی های طبیعی محلات شهر
پوشش گیاهی شهر و زمین های اطراف آن
موقع جغرافیایی شهر

49
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
5. توپوگرافی و جهات شیب زمین و حطوط همطراز
6. بررسی ارتفاعات و عوامل طبیعی از نظر چشم انداز
7. عوامل اقلیمی و میانگین 15 ساله داده های جوی
8. بررسی وضع سیل و سیلاب در شهر و اراضی اطراف

50
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعات تاریخی
آگاهی از شرایط گذشته شهر می تواند روند توسعه آینده شهر را مشخص سازد.
در زمینه تاریخی شهر انجام مطالعات زیر ضروری است:
هسته اولیه شهر
مراحل گسترش تاریخی شهر
نقش عوامل گوناگون در تشکیل شیکه ارتباطی آن، بافت شهر و تراکم ساختمان ها

51
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
4. وجه تشمیه شهر
5. بافت ها و ساختمان های تاریخی
6. تهیه نقشه موارد ذکر شده

52
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
بررسی جمعیت و عوامل اجتماعی
شناخت ویژگی های جمعیتی برای برنامه ریزی شهری اهمیت زیادی دارد .
این نوع مطالعات شامل دو بخش است:
1. مطالعه جمعیت ( با استفاده از داده های سرشماری ها و گردآوری اطلاعات محلی از طریق پرسشنامه و تقسیم شهر به مناطق همگن و نواحی آماری)
2. مطالعه عوامل اجتماعی

53
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعات اقتصادی
شناخت ساختار اقتصادی شهر
ساخت اقتصادی منطقه ای که شهردر آن واقع شده
سطح درآمد گروه های مختلف مردم
هزینه های خانوارها
رابطه ساختار اقتصادی شهر و منطقه در بخشه های گوناگون اقتصادی
بررسی خدمات شهری ، بودجه شهرداری

54
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
6. وضعیت مالکیت زمین ها، ارزش زمین و اجاره بها و….
7. در صورتیکه شهر یا منطقه آن در محیط کشاورزی باشد، بررسی مسایل اقتصاد کشاورزی ضروری است

55
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مشاغل تجاری
برای واحدهای خدماتی شهر، خرده فروشی ها، عمده فروشی ها، دفاتر خصوصی و … باید به صورت نمونه ای اقدام به جمع آوری پرسشنامه کرد.

56
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
درآمد و هزینه های خانوار
از طریق تنظیم پرسشنامه اجتماعی – اقتصادی (خانوار) اقدام به جمع آوری داده های درآمد ها و هزینه های خانوارها می نماییم.
همچنین از طریق آمار موجود در مرکز آمار ایران و بانک مرکزی

57
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
قیمت زمین و ارزش سرقفلی
برای تعیین قیمت زمین به صورت های زیر انجام می شود :
استفاده از پرسشنامه
مراجعه به بنگاه های مسکن و مردم
برداشت از نقاط مختلف شهر و نمایش آن به صورت خطوط منحنی میزان

58
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
اراضی بر
اراضی واقع در بر خیابان ها و معابر ، که معمولا گران تر از اراضی اطراف خود هستند.
ارضی داخل
اراضی که در بر خیابان ها و معابر قرار نگرفته اند و قیمت آنها یکدست تر است.

59
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مالکیت زمین
ملاکیت زمین د ارتباط با آینده شهر مهم است.
نوع مالکیت زمین به نسبت سطح درآمد خانوارهای آینده، سرمایه گذاری در مسکنه میزان بودجه مورد نیاز برای عمران و توسعه شهر در آینده مهم می باشد

60
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعه وضعیت مالکیت زمین شهر در گروه های مختلف انجام می شود :
موقعیت اراضی شخصی
موقعیت اراضی دولتی
موقعیت اراضی وقفی
موقعیت سایر اراضی
تهیه نقشه مطالعات وضعیت اراضی در گروه های فوق

61
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تعیین نقش اقتصادی شهر
روش های مختلف تعیین نقش اقتصادی شهر
1. تعیین ارزش افزوده ها ( رابطه کلیه هزینه ها و درآمدها و سرمایه گذاری ها در مقطع زمانی معین)
2. استفاده از روش بوژوگارنیه و ژرژشابو ( بویژه برای شهرهای کمتر از 2500نفر) درصد اشتغال در بخش های مختلف اقتصادی و تعیین وضعیت اقتصادی شهر در مثلث فرضی(صفحه 51 کتاب)

62
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
3. تهیه پرسشنامه برای آگاهی از فعالیت های مختلف اقتصادی شهر در برآورد بودجه عمرانی طرح های توسعه شهر

63
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعات کالبدی
مطالعات کالبدی در سه مرحله انجام می شود:
نحوه استفاده از اراضی
مطالعه مسکن
معماری شهری

64
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نحوه استفاده از اراضی
– مطالعه کاربری زمین یا کاربرد زمین Land use بدست آوردن اطلاعات اساسی از ویژگی های زمین و فعالیت های مختلفی که در شهر وجود دارد است .
– نقشه کاربری زمین اطلاعات لازم را در مورد پراکندگی انواع فعالیت های شهری و سطوح کاربری در اختیار ما قرار می دهد.

65
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعه کاربری زمین شامل مراحل زیر است :
تهیه نقشه کاربری زمین و مساحت آن
مطالعات و تهیه نقشه های توجیهی کاربری زمین
تهیه نقشه کاربری زمین
نقشه پایه با مقیاس 20000
تقسیم شهر به مناطق همگن
جمع آوری اطلاعات از مناطق

66
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر

7. روش جمع آوری اطلاعات دور زدن بلوک ها ( نواحی داخل مناطق همگن)در جهت عقربه های ساعت است.
8. تهیه جدول کاربری اراضی در گروه های طبقه بندی شده
9. نمایش داده های با رنگ های مختلف در روی نقشه

67
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نقشه های توجیهی کاربری اراضی
برای مشخص کردن نحوه پراکندگی کاربری ها تهیه نقشه توجیهی ضروری است.
این نقشه ها به قرار زیرند :
نقشه پستی و بلندی شهر و جهات شیب
نقشه طبقات ساختمان ها
نقشه کیفیت ابنیه( تخریبی، مرمتی، قابل قبول)
نقشه زمانی(عمر) ساختمان ها
نقشه کیفیت کاربرد مصالح ساختمانی
و….

68
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعه مسکن
به منظور شناخت جمعیت باید از طریق پرسشنامه اقدام به جمع آوری اطلاعات در مورد مسکن نمود.
برای مطالعه مسکن
بررسی ویژگی های آماری مسکن در شهر
میزان اجاره نشینی
تعداد خانوارهای ساکن در واحد مسکونی
تعداد نفرات
تعداد اتاق
و…..

69
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعه معماری و بافت شهر
بافت یعنی بهم تنیده شدن و نحوه استقرار ساختمانها و ترکیب آنها با یکدیگر و در ارتباط با شبکه راه ها و بر اساس شرایط محیطی محل
در این مطالعه بررسی های زیر ضروری است:
کیفیت طراحی شبکه راه ها ، معابر و ساختمانها
شناخت نقش عوامل مختلف در شکل گیری بافت شهری

70
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
در بررسی بافت های شهری مطالعات زیر ضروری است:
بافت شهر و ویژگی های معماری آن
بافت مناطق قدیمی شهر
باقت مناطق حاشیه ای
محله ها ومراکز آنها
نقش عوامل مختلف در معماری و بافت شهر

71
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
6. تاثیر متقابل معماری قدیم و جدید با عوامل طبیعی، اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی و…
7. ارائه عکس ها و تصاویر بافت های قدیم و جدید و حاشیه ای

72
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
بررسی تاسیسات و تجهیزات شهری
تاسیسات شهری شامل : امکاناتی مانند آب ، برق ، تلفن ، سیستم فاضل آب و….
تجهیزات شهری شامل : طیف گسترده ای از خدمات عمومی شهری ( آموزشی ، بهداشتی ، و…)

73
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعات شبکه ارتباطی
با مشخص شدن شرایط شهر می توان به این نتیجه رسید که فضاهای موجود و ساختمانی که نتیجه ای از خصوصیات طبیعی ، اجتماعی و…. هستند، برای ارتباط با هم نیازمند را و شبکه ارتباطی هستند.

74
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعه شبکه راه ها دارای موارد زیر است:
معرفی موقعیت ارتباطی شهر در سطح منطقه
مطالعه دروازه ای( میزان تردد وسائط نقلیه در ساعات پر تراکم)
بررسی پایانه های شهر
وضع کالبدی معابر داخل شهر( آسفالت ، خاکی و ….)
حجم رفت و آمد در معابر
و…..

75
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تجزیه و تحلیل و الگوی آینده حوزه نفوذ
تعیین نقش آینده حوزه نفوذ
نقشه کلی کاربری زمین در حوزه نفوذ
احتمالات رشد و پیش بینی جمعیت حوزه نفوذ
الگوی تسهیلات عمومی و زیر بنایی
رفع کمبودها و نیازمندی های موجود
تجزیه و تحلیل شهر مورد مطالعه
محدودیت ها و موانع رشد وتوسعه
امکانات رشد وتوسعه
سنجش امکانات اجتماعی واقتصادی شهر
بافت موجود قابل نگهداری
فصل سوم

76
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تجزیه و تحلیل و الگوی آینده حوزه نفوذ
شناخت کمبودهای موجود و نیاز آینده
به منظور پاسخ گویی به کمبودها و تدوین برنامه ، باید به شرایط محیط حوزه نفوذ توجه کرد. این کار در دو مرحله انجام می شود:
تعیین نقش آینده حوزه نفوذ با استفاده از امکانات محیطی
رفع کمبودها و نواقص موجود

77
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تعیین نقش آینده حوزه نفوذ
داده ها و قابلیت های موجود در چارچوب اهداف توسعه منطقه ای و کشوری ، می تواندجایگاه و نقش اقتصادی آینده حوزه نفوذ را تعیین نماید
ارزش های اقتصادی موجود، توان ها و قابلیت های آن و استفاده از توان های محیطی و انسانی کمک ارزنده ای برای رسیدن به اهداف توسعه می نمایند.

78
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
عوامل موثر برای تعیین نقش اقتصادی آینده حوزه نفوذ:
درصد اشتغال
جایگاه حوزه نفوذ در برنامه های اقتصادی و اجتماعی کشور
درآمد خالص و ناخالص
ارزش افزودهها در بخش های مختلف اقتصادی موجود
توان های محیطی
تعداد جمعیت و پیش بینی آینده
موقعیت حوزه نفوذ در شبکه ارتباطی
برنامه های اجرا شده، در دست اجرا و آینده دولت در سطح حوزه نفوذ
عوامل بازدارنده رشد و توسعه اقتصادی آینده

79
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نقشه کلی کاربری زمین در حوزه نفوذ
با تهیه نقشه کاربری حوزه نفوذ می توان الگوی مکانیابی فعالیت های آینده حوزه نفوذ را تعیین نمود.

80
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
احتمالات رشد و پیش بینی جمعیت حوزه نفوذ
تعیین حدود جمعیت آینده شهر بستگی به امکانات و استعدادهای حوزه نفوذ و طرح های آینده آن دارد
استقرار جمعیت در حوزه نفوذ در ارتباط با نقاط شهری و روستایی حوزه نفوذ می باشد.

81
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
الگوی تسهیلات عمومی و زیر بنایی
برای رفع نیازمندی های عمومی و زیربنایی جمعیت و تاسیسات مورد نیاز آینده موارد زیر ضروری :
ارائه الگوی سلسله مراتب نیازمندیها.
تعیین سلسله مراتب نقش اقتصادی
تعیین مراکز جمعیتی درجه 1،2،3 و..

82
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
رفع کمبودها و نیازمندی های موجود
بر مبنای الگوی ارائه شده که کلیه نقاط ضعف یا شدت آن مورد بررسی قرار گرفته و تجزیه و تحلیل شده است، می توان مراکز جمعیتی موجود در حوزه نفوذ را مورد بررسی قرار داد و کمبودهای احتمالی آنها را مشخص نموده برنامه زمان بندی رفع آنها را تهیه کرد.

83
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مطالعاتی که باید برای طرح حوزه نفوذ و شراط آْینده آن ارائه شود شامل موارد زیر است:
شهر مورد مطالعه یکی از نقاط حوزه نفوذ است که لازم
است نقش آینده آن با توجه به امکانات محیطی تعیین شود
با شناخت امکانات محیطی نقش پیشنهادی می تواند موجب توسعه شهر شود.
برخی ازکمبودهای موجود شهر برطرف خواهد شد.
به شهر و حوزه نفوذ به صورت یک ناحیه شهری بزرگ نگریسته شده و برنامه توسعه آن در رابطه با حوزه نفوذ آن می باشد

84
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تجزیه و تحلیل شهر مورد مطالعه
قبل از ارائه طرح پیشنهادی برای شهر، باید در مبحث تجزیه وتحلیل به برسی و شناخت امکانات و محدودیت ها ی توسعه شهر پرداخت وشرایط اجتماعی واقتصادی نقش اقتصادی پیش بینی جمعیت ومعیار های مورد استفاده را تجزیه وتحلیل کرد. انواع راه حل های را که می تواند برای شهر به عنوان الگوی توسعه مورد استفاده قرار گیرد برسی کرد سطح احتیاجات آینده وسطوح مختلف مورد نیاز را به نسبت جمعیت آینده شهر تعیین کرد و اهداف آنرا مورد برسی قرار داد.

85
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
محدودیت ها و موانع رشد وتوسعه
منظور از محدودیت های توسعه عبارت است از :
آنگونه عناصر یا عواملی است که در جهت رشد وتوسعه می تواند مانعی را به وجود آورد:
محدودیت های رشد کالبی مانند حریم راهها رود خانه ها چاهها
محدودیت های توسعه اجتماعی اقتصادی مانند محدودیت های بودجه های عمرانی شهر

86
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
امکانات رشد وتوسعه
عواملی نیز به عنوان امکانات رشد وتوسعه وجود دارند. امکانات نیز بر حسب کالبدی یا اجتماعی واقتصادی به دو دسته تقسیم می شود
امکانات کالبدی یعنی آنگونه عواملی که برای رشد کالبدی وتوسعه شهری و طراحی ورفع نیاز های شهری در سطح شهر واراضی اطراف آن وجود دارد .
امکانات اقتصادی – اجتماعی

87
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
در ارتباط با امکانات رشد و توسعه اقتصادی واجتماعی نیز می باید مطالعات عمیقی صورت گیرد
توان های اجتماعی مردم
نقش مشارکت های مردمی
استفاده از نیروهای خود جوش مردمی
توان های اقتصادی مردم
امکانات سرمایه گذاری بخش عمومی و خصوصی استفاده از امکانات بالقوه ای هستند که می توانند بالفعل درآیند و زمینه را در جهت تعالی آماده نماید

88
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سنجش امکانات اجتماعی واقتصادی شهر
از جمله امکاناتی که شهر اینده باید در ارتباط با انها مورد سنجش قرار گیرد موارد زیر است
منابع اب (اعم از زیر زمینی یا سطحی ) وقابلیت های آن برای شرب صنعت کشاورزی
منابع زیر زمینی
منابع اقتصادی بخش عمومی وخصوصی و سازمان های عمرانی شهر و امکانات سرمایه گذاری

89
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
4. امکانات وتوان های طبیعی محیط خاک مرتع اقلیم کوه
5. امکانات اجتماعی فرهنگی و مردم همراه با گروه ها و سازمان های مختلف اجتماعی
6. زیر بنای کالبدی شهر وتاسیسات موجود
7. منابع انسانی : سواد تخصص مشاغل تعداغد ساختار
و…

90
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نتیجه گیری از بحث امکانات ومحدودیت های توسعه شهری
در مجموع مطالعه امکانات و محدودیت های رشد و توسعه شهر باید به دو نتیجه برسد
الف) نقشه ای که امکانات و محدودیت های توسعه کالبدی را نشان می دهد وهمگونه قابلیت ها و امکانات را باید در ان مشخص کرده و در نقشه نشان داد .

91
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مهمترین عواملی که باید در نقشه امکانات ومحدویتها باید نشان داده شوند به قرار زیر است
بافت موجود قابل نگهداری
ساختمان ها وبافت های به ارزش تاریخی و محدوده رانها
ساختمانهای تخریبی و غیر قابل نگهداری
شبکه راه هایی که به عنوان لبه محسوب می شوندو بافت شهری را به دو قسمت تقسیم می کنند، مانند بزرگراه ها، خطوط آهن، راه های آبی رودخانه ای.

92
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
5. پایانه های شهری
6. باغات و فضاهای سبز
7. جنگل ها
و…..
ب) باید این نقشه باگزارش مدونی همراه باشد که در آن امکانات استفاده از زمین و حدود و مساحت آن در محدوده قانونی شهر مشخص شده باشد.

93
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تعیین اهداف
پیش بینی های آینده در جهت نیل به اهداف
پیش بینی های دیگر
پیش بینی های اقتصادی و اشتغال
ضابطه ها و معیارها
عوامل موثر در تعیین سرانه ها
انتخاب سرانه
سرانه مسکونی
سرانه های غیرمسکونی
نکات مهم درتعیین سرانه ها
سلسله مراتب تنظیم سرانه ها
بررسی کمبودها یا مازاد زمین در وضع موجود
فصل چهارم

94
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تعیین اهداف
یکی از اقدامات شهرسازی تعیین اهداف توسعه و رشد اجتماعی و اقتصادی است .
طراحی کالبدی شهر در روند این رشد و توسعه قرار دارد و انعکاس جنبه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی ، معیشتی ، طبیعی و محیطی بر چهره و سیما و کالبد و روحیه شهر می باشد.
یکی از وظایف شهرسازی و برنامه ریزی شهری، در راستای نیل به اهداف، استفاده از امکانات موجود و –

95
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
پیش بینی مناسب در ارتباط با واقعیت های محیط و ارزشیابی آثار و پیامدهای مطلوب برنامه ریزی برای آینده است.
از مهمترین اهداف توجه به ارزش هاست

96
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
شهرسازی دارای دو گرایش علمی است :
طرح ریزی شهری
برنامه ریزی شهری
نقطه مشترک این دو گرایش که مکمل و متمم یکدیگرند، وجوه شهری و محیط متنوع آن است.
برای تحقق اهداف باید چهارچوب و مشخصات طرح آینده شهر مشخص شود.
برای تعیین اهداف امکانات و استعدادهای محیط و نیز ، تنگناها و محدودیت های آن باید مشخص گردد.

97
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نکات مورد توجه در برنامه ریزی ده ساله آینده شهر:
تعداد جمعیت در پایان دوره طرح
مشخصات و خصوصیات جمعیت آینده هدف از طرح توسعه آینده و نقش اق – اج شهر
الگوی توسعه کالبدی شهر
سطح نیاز به مسکن
الگوی توسعه اج- اق آیندهارتباط شهر با حوزه نفوذخود ، منطقه و کشور

98
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
پیش بینی های آینده در جهت نیل به اهداف
پیش بینی صحیح یکی از اقدامات ضروری در برنامه ریزی آینده است. و باید بر اساس واقعیت ها باشد.

99
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
پیش بینی جمعیت شهر
پیش بینی جمعیت باید بر اساس اهداف طرح باشد.
فنون مختلفی برای پیش بینی جمعیت لازم است.
اشتغال و نقش اقتصادی آینده شهر در پیش بینی جمعیت آینده شهر تاثیر دارند.
پیش بینی جمعیت پنج ساله و ده ساله یا بر حسب دو مقطع سه ساله و چهار ساله می باشد.

100
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مقاطع زمانی پیش بینی جمعیت به منظور سلسله مراتبی کردن اجرای برنامه ها است.
پیش بینی جمعیت به منظور تعیین سطح نیاز به خدمات مختلف در دوره های زمانی مشخص می باشد.

101
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
پیش بینی های اقتصادی و اشتغال
برخی اوقات پیش بینی اشتغال قبل از پیش بینی جمعیت صورت می گیرد.
بر مبنای اهداف اج – اق و نقش آینده شهر ، بر اساس روشهای اقتصادی خاص پیش بینی اشتغال انجام می شود

102
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
پیش بینی اقتصادی بر اساس عوامل مختلفی صورت می گیرد:
پول
دستمزدها
منافع و مالیاتها
دفاتر و شرکتها
دولت
خانوارها
نهادهای اج – اق

103
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مواردی که در عرضه برنامه ریزی شهری برای شهر آینده باید مورد توجه باشد به قرار زیر است:
احتمال تقاضا برای در مورد توسعه زمینی
تقاضا برای حرکت کالا و مواد خام
محلی که زمین می تواند توسعه یابد
تقاضا برای کار در بخش های مختلف اقتصادی
مهاجرت پذیری و مهاجرت فرستی تحت عوامل اقتصادی
رابطه نیروی اقتصادی با عرصه مسکن و تاسیسات عمومی و اجتماعی

104
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
پیش بینی های دیگر
پیش بینی تعداد مورد نیاز مسکن بر اسا تعداد و بعد خانوار
پیش بینی تعداد دانش آموزان در مقاطع مختلف
پیش بینی میزان نیاز به زمین در طرح آینده
پیش بینی ظرفیت و میزان تاسیسات زیربنایی
پیش بینی بودجه ها و هزینه های عمرانی طرح
پیش بینی قابلیت انعطاف در طرح پیشنهادی

105
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
7. پیش بینی دانش دانش فنی و پیشرفت آن در یخش های اقتصادی
8. پیش بینی حوادث غیر مترقبه
9. پیش بینی خصوصیات فرهنگی و اجتماعی ناشی از نقش اجتماعی محلات
10. پیش بینی های زیست محیطی برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست

106
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ضابطه ها و معیارها
تعیین ضابطه و معیار برای محتوای برنامه ها دارای اهمیت است.
چارچوب برنامه ریزی آینده بیشتر در قالب ضابطه ها و معیارها تعیین می شود.
اهداف مورد نظر شرایط ضوابط و معیارها را تعیین می کند.
برای تعیین ضابطه ها و معیارها به تدوین سرانه ها و تراکم های شعری نیازمندیم

107
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
عوامل موثر در تعیین سرانه ها
سرانه های کاربری ها برحسب عرف و عادات مردم محل
میزان زمین قابل استفاده در آینده شهر
قیمت زمین
مالکیت زمین
سطح درآمد خانوارها
بعد خانوار و تعداد جمعیت آینده

108
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
7. عوامل طبیعی
8. عوامل اقلیمی
9. خصوصیات محله بندی آینده
10. بودجه های عمرانی شهر
11. نظام حمل ونقل آینده
12. نوع طراحی تاسیسات زیربنایی
و….

109
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
انتخاب سرانه
برای دستیابی به ضابطه ها و معیارهای سرانه مورد نظر انتخاب می شود .
سرانه مسکونی بسیار حائز اهمیت است.

110
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سرانه مسکونی
برای تعیین سرانه مسکونی باید شرایط اقلیمی و اجتماعی شهر مورد نظر و دیگر عوامل که قبلا توضیح داده شد ، مورد توجه قرار داد.
ابعاد و اندازه خانوار نیز حد نیاز به فضای زیستی را تعیین می کند.

111
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
عوامل موثر برای تعیین سرانه مسکونی :
نیازها و احتیاجات یک خانوار به سطح متوسط زیر بنا
فعالیت های معیشتی در خانوار( برخی صنایع دستی)
سنت های استفاده از واحدهای مسکونی اندازه خانوار
حد متوسط تراکم جمعیت
مبنا قراردادن بعد متوسط جمعیت در وضع موجود
اختصاص سرانه فضای باز ازمجموع سرانه زیربنا
سلسله مراتب پخش تاسیسات به نسبت انواع

112
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سرانه های غیرمسکونی
خانواده کوچک ترین اجتماع شهری است.
استقرار چند خانواده در کنار هم کوچه و از مجموع کوچه ها محله شکل می گیرد.
مجموع چند محله ناحیه شهری، و چند ناحیه شهری منطقه شهری را بوجود می آورد.
شهرها نیز متشکل از چند منطقه شهری هستند.
هر محله، ناحیه و منطقه شهری دارای مرکزی است که نیازمندی های شهری را برآورده می سازد

113
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
توزیع مناسب تاسیسات شهری در محلات و نواحی ومناطق شهری موجب تعادل و توازن فعالیت ها و زندگی بهتر مردم شهر می شود.
کارکرد مراکز شهری، سرانه کاربری ها و تعداد جمعیت محلات و نواحی شهر در توزیع تاسیسات شهری اهمیت دارد.
معمولا 45 تا 55 درصد اراضی به کاربری مسکونی ،20 تا 35 درصد برای راه ها و 15 تا 20 درصد برای تاسیسات شهری اختصاص می دهند.

114
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نکات مهم درتعیین سرانه ها
در تعیین سرانه ها فقط آینده و جمعیت شهر مورد توجه نباشد. بلکه کارایی شهر با استمرار توسعه کالبدی و افزایش جمعیت مد نظر قرار گیرد.
آینده نگری لازم نسبت به زمان بعد از دوره اجرای طرح اهمیت دارد .

115
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سلسله مراتب تنظیم سرانه ها
در طرح و برنامه ریزی سرانه ها باید به سلسله مراتب مسکونی شهر توجه کرد
ابتدا نیازهای یک منطقه (سرانه و مساحت) و سپس نواحی و در آخر محلات شهری در نظر گرفته شود.

116
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
بررسی کمبودها یا مازاد زمین در وضع موجود
بعد از مشخص شدن معیارها و سرانه ها بخصوص سرانه های غیرمسکونی می توان به نسبت جمعیت موجود و سرانه های پیشنهادی به محاسبه کمبودها و یا مازاد زمین در وضع موجود پرداخت
میزان کمبودها و مازاد زمین را در جدولی تنظیم نمود

117
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
فایده تنظیم جدول مورد نظر موارد زیر است:
سطح نیاز به رغفع کمبودهای انواع تاسیسات شهری
تعیین میزان قابلیت های توسعه در درون بافت ها
اشباع بودن فضا به نسبت سطوح مورد نیاز آینده.

118
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
راه های ممکن برای اقدام
مشارکت های اجتماعی
طرح پیشنهادی از دیدگاه
برنامه ریزی
سلسله مراتب راهها
نحوه پراکندگی جمعیت
جایگاه انواع تاسیسات شهری
هماهنگی با دیگر تخصص ها
طرح یشنهادی از دید گاه
طراحی کالبدی
مراحل طراحی
نکات مهم در طراحی شهری
تداوم در حفظ بافت های تاریخی
نتیجه گیری از طرح پیشنهادی
و برنامه پیشنهادی
فصل پنجم

119
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
راه های ممکن برای اقدام
برای برآوردن اهداف راه های مختلف وجود دارد.
بهترین راه طرح کالبدی نیست بلکه راه های اجتماعی و اقتصادی که در شرایط مختلف باید متفاوت باشد امکان پذیر است.
بعد از انتخاب اهداف که با شناخت محیط و توان های آن در ابعاد مختلف صورت می گیرد
در تدوین راه حل ها باید به نکات زیر توجه نمود :

120
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
وضعیت بودجه و امکانات اقتصادی شهر
ابزارها و وسایل برنامه ریزی و طراحی
تعیین سطح تخصص جمعیت
منافع گروه های سودمند از طرح
تعیین حد برآورده شدن خواسته های عموم مردم از طرح
حفظ محیط زیست
کیفیت اراضی حوزه پیرامونی
ارگان ها و سازمان های ناظر بر طرح

121
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
9. مشارکت های اجتماعی
10. چگونگی تاتیرات متقابل شهر و منطقه پیرامونی
11. ارزیابی راههای ممکن و انتخاب
بعد از پیشنهاد و ارائه انواع راه حل ها باید آنها را نسبت به اهداف طرح اقتصاد آینده و دیگر نقطه نظراتی که مطرح شد مورد سنجش قرار داد
طرح باید بر مبنای اصول ومعیار های مختلف صورت گیرد .باید به نقطه ای رسید که بر مبنای تعیین اولویت های شهرکدام گزینه می تواند بهتر مطلوب تر اقتصادی تر و قابل اجرا تر باشد

122
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
طرح پیشنهادی بعد از انتخاب بهترین طرحی که میتواند در ابعاد مختلف و بر اساس اهداف در نظر گرفته شده برای اینده شهر مورد برنامه ریزی قرار گیرد باید به توضیح در ارتباط با جزئیات واصول محتوایی طرح پیشنهادی باید موضوع از دودیدگاه برنامه ریزی و طراحی مورد برسی قرار گیرد

123
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
طرح پیشنهادی از دیدگاه برنامه ریزی
به استنادی که در مرحله تجزیه وتحلیل مورد توجه قرار گرفت و در آن خلاصه پیش بینی نقش اقتصادی شهر تعداد جمعیت وخانوار ومعیار های کار بری زمین بررسی شد،
طرح آینده باید پاسخ گوی مسائلی باشد که برنامه ریزی به منظور ان صورت گرفنه است و در ان موارد زیر به وضوح دیده می شود

124
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
محله بندی ها ناحیه بندی ها و منطقه بندی های شهری
یکی از راههای پخش خدمات عمومی شهری وانسجام لازم در زمینه های مختلف طراحی شهری توجه به تقسیم بندی حدودی شهر در قالب فضا های مختلف شهری است .

125
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تقسیم بندی شهر باید دارای سلسله مراتب زیر باشد
شهر متشکل از چند منطقه شهری باشد
جایگاه حدودی مرکز شهر و مرامز منطقه ای کمک کننده به مرکز شهر مشخص باشد
در هر منطقه شهری سلسله مراتب ناحیه شهری و تعداد آنها و حدود مراکز ناحیه ای تعیین باشد

126
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سلسله مراتب راهها
سلسله مراتب راهها تابعی از درجه بندی انواع فضاهای شهری نوع تراکم جمعیت و خانوا در آنها و میزان رفت وامد به مراکز مختلف شهری به نسبت انواع فضاهای شهری است
به طور اصولی راهها باید ارتباط مناسبی را بین فضا های شهری به وجود اورد و اهداف طراحی را به نسبت شرایط مختلف شهر تحت پوشش قرار دهند

127
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نحوه پراکندگی جمعیت
با مشخص نمودن حدود فضاهای شهری مسما باید تعداد جمعیت و خانوار ساکن در انها به میزان خصوصیات مخطلف وظرفیت های فضا مورد توجه قرار گیرد . این مورد در حالتی رفت و برگشتی قرار دارد

128
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
جایگاه انواع تاسیسات شهری
بعد از مشخص شدن محل استقرار جمعیت و خانوار وقطعات مسکونی بر اساس نوع تراکم ها و سرانه های یشنهادی و ضوابط ساختمانی و همچنین سلسله مراتب محله بندی هاو ناحیه بندی ها و شبکه راههای شهری باید به جایگزینی انواع تاسیسات شهری و…پرداخت .

129
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
هماهنگی با دیگر تخصص ها
مهمترین این تخصص ها به شرح زیر است
متخصص اب در طراحی شبکه اب
متخصص برق طراحی شبکه برق
متخصص زیست محیطی در مکان یابی فعالیت های سالم

130
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
طرح پشنهادی از دید گاه طراحی کالبدی
طراحی شهری مستلزم شناخت دقیق مسائل شهر در زمینه های مختلف می باشد که می توان ان را مظهری از ارزش های مادی ومعقول که در قالب پدیده های کالبدی ظاهر می شوند دانست

131
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مراحل طراحی
بنا بر انچه امده طراحی شهری مستلزم شناخت دقیق و کامل مسائل شهراست تا بر اساس ان به ارائه راه حل های مناسب برای شهر پرداخت .

132
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
در چهار چوب طراحی شهر باید به تعیین عوامل زیر پرداخت
سیاست های طراحی شهری
ساخت پیشنهادی شهر و نوع بافتهای مورد نظر ساخت و شالوده محلات و طراحی انها
ساخت و طراحی شبکه راه های شهری
طراحی کاربری ها و…

133
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نکات مهم در طراحی شهری
طراحی شهری به عنوان یک تخصص علمی و هنری از دامنه های بسیار وسیع تر از آنچه در نوشتار به آن پرداخته شده بر خوردار است
در این قسمت به دلیل پیوستگی ویگانگی طراحی با برنامه ریزی شهری به بیان بعضی اصول مقدماتی ان پرداخته میشود

134
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
تداوم در حفظ بافت های تاریخی
ساختمان های شهر و یا محلات شهر در طرح پیشنهادی باید مورد توجه قرار گیرند .
نقش طراحی شهری استفاده از نکات مثبت طراحی کالبدی موجود شهر و انسجام بخشی به ان است

135
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
نتیجه گیری از طرح پیشنهادی و برنامه پیشنهادی
در طرح پیشنهادی باید نکات زیر به وضوح روشن باشد:
جهات توسعه آینده شهر بر مبنای استعداد های زمین عوامل اقتصادی وسیمای شهریو امکانات و محدودیت های توسعه
شخصیت معماری شهر به نسبت خصوصیات محیطی آن
تعیین کاربری ها ی زمین ودر سطح شهر آینده باتوجه به معیار های پیشنهادی و. . .

136
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ویژگی ها
ضوابط جنبی
عوامل اقلیمی
طبیعت شهر
محیط زیست
عوامل اجتماعی و فرهنگی
عوامل اقتصادی
شبکه های ارتباطی
مهمترین نقشه های تجزیه و تحلیل پیشنهادی
فصل ششم

137
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ویژگی ها
مهمترین ویژگی های یک طرح موفق :
ارتباط شهر با محیط شهر و حوزه نفوذ مشارکت مردم
پیش بینی نحوه مشارکت مردم
هماهنگی طرح با سیاست های شهر سازی کشور
قابلیت انعطاف شهر
ارتباط طرح با مطالعات اق، اج ، طبیعی، تاریخی
در نظر داشتن فرایند مشخص و علمی در تهیه طرح

138
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
7. واقعیت گرایی در تعیین اهداف و کارایی انها
8. پیش بینی های صحیح برای تحقق اجرای طرح
9. رعایت اعتدال در برنامه ریزی کاربری زمین
10. حفظ تعادل وتوازن در محیط زیست
11. حفاظت آثار و بافت های با ارزش تایخی و فرهنگی
12. یکپارچگی شهر و عدم تمایز بین بافت های قدیم وجدید
13. مکان یابی صحیح ومناسب کاربری ها

139
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
طرح شبکه دسترسی مناسب
زمینه مناسب برای طرح تاسیسات زیر بنایی
طراحی کالبدی مطلوب با توجه به زیبایی شناسی شهری
ایجاد روابط سالم و مطلوب اجتماعی در شهر

140
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ضوابط جنبی
در ارتباط با حفظ محیط زیست و طبیعت شهرها یکی از اصول به حفظ حفظ اراضی کشاورزی باغات و فضاهای سبز مربوط است.
شهرها معمولا در نقاطی ایجاد شده اند که امکان بهره وری از خاک و آب در آنها فراهم باشد.
حفظ اراضی کشاورزی و جلوگیری از گسترش شهری بر روی اراضی کشاورزی بسیار مهم است

141
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ممانعت از گسترش شهر بر روی خطوط گسل
گسترش شهر با رعایت اصول محیط زیست و جلوگیری از آلودگی های محیطی
نحوه گسترش شهر بدون آسیب رساندن به نواحی جنگلی ، مراتع، و جاذبه های توریستی پیرامون.

142
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
عوامل اقلیمی
عوامل اقلیمی می تواند بر روی ویژگی های شهر اثرات مطلوب و نامطلوب گذارد .
مهمتری عوامل اقلیمی موثر بر روی شهر:
درجه حرارت
ریزش های جوی
رطوبت

143
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
4. باد
5. تابش خورشید
6. فشار هوا

144
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
طبیعت شهر
عوامل طبیعی به انحا گوناگون با توسعه های شهری و بر مکان گزینی تاسیسات مختلف شهری موثر اند .
مهمترین عوامل طبیعی تاثیر گذار بر شهر عبارتند از :
پستی و بلندی
آبهای سطحی
آبهای زیرزمینی
زلزله
ایستایی خاک

145
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
محیط زیست
باید از انهدام جنگل ها ، مراتع ، اراضی کشاورزی، و باغداری جلوگیری شود.
منابع آب نباید بوسیله فاضل آبهای شهری آلوده شود
از بروز عواملی که به اختلال در حیات حیوانات و گیاهان می انجامد جلوگیری تنود
ارتباط اکولوژیکی بین عناصر تشکیل دهنده محیط حفظ شود.

146
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
عوامل اجتماعی و فرهنگی
شهرها باید در ارتباط با خصوصیات فرهنگی خود شکل گیرد.
احداث ساختمان ها مطابق با سلیقه ها و علایق و روال زندگی جمعیت باشد.
محلات کمسکونی نباید در مسیر راه های اصلی برون محله ای قرار داشته باشند
مسیرهای مرتفع و پل های شهری نباید بر ساختمان ها ، خاصه ساختمان های مسکونبی مشرف باشند .
و …..

147
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
عوامل اقتصادی
تعیین سطوح مناسب زیزربنا که از نظر اقتصادی قابل توجیه باشد.
ایجاد فضاهای مسکونی با درجه مطلوبیت اجتماعی و اقتصادی
جایگزینی نیازمندی های شهری و توجیه اقتصادی مناسب .

148
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
شبکه های ارتباطی
شبکه راه ها باید به صورت سلسله مراتبی با یکدیگر پیوند یابند
عرض راه ها به نسبت اقلیم، اقتصاد و فرهنگ پاسخ گو باشند.
عرض راه ها در ارتباط با تفکیمک سالم شبکه عابر پیاده و سواه باشند.
توقفگاه های مناسب برای اتوبوس و …… در مراکز و مناطق مسکونی پیش بینی گردد.

149
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مهمترین نقشه های تجزیه و تحلیل پیشنهادی
معمولا برای توجیه برنامه ها و مفاهیمی که در تجزیه و تحلیل و ارائه طرح پیشنهادی مورد توجه است، نقشه های مختلف و متعددی ارائه می شود.

150
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
مهمترین نقشه ها به قرار زیرمی باشد :
نقشه امکانات و محدودیت توسعه
نقشه گزینه های مختلف توسعه
نقشه محله بندی ها و ناحیه بندی های طرح پیشنهادی
نقشه رتبه بندی راه ها ی طرح پیشنهادی

151
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
موانع طبیعی
موانع مصنوعی
فصل هفتم

152
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
موانع طبیعی
مهمترین موانع طبیعی به قرار زیر است :
کوه و تپه
ارتفاع زیاد
اراضی پست
جنس خاک و مقاومت آن
رودخانه ها
دریا ها و دریاچه ها

153
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
7. مانداب ها و باتلاق ها
8. جنگل و پوشش گیاهی
9. باد
10. زلزله

154
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
موانع مصنوعی
موانع مصنوع ی خود به موانع مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند
عوال مصنوعی مستقیم:
راه آهن
راه های اصلی درون شهری
بزرگراه ها
جاده های منتهی به شهر

155
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
5. فرودگاه
6. مجموعه های بزرگ تاسیسات شهری
7. مراکز وسیع صنعتی تولید انبوه
8. ساختمان های اداری و مراکز اصلی بانک
9. انبارها
10. اراضی وقفی
11. باغ و مزرعه
12. گورستان ها

156
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
13. بافت ها و ساختمان های تاریخی و مذهبی
14. تاسیسات نظامی
15. حریم تاسیسات زیربنایی
16. موانع مصنوعی غیر مستقیم
17. بیمارستان
18. کشتارگاه
19. مراکز دفع زباله
20. کارخانه ها و کارگاه ها

157
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
21. تاسیسات آلوده کننده صدا
22. تاسیسات تولید کننده بو و گرد و غبار

158
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ضوابط برنامه ریزی در ایران با توجه به شرایط محیط
سابقه برنامه ریزی منطقه ای در ایران
برنامه های عمرانی کشور بعد از انقلاب
فصل هشتم

159
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
ضوابط برنامه ریزی در ایران با توجه به شرایط محیط
ایران کشوری با انواع عوامل اقلیمی گوناگون و منابع طبیعی متفاوت است .
شرایط طبیعی و اقلیمی کشور به نحوی است که مردم نیز بر حسب شرایط متنوع محیط ، نوع معیشت و اقتصاد خود را بر اساس آن قرار داده اند.
هر برنامه عمرانی باید زمیته خود را بر مبنای چنین ساختاری قرار دهد. تا با موفقیت اجرا شود.

160
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
سابقه برنامه ریزی منطقه ای در ایران
اقدامات اساسی راکه از دوران صدارت امیرکبیر در ایران انجام گرفت می توان به نوعی از اولین برنامه ریزی ها در جهت بهبود شرایط منطقه ای در ایران دانست.
در ارتباط با برنامه ریزی به صورت امروزی،برای اولین بار شورایی به نام شورای اقتصاد در فروردین 1316 تشکیل شد.
بر اساس آن کمیسیونی دائمی شروع به کار کرد و در زمینه اصلاح کشاورزی مطالعاتی را انجام داد.

161
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
در سال 1323 شورای عالی اقتصاد تاسیس شد . وظیفه آن تثبیت ارزش پول، تعدیل نشر اسکناس و …..
1325 دو اقدام صورت گرفت:
بهبود وضع کارخانجات دولتی
2. تنظیم برنامه توسعه اقتصادی

162
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
محتوی برنامه های عمرانی کشور تا انقلاب
برنامه های عمرانی اول 34-1327
به دلیل شرایط اقتصادی ناشی از جنگ جهانی دوم موفق به جذب اعتبار نشد.
برنامه عمرانی دوم 41-1334
بعد از کودتای 28 مرداد و اخذ مجوز صدور نفت و انعقاد قرارداد، موفق به جذب بودجه مالی برای مدت 7 سال شد. اما به دلیل بخش نگر نبودن مثال برنامه اول موفق نبود.

163
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
برنامه عمرانی سوم 46-01342
میزان جذب اعتبار این برنامه کمتر از مقدار پیشنهادی بود. اما میزان آن 2/7 برابراعتبار برنامه اول بود.
برنامه توسعه آن برخلاف گذشته صنعت بود.و موجب مهاجرت روستائیان به شهرها شد.

164
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
برنامه عمرانی چهارم 51- 1347
هدف این بر نامه رسیدن به رشد کلی 9 درصد بود.و اهمیت صنعت برای بهرهوری سرمایه و بکارگیری تکنولوژی مدرن تولید صنعتی
کاهش وابستگی خارجی، تنوع صادرات و توزیع عادلانه درآمد با سیاست های بهزیستی و اشتغال بود..
این برنامه به دلیل عدم توانایی در پیش بینی درآمد و میزان آن در بازار جهانی کالا ، موفق نبود. و نتوانست تعادل میان نواحی و شهر و روستا را بوجود آورد.

165
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
برنامه عمرانی پنجم 56- 1352
این برنامه ادامه برنامه عمرانی چهارم بود، با رافزایش 170 درصدی اعتبار مالی آن.
با توجه به افزایش درآمد نفت و افزایش تجارت خارجی(ورود کالا) موجب تورم شدید شد.
این برنامه بین برنامه ریزی ملی و منطقه ای و رابطه منطقی میان بخش های مختلف اقتصادی موفق نبود.
.

166
کارگاه برنامه ریزی شهری
مرصوصی نفیسه دکتر
برنامه های عمرانی کشور بعد از انقلاب
بعد از انقلاب زمینه اجرای عمیق تر برنامه های عمرانی بر مبنای اولویت کشاورزی بر دیگر بخش ها، اولویت روستا بر شهر، و اولویت مناطق سیل زده و جنگ زده بر دیگر نقاط استمرار داشت.
بسیاری از اهداف برنامه ها به دلائل مختلف از جمله طولانی شدن جنگ تحمیلی بطور کامل تحقق نیافت.
برنامه عمرانی اول جمهوری اسلامی از سال 1368 به اجرا درآمد