پاورپوینت کتاب مبانی برنامه ریزی شهری تالیف اسماعیل شیعه

1
به نام خدا چکیده کتاب مبانی برنامه ریزی شهری دکتر اسماعیل شیعه

5/1/2025
2
بخش یک:مفهوم شهروشهرسازی
بخش دوم:تحولات شهرنشینی
بخش سوم:تحولات شهرسازی
بخش چهارم:برنامه ریزی وانواع آن
بخش پنجم:روش مطالعه وضع موجود
بخش ششم:ارایه طرح هاوراه حل ها
بخش هفتم:الگوی برنامه ریزی وجایگزینی نیازمندی های شهری
بخش هشتم:ضوابط توسعه زمین وتاسیسات زیر بنایی
بخش نهم:تاثیرعومل اجتماعی واقتصادی وطبیعی درطرح های شهرسازی
بخش دهم:نواحی مسکونی

5/1/2025
3
بخش یک
مفهوم شهروشهرسازی

5/1/2025
4
محیط زیست داری مفهومی جامع است.درحالی که شهروشهرسازی تصویر محدودی ارآنرااذهان زنده میکند.مفهوم محیط محیط زیست،شهروشهرسازی وتمام آنچه راکه ازاین پدیده می شناسیم دربر میگرد.
احساس لزوم تثبیت دریک نقطه واحتیاج به زندگی در یک نقطه واحتیاج به زندگی درکنار یکدیگر،انسان رابرآن داشته است که هماهنگ با محیط طبیعی وداده های ساختمانی محیط اطراف خود،به ایجادمسکن دست بزند.
نحوه زندگی بشروسکونت او،دارای دوتقسیم بزرگ کوچ نشینی ویکجا نشینی است که شامل:
کوچ نشینی برمبنای(صیدوشکار،زندگی شبانی،ییلاق وقشلاق،مهاجرت شبانی وکشاورزی ابتدایی)
یکجا نشینی برمبنای کشاورزی وبهگزینی مواد کشاورزی
ازدیدگاه دیگر،زندگی ثابت وایجادده(درمکان مناسب)همراه باکشاورزی آغاز می شود ودرادامه با پراکندگی روستاهاومبادلات کالاهای کشاورزی شهرهابه وجودمی آیند.

5/1/2025
5
وجود روستا از لزوم وجودشهرهاست،پس اهمیت توجه به روستا ها کمتراز شهرهانیست واین درحالی است که باوجودگسترش روز افزون شهرها هنوز قسمت اعظم انسان ها در روستاها ساکنند.
مهاجرت روستاییان به شهرها به علت وجودامکانات رفاهی در شهرها وکمبودآن درروستاهاصورت گرفته است واین پدیده باعث کاهش تولیدات کشاورزی در روستاها وتراکم بیش از حد جمیت در شهرهاشده است.
لزوم یک ارتباط صحیح وتدوین برنامه های برای استفاده هرچه بیشتراز استعداد های طبیعی درمکان های مختلف ضروری است!
برنامه ریزی ها باید به نحوی به مرحله اجرا درآیندکه به سکونت گاه ها وفعالیت های انسانی به صورت یک جامعه بزرگ منطقه ای نگریسته شودکه جمعیت آن درمناطق مختلف پخش شده است.

5/1/2025
6
شهرچیست؟
شهرمجموعه ای ازترکیب عوامل طبیعی،اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان است که درآن جمعیت ساکن،متمرکز شده اند.ویژگی های آن(به صورت منظم،دارای آداب ورسوم،دارای تخصص مختلف،وابستگی شدید به روستاها،جمعیت نسبتا متراکم،وجود خیابان هاومراکز کار و تجارت،امکانات رفاهی وآموزشی)

دردوره های گذشته ویژگی های بالا درشهرها نبوده اما شاخصی داشته که آن را از شهرها جدا میکرده مثلا:Urbsدرروم باستان که به مناطق غیر روستااطلاق می شده.

5/1/2025
7
تعاریف مختلف شهر:
تعریف عددی:ساده ترین تعریف شهر(بهترین وجه تمایز شهر و روستا)که مرکزی از اجتماع نفوس که درنقطه ای گرد هم آمده و تراکم جمعیت درآن ازحدمعینی پایین تر نباشد.
تعریف تاریخی:برخی از علما معتقدندکه مراکزی که از قدیم نام شهر به آنها اطلاق شده است،به عنوان شهرشناخته میشوندوبه افتخار قدمتی که دارند،همیشه شهرباقی میمانند.
تعریف حقوقی:امتیازاتی که مختص شهرها بوده وروستاها فاقد آنها بودندمانند:حق بازار یاخدمات نظامی
تعریف جغرافی دانان از شهر:منظره ای مصنوعی است که زندگی شهری را امکان پذیرمی سازدودارای ارتباط متقابل با کشور مورد مطالعه است
سایر تعاریف:شهر جایی است که شغل سکنه آن غیر کشاورزی است ونوع درآمد،رفتار،سیما و…..باروستا تفاوت داشته باشد.

5/1/2025
8
شهرسازی کدامست:
باوجود عقایدبرخی از بزرگان شهرسازی با پیدایش انسان آغاز شده است امااساساعلمی است که اخیرا به وجودآمده است.
مجموعه روشها وتدابیری که متخصصین امورشهری بوسیله آن شهرهارابهترمی سازند،به شهرسازی شهرت دارد.
مطالعه طرح ریزی وتوسعه شهرهابا در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی واقتصادی باتوجه به حد اقل رساندن مشکلات شهری وپاسخ گویی به نیاز های عمومی جمعیت شهری ازتعاریف دیگر شهرسازی است.
ویژگی های شهرسازی که درتعاریف آن استفاده می شود:طرح وتنظیم نقشه ها،توزیع صحیح تاسیسات شهری،برنامه ریزی جهت حمل ونقل،بسط روابط اجتماعی_اقتصادی،درعین مجزا بودن از سایرعلوم،ارهمراهی بسیاری ازعلوم استفاده مینماید.

5/1/2025
9
شهرساز کیست:
شهرسازیاطراح وبرنامه ریز شهری،عبارت از دوپدیده محیط و انسان که درکنارهم جوامع زیستی رابه وجود می آورند.
شهرساز به ایجاد رابطه ای منطقی بین انسان ومحیط زیست مبادرت می ورزد.استفاده ازروش ها وتکنیک های این علوم (اجتماعی،اقتصادی،هنری،…)درایجاد،توسعه،برنامه ریزی وطرح ریزی شهرها،درحقیقت،شهرسازی می نامند.
شهرسازی یک کارگروهی باشرکت متخصصین علومی است که به نحوی درزمینه مسایل شهری میتواند به مطالعه بپردازدوبه تعیین برنامه درجهت بهبود،توسعه وضع آینده آنهامبادرت ورزد.

5/1/2025
10
بخش دوم
تحولات شهرنشینی

5/1/2025
11
شهرها چگونه به وجود می آیند:
مهمترین عامل ایجاد شهررها،بایستی توسعه شبکه راه راعادی ترین ومطمئنا قدیمی ترین عامل دانست.
عامل توسعه مبادلات کالاوپیشرفتهای تجاری،که منجربه یک محل قابل استفاده ودایمی دریکی موقعیت مطلوب میگردد.
درایجاد وتوسعه شهرها،نقش عامل طبیعی مانند وجود آب، مساعدت زمین ,… تاثیر گذار بوده است.
ازدیدگاه دیگروجودمامن ها،سرپناه هاومقابله مردم درومقابل حملات خارجی رابایستی ازجمله عواملی دانست که به شهرها نقش دفاعی داده ومردم رابرای مقابله درکنار یکدیگرقرار داده است.
مورخین واقتصاددانان معتقدندکه شهرها،ناشی از توسعه وبسط شبکه راه ها هستند؛درحالی که عده ای دیگر معتقدندکه شهر محصول کوشش وفعالیت درزمینه امور تجاری است.
انبارکردن مازادمحصولات غذایی،باعث تراکم بیشترجمعیت روستاها گردیدکه خودموجب تسهیل جمع آوری غذاهای مازاد جهت تامین یک جمعیت شهری گشت.

5/1/2025
12
رشدوتوسعه شهرهابراثرحوادث مختلف،درتمام ادوارتاریخی دارای افول وصعود بوده است.گاهی شهرها چنان عظمت یافته اند که به صورت یکی کشورشهر درآمده اند مانند:آتن،اسپارت و رم
آنچه که اساس شهرنشینی وبسط وتوسعه شهرهارابنیان گذارد،به قرن هجدهم میلادی بازمی گرددکه به عصر انقلاب صنعتی شهرت دارد.
عواملی که به توسعه شهرنشینی بعداز انقلاب صنعتی انجامید شامل:اخراع برق،اتومبیل،….که به بسط وتوسعه شهرهای بزرگ امروزی انجامید.

5/1/2025
13
عوامل گسترش شهرها:
انقلاب صنعتی وبدنبال آن تحولاتی که درامرشهرنشینی انجامید،استقرارانسان در
شهرها رابه گونه ای دیگر جلوه گرساخت.مهمترین عوامل رواج شهر نشینی:
تحول درحمل ونقل وسرعت مبادلات:بااختراع اتومبیل وقطارهمراه بابسط شبکه راه ها
پیدایش تخصص وتقسیم کار:احتیاج به نیروی کارمتخصص باتحول درآمد صنعت
ازدیادجمعیت:دراثرپیشرقت علم طب وکاهش مرگ ومیر
توسعه مهاجرت ها:باتنوع تولید وفعالیت هاومشاغل از کشاورزی به صنعتی درشهرها
تمرکز صنعت وتجارت:باایجاد کارخانه ها درمکان مناسب که تمرکزصنایع رابه دنبال داشت که درکنار یکدیگر درشهرها متمرکز شده اند.ودراثرتوسعه راه ورقابت اقتصادی ،توسعه تجاری هم به وجودآمد
بالارفتن سطح درآمد:دراثراشتغال به کارها ی مختلف درشهر
نتوع در مشاغل
پیدایش وگسترش وسایل ارتباط جمعی:بااختراع ماشین چاپ وافزایش سرعت مبادله افکار ونزدیک شدن مردم جهان به همدیگر وایجادتغییرات اساسی درفرم،سیمای شهری ووضعیت اجتماعی راباعث شد.

5/1/2025
14
بدین ترتیب بود که عوامل فوق باعث افزایش جمعیت وگسترش شهر ها وتمرکز زیادی در امر صنعت پدیدار گشت.
درجوامع ماقبل صنعت،نسبت شهرنشینان به جمعیت روستایی اندک بود،همچنین اقتصاد آن دوران تفاوت فراوانی بامراکز اقتصادی عصرحاضردارند..ازجمله:فاقدمنابع تولید،نبودن تخصص یاتقسیم کارومسئله واسطه هاست.
همچنین درآن دوران تولیدات شهرها برای تهیه کالا،استاندارد معینی نداشته وکالاها یکدست نبودند.مسئله دیگر تفاوت قیمت ها وتوافقی بودن قیمت ها وکند بودن مبادلات بوده است.
ازنظراجتماعی،طبقه خواص مرکب بودازافرادی که درحکومتواجدمقامی بودند،ودرمقابل،اکثریت مردم قرارداشتند.همچنین این جوامع ازعدم تحرک اجتماعی رنج برده وتنهاعاملی که ممکن بود موقیت طبقات خاص رابهخطر اندازد،دشمن خارجی بود.
تعلیم وتربیت منحصربه افرادذکوخانواده بود ودراین میان طبقات خاص درتقدم بودند.

انقلاب صنعتی دگرگونی عظیمی دراین نظام ها به وجوداوردوعلاوه برآن توسعه شهرها وافزایش جمعیت،بنیان زندگی جدید استوارشد.این دگرگونی ها نخست درجوامعی روی داد که زودتراز اثرات انقلاب صنعتی بهره مند شدند وبه علت توسعه ارتباطات،شهرنشینی،رواج یافت.

5/1/2025
15
مشکلات عصرنشینی عصرحاضر:
همگام باتوسعه شهرنشینی وتحولات اجتماعی واقتصادی شهرها،درزمینه های زندگی درشهرها ،نارسایی هایی به چشم میخورد.درقالب همین نارسایی ها به صورت مسایلی حادجلوه گرشده است.
فقروعدم تساوی:ازمسایل ومشخصه بسیاری از شهرها،خاصه شهرهای بسیاربزرگ امروز شده است.
تزلزل اقتصادی وبیکاری:کاگران وکارمندان یک جامعه صنعتی پیشرفته،درعین آنکه میتواندتنع انواع مشاغل وفراوانی کاراستفاده نمایند،دایمادرمعرض بیکاری وتزلزل اقتصادی هستند.
امکان مخاطرات بیشتر:باوجوداستفاده شهرنشینان از امکانات شهرنشینی،شهرنشینان درمعرض خطرات وحوادثی که احتمال وقوع آنها هست هستند مانند:حوادث طبیعی،قطع خدمات شهری و…
ازهم گسیختگی قوام واساس خانواده:بالابودن نسبت طلاق درشهرها نسبت هب روستاهاتااندازه چشمگیری بیشتراست.
آلودگی صداورفتارهای عصبی:وجودصداها فراوان در شهرها به علت وجودکارخانه ها،اتومبیل ها,باعث ایجاد بیماری های عصبی شده است.
مشکلات اجتماعی:شهرجایی است که درآن بسیاری از مظاهر ستوده آدمی که درگذشته اساسی استوارداشت،اکنون دستخوش تزلزل گشته است.
آلودگی هوا:وجودتاسیسات صنعتی وزیادی وسایط نقلیه در شهرها،آلودگی هوارادامن زده است.
کمبودوسایل تفریحی:وعدم دسترسی مناسب افرادبه آنها،افزایش روز به روز جمعیت مشکلاتی رابه وجود می آورد.

5/1/2025
16
تراکم بیش از اندازه:مسئله تراکم فوق العاده شهرهاازاین جا ناشی میشود،که گسترش شهردرنواحی حومه همراه باتراکم مرکز شهرصورت میگیرد.
ازنطرجامعه شناسان تراکم دوخصیصه مثبت ومنفی دارد.خصیصه مثبت شامل ترکم نیروی کار وسرمایه،ایجادشبکه های برق وبهداشت،امکنات شغلی و….واز خصیصه منفی روابط غریبه مردم بایکدیگر،وجودسروصداو…است.
پراکندگی نا اندیشه شهرها:رشدوتوسعه بی اندازه وبدون برنامه شهرهاوتراکم هی خارج اندازه شهرهااز جمله مشکلات شهرهای امروزاست.ومهمترین مسایل به وجود آمده دراثرتوسعه حومه نشینی به وجودآورده است شامل:اسراف دراستقاده زمین ،عدم پیوستگی حومه شهرو…..
مشکلات مسکن:ازمهمترین مشکلات شهرهای امروز،خاصه شهرهای بزرگ وپرجمعیت،باآن روبه رو هستندمسئله مسکن است.هجوم روستاییان بردوجنبه بر مشکل مسکن سایه انداخته:یکی جایگیزینی این جمعیت درشهر ودیگری آنکهروستاییان درصورتی که بخواهند خوداقدام به ساخت مسکن کنند به مناطق حاشیه می روند که خود مشکلاتی درادامه دارد.
زاغه نشینی: مشکل زاغه نشینی که دربسیاری ازشهرهای بزرگ دنیاوجود دارد،ازاهمیت زیادی برخوردار است ومتاسفانه راه حل های اساسی برای آن ارایه شده است ودرصورت ارایه نیزبه دلایلی به جایی نرسیده.
آلودگی محیط زیست:توسعه شهرنشینی وجمع شدن جمعیت دریک نقطه شهری علاوه برآنکه مسائلی مانندکمبودآب و….رابه دنبال دارد،از نظرمسائل زیست محیطی نیزمشکلات عدیده ای به وجودآورده است.
باید به این نکته توجه داشت که شهرهاباوجوداین مشکلات غیرقابل سکونت نیستندوهنوزهم جاذب جمعیت است وهدف برنامه ریزان وطراحان شهری رفع این مشکلات وایجاد زندگی هرچه بهتر برای ساکنان است.

5/1/2025
17
مادرشهروکلان شهر
پیدایش آنها،گویای این واقیعت است که تکامل تدریجی ومداوم شهرهامتحول گشته ونوع تکامل آنهاتغییرکیفیت داده است.علاوه بربزرگتربودن نسبت به شهرهای قدیم نوع استقرارشان تقاوت کرد.
اصطلاح مگالوپلیس شامل یک ناحیه شهری است که از چندمتروپلیس تشکیل شده است.مانندسواحل شرقی ایالات متحده
مراکزمتروپلیتن به شکل زنجیری به وسیله اتومبیل ها وسایر وسایل نقلیه به هم متصل شده است
درشناختن شهرهای بزرگ دومعیارمشخص وجوددارد:شعاع ناحیه ای که مدت طی آن با ماشین 40دقیقه است
متوسط صرف وقت برای رسیدن به محل کارمی توانددرتعیین مرزهای متروپلیس اعمال موثرباشد ومدت زمان آن30دقیقه است.
دراین نواحی برای همه اقشارسنی امکان زیادی درانتخاب اجناس فراهم میکند
مادرشهرها نقش های مختلف شهری رابه صور ت مختلف درسطوح ناحیه ای وکشوری ایفا میکنند وبخش های مسکونی باسایرفعالیت های شهری به وسیله مرزهای معینی ازهم جدا میشوند واغلب کارمدان برای رسیدن به محل کارخود بادی مسافت طولانی طی کنند.

5/1/2025
18
بخش سوم
تحولات شهرسازی

5/1/2025
19
توسعه شهرها،تامین نیازمندیهای آنان، چاره جویی برای توسعه های آینده شهر،اتخاذتصمیماتی که بتواندمشکلات شهری رابه حداقل برساند وبلاخره آنکه چگونه رابطه منطقی بین انسان بامحیط طبیعی اش حفظ شود،به تحولاتی درامر شهرسازی منجرشده است.
این درحالی است که صاحب نظران ومتخصصین امور،راه حل هاونظریات مختلفی رادرجهت توسعه ابعادمختلف شهرارائه داده اند.
مسائل مربوط به شهروشهرسازی جای خودرادرسایرعلوم نظیرجغرافیا جامعه شناسی ومعماری گشودوجغرافیای شهری،جامعه شناسی شهری وطرح ریزی های شهری پدیدارشدند.
نخستین کسی که به بیان اصولی درزمینه شهرسازی پرداخت“هیپوداموس“بودکه به اعتقاداو،شهربایستی ازمحله هایی تشکیل شودوساکنین هرمحله بتوانند مایحتاج خودرا ازبازارهای نزدیک خود فراهم سازند.
کتاب آیین شهرداری ها در ایران واسلام ابن اخوه قرن5
پیدایش تحولات امروزی دانش شهرسازی درقرن نوزده ودراثررونق وتوصعه صنعت ومشکلات ناشی ازآن وبدنبال تاسیس مراکزتخصصی وعلمی ودانشگاهی درزمینه مسائل شهرسازی،گام های اساسی درحل مسایل شهری برداشته شد ونظریات مختلفی دراین زمینه عنوان گردید که مهمترین های آن راموردمطالعه قرار میدهیم.

5/1/2025
20
کامیلوزیته ورفرم شهرها(اصلاحات شهری)
طرح هایی که اوژن هاسمان درقرن نوزدهم برای دگرگونی نقشه پاریس ارائه داددراروپا مورد تقلید قرارگرفت ویک نوع زشتی وتقلیدهمه جایی ازکارهای هاسمان پدیدارشد.
درسال1889“کامیلوزیته“شهرسازاتریشی،درکتاب خودبانام“شهرسازی“چاره کاررادربازگشت به شیوه های هنری قرون وسطی پیشنهاد نمود(رشدطبیعی شهرها)
کامیلوزیته مطالعه ای دقیق ازشهرهای شمالی وجنوبی اروپادردوره های تجلی روم و…به عمل آورد واستادی شهرسازان گذشته درترکیب ونظم عوامل متخلف(نوع پیوستن خیابان ها به مداین،روابط بین بازار،کلیسا،آشکاری توازن توازن درسیمای شهری)پسندیده بود.
برای زیته قوانین شهرسازی دریک جمله خلاصه میشود
(شهربایدحافظ منافع وضامن خوشبختی ساکنین خودباشد)
کامیلو زیته میخواست زشتی شهرراباگشودن مرکزمیادین شهرهایاانتقال مجسمه هاوبرج های یادگاربه یک گوشه میدان،برپاداشتن دیوارهای بلنددراطراف پارک ها برایی حفاظت از سروصداو….ازمیان ببرد اما راهکارهای اوبه مانندتسکین درد بود.
این مطلب نشان میدهد که شهرسازی تاچه اندازه ارتباط خودرا باعصرخویش ازدست داده بود.اوتصورمیکرد می توان باوسایط قرون وسطایی مسائل عصرصنعت را حل کرد.

5/1/2025
21
اتوواگنرواجادفضاهای بازدرمحلات:
اتوواگنربه نسلی تعلق داشت که سخت به سخت خوشبین بود ونمیتوانست تصورکند توسعه صنعت برمشکلات شهرهای بزرگ دامن خواهدزد.
واگنراعتقادداشت که راه حل های زیته کافی نیست وواقعیت صحت نظراورااثبات کرد.
بصیرت ونیروی فعال واگنر،که درکارای معماری اوهویداست،درعرصه شهرساری به نوعی فلج دچارمیشود.
ازنمونه کارهای واگنرطرح پیشگیری از رشدآشفته یکی از محلات وین است که دراین طرح فضایی بار ونسبتا وسیع درنظرگرفته شده که ”مرکزتنفس“محله نامیده میشود.
توجه اصلی واگنر(طبق اعتقادش مبنی براین که شهررمدرن باید براساس احتیاجات ساکنینش باشد)معطوف به ایجادمحیطی سالم برای طبقات متوسط مردم بود.درهیمن راستا اوخواستارشدنواحی شهر“مالکیت عمومی“یابندتانظارت برگسترش شهرمحیا باشدودستخوش سودجویی زمین بازان قرارنگیرد.

5/1/2025
22
ابزرهاوارد وشهرهای باغ مانند
ازجمله راه حل هایی که برای بسیاری ازمسائل سکونت درشهرپیشنهادشد“وبراین اصل قرارداشت که مالکیت زمین های بایر،به شهرتعلق گیردوعوایدحاصل از افزایش جمعیت ازآن شهرباشد تاگسترش شهردستخوش سودجویی زمین خواران نشود.
هاواردنظریه“باغ شهر“خودرادرکتاب«فرداراهی مسالمت آمیزبرای رفرمی حقیقی» منتشرکرد.
پیشنهادهاوارد رهایی ازجنبه های مضرانقلاب صنعتی وازمیان بردن فقرنشین و پرجمعیت که زاییده بسط لجام گسیخته صنعت بود.
یکی ارپیشنهادهای هاوارد،انتقال کارخانه ها به نواحی دست نخورده روستای وبالتبع مهاجرت مردم برای کارووندگی صورت میگیرد.
غالبا گفته میشود که شهرهای باغ مانندی که هاواردپیشنهادکرد،ازواقعیات بدور است واگرهم ساخته شودچون کوچک است مسائل شهرنشینان امروزی راحل نمیکند.
شهرپیشنهادی هاوارددارای وسعتی حدود2400هکتاراست که1.6آن به مسکن اختصاص میابد وبقیه آن جهت فضاهای سبز،جنگل،…کنارگذاشته شود.
طرح هاواردنشان میدهد که راه ها بایستی قبلا ساخته شوند،ولی درترکیب ساختمان ها ومساکن،آزادی عمل صاحبان آن رعایت شود.
هرچندکه طرح هاواردزمینه ای بوددرجهت حل ورفع مشکلات شهری اواخرقرن نوزدهم،ولی باآنچه عملاصورت حقیقت بخودگرفت تفاوت داشت.

5/1/2025
23
وحدت شهرومحیط طبیعی آن«نظریه پتریک گدس»
گدس،اجتماعات انسانی رابه دیده زیست شناسی دیدکه به مطالعه تمامی دیده های زندگی توجه دارد.
اوبرای اولین بار شهرهای بزرگ دنیاراموردمطالعه قراردادودرکتاب خود«تکامل تدریجی شهرها»ازمسائل،مشکلات واینده آنهاسخن گفت.
به نظرگدس شهرشهرازمحیط طبیعی که دران به وجودامدجدایی ناپذیراست وتنهاوقتی میتوان به ساختمان آن پی برد که وضعیت طبیعی وآب و هوایی ان مورد مطالعه قرارگیرد،پایه های اقتصادی آن مورد مطالعه قرارگیردوریشه های تاریخی ان معلوم گردد.
لوییس مامفورمتخصص وکارشناس شهرهای متروپلیتن که خودراشاگردمکتب گدس میداندوبی تردیددریسط دربسط افکاری وی سهمی بسزادارد،درکتاب خود بسیاریاز افکاررانقل کرده است.
گدس که اصلا اسکاتلندی بود،سالها درهندوستان زندگی کردوباموفقیت به شهرسازی اشتغال داشت.وی با آتنکه به مظاهر زندگی طبیعی علاقه داشت،ازدیده ای جهان بین برخوردار بودوواجد شخصیتی بود که تنها پس ازمرگ شناخته شد.

5/1/2025
24
نظریه شهرهای نواری مانند«نظریه سریاای ماتا»
مهندس راه ساز اسپانیایی که بسته به تخصص خودبیشترباعمل سروکارداشت تاباتئوری،درسال1882طرح خودرابرای شهرهای نواری مانندعرضه داشت.
با به کارافتادن تراموا،توجه سریاای ماتا به اهمیت فراوان وسایط نقلیه درشهرسازی جلب نمود.
شهردرطرح وی،شهردرامتدادخطوط تراموا به صورت نوارمانندادامه یابد ونواحی مسکونی وصنعتی،دردوجانب این خطوط قرار میگرند.
قسمتی از شهرمادرید براساس نظریات او شکل گرفتوپس ازآن دردهه سوم قرن حاضر،فکرایجادشهرهای نواری ماننددرشوروی به منصه ظهوررسید.
لوکوربوزیه نیز برای طرح خود برای«سن دیه»ازمتنفکر الهام گرفت وبسط آینده این شهر رادرامتدادجاده ای پیش بینی کرد.
رشدوتوسعه شهرهایی مانندبستن تا واشنگتن درامتدادجاده های اصلی درکناریکیدیگر قرارگرفتند.البته ای نوع شهرها ازمضرات خود درامان نیستند.

5/1/2025
25
شهرصنعتی«تنی گارنیه»:
درزمانی که هاواردطرح باغ شهرخودراترویج میکردوفرانک لویدرایت،نخستین خانه های خودرادراطراف شیکاگومی ساخت،به ابتکارشخصی خودطرح یک شهرکامل رابرایسکونت35000نفرارایه دادوآن راشهرصنعتی نامید.
گارنیه نه تنهابه ترسیم خیابان ها وبناهای اصلی شهرپرداخت،بلکه به تفصیل تمام جزییات آن وحتی نقشه بسیاری ازبناهارامشخص نمود.
گارنیه برای اجزای شهرنقشه هایی پیشنهادنمودوتوجه به اجزای شهرفکروی راازنقشه کلی شهرمنحرف نکرد.
درکوی صنعتی پیشنهادی وی عوامل مختلط شهرکاملا ازیکیدگر جداهستند.بیمارستان ها دردامنه تپه های روبه جنوب،زمین های ورزشی به فضای ازادمجاورهدایت می شوند وقسمت اصلی شهر،نوارمانندادامه میابدودرمیان آنهاقسمت های ابنیه عمومی بنامیگردد.
خطوط راه آهن درداخل شهردرزیرزمین کشیده می شدندفتابه ایستگاه مرکزی شهر برسند،خانه ها درمیان پارک بنامی شدندنوخیابان اصلی دوراز محلات مسکونی واقع میشد.زمین ها نیزبه ابعاد150*30مترتقسیم گردیده بودتاخانه ها ازنظردریافت نوردرجهت مناسب قرارگیرند.
شهرصنعتی فراهی فراپای بسیاری ازکسانی گذاشت که درپیشرفت شهرسازی معاصرموثربوده اند.درحقیقت،شهرصنعتی بذرشهرسازی معاصرراواجدبود.

5/1/2025
26
طرح واحدهای خودیار“نظریه کلارنس بری“
درمطالعه مقدماتی که درسال1926ودریک گزارش منتشرشده بوسیله کمیته طرح منطقه ای نیویورک ومحیط های اطراف آن درسال 1929 انجام گرفت کلرنس پری تئوری واحدخودیاررامطرح ساخت،که دارای شش ویژگی به شرح زیربود:
شبکه راه های اصلی وشبکه راه های پررفت وآمدنبایستس ازمیان بافت های مسکونی بگذرد.
شبکه راه های داخلی بهتراست بصورت کوچه های بن بست باوظایف سبکی که بطورعمومی ارامش محله رابرهم نریزدطراحی وتحت ساختمان قرارگیرندو سلامتی وآرامش وحجم کم ترافیک رابطورمناسبی درداخل محله تامین سازند.
جمعیت محله های مسکونی بهتراست که برمبنای ضروریات ومحدوده عملکردیک مدرسه ابتدایی شکل گیرند،جمعیت مبنای این طئوری درحدود5000نفراست.
این واحدخودیاربهتراست که به مرکزیت یک مدرسه ابتدایی که درمیان فضای سبز قرارگرفته وحدودخدمات آن رامحدوده ومرزهای واحدخودیارتشکیل می دهدبه وجود آید.
حدوداشتغال فیزیکی یک واحدخودیارتقریبا160ایکربوده وحدتراکم جمعیت نیزده خانواردرهرایکرتعیین میشود.
این واحد بوسیله تاسیسات خرید،مراکز مذهبی،یک کتابخانه ویک مرکز اجتماعی که بهتراست درنزدیک ترین فاصله به دبستان قرارگیرد،سرویس دهی گردد.

5/1/2025
27
خصیصه های طرح کلارنس پری به قرارزیر است:
دبستان :به عنوان هسته اصلی است که درمرکزواحدخودیارقرارمیگیردوفاصله آن از واحدهای مسکونی800تا1200متراست.
پارکها :10%هرواحدخودیارامی پوشانند.بحش اعظم این پارکها،درمراکز حوزه ودر جوار دبستان ها قرار میگیرد.این زمینهای بازی جهت استفاده بچه هادرطول واحدخودیار پراکنده میگردد وفاصله محیط آموزشی تازمین های بازی بیش از400مترنیست.
واحدهای مسکونی :منطقه واحدهای مسکونی جهت سکونت 1000خانواریا5000نفر ،درنظرگرفته شده است.
خیابان ها ومعابرعمومی :هرواحدخودیاربه وسیله راه های اصلی احاحطه میشود وهمه گونه آمادگی برای پذیرش ترافیک ارائه میدهدکه میتوانندمرزهای مطمئنی برای واحدخودیارباشند.
اساس کاردرطرح پری شناخت وتاکیدعوامل وسعت،مرزهای فضاهای باز،محل ساختمان های عمومی،مغازه های محلی وراه های داخلی است.
واحدهای خودیاراز نظر اجتماعی وارزش های فرهنگی،قابل تامل ومطالعه است.ازنظرجامعه شناسان دراین طرح،مشکلات ناآشنایی مردم،به حداقل میرسدوازطرفی،اماکن بهره گیری اززندگی روزانه مردم وتعیین محدوده فعالیت آنها،فراهم میگردد.

5/1/2025
28
ناحیه ای برای زندگی«طرح کلرنس اشتاین»
مشخصات کلی برای زندگی جمعیت ساکن دراین محله مسکونی بقرارزیرند:
محدوده مدرسه ابتدایی وپارک های جنبی آن حدودنیم مایل وبصورت پیاده است.
خیابان های اسلی دراطراف واحد همسایگی ایجاد شده وآن رادور میزند.
بخش های جداگانه مسکونی وغیرمسکونی درداخل بوجودمیاید.
جمعیت به اندازه ای گسترده باشد که خدمات مدرسه ابتدایی راتامین سازد(5000)
بعضی از فروشگاه ها وخدمات محله ای درنقاط مختلف محله به وجودآیند.
مدرسه ابتدایی برای محله ای است که شعاع عملکردی انحدود2/1مایل بوده وتمام ساکنین محله راپوشش خواهد داد.یک مرکز کوچک خرید نیزبرای نیازمندی های روزانه که درنزدیکی مدرسه ایجاد می شودضروری خواهد بود.
غالب خیابان های نواحی مسکونی بهتراست بصورت بن بست باانتهای بسته وراه هایی که بسوی ترافیک بسته اندبوجودآیدوفضای سبزبه تبعیت از واحد همسایگی وبراساس طرح رادبن بوجودآیند.

5/1/2025
29
طرح رادبن-سازمانی عمومی
هنریرایت وکلرنس اشتاین درطرحشان برای یکی ازنواحی حومه ای رادبن در نیوجرسی،پیشنهاد یک نظام برنامه ریزی برای نواحی مسکونی راعنوان نمود.اساس نظریه انها ایده بلوک های بزرگ مسکونی است که برمبنای جدایی ترافیک پیاده و سواره قراردارد.
دررادبن خانه ها بصورت گروهی ایجاد میشوندکه دراطراف آنها انواع مختلف کوچه های بن بستی که به مسیرهای پیاده رووپارکها مرتبط میگردند،قرارگرفته است.درطرح دادبن،پارکهادرمرکزبلوک های بزرگ به عنوان برترین نقطه محله درنظرگرفته شده است.راه های موتوری نیز به طرف خانه هایی است که درسمت راست آنهاپارک قرارداده شده اند.
یک شبکه راه بن بست،رادبن راتحت اکربرد خودقرارداده است.دلایل:
راه های بن بست کوتاه فقط به عنوان یک خط سرویس دهنده عمل میکنند.
این راه ها،جهات حرکت وسایل نقلیه رابه طرف خانه هاوگاراژها،ومراودت مجازوسرویس ها میکشاند.
این راه ها برای بسیاری از پارکینگ هاوراه های عبورپیاده بنحوی قرارگرفته اند که هرکوچه بن بست رابه عنوان یک محلی صرفا پیاده سرویس میدهند.
هدف ازایجادطرح رادبن،ایجادباغ شهرهایی درجوامع متروپلیتن بوده است..برای جمعیتی حدود25000نفردرسه واحد خودیارکه محدوده هرواحد800مترمیباشد.همچنین ایجادارامش وآسایش بیشتر،اهمیت به فضای سبز،تامین سلامت بچه ها وجلوگیری از بروز حوادث ناگوار اراهداف طرح رادبن است.

5/1/2025
30

5/1/2025
31
طرح لوکوربوزیه:
لوکوربویه طرحی رادررابطه باساخت شهرهاباتوجه به عصرماشین ونیازهای جوامع عصرماشین دردوران پس از انقلاب صنعتی ارائه داد.
دراین طرح،بخش مرکزی شهرپاسخگوی مناسبی جهت تراکم ترافیک شهر بشمار میرود وجابجایی مردم رامیسرمی سازد که فضای سبزوبازبه اندازه کافی است.
شهرمرکزترافیک محسوب می شودوبایستی نقشهای خودرادرفضای فشرده ومتراکم ایفاکند.دراین طرح به سبب نیازهای فراوان به هوای تازه،فضای کافی تعبیه شده وتوسعه عمودی شهرنیزدرقسمتی ازآن دارای اهمیت خاصی است.
دراین طرح باتوجه به سیستم ترافیک سه نوع راه دیده میشود:
راههای مخصوص تمرکزترافیک سنگین وپخش کالا
شبکه ای ازخیابان های شهری
پلهای محکم
دراین طرح،تراکم جمعیت درقسمت های مسکونی3000نفردرهکتاردرنظرگرفته شده که فقط5%ازسطح کل زمین ناحیه ای را که درمیان فضای باز طراحی شده،اشغال مینماید.آپارتمان های مسکونی 8طبقه نیز،باتراکم 300نفردرهکتاردرنظرگرفته شده اند.

5/1/2025
32
طرح فرانک لوید رایت:
ضرورت یک طرف توسعه خطی،فرانک لوید رایت رابه یشنهاد توزیع صتایع،محیط های تجاری،مسکن وتاسیسات عمومی کشاند،که اراضی کشاورزی رادرطول شبکه های راه آهن وبزرگ راه هامستقرمیسازد.
واحدی که لوید رایت ان رادرجهت طرح خود برگزیده است،برمبنای حداقل400مترمربع اززمین درمقابل هرخانوارودررابطه باواحدای خودیاراست.
دراین طرح کلیه تاسیسات شهری،پیش بینی گردیده اند ومساحت این طرحدومایل مربع میباشد.
لوید رایت پیشنهاد می کندکه تمام فعالیت ها بطور یکنواخت درهمه نقاط شهرپراکنده شوند.ولی این طرح درصورتی قابل اجراست که زمان وهزینه سفر به حد اقل کاهش یابد.

5/1/2025
33
هریک از طرح های فوق براساس هدف های مشخصی مانندانسجام روابط اجتماعی،نزدیکی انسان به طبیعت .فضای سبزو…به گونه ای تلاش درزمینه حل این مسائل دارند وهریک نقطه نظرخاصی رابه عنوان هدف طرح خود برگزیده اند وهرکدام برای نقطه ای خاص وباشرایط متنوعی پیشنهادگردیده اند.
اصل مشترک تئوری های فوق:
همه آنهابه منظورحل یاکاهش آثارسوء ناشی ازماشینیسم درشهرهاوجوامع شهری وضع گردیده اند.
همه آنهاطرح یاتوسعه شبکه راه هاراازجمله عناصراصلی طرح خود به خاطر کاهش مسائل بغرنج شهری برگزیده اند وبه موازات این راه هاست که انواع مساکن و تاسیسات عمومی شهری استقراریافته اند.
طرح واحد های خودیار،شبکه های اصلی ارتباطی رادرمحیط پیرامون محلات قرارمیدهد.
تئوری «کلرنس اشتاین»به مرکزیت واحدها آموزشی درمحلات وبراساس شعاع عملکرد اینگونه مراکز،عنوان گردیده است.
طرح رادبن وگروهی ساخته شدن خانه هاوجدایی بیت ترفیک سواره وپیاده،گامی دیگر در رابطه باایمنی محلات مسکونی دررابطه با آمدوشد ترافیک سواره از یک سووممانعت از ازعبورومرور غریبه ها به داخل این محلات ازسوی دیگراست.
طرح لوکوربوزیه که براساس آن به منظورحل مشکلات آمدوشدوتسهیل درانجام سفرها وجابجایی سریع جمعیت قراردارد،بیشتردرجهت حل مسائل رفت وآمدی شهرهای پر جمعیت است.

5/1/2025
34
نظریه های ساخت شهر
ساخت دوایر متحدالمرکز:
توسعه شهرازناحیه مرکزی به طرف خارج شهرصورت گرفته وتعدادی مناطق متحدالمرکزراتشکیل میدهد

1-منطقه سفرکنندگان
2-هسته مرکزی
3-مسکن کارگران
4-درحال توسعه
5-کارخانه
6-منطقه مسکونی

1
2
3
4
6
5

5/1/2025
35
ساخت قطاعی شهر(نظریه همرهویت):
چنین توسعه ای رانمیتوان مغایربا نظریه دوایرمتحدالمرکز دانست.بلکه،تغییروتعدیلی مختلف درجهات مختلف این نظریه است. دراین نظریه شهرهانمیتوانند برای همیشه حالت دایره ای شکل بودن مناطق داخلی خودراحفظ کنند،این نظریه زمینه مساعدی را جهت توسعه به دست می آورد.

5/1/2025
36
ساخت ستاره ای شکل: نظریه ساخت دایره ای شکل،نمودارحالات یک شهرساکن وثابت نمی باشد.بلکه دراغلب موارد به علت رشد وتوسعه شهرمتحرکو وغیرثابت است.توسعه شهرمی تواند به دوصورت عملی شود:یادراطراف خودتوسعه پیدامیکند؛ویابوسیله عمل تمرکز درداخل آن رشدپیدا میکند.

5/1/2025
37
ساخت چندهسته ای(نظریه ادوارداولمنو جانسی هاریس):
اساس این تئوری براین اصل قراردارد که شهرهای کوچک تنها دارای یک مرکزویاهسته واحد می باشند.اما شهرهای بزرگ امروزی،همگی دارای هسته متعددی هستند که درداخل شهرها،ارتباط مسیرهای حمل ونقل،تشکیل این هسته ها را امکان پذیر میسازد.
درشهرها،مسیرهای حمل ونقل ازیک سری ایستگاه های خطی،درطول مسیرشان برخوردارند.درمجاورت این ایستگاه ها وازجمله ایستگاه های راه آهن،تراکم محدودی ازفعالیت های تجاری ظاهر میشود.
همه این عوامل برشمرده شده،هسته ای ازمناطق عمده فروشی وخرده فروشی و…رادرخوددارند.تاسیسات عمده فروشی،بیشتربه تشکیل هسته هایی درطول راه آهنها وراه های اصلی تلاش دارند.صنایع سنگین شهر،درمنطقه حاشیه ای شهر،هسته جدیدی رابوجود می آورند.

5/1/2025
38
ساخت عمومی شهرها:
براساس نظریه رابرت دیکنسن،محدوده های ساخت شهربقرار ریز است:
منطقه مرکزی:شامل مرکز وبخش
منطقه بیرونی:که شامل منطقه مسکونی متراکم میشود وصنایع کوچک رادرخود جای داده اند.
منطقه بیرونی:که اصولا به عنوان منطقه مسکونی بشمار میرود
حاشیه شهر یا مرزهای ده شهر: که یک منطقه بیرونی حومه شهری است وآن سوی مرزهای اداری شهرواقع شده است ویک حوزه پروسعت روستایی بشمارمیرود.
ساخت طبیعی شهرها:
برمبنای ویژگی های جغرافیایی شهر استوار است.بدین صورت که مشخصات طبیعی شهر وخصیصه های فرهنگی مردم،ساخت حوزه طبیعی شهررامعلوم مینمایدوتابع کامل فرم وخصوصیات آب وهوایی ومسایل وعوامل اجتماعی بوده ودر حقیقت ، طبیعت وانسانها درفرم گیری شهردخالت مستقیم داشته اند.

5/1/2025
39
نجزیه وتحلیل نظریه های ساخت شهر
شهرها،چه از نظرعلت وجودیوچه از نظر دیدگاه اهی بعدی خود،ازیک قانون یا روش مشخص پیروی نمینمایند.
درپدیده ساخت شهرها،بسیاری ازعوامل دیگر موثرند.به نحوی که گاهی اثرشانبریک شهر،منجربه پیدایش نوع جدیدی ازساخت شهری شده است.
درمطالعه ساخت شهر،لازم است که مناطق مسکونی وتجاری شهر از یکدیگرمشخص شوند.زیرا بسیاری از چهره های متضادشهری درمناطق داخلی شهرها،ناشی از تاثیرات این دومنطقه است.
ازجمله عواملی که همواره درساخت مناطق داخلی شهرهانقش قاطع وتعیین کننده ای داردفعامل فرهنگ شهری است.
نقش ها ووظایف شهری:
یکی دیگر ازدلایل توسعه شهر،اجرای نقش ووطیفه ای است که درسطح کشوریامنطقه برعهده آن شهرقرارگرفته است.
هرشهربایستی یک یا چندنقش عمده راایفانماید؛ویکی از علل وجودی شهرها نیزایفای نقشی است که برعهده دارند.
مهمترین تقسم بندی شهرها:بازرگانی وتجاری،صنعتی،نظامی ودفاع،فرهنگی،اداری وسیاسی،کشاورزی،مختلط

5/1/2025
40
طرح های مختلف توسعه شهری:
شهرهای ستاره ای:
وجودشبکه راه های اصلی پررفت وامدکه درمسیرشان معمولا فعالیت های مختلف شهری به وجودمی آیدوازطرفی وجودموانع فیزیکی ممکن است که به شهرشرایطی را تحمیل کند که بافتی ستاره ای بخودبگیردودرحوالی وحدوده های اطراف آن،اماکن مسکونی باسلسله مراتبی از شبکه ارتباطی بوجودآید.
شهراقماری:
یکی از راه حل های توسعه شهرهای جدید،توسعه شهروپخش جمعیت وتاسیسات شهری به صورت اقماری است.معمولا فعالیت های اقتصادی وتجاری وهسته مرکزی داخل شهرایجادشده ونواحی پیرامون وحومه شهرعهده داراسکان قسمتی از جمعیت خواهد بود که از طرف دیگرمیتواندبه منظورکاهش حجم ترافیک وآمدوشدوتقلیل الودگی های محیطی قسمتی از فعالیت های شهری را به همراه بخش از جمعیت به صورت اقماری درحومه اصلی شهر قراردهد.
برخلاف شهرستاره ای،بجای انکه ادامه توسعه ازطریق شعاعها امکان پذیرشود،این مورد توسط شهرک های اطراف منتهی شود وبطورکامل از شهر اصلی نیزجداهستند.
مبتکراین نظریه را میتوان ابزرهاوارد دانست که نظریه اومبنایی جهت ایجادنوشهرهای انگلیسی شد.ایده شهرهای اقماری،زمینه مناسبی رانیز جهت مفهوم واحد های همسایگی وواحد های خودیارشهری فراهم می آورد.

5/1/2025
41
شهرخطی:
شهرخطی توسعه شهررابه تبعیت از راه اهن،شاهراه و…می کشاند.
چنین مسیرهایی میتوانندبه نحوی توسعه یابند که فضاهای سبزرا ازبین نبرده وامکان بسط شهری رابدهند.
ازجمله نواقص طرح،فواصل میان عناصرمختلف شهرنسبت به شهرهای متراکم است،که مخارج ایجاد تاسیسات زیربنایی رافوق العاده سنگین نموده ومیزان جمعیت پذیری شهررا نیزبامشکلاتی مواجه کند.
هرچندکه تمام نقاط شهردرمسیر راههاست ولی درمیانه مسیرها قابلیت دسترسی کمترخواهد بود.
شهرگسترده(شطرنجی)
باتکیه برتوسعه شبکه راه ها ساختن جاده های متعدد،گسترش شهرها ونواحی جمعیتی آنهابصورت پراکنده پیشنهادمیشود.
آنچه دراین طرح مشاهده میشود،عدم وجودسیمای شهری درمرکز شهراست،زیرا همه تاسیسات وخدمات شهری همه جای شهربطور یکسان هماهنگ ادامه پیدا میکند
ازفرم گسترده میتوان برای دوهدف متضاداستفاده نمود.یکی برای جوامعی با تمرکز وتراکم بالا یایک جامعه کاملا فرد گرا واین نیز بدان دلیل است که خود فرم گسترده،حالتی فردگرا دارد.

5/1/2025
42
شهردرمدل کهکشانی وطرح مکمل آن:
این طرح بنام طرح گسترده هسته ای نیزانتشاردارد.نواحی حاشیه ای طرح رافضای سبزاحاطه می کند.اازنظرشبکه ارتباطی،راههامیتوانند به صورت عمودبرهم ویا به طورمورب ایجادشوند.
این طرح درحقیقت همان طرح گسترده است امابااندازه کافی ازدفت طرح گسترده برخوردارنبوده وطرحی بینابین گسترده ومتمرکز است.
طرح مکمل مدل کهکشان:
اساس نظرویکتورگروئن راتشکیل میدهد،بیشتردرشهرهای بزرگ کاربرد دارد.
شهرازتعدادمتعددی تشکیل یافته است که هرکدام واحد های دیگری رابوجودمی آورند وبوسیله شبکه های ارتباطی بیکدیگرپیوندمییابد.
شیوه استفاده از وسایل حمل ونقل بنحوی است که استفاده کنندگان بایستی ازوسایل حمل ونقل مستقل هربافت ویابافت های مشترک آورد.
خدمات مرکزی،دروسط بافت کهکشانی پیش بینی شده که یک واحد مرکزی را بوجود می آورد.
جایگاه صنایع درنواحی اطراف شهرودرخارج بافت اصلی شهرپیش بینی گردیده است.

5/1/2025
43
شهردرمدل حلقه ای:
دراین طرح دورتادوربافت شهررا گره های شهری بوجودمی آورندودرامتدادخطوط اصلی حمل ونقل آن،فضای شهری گسترش مییابد.
توسعه خطی شهررایادآورمیشودکه خطوط ان بجای آنکه بصورت مستقیم ادامه یافته اطراف آن رااحاطه مینماید.
برای ایفای نقش بهترماراکز فعالیتی وباتوجه زنجیره ای بودن شبکه ارتباطی هیچ دونقطه شهرنباید از هم دورباشد.
نمونه:هارلم،آمستردام واترخت
تقسیم شدن فشردگی درتمام مراکز فعالیتی به علت مرتبط بودن راه ها وسیله راه های منظم!
شهردرمدل متمرکز:
توجه به تمرکز اجزای شهربرخلاف مدل گسترده و برداشتی از شهرهای اروپایی است.
عمودی بودن سیستم حمل ونقل شهری دراین طرح که به معنای تمرکز شهردریک نقطه خاص است.
نبودانسجام لازم دردیژگی های اجتماعی و…درصورت عدم وجودبافتی متراکم درشهر برمبنای اعتقادفریدمن

5/1/2025
44
شهردرمدل شبکه محوری باروک:
نقاط مسط دریک پهنه،شهرراتشکیل داده وساختمان های نمادی را درآن نقاط قرار میدهد.
اتصال این کانون ها توسط خیابان های اصلی صورت میگیرد که برای عمده ترافیک شهرمناسب است.
احساس یکانگی ای ازکنترل خیابان ها(محوطه سازی،ارتفاع مشخص ساختمان ها،..)بوجودمی آورند.
خیابان ها وساختمانه ای میانی نباید کانون اصلی راتحت شعاع قراردهد.
اهمیت بیشتری به بعضی ازعملکردها دراین طرح(ساختمان های عمودی،…)درحاشیه خیابان ها
ازنظرتاریخی،این مدل روشی برای بیان قدرت مرکزی واستراتژی هایی برای بدست آوردن عظمت بصری وقدرت کنترل شهربوده است.

5/1/2025
45
بخش چهارم
برنامه ریزی وانواع آن

5/1/2025
46
مقدمه:
تکاپوی بشربرای شناسایی محیط اطراف وتسهیل درامرندگی ورفع مشلات و…نوعی برنامه ریزی است.
برنامه ریزی بشر،کوشش اودرگزیش بهترین ها وفایق آمدن برموانع داشته ودرجهت رفاه وآسایش هرچه بیشترخود است.
نیازبه برنامه ریزی ازجمله ضرورت هایی است که میتوان بوسیله آن دردستیابی به هدف ها به موقعیت های مطلوبی دست یافت.
بررنامه ریزی عبارت از کوششی درجهت انتخاب بهترین برنامه ها درجهت رسیدن به هدفهای مشخص است که ممکنست این کوشش ها وبرنامه ها،تامرحله نهایی پیش نرود،بلکه گامهایی درجهت رسیدن به آن باشد.

5/1/2025
47
انواع برنامه ریزی:
برنامه ریزی راازدیدگاه مسائل اجتماعی واقتصادی،به منظورارتقا،سطوح مختلف زندگی جامعه،میتوان به چندنوع نقسیم نمود:
برنامه ریزی کلی(کلان):بیشتربه منظور سیدن به هدف های کلی وعمومی واقتصادی واجتماعی انجام میگیرد.مانند:برنامه ریزی درجهت رشداقتصادی یاصادرات یک کشور.
برنامه ریزی بخشی: بیشتر،دربخش های مختلف تولیدی واجتماعی صورت میگرد.مانندبرنامه ریزی دربهداشت،ساختمان،کشاورزی،…
برنامه ریزی درسطح طرح(خرد):درطرح ها وپروژه های داخل بخش صورت میگیرد.مانند:برنامه ریزی توسعه کلینیک درداخل بخش بهداشت
تقسیم بندی های دیگری نیزبرنامه ریزی شده است که اهم آنها :
برناه ریزی ملی: نحوه اجرای سیاست های توسعه اقتصادی واجتماعی برنامه ریزی میشود.
برناهم ریزی منطقه ای:انجام سیاست های توسعه اقتصادی واجتماعی یک یا جندمنطقه.
برنامه ریزی شهری:نحوه استفاده از اراضی،محله بندی،مسکن،مورد بررسی قرار میگیرد.
برناهم ریزی روستایی:پرداختن به مسائل روستایی وبررسی مسائلی مانندعرضه محصولات کشاورزی،دسترسی روستاها به سروس های اجتماعی،….

5/1/2025
48
انواع برنامه ریزی ازنظرمدت اجرا:
ازمهمترین انواع برنامه ریزی،یکی برنامه ریزی مقیدودیگری برناه ریزی انعطاف پذیراست.
درآغازبرنامه ریزی برمقید بودن آن درزمان وبرنامه ی مشخص تاکید میشد ما بعدها باتوجه به تحرک اجتماعی واقتصادی این کار بامشکلات بسیار مواجه شد وحتی از بی برنامه گی هم بدتر بود.
برنامه ریز را از نظرمدت اجرا،بخاطر بررسی اقدام انجام شده جبران اشتباهات به چند دوره مشخص تقسیم شده نمود:
برنامه ریزی بلند مدت:دوره اجرایی آن10تا20سال است وبه منظور ایجادیک چارچوب کلی وآینده نگرانه درزمینه مورد توجه برنامه است.
برنامه ریزی میان مدت:مدت اجرایی ان بین 3تا7سال است وآن اجرای برنامه هایی است که درقالب همان برنامه ریزی بلند مدت وباهدف های کلی آن ،به مرحله اجرا درمی آید.
برنامه ریزی کوتاه مدت:دوره اجرایی ان 1تا2سال است وباتوجه به میان مدت تعیین میشوند .وهر اندازه مدت اجرای برنامه کوتاهتر باشد،اجرای ان برنامه دررابطه باواقعیات،قابلیت اجرای بهتری دارند.
دریک برنامه دورنگرانه،هدف،ارتقازندگی مردم وتامین نیازهای نیازهای جمعیت یک کشور دربلند مدت است.

5/1/2025
49
برنامه ریز منطقه ای
برای شناخت واقعی یک شهروعوامل آن این سوال مورد نظراست که چرا اینجا واقع شده؟چرارشد کرده؟…
این یک اصل طبیعی است که بین شهربامنطقه خود،وابستگی ها وروابط هایی وجوددارد وشهرها وابسته به محیط های اطراف هستند.
منطقه عبارتند ازفضایاقسمتی از کره زمین یاقسمتی از خاک یک کشور که عوامل طبیعی،اجتماعی،اقتصادی،آن رااز محیط اطراف خودجدا میکند.
بطورکلی برنامه ریزی منطقه ای شامل سه مرحله است:
شناخت منطقه ومشکلات آن وطرح وتنظیم برنامه توسعه آن
اجرای برنامه طرح شده
بررسی واجرای طرح اجرا شده
یکی ازعواملی که درطرح های شهری بایستی موردتوجه ودقت قرارگیرد،نقشیابی شهرهاو درقالب برنامه ریزی دهستان،شهرستان،استان ودرنتیجه کشورشود.
تئوری بیان شده دررابطه باموقعیت شهرها،بیشتربرمبنای فعالیت های اقتصادی وموقعیت مکانی شهرها،محدود بودن فضا،اصطحکاک فضاو….قراردارد.
دررابطه باروش مطالعه حوزه نفوذی منطقه ای از روش تحلیل داده هاوستانده ها،وروش حسابرسی منطقه ای،….یادمیشود.

5/1/2025
50
طرح کامل منطقه ای
یک کارکامل منطقه ای میتواند شامل چهارمنطقه اصلی باشد که اجزای مطالعاتی هریک بقرارزیراست:
طرح برنامه ها:حرکت جمعی؛تجزیه وتحلیل فیزیکی؛تولیدات طبیعی؛خدماتی،پروژهای منطقه های منطقه ای انجام شده وامکانات ومدودیت ها.
تجزیه وتحلیل:منابع زیرزمین،منابع اقتصادی،عوامل حقوقی،عوامل وامکانات ظاهری
مرحله اجرا:انتخاب زمان انتها،ارجعیت،طرح های جامع وهادی چندیاله،تعیین پروژه ها،ازشیابی،منابع مالی.
برنامه ریزی ومعیارهای اجرایی: سیاست های دولت درسطح کشور،منطقه، شهروروستا، احتیاجات،منابع مالی،سیاست های فضایی،پیشرفت های فیزیکی
برنامه ریزی روستایی
هدف از برنامه ریزی روستایی،یکی شناخت وآگاهی کافی ازوضع موجودروستاها ازنقطه نظرهای عوامل فیزیکی،اجتماعی،اقتصادی است.
برنامه ریزی روستایی بیشتربه منظوررسیدن به هدف هایی است که درآن بتوان شالوده واساس یک جامعه روستایی مناسب را،درقالب منطقه ای بنحوی مطلوب پایه گذاری شود.

5/1/2025
51
اهم برنامه ریزی روستایی بقرارزیراست:
یک جامعه روستایی بادرآمدی متناسب وسطح زندگی رضایت بخش
آموزش کشاورزی ودامداری
اصلاح امورامورکشاورزی،دامداری ودفع آفات
کاهش مهاجرت روستاییان به شهر
توسعه اموردامپروری،همراه باتوسعه مراتع وچراگاه هاواصلاح نژاددام
توسعه صنایع وابسته به کشاورزی ودامپروری
توسعه وبسط هرچه بهتر سواد وبهداشت
بسط روابط رفاهی،درمانی،آموزشی،…..
طرح شهرک روستایی
یکی ازبرنامه ریزی هایی که درسطح منطقه دررابطه باکنترل توسعه شهرها واحیا،بهترعملکرد روستاهاپیشنهادمیشود،ایجادشهرک های روستایی است.
شهرک های روستایی نقاطی هستندکه نه هنوزبه صورت شهردرامده اند ونه حالت روستایی دارند.
این شهرک های روستایی میتواننددرارتباط با عملکرد روستایی منطقه به ایفای نقش بپردازدوهمه گونه تسهیلات موردنیازیک شهررابه کوچکتردراختیارداشته باشند.درحالی که احتیاجات ونیازمندی های مبادلاتی یاخدماتی روستاها رادرخود جای داده اند.

5/1/2025
52
طرح هادی روستایی
ازجمله برنامه های اجرایی درسطح شهربه مرحله انجام رسید،تهیه طرح های هادی روستایی است که عبارت است از تجدید حیاط وهدایت روستا بالحاظ ابعاداجتماعی،اقتصادی و… .اهداف طرح روستایی عبارتند از:

ایجادزمینه توسعه وعمران روستاها
تامین عادلانه امکانات
هدایت وضعیت فیزیکی روستا
ایجادتسهیلات لازم جهت بهبود وضع مسکن و……
طرح هادی روستایی شامل سه مرحله ی شناخت وارزیابی وضع موجود،تعیین ضوابط وارائه پیشنهادات،تعیین محدوده برنامه موردنیاز میشود.
سازمان تهیه کننده این طرح،بنیادمسکن انقلاب اسلامی است.

5/1/2025
53
طرح های هادی شهری
طرح هادی بیشتربرای شهرهای کوچک وخاصه شهرهایی که تاحدود2500نفرجمعیت دارند،تهیه می شود.ودرحقیقت تعیین کننده اصول کلی توسعه شهراست.
آنچه که دریک طرح جامع شهری بایستی موردمطالعه عمیق قرارگیرد،درطرح هادی بصورت کلی تر مطرح میشود.
طرح هادی برای شهرهایی تهیه میگرددکه یافاقد بودجه طرح جامع می باشند و یا امکان اجرای طرح جامع درآنها،فراهم نشده است.
سازمان مسئول طرح های هادی شهر،وزارت کشورمی باشد.
طرح جامع شهری
به منظورتدوین برنامه وتعیین جهات توسعه شهر وتامین نیازمدنی های آن برمینای پیش بینی ها واهداف توسعه شهری،تهیه میشود.
طرح جامع،عبارت است از برنامه ای که بصورت راهنما عمل میکند.ومیتوان آن را سیستمی دانست که خط مشی اصولی وکلی سیاست های شهری راتعیین میکند.
این طرح،بیشتربه منظورترویج ضوابط شهرسازی،کنترل توسعه شهرها،گرایش به نظام برنامه ریزی و….تهیه میشود.
مقیاس تقشه های شهری،درطرح جامع شهری اغلب10000/1، 5000/1 و2500/1 است.

5/1/2025
54
طرح تفضیلی شهری
متعاقب طرح جامع شهری وبمنظورانجام برنامه های اجرایی تصویب شده این طرح صورت میپذیرد
این طرح درحقیقت ،تنظیم برنامه های مفصل وانجام اقدامات جزء به جزءدرمناطق ومحلات شهری وطراحی آنهااست.که شامل چهار مرحله بقرارزیر میشود:
مرحله بازشناسی
مرحله تثبیت برنامه ها وطرح های اجرایی
مرحله تشخیص وتعیین اولویت ها
مرحله انجام واجرای محتوای طرح وکاربرد ریاضی
سازمان مسئول طرح های جامع وتفضیلی،وزارت مسکن و شهر ساز ی است.
انجام مطالعات وتهیه طرح ها شامل مراحل زیراست:
بررسی کلی منطقه ای
بررسی حوزه نفوذ
بررسی وشناخت شهر
تجزیه تحلیل واستنتاج از بررسی ها
تهیه طرح هاوبرنامه های عمرانی
انجام مطالعات وتهیه طرح های تفضیلی شهرنیز شمال بررسی مشروح وتفصیلی وتهیه طرح های تفضیلی میشود.

5/1/2025
55
طرح آماده سازی زمین:
آماده سازی زمین برای سکونت،فعالت جدیدی درشهرسازی ایران است.ودرحقیقت شهرسازی اجرایی است.
هرآنچه درطرح های جامع وتفصیلی برای شهروشهرنشینان اندیشیده وتدوین شده است، در آماده ساری زمینبه مرحله اجرا درآید.
آماده سازی زمین مجموعه فعالیتی است هماهنگ وضروری دراراضی متعلق به سازمان زمین شهری که به منظورایجادامکان بهره برادی از اراضی ،جهت احداث واحد های مسکونی وتاسیسات وابسته به آنها ورفع نیازمندی های عمومی صورت میگیرد برحسب ضرورت شامل،تسطیح زمین،ایجادشبکه های عبروومرور،…است.
هدف های اصلی آماده سازی زمین شامل:
تغییرنقاط ثقل شهری
تولید زمین درمقیاس انبوه
توسعه سنجیده وقانونمند شهرها
بسترسالم ومناسب برای شهرها
کمک به گروه های کم درآمد
استفاده حداکثرازمنابع مالی
جللوگیری از احداث واحد های مسکونی درزمین ها مناسب کشاورزی
جلوگیری از رکوداقتصادی
سازمان تهیه کننده طرح های آماده سازی زمین نیز،وزارت مسکن وشهرسازی است.

5/1/2025
56
طرح های احداث شهرهای جدید
کشورانگلستان ازجمله کشورهایی است که ایجاد شهرهای جدیدراتحت مطالعه اجرا قرارداده است.
انگیره ایجادشهرهای جدید،بیشتربه منظورکاهش تراکم جمعیت درنواحی شهری بزرگ است.
معمولا درجوارشهرهای بزرگ،یادرنزدیگی آنها شکل میگیرند.
اهم اهداف وسیاست های شهرهای جدیددرکشورما:
مطالعه درامر سرمایه گذاری
علت وجودی شهرها
اشتغال
میدیرت شهرها
سیاست حمل و نقل شهری وترافیک
تاسیسات شهری
طراحی شهری
نقش فضای سبزدرنمای شهرها
پدافندغیرعامل
صنایع

5/1/2025
57
طرح ریزی شهری
طرح ریزی شهری،به وجودآوردن مجموعه های فیزیکی است که درآنبیشتربه کیفیت فضاهاو کیفیت فیزیکی توجه میشود.وباکلی گرایی بیتشری نسبت به برنامه ریزی شهری توام است.
هدف طرح ریزی شهری جستجوی کیفیات زیبای بصری ازفرم شهری است که براساس مصرف اراضی پیش بینی شده دربرنامه ریزی شهری قراردارد .
طرح ریزی شهری درروندطرح جامع،شامل شش مرحله به قرارزیراست:
مرحله شناسایی: بررسی وضع موجود
مرحله تشخیص: برمبنای هدف های مختلف،وانتخاب آنها برحسب ارجعیت ها
مرحله پیشنهاد: راه حل های فرم های فیزیکی
ارزشیابی: بررسی متغیرها وارزشیابی راه حل های متغیر
تصمیم گیری: انتخاب یک راه حل یا خلاصه ای ازراه حل ها
اجرا: تجزیه وتحلیل راه حل ها برمینای ضوابط وطرح ریزی شهری
برنامه ریزی شهری
برنامه ریزی عبارت است از فعالیت عملی ومنطقی،درجهت رسیدن به عدف های موردتوجه جامعه
برنامه ریزی پوینده و گویاست،بدلیل اینکه روابط انسانی پویایی آنراحفظ میکند بنابراین در جهت تامین نیازهای خدمات شهری ازاولویت ویژه ای برخورداراست.

5/1/2025
58
دوره تسلسل برنامه ریزی شهری
پژوهش محیط: براساس ارزش های شخصی وگروهی که پاره ای ازآنهارامیتوان از طریق کالبدی بامحیط برآورد.

تعیین هدف ها: باتعیی ن هدف ها،پاره مقاصددقیق که بایدبرای رسیدن به هدف ها برآورده شوند،تعیین میشود.

راه های ممکن اقدامات: که برای برآورده شدن مقصودها ورسیدن به هدف ها مورد مطالعه قرارمیگیرد.

ارزشیابی راه های ممکن: براساس وسایلی که دراختیار است و…میتوان ملاحضه کرد.

اقدام: براساس ملاحضاتی که درچهارقسمت فوق به وجودامده،ملاحضه میگردد.

5/1/2025
59
بخش پنجم
روش مطالعه وضع موجودشهر

5/1/2025
60
برای مطالعه وضع موجودشهر،تمام اجزا،عومال وعناصر شهری،خاصه ازدیدگاه که چه تاثیری دررشدوتوسعه موجودوآینده شهرداشته باشد.
مطالعه شهر میتواندبه چندعنوان مشخص تقسیم بندی شود
بررسی شهردرسطح منطقه ای وشناخت حوزه نفوذی آن
بررسی های طبیعی وجغرافیایی
بررسی های تاریخی
بررسی های جمعیت وعومال اجتماعی
بررسی های اقتصادی
بررسی های فیزیکی
بررسی تجهیزات وتاسیسات شهری
بررسی ترافیک وشبکه های شهری

5/1/2025
61
مطالعات منطقه ای
مطالعات منطقه ای بیشتر به منظور شناخت متقابل حوزه های نفوذی شهروجایگاه آن درسطح منطقه وآگاهی ازامکانات،استعداد،مشکلات انجام میپذیرد.
بررسی قلمرو جغرافیایی درمنطقه ای که شهردرآن واقع شده است
بررسی حمل ونقل وشبکه های ارتباطی منطقه شامل
راه اهی شوسه،اسالته،خاکی وعولمل مربوط به آن
راه آهن وعوامل مربوط به آن(طول مسیر،تعداد مسافر و…)
طرق هوایی(حمل بار،مسافرو…)
بنادرومشخصات اسکله ها،انبار ها،تجهیزات بنادر(درصورتی که شهر بندری باشد)
بررسی جمعیت در سطح منطقه
تعداد جمعیت درسنوات مختلف برحسب مردوزن
درصدوتعدادجمیعتشهرنشین،روستانشینوتحولات آن
سیرمهاجرت جمعیت ازروستابه شهر
جمعیت فعال وغیرفعال
حوزه نفوذوکشش

5/1/2025
62
بررسی آموزش وپرورش
میزان جمعیت باسواد،درحال تحصیل وفارغ التحصیل برحسب نوع مدرک تحصیلی
تعداد کودکستان ها،دبستانها و…..
بررسی بهداشت ومراکزدرمانی
تعدادبیمارستان هاوتخت های بیمارستانی و…..
بررسی درمانگاه هاومرامز اورژانس
تعدادپزشک برحسب نوع تخصص
بررسی بیماری های بومی منطقه
بررسی تعدادمراجعین درسالهای گذشته وترسیم نمودار
موقعیت هریک ازتاسیسات بهداشتی روی نقشه

5/1/2025
63
کشاورزی ودامداری
کشاورزی وسطوح زیر کشت هریک ازمحصولات کشاورزی
کیفیت تولیدمحصولات کشاورزی
بازدهی محصولات کشاورزی به هکتار
منابع آب(چشمه ها،قنوات،….)
میزان مصرف آب برای استفاده کشاورزی
بازارهای فروش محصولات
تعدادکارکنان اراضی کشاورزی
نوع محصولات
کیفیت استفاده کشاورزان ازوام های کشاورزی
مساحت باغات و نوع محصولات
نحوه تصرف واحد های کشاورزی
نموادررشد یاکاهش محصولات کشاورزی
تعداددام های موجود برحسب نوع
میزان تولیدفرآورده های داخلی

5/1/2025
64
وضعیت صنایع
تعدادکارخانه های مختلف اعم از سبک وسنگین
انواع کارخانه ها مواکز تجاری
مساحت کارخانه جات
میزان تولید محصولات صنعتی درسالهای مختلف برحسب نوع
تعدادکارگران وکارکنان
منابع ومواداولیه محصولات
بازارهای فروش محصولات
رابطه راه ونقش آن درارتباط بین کارخانه جات وبازارهای فروش یامواداولیه
میزان سرمایه گذاری هریک از واحد ها ی صنعتی
موقعیت امکن صنعتی روی نقشه وتراکم آنها وهریکی از نقاط مختلف مورد مطالعه
صنایع دستی یاصنایع سنتی منطقه
بررسی خوزه نفوذ اداری وارتباطی وخدماتی شهرموردمطالعه درسطح منطقه
بررسی حوزه نفوذمبادلاتی شهرموردمطالعه دررابطه با شبکه راه ها
پوشش وعملکرد حوزه های عمان روستایی وشهرهاوشهرکهای کوچک اطراف
تاسیسات،تجهیزات وموقعیت مراکزجمعیتی
موقعیت از نطر تقسیمات کشوری

5/1/2025
65
مطالعات طبیعی وجغرافیایی
دربررسی های طبیعی وجغرافیایی،شناخت طبیعی شهرونواحی اطراف آن وتاپیراتی که میتواند پیدیده برکالبد فیزیکی شهربگذارد،موردمطالعه واقع میشود
بدیهی است که نقش آب وهوادرکالید فیزیکی شهرودوران زندگی روزمره ودیگرعوامل فیزیولوژیکی ،روانی…برخورداراست.
وضع طبیعی
نقش عوامل طبیعی درجایگزینی شهروتراکم انسانها
تعیین ویژگی های طبیعی محلات شهرنسبت به هم واثرآن درسیمای جغرافیایی شهر
تعیین وتشریح علل جایگزینی شهردرمقر فعلی،ازجهات مورفولوژیکی وفیزیکی
بررسی پوشش گیاهی منطقه
بررسی مناطق درسطح منطقه
بررسی وضعیت زلزله درسطح منطقه
بررسیابهای سطحی
ابهای زیر زمینی

5/1/2025
66
مشخصات مربوط به وضع طبیعی شهر
موقعیت عمومی شهرستان
موقعیت عمومی شهر
موقع خصوصی شهر
موقع ریاضی شهر
توپوگرافی وجهات شیبزمین وخطوط مطراز ارتفاع زمین درشهر
درصورتیکه شهردارای رود خانه اس یادرساحل واقع شده است،مطالعه پیشروی ومطالعه شهردراطراف ساحل
بررسی ارتفاعات وعوامل طبیعی ازنظر دید ومنظر
بررسی عوامل طبیعی ازنظر دید ومنظر
بررسی عوامل اقلیمی وشناخت نوع اقلیم منطقه ای که شهر درآن واقع شده است
نقش اقلیم درتوسعه وگسترش شهروتیپولوژی مساکن ومعیشت مردم
بررسی درجه حرارت وتغییرات سالانه آن
بررسی بارندگی
رطوبت
ببرسی روزهای یخبندان سال درشهرموردمطالعه
بررسی جمع ساعات آفتابی ومیزان روزهای ابری سال،درشهرموردمطالعه بررسی فشارهواوتغییرات سالانه آن
بررسی باد،جهت وزش بادچیره،سرعت متوسط بادوزمان وزش
گلباد

5/1/2025
67
مطالعات تاریخی
پیدایش اولیه ونقطه اولیه ایجادشهر
عامل یاعوامل شهر
مقرابتدایی وارزش آن به هنگام انتخاب مکان
عواملی که پس از پیدایش هسته اولیه شهردرتوسعه ورشدآن ویادرزوال واضمحلال آن دخیل بودند
مراحل گسترش تاریخی شهر
تاثیرعومال تاریخی درچگونگی گسترش وبافت شهر
نقشهای مختلف درادوارتاریخی
تاثیرنقش های مختلف شهربرشبکه بندی معابر،بافت شهروتراکم ساختمان ها
تاثیرعوامل طبیعی،اجتماعی واقتصادی برشهردردوران های مختلف
وجه تسمیه شهر
توسعه وبافت شهراندیشمندانه بوده است یااتفاقی؟
آیاشهربه مقرابتدایی خودتکیه داردویامکان های دیگری برگزیده است؟درصورت وجودمکان های دیگرویژگی هریک ازاین مکان ها چیست؟
اگرشهردیگری درکنارشهرمورد مطالعه بناگرددوقسمت ازفعالیت شهری به شهرنوسازمنتقل گردد،ازاین لحاظ عواملی راکه احتمالادگرگون خواهدنمودبایدموردبررسی قرارگیرد
آثارتاریخی وابنیه که میبایستی درتغییرات جدیدشهر خفظ گردند

5/1/2025
68
بررسی جمعیت وعوامل اجتماعی
الف:بررسی جمعیت
تحول عوامل دموکراتیک طی سرشماریهای گذشته
جمع کل جمعیت ومیزان رشدآن طی سال های مختلف
توزیع جنسی جمعیت
بررسی اماروقایع حیاتی
مهاجرت
رشدوتوسط سالیانه جمعیت
بررسی متولدین
وضع زناشویی
طلاق
یررسی وضع خانوار
توزیع خانوارهابرحسب بعدخانوار
توزیع روسای خانواربرحسب سن وجنس
توزیع خانواربرحسببعدخانواروسن رییس خانوار
وضع کلی اشتعال روسای خانوار
بیکاری درخانوار

5/1/2025
69
مشاغل روسای خانوار
آخرین بررسی های جمعیت که شامل مواردذیل میشود:
تغییرات حجم جمعیت
مذهب
مهاجرت وسمت درشغل
رابطه محل تولدرییس خانوارودرآمد
نحوه تصرف واحدهای مسکونی
صنایع خانوار
رابطه سالهای سکونت رییس خانواردرشهرودرآمد
تعدادشاغلین برحسب نوع فعالیت
رابطه سمت درشغل برای جمعیت شاغل خانواردرابطه بامدرک تحصیلی
گروه های عمده مشاغل،تحول نیروی انسانی طی سالهای مختلف که شامل مواردزیل میباشد:
جمعیت فعال
جمعیت شاغل
گروه های عمده مشاغل
توزیع شاغلان برحسب سمت درشغل
بیکاری ووضع سواد
مشاغل قبل از بیکاری

5/1/2025
70
بررسی اجتماعی،اقتصادی وجامعه شناسی شهر
این بررسی ها با هدف شنخات عومل مختلف اجتماعی واقتصادی جمعیت موجود ورسیدن به هدف های زیر است:
جنس وسن افرادخانواردرشهر
محل تولد
جمعیت فعلی شهر
بعدخانوار
میزان پس انداز ماهیانه شهر
وضع سوادوتحصیل جمعیت
رضایت مردم از محل سکونت خویش
علت سکونت خانوار در درمحلات مختلف شهر
جمعیت بیکاربرحسب مدرک تحصیلی ونوع بیکاری
…..
برای برسی عناوین فوق وعوملل نظیرآنها،اقدام به جمع آوری پرسشامه(به صورت نمونه گیری)،یکی ازمواردی است که میتواندتااندازه زیادی راه گشا باشد.

5/1/2025
71
بررسی وضع خانوار
تعدادافرادخانوار برحسب ست وجنس
وضع تحصیلی اعضای خانوار
شغل اعضای خانوار
درامدماهیانه اعضای خانوار
پس اندازاعضای خانوار
تعدادشاغل خانوار
علت سکونت خانواردرمحله:دسترسی به محله،ساکت بودن،دسترسی به درمانگاه وپزشک،زمین ارزان،خانه ارزان،اجاره بهای کمفتولد درمحل،دسترسی به حل خریدو…
نواقص محله از نظرخانوار:نبودمغازه های لازم درمحله بطورکامل،وجودترافیک عبوری وسروصدای ناشی ازآن،کمبودپزشک وتاسیسات بهداشتی و…..
وظایف وعملکزدهای محله:مذهبی،مسکونی،تجاری،صنعتی،تفریحی
آیاخانوارمایل به ادامه سکونت درمحله ایکه درآن زندگی میکنندهست؟
خانوارمیل داردچه قسمتی ازشهرساکن گرددوبه چه علت؟
شغل وطبقه اجتماعی مردم:محله کارگری است،محل اجتماع کارمندان جزئ است،محل سکونت طبقه مرفه استفمحل سکونتکسبه بازاری است و….
نوع ساختما هایی که مردم مایل به سکونت دران هستند
برای نوجونان چه تفریحی رامیپسندند

5/1/2025
72
روابط مردم محله بایکدیگر چگونه است؟رفت وآمدخانوادگی دارند،درمغازهابهم میرسندومعارشرت میکنند،درکوچه هاباهم در ارتباطند،درسینماهابایکدیگرتماس میگیرند وغیره
روزهای تعطیل خانوار چگونه میگذرد؟درخانه میماندد واستراحت میکنند،به خارج شهر میروند،درمنزل به رادیو گوش میکنند،به سینما میروندو….
آیادرمحله جایی برایتفریح وجود دارد؟
به نظرخانوارکدام قسمت شهریاکدام ساختمان شهرجالب است وچرا؟
درعرض سال به کدام نقاط مسافرت میکنند؟
اعضای خانواراهل کدام شهر می باشند؟
ازچه زمانی دراین شهر ساکن شده اند؟
به چه علت اعضای خانواردرصورتی که محل تولدشان که تولدشان درشهرموردمطالعه نسیت به این شهرآمده اند؟
چه مدت دیگری درشهرخواهندبود؟
دین اعضای خانواده چیست؟
چندنفرازاعضای خانواردرخارج شهربسرمیبرند؟
خانوار دوست دارد چه نوع شهری داشته باشد؟توریستی
،صنعتی،فرهنگی،کشاورزی،صادراتی و….

5/1/2025
73
بررسی اقتصادشهرومنطقه
برای بررسی وضع اقتصادی شهر،هدف های زیر موردنظراست:
ساخت اقتصادی منطقه
جمعیت وخصوصیات اقتصادی شهر
تولیدات ناخالصداخلی
رابطه ساخت اقتصادی منطقه بابخش های صنعتی،کشاورزی و…
بررسی خرده فروشی ها وعمده فروشی ها
بررسی خدمات
بررسی توریسم وجهانگردی
بررسی بودجه کشاورزی
ارزش افزوده فعالیت ها
هزینه خانوار
ارزش افزوده فعالیت ها
درامد خانواروتوزیع ان
بررسی قیمت اراضی
……
برای بررسی ومطالعه مواردفوق،اقدام به تنظیم پرسشنامه ضرورت دارد که شامل موارد زیل است:
رشدفعالیت،تعدادکارکنان،حجم دریافتی ماهیانه ارارایه خدمت چه مبلغ است؟
درآمدماهیانه پس ازکسرهزینه چه مبلغی است؟
چه سهمی اردرامدماهیانه بطورمتوسط به توسعه کارگاه اختصاص می یابد

5/1/2025
74
کارگاه های صنعتی
نام ورشته فعالیت کارگاه
تعدادکارکنان وتخصص آنها
میزان مواد اولیه وکالاهای واسطه(مقدارمصرف سالیانه،ارزش مصرف سالانه،…)
میزان تولیدات(نام کالاها،مقدارتولیدسالانه،ارزش افزوده،بازارهای فروش و…)
حجم فروش هامیانه کارگاه ها چه مبلغ است؟
درآمدماهیانه کارگاه پس از کسرهزینه ها چه مبلغ است؟
آیاین فعالیت دراینده گسترش می یابد؟
چه سهمی از درامد ماهانه بطور متوسط به توسعه کارگاه اختصاص میابد
آیاصاحب کارگاه قصد داخل شدن درفعالیت دیگری رادارد؟
مبلغ کل سرمایه گذاری که تاکنون دراین کارگاه شده است
تامین مبالغ مالی مورد نیازکارگاه ازچه طریقی صورت میگیرد؟

5/1/2025
75
واحد های بازرگانی(خرده فروشی)
رشته فعالیت
تعدادکارکنان
فروش ماهیانه کارگاه چه مبلغ است؟
هزینه ماهیانه کارگاه چه مبلغ است؟
بطورمتوسفچه مبلغ برای توسعه کارگاه اختصاص میابد؟
وضعیت خریدوفروش:نام کالاهایی که خریداری میشود،میزان خرید،مرکزخریدازعمده فروش،محل تامین کالا،درصداختلاف خریدوفروش
واحدهای بازرگانی(عمده فروشی)
رشته فعالیت
تعدادکارکنان
حجم فروش ماهیانه کارگاه چه مبلغ است
هزینه کل ماهیانه کارگاه
امکانات گسترش وتوسعه کارگاه دراینده
مبلغی که جهت توسعه کارگاه اختصاص میابد
مبلغ کل سرمایه گذاری که تاکنون درکارگاه صرف شده است
نام کالاهایی که بطورعمده خریداری میشود(میزان خرید،محل خرید،محل فروش،….)

5/1/2025
76
بانکها
نام بانک
تعدادشعب بانک درشهر
تعدادکارکنان بانک
درصدپس انداز مردم دی بانک چه میزان است؟
اعتبارات اعطایی بانک(برای بخشهای کشاورزس،صنعتی،…)درسالهای گذشته چگونه بوده است؟(مبلغ وام،تعداوام ،نرخ متوسط بهره و…)
هزینه کل بانک طی سالها گذشته
سهم استفاده ازاعتبارات درشهردرمقابل استان
سهم اعتبارات درشهردرمقابل استان
سهم اعتبارات بانکی وبازارپول غیربانکی وپس انداز،چه اندازه است؟
شرکت های بیمه
نام شرکت
تعدادکارکنان
تعدادنمایندگی ها درشهر
درمورد بیمه اتش سوزی،اتو مبیل وعمرو….تعدادبیمه شدگان ومبلغ بیمه چقدراست؟
سهم بیمه ساکنان شهردرمقابل شهرهاومناطق روستایی منطقه چقدراست؟

5/1/2025
77
بنگاه های حمل ونقل
نام بنگاه
آیادرخطوط اتوبوسرانی این بنگاه،خط انحصاری برای شهرمورد مطالعه درنظر گرفته گرفته شده است؟
درصورتی که خط انحصاری نیست،درهفته گذشته چندنفرمسافربه شهرداشته اندوچندنفرازطریق این شرکت به خارج از شهرمسافرت کردند؟
درصورتی که خط انحصاری است،تعداداتوبوسهایی که به شهرواردمیگردندوازاین شهربه نقاط دیگرحرکت میکنند،باذکرمسیرهای ذکرشده وتعدادمسافردرهفته.
درآمدماهیانه بنگاه ازطریق خطوط مسافربری
چنددرصددرآمدصرف هزینه میشود؟
آیادرطول سال،ورودوخروج مسافرتغییرمیکند؟درصورت مثبت بودن پاسخ،میزان تغییرات تعدادمسافردرماههای مختلف سال؟
آیابنگاه به حمل ونقل باراقدام میکند؟درصورت مثبت بودن پاسخ محل صدور،وزن کالا،نوع کالا به چه نحویی است؟
آیاحمل باردرطول سال تغییر میکند؟درصورت مثبت بودن پاسخ،میزانن تغییرات میزانباربرحسب ماههای مختلف سال

5/1/2025
78
انبارداری
طرفیت انبار به تن
ازانباربرای نگه داری چه نوع کالاهایی استفاده میشود؟
آیاانباردارای تسهیلات ووسایل ایمنی لازم میباشد؟
درآمدحاصل ازفعالیت انبار داری طی یک ماه به طور متوسط چه میزانی است؟
چنددرصداز درآمدحاصل،صرف هزینه انبارداری میگردد؟
آیادرمورد ترمیم وتوسعه انباربه چه طریقی است(واحدهای خصوصی،وام بانکی سهمی ازدرآمدانبار)

5/1/2025
79
بررسی های فیزیکی
الف:مطالعات کاربری زمین یانحوه استفاده ازاراضی
یکی ازمطالعات اساسی درجهت شناخت شهرونحوه پراکندگی فعالیت های شهری دربررسی های فیزیکی،مطالعه استفاده ازاراضی شهری است.
منظورازمطالعه کاربری زمین،تهییه اطلاعات اساسی درباره ویژگی ای زمین ،وفعالیت های مختلفی که دران صورت میپذیرد،میباشد
نحوه استفاده از زمین عبارت است ازانکه بدانیم دروضع موجود،پراکندگی انواع فعالیت های شهری به چه صورتی است.
برای مطالعه کاربری زمین بررسی های اساسی لازم است،که بایستی مورد دقت قرار گیرندتا استفاده،عدم استفاده ویاسواستفاده ازمصرف اراضی رامعلوم نمیایند.این مطالعات شمال موارد ذیل میباشد:
جمع اوری اطلاعات درموردفیزپوگرافی شهر
بررسی نحوه استفاده زمین که شمال مساحت هریک ازکاربری هاودرصدهریک نسبت به شهرباشد..
بررسی الگوی استفاده اززمین های کاربری نشده
بررسی ساخت وکیفیت محیط(مطالعات سیمای شهر)
تامین سرمایه گذاری درزمین وبازگشت ان
ارزش زمین
مطالعه گرایش های مردم نسبت به نوع ومصرف زمین که بستگی به نوع گرایش های مردم دارد.

5/1/2025
80
درتقسیم انواع کاربری های زمین،نظریات مختلفی وجودداردکه به جهت تعمیم دربیان موضوعی آن،به ذکر دسته بندی انواع کاربردهای زمین واجزای آنهاپرداخته میشود:
کاربردمسکونی
کاربرداداری
کاربردتجاری
خرده فروشی ها
عمده فروشی ها
دفاتر خصوصی
خدمات
بانکها
هتلها
کاربردآموزشی(مهدکودک،کودکستان،دبستان و….)
کاربرددرمانی وبهداشتی
درمانگاهها ومراکزدرمانی وفوری
بیمارستان ها
سایر خدمات درمان
گرمابه های عمومی
توالت های عمومی

5/1/2025
81
کاربردصنایع
صنایع سبک
صنایع سنگین
کاربردراه ها وشبکه های ارتباطی
کوچه ها وخیابان ها
راه آهن
فرودگاه
عوامل طبیعی درداخل محدوده شهر
باغات ومزارع

کاربری تاسیسات تفریحی وگذراندن وقت
پارک ها وفضای سبز
سینما ها وتیاترها
تاسیسات ورزشی
کاربری تاسیسات عمومی شهری
مساجدومراکز مذهبی
کتابخانه ها
گورستان ها
جایگاه های توزیع بنزین
کشتارگاه ها
پست
کاربردتاسیسات زیربنایی شهری
اب
برق
گاز
تلفن
فاضلاب

5/1/2025
82
انواع نقشه های کاربری زمین
نقشه های که به عنوان نقشه های مهندسی شناخته شده اندوتجهیزاتی مانندشبکه آب ،برق،فاضلاب،گاز ومانندآنها نشان میدهد
نقشه هایی که حدود قطعات زمین درآنها مشخص شده است وبه نقشه ها ثبتی و مالیاتی شهرت دارند
نقشه هایی که ساختمان ها رانشان میدهند
نقشه هایی که شبکه ارتباطی وشاهراه هارانشان میدهند
نقشه هایی که تاسیسات عمومی شهری مانند،پارکها،مراکز ورزشی و…رانشان میدهند
نقشه هایی که ساختمان ها وتیپ معماری وبافت شهر از نظرساختمانی،سبک بناها و..رامشخص میکنند
نقشه هایی که به عوامل اجتماعی شهرمربوط میشوندمانند:نقشه محلات،محدوده محلات،تراکم وپراکندگی جمعیت درمحلات
نقشه های که عوامل طبیعی وتاریخی شهررا بیان میکنند

5/1/2025
83
ب:معماری وبافت شهر
این مطالعه که به منظوربررسی وشناخت بافت شهرومعماری آن انجام میگیردجهت دستیابی به اهداف مطالعاتی ذیل است:
بررسی بافت شهروویژگی معماری ومطالعه گوناگون(تیپولوژی)معماری آن
مناطق قدیمی شهر(بافت مناطق قدیمی،ویژگی های معماری مناطق قدیمی،بررسی چندواحدمسکونی ازمناطق قدیمی)
مناطق حاشیه ای(بافت مناطق حاشیه ای،معماری مناطق حاشیه ای)
بررسی محله های شهر ومراکز آنها(ویژگی های عمومی محله هاومراکز آنها،بررسی چندنمونه ازمراکزمحله شهر)
تاثیرعوامل طبیعی وجغرافیایی وتاریخی یاهرعاملی که درتیپولوژی معماری شهرموثربوده است
تاثیرمتقابل مناطق قدیمی وجدید باعوامل اجتماعی شهر
ارایه عکس های مختلفی که نموداروضعیت بافت های قدیمی-جدیدوحاشیه ای باشد

5/1/2025
84
پ:مسکن
برای مطالعات مربوط به مسکن بررسی عوامل زیل ضروری میباشد
بررسی ویژگی های مسکن وآمارهای مربوط به آن درکل شهر
تقسیم بندی شهربه مناطق مختلف ومطالعه عوامل زیل درهریک ازمناطق
بررسی جمعیت هزیک از مناطق
بررسی نسبت تعدادخاوار به واحدمسکونی
بررسی نفرات ساکن درواحد مسکونی
بررسی نسبت تعدانفرات وتعداداطاق
بررسی تعدااتاق درهرواحدوساکنین هراتاق
بررسی واحدهای مسکونی برحسب تعداداتاق درهرمنطقه
بررسی درصدسطح زیربناودرصدفضای باز نسبت به سطح متوسط یک قطعه
بررسی سطح زیربنای سرانه وسطح آزادسرانه
بررسی عمرواحدهامسکونی
رابطه عمرهای مسکونی وسیستم ایستایی ساختمانها
رابطه عمرواحدهای مسکونی وجنس مصالح ساختمان
رابطه عمرواحدهای مسکونی وپوشش خارجی سقف
بررسی واحدهای مسکونی
بررسی جنس نمای واحدهای مسکونی

5/1/2025
85
بررسی عناصرتکمیل کنندهنما
بررسی نوع سقف وپوشش خارجی آن
بررسی تجهیزات ساختمانی
بررسی وسیله گرم کردن وسردکردن واحدهای مسکونی
بررسی عناصرتشکیل دهنده بنا
نحوه تصرف واحدهای مسکونی
بررسی تراکم های ساختمانی
بررسی خصوصیات مسکن به تفکیک هرمنطقه آماری وویژگی هریک ازانها
مساحت زمین
مساحت زیربناوسطح طبقات
مساحت آزاد
تعدادخانواردرواحدمسکونی تعداداتاق درواحدمسکونی
تعداداتاق دراختیارهرخانوار
تعدادکل خانوارمسکونی
تعدادطبقات
نوع مالکیت خانه
ارزش زمین
میزان اجاره بهای واحدمسکونی
عمرساختمان
ارتفاع ساختمان

5/1/2025
86
عناصرتشکیل دهنده بنا
منبع آب مصرفی ساختمان
آیاواحدمسکونی تلفن دارد؟
آیاخانه برق دارد؟
وسیله گرم کردن واحدهای مسکونی
وسیله سردکردن واحدهای مسکونی
تعدادمحل کسب جرساختمان
نحوه همشکلی باواحدهای اطراف
موقعیت حیاط نسبت به خیابان
مصالح ساختمانی بکاررفته درسقف ودیوار
نوع سقف
جنس پوشش خارجی وداخلی سقف
وضعیت ساختمان
خصوصیات نما
عناصرتکمیل کننده بنا،ماننددروپنجره
روحیه منزل(سنتی،غیرسنتی)کیفیت قضا

5/1/2025
87
بررسی تاسیسات وتجعیزات شهری
دربررسی های وضع موجودتاسیسات وتجهیزات عمومی وزیربنایی،مطالع مواردذیل موردتوجه است
بررسی وضع مراکزآموزشی،بهداشتی ودرمانی،مراکزتفریحی،سینماها،پارکهاوفضاهای سبز،موزه هاوکتابخانه ها،آتش نشانی،فاضلاب،بررسی گورستانها،تاسیسات ورزشی،شبکه آبرسانی،شبکه برق،شبکه تلفن،……
تاسیسات آموزشی
نوع مرکزاموزشی
عمرساختمان
آیاساختمان مدرسه به همین منظورساخته شده
مالکیت ساختمان
تعدادکلاسها
تعداطبقات
تجهیزات آزمایشگاهی
تعدادتجهیزات عمومی بزرگ
تعدادکتب درکتابخانه مدرسه
تعداد دانش آموزان
متوسط دانش آموزان درهرکلاس

5/1/2025
88
تعدادمحصلینی که که ترک تحصیل کرده اند
تعدادآموزگاران ودبیران
سطح کل طبقات
سطح زیربنا
مساحت زیربنا
مساحت فضای باز
تجهزات ووسایل ورزشی
تعدادوسایل نقلیه ووسایل سمعی وبصری
آیادرمدرسه کلاس های شبانه تشکیل میگردد
تعدادکلاس هاودانش آموزان شبانه برحسب مرد وزن
برنامه هاوطرح های آینده
آیادرمدرسه کلاس های سوادآموزی تشکیل میشوند

5/1/2025
89
مهدکودک ها وشیرخوارگاه ها
مساحت کل
زیربناوطبقات
سال تاسیس
کادرموجود
تعدادکودک وافرادساکن
تجهیزات وتاسیسات
ساعات کار
محل تامین کمک ها
سیستم اداره موسسه
نواقص ومشکلات
طرح ها وبرنامه های آینده
مالکیت زمین ونحوه تصرف واحد

5/1/2025
90
سینماهاوتئاترها
نام وحمل
سازمان مسئول واداره کننده
سال تاسیس
آیاساختمان به همین منظور ساخته شده است
تجهیزات ایمنی ساختمانی
عمرساختمان
مساحت زیربنا
تعدادصندلی
درجه سینما
تعدادمشتری روزانه
ایا سینمادارای پارکینگ است
امکانات توسعه وبرنامه های آینده
ساعات نمایش فیلم

5/1/2025
91
پارکهاوفضاهای سبز
نام ومحل نوع پارک
مساحت پارک به هکتار
سازمان مسئول
تاسیسات موجودپارک
نقایص موجودازنظرمسیولین
دسترسی وامکانات توسعه تعدادافرادبازدیدکننده ازپارک درروز های مختلف
تعدادپارکینگ وظرفیت آن هادرپارک یااطراف آن
جایگاه های توزیع بنزین
نام ومحل جایگاه
مساحت کل مساحت زیربنا
حجم انبارهای ذخیره بنزین برحسب بنزین-نفت گاز-بنزین سوپرو…
سال تاسیس جایگاه
متوسط فروش روزانه برحسب لیتربه تفکیک نوع فرآورده
آیاجایگاه مجهزبه تجهیزات ایمنی وآتش نشانی است؟
تعداددسنگاه انتقال بنزین به وسائل نقلیه موتوری برحسب نوع موادسوختنی
کادراداره کننده جایگاه
امکانات توسعه
محل تامین بنزین
نواقص از نظرمسئولین

5/1/2025
92
بیمارستان ها،درمانگاه هاومراکز بهداشت
نام ومحل
نوع مرکز بهداشتی
درجه تخص ونوع فعالیت
سازمان مسئول واداره کننده
نحوه اداره
سال تاسیس
آیاساختمان بهمین منظور ساخته شده است
عمرساختمان
تعدادطبقات
مساحت
مساحت فضای باز
مساحت زیربناوسطح طبقات
تعدااتاق هاوتخت خواب دراتاق
تعدادپزشک،پرستار وبهیار
تعدادکارمندان وپرسنل
تجهیزات بیمارستان(آزمایشگاه،اتاق عمل،رادیولوژی،اورژانس،آمبولانس)
بخش های مختلف بیمارستان
تعدادمراجعین سرپایی به بیمارستان
….

5/1/2025
93
موسسه باری ومسافر بری
نام ومحل موسسه
مساحت توقف گاه
مساحت زیر بنا
مساحت انبار
مساحت پارگینگ ها
میزان بارحمل شده درروز
تعدادمسافرحمل شده درشهربه مقاصدمختلف وبالعکس
تعداددستگاه هاس اتوبوس ومینی بوس وکامیون
آیاکالاومسافرین بیمه میباشند
آیاوسایل حمل ونقل بیمه میباشند
تعدادکادرموجود
چندرصدازمسافرین وکالاهاازدهات اطراف میباشند
طرح ها وبرنامه های توسعه آینده

5/1/2025
94
گورستان ها
نام ومحل گورستان ها
مساحت گورستان ها
مساحت اشتغال شده
مشخصات غسالخانه
ظرفیت غسالخانه
ظرفیت گورستان
تعدادکادرموجود
تعدادسالنهای موجود
وضع گورستان از نظربهداشتی
متوسط تدفین به طور روزانه
فاصله گورستان تا شهر
تعدادآمبولانس های موجود

5/1/2025
95
تاسیسات ورزشی
نام ومحل
سازمان مسئول واداره کننده
آیاساختمان به این مقصودساخته شده
تجهیزات ساختمانی وایمنی
مساحت کل وزیربنا
عمرساختمان
تعداداعضا
تاسیسات وتجهیزات ورزشی
کادراداره کننده
ظرفیت
امکانات توسعه

5/1/2025
96
موزه وکتابخانه
تعدادکتابهایی که درکتاخانه موجود است
تعدادصندلی ها ومیزهای مطالعه
جمعیت استفاده کننده ازکتابخانه درروز
نوع جمعیتی که زا کتابخانه استفاده میکنند
ساعات کار کتابخانه وتعدادکادر
تجهیزات ایمنی کتابخانه ازنظرآتش سوزی
درصورتیکه درجوارکتابخانه موزه وجوددارد
نوع اپاری که درموزه نگهداری میشود
ساعات کارموزه
مساحت کتابخانه وموزه
مساحت زیربنا

5/1/2025
97
فرودگاه
سال تاسیس
مساحت کل
مساحت ساختمان
طول-حریم-عرض ودرجه باند موجود
تعدادپروازهای روزانه
تعدادمسافرینو رودی وخروجی شهرازطریق فرودگاه
مقداربارحمل شده به شهروازشهربرحسب سالهای مختلف
تاسیسات وتجهیزات فرودگاه(رستوران،سالن انتظار،…)
آیاازهواشناس استفاه میشود؟
فاصله فرودگاه تاشهر
نوع وتعدادوسایط حمل ونقل بین فرودگاه وشهر
پارکینگ ها

5/1/2025
98
ادارات وموسسات دولتی:
نام ومحل موسسه یاسازمان
تعدادکارمندان ونوع مدرک تحصیلی
عمروظاهرفیزیکی ومالکیت بنا
مساحت کل ومساحت زیربنا
تعدادطبقات وجنس مصالح ساختمانی
تجهیزات ساختمانی
آیاساختمان به همین منظورساخته شده است؟
امکانات توسعه ساختمان کنونی
دسترسی وپارکینگ
نواقص موجود

5/1/2025
99
پست:
محل ادارت پست وشعبات آن درشهر
تعدادکادراداره کننده وتجهیزات آن
تعدادمتوسط نامه هایی که درروزدرشهرتوزیع میشود
تعدادصندوق های پست درشهر ونحوه توزیع آن
عمرساختمان اداره های پست به تفکیک
برای چندنفریک صندوق پست وجود دارد؟
مساحت کل
مساحت زیربنا وطبقات
دسترسی وامکانات توسعه
موقعیت صندوق ها ودفاترپست روی نقشه

5/1/2025
100
تلفن شهری:
تاریخچه(خصوصیات اولین شبکه تلفن،اولین خدمات شرکت تلفن قبلی،…)
سیستم تلفن خودکار(طول شبکه،تعدادمشترکین،میزان سرمایه گذاری)
میزان ظرفیت
وضع موجودشبکه تلفن(طول ونوع شبکه،مقدارکابل به کاررفته،تعدادمشترکین،…)
مقایسه مشترکین تلفن باسارشهرهای ایران باتوجه به جمعیت
تعدادتلفن همگانی وموقعیت آنها
مشخصات شبکه
آیاازشاهراه ارتباطی استفاده میشود؟درصورت مثبت بودن مسیرشاهراه
ظرفیت نهایی شبکه موجود برحسب تعدادکانال تلفن
تعدادمتوسط مکالمه مسکونی-موسسات خصوصی-عمومی-مکالمات سالیانه-…
متوسط مکالمات برای هردستگاه تلفن درسال
منحنی تعدادسرانه مکالمات شهری به محصول ناخالص ملی
منحنی تعدادمشترکین به تعدادمکالمات شهری روزانه
میزات احتیاجات-درصدمردمی که از آن استفاده میکنند
نقشه شبکه تلفن

5/1/2025
101
مخابرات-رادیووتلویزیون
انواع فرستنده ها
نوع تجهیزات(قدرت-خصایص آنتن ها-حوزه پوشش رساندن برق)
تعیین حوزه مدولاسیون سمعی وبصری ازمحل تولیدبه محل فرستنده
استفاده فرودگاه هاازشبکه مخابرات
هزینه تاسیس فرستند ها
استفاده از اداره هواشناسی-راه آهن-راه داری-بانکها-آب وبرق-…
تجهیزات ساختمانی
کادرفنی
تاسیسات موجود،خصوصیات،ظرفیت
تعدادتقریبی گیرنده های تلویزیونی ورادیویی که از برنامه های رادیو تلویزیون استفاده میکنند
افزیش درصد بییندگان تلویزیون
مدت ساعت پخش برنامه ها

5/1/2025
102
شبکه برق
تاریخچه(قبل ازتحول به برق منطقه ای)
نحوه وتاریخ شروع تولید برق
تعدادکارخانه های خصوصی ونام آنها،کل قدرت،ساعت برق،….
نموادرمیزان تولید نیروهای برق
آمارمصرف دربخش های مسکونی،تجاری،….پس از تحول به برق منطقه ای
وضع موجود
آمارمصرف دربخش های صنعت،کشا.رزی،خدمات مسکونی تجاری
تاریخ تاسیس برق منطقه ایفخلاصه اقدامات انجام شده درسالهای مختلف
درحال حاضرچند کارخانه برق درشهروجود دارد
مشخصات،قدرت،مقدارمصرف سوخت،ساعاتی که درشبانه روز کار میکنند
میزان تولیدمولدهادرساعات پرمصرف برحسب مگاوات
مشخصات شبکه توزیع نیرو
طول ومشخصات کابل های هوایی(نوع کابل،طول به متر،درصداز کل سیستم توزیع)
طول ومشخصات کابل هایزیرزمینی
پست های فشلزقوی وفشارضعیف
سیستم روشنایی معابروخیابان ها
آمارودرصدمصرف دربخش های صنعت،کشاورزی،خدمات
……

5/1/2025
103
زهکشی آب باران
مشخصات شبکه زهکشی موجود(نوع،طول،مصالح به کاررفته،زهکشی اصلی،…)
مشخصات سیستم تخلیه
میزان احتیاجات
حجم آب زهکشی(مشخصات موقیت جوی واقلیمی)
حدمتوسط ریزش سالیانه
شیب اصلی شهروسرعت دفع اب
احتیاجات به سیل گیر وغیره
مسیراصلی جمع شدن آب باران
زهکشی اصلی شهر
مسیلهای طبیعی(برای اب شهر،آب خارج شهر)
آیاشهردرمعرض سیل قراردارد؟
آیاتمام مسیل ها روباز هستند؟مسیلها برای کشش اب باران کافی است؟
درصورتیکه شهردرمعرض خطرسیل قراردارد آیاسیل بندی نیز ساخته شده؟
دروصرت وجودسیل بندمشخسات ان چیست؟(طول،محل وموادبه کاررفته)؟
نقشه مسیلهای سرپوشیده وشبکه زهکشی شهری

5/1/2025
104
کشتارگاه ها:
نام ومحل کشتارگاه
سال تاسیس وامکان توسعه
آیاساختمان به این مقصود ساخته شده است؟تجهیزات ساختمانی کشتارگاه چیست
عمرساختمان وسازمان مسئول واداره کننده کشتارگاه
مساحت کل وزیربنا
آیادامپزشک مسئول دارد؟
کادرموجود
نحوه نگهدار گوشت(دستگاه های سرد کننده)
تهیه آمارازمصرف گوشت وتعادازبح روزانه برحسب نوع دام
محل وکیفیت میدان های خریدوفروش دام ازنظرنگهداری دام وبهداشت عمومی
محل نگهداری دام های زنده
ظرفیت کشتارگاه موجود
آیاکشتارگاه دارای آب تسفیه شده میباشد؟
آیاکشتارگاه دارای سیستم جمع آوری وتصفیه ودفع پس آب است؟
موقعیت کشتارگاه نسبت به شهرروی نقش باذکرفاصله
آیادرجوارکشتارگاه صنایع غذایی احداث شده است؟

5/1/2025
105
شبکه آب آشامیدنی شهر
تاریخچه
تعدادانشعابات وتعدادافرادی که ازین انشعابات استفاده میکنند
تعدادشیرهای برداشت عمومی وتعدادافرادی که ازآنها استفاده میکنند
مصرف سرانه اب درفصول مختلف
منابع آب مورداستفاده شبکه آب(رودخانه،چشمه،قنات،چاه)
قیمت آب وحق کنتور ومترمکعب آب
منابع ذخیره وتوزیعوتعدادگجایش آب
اوله آب نصب شده(قطرلوله وطول آن به کیلومتر)
فشازلوله آب درلوله های چنداتمسفر(حداکثر،حداقل)است
تغییرات وگسترش شبکه لوله کشی ازبدوتاسیس تاکنون
مشخصات تصفیه خانه ها،ظرفیت هرهریک(نوع تصفیه)
کیفیت شمیایی آب(مقدارسختی اب وسایرموادشیمیاییبرای هریک ازمنابع اب موجود)
بررسی مناطق پراب ونحوه انتقال ان به مناطق مورداحتیاج
امکانات بالقوه آبی درناحیه(آبهای سطحی وزیرزمینی)
امکانات وقدرت تاسیسات آبی موجود

5/1/2025
106
سیستم انتقال آب ازمنابع مختلف به مخازن وازمخازن به شهر
هزینه هر متر مکعب آب
هزینه سیستم موجود
هزینه های انشعاب
قدرت پمپ ها وموتوروتعدادساعات کارروزانه ونوع آن
حداکثرظرفیت-طول عمر مفیدلوله ها
اقداماتی که درجهت جلوگیری ازآلودگی آبهاانجام میشود
چگونگی آموزش وتربیت کادرفنی
بررسی مناطق وواحد های صنعتی ویاسایرتاسیسات شهری که لوله کشی ندارند..
بررسی آب مصرفی فضای سبزموجودشهر
میزان کل مصرف آب نسبت به بخش های مختلف در24ساعت
سرانه مصرف روزانه آب

5/1/2025
107
تاسیسات فاضلاب شهری
سازمان مسئول
خصوصیات سیستم تصفیه موجود
محل دفع فاضلاب
نسبت جمعیت استفاده کننده ازشبکه به کل جمعیت
میزان اعتباردربرنامه هاعمرانی
کیفیت الودگی احتمالی ابهای زیرزمینی توسط فاضلاب
میزان نفوذپذیری فاضلاب طبقات زمین
آیاتراکم آینده جمعیت به فاضلاب جدیدی احتیاج دارد؟
مسیرهای اصلی فاضلاب روی نقشه
امکان ایجادکارخانهکودشیمیایی وکدوسازی
نوع آبها دفع فاضلاب(حداکثروحداقل عمق)
سرانه تولیدفاضلاب برحسب بخش های مختلف
سیستم جمع آوری فاضلاب0ثقلی0فشاری و…)
نوع لوله های انتقال فاضلاب(قطر،نوع وطول آنها)
آیافاضلاب درواحدهای خصوصیتصفیه میگردد(منازل،هتل،سربازخانه هاو….)
نقایص موجودازنظرمسئولین
برنامه آینده

5/1/2025
108
سیستم جمع آوری ودفع زباله
سازمان مسئول واراده کننده
تعدادجایگاه های دفع موقت زباله درشهرومحل آنها
تعدادماشین های دفع زباله
تعدادکادرموجوددفع زباله
محل تخلیه دایمی زباله
فاصله دفع زباله وموقعیت آن نسبت به شهر
آیاازباله به عنوان به عنوان کودشیمیایی استفاده میشود؟
آیازباله هاسوزانیدهمیشوند؟درصورت مثبت بودنپاسخ محل آن کجاست؟
ایازباله ها مشکلاتی راازنظربهداشتی به وجودآورده است؟فاصله محل تخلیه زباله تاشهر
ساعات جمع آوری زباله درشبانه روز؟
آیادرمحل جمع آوریزباله ازسطل مخصوص استفاده میشود؟
کیفیت جمع آوری بهداشتی زباله درمحلات؟
مشکلات ونواقص موجودازنظرمسئولین
برنامه های آتی
سایر

5/1/2025
109
آتش نشانی:
سازمان مسئول
تهیه آمارازتعدادآتشسوزی هاوعلل آنها(چوب،نفت،گاز،…)
آماراستفاده ازوسایل ایمنی درموسسات وکارخانه جات
تعدادشیرهای آتش نشانی درقسمت های مختلف شهر
بررسی شبکه های ارتباطی جهت رسانده کمک به هنگام حوادث آتش سوزی
قدرت وتحرک وکارایی کادرفعلی آتش نشانی شهر
شعبات آتش نشانی درشهر
نحوه اجراورعایت مقررات ایمنی درساختمانهاعمومی،یسنماها،باشگاه هاومراکز پرجمعیت
ظرفیت ونوع تجهیزات فعلی آتش نشانی(تعدادماشین و….)
بررسی موقعیت خانه های مسکونی که دررابطه باآتشسوزی درمعرض خطربیشتری قراردارند
نقایص موجودازنظرمسئولین
طرح های اینده جهت گسترش
مالکیت زمین
دسترسی وامکان توسعه

5/1/2025
110
مطالعات ترافیک وشبکه ارتباطی
آخرین قسمتی که دراین بخش موردبررسی قرارمیگیردمطالعات شبکه ارتباطی شهراست وشامل مواردزیل است:
موقعیت ارتباطی منطقه ای شهر
مطالعات دروازه ای(آمارترافیک دروازه ای شهروترددوسایل نقلیه،متوسط سرنشین وبارمباومقصدسفرها)
راه اهن،فرودگاه،بنگاه های حمل ونقل وحجم خروجی وورودی سالیانه مسافروباردرآنها
وضعیت فیزیکی معابرشهری(سطح پوشش معابر)
تقاطعها
تابلوهاوعلایم راهنمایی
خیابان های یک طرفه ودوطرفه
پارکینگ ها وتوقفگاه ها
وضع پیاده روها،روشنایی معابر
حجم ترافیک درشبکه معابرشهری
سطح اشباع معابرشهری
سیستمهای حمل ونقل دسته جمعی(اوتوسرانی-تاکسی رانی و…..)

5/1/2025
111
مطالعات مبداومقصد
مطالعات کیفیت سرعت
مطالعات کیفیت نوردرشب
نقشه هاونمودارهادرمطالعات وضع موجودشهر
درمطالعات وضعموجودشهر،ارائه نقشه هاییاززمینه های مختلف مطالعه لازم میآید که نمونه هایی ارآن به قرار زیزند:
1-مطالعات منطقه ای
نقشه وضعیت طبیعی وتوپوگرافی منطقه
کاربری زمین درسطح منطقه
نقشه موقعیت صنایع وتاسیسات عمرانی منطقه
نقشه تقسیمات سیاسی منطقه
نقشه پراکندگی مراکز آموزشی وبهداشتی
نقشه راه ها
نقشه تاسیسات توریستی وجاذب جمعیت منطقه
نقشه وضعیت کشاورزی وپوشش منطقه
نقه وضعیت کشاورزی وپوشش منطقه
نقشه محدوده تقریبی حوزه نفوذی شهر

5/1/2025
112
2-مطالعات طبیعی وجغرافیایی
نمودارهای حرارت ]رطوبت ،بارندگی،گلباد،فشارهوا
نقشه زلزله
نقشه معادن
نقشه پراکدگی خاک
تقشه تپگرافی شهر
نقشه موقعیت شهر وشهرستان نسبت به استان وکشور
3-مطالعات تاریخی
نقشه گسترش ادواری شهر
نقشه موقعیت بافتها وساختمان های تاریخی
4-مطالعات جمعیت وجامعه شناسی
نمودارهاوهرم های سنی مربوط به بررسی جمعیت نسبت به عوامل مختلف موردمطالعه
نقشه تقسیم بندی مناطق شهری ومحلات شهری
5-مطالعات اقتصادی
نقشه های مربوط به مراکز تجاری وصنایع
نمودارهای مربوط به عومال مختلف موردمطالعه
نقشه قیمت اراضی

5/1/2025
113
6-مطالعات فیزیکی
نقشه نحوه کاربری زمین
تقشه تراکم ساختمان ها
نقشه اراضی ثبتی ووقفی
نقشه قدمت ساختمان ها
نقشه های مربوط به مطالعات وضع مسکن درسطح شهر
عکسهاونقشه هایی که نمودارمعماری وبافت شهرباشد
7-مطالعه تاسیسات شهری
نقشه پراکندگی مراکزآموزش وبهداشتی
نقشه پراکندگی اماکن مذهبی،فرهنگی،کتابخانه ها
نقشه پراکندگی تاسیسات تفریحی(پارکها-سینماهاو…)
نقشه پراکدگی تاسیسات زیربنایی(آب،برق،تلفن و….)
نقشه پراکندگی تاسیسات کشتارگاه ها ومراکزجمع ودفع زباله
نقشه موقعیت تاسیسات عمومی شهر
نقشه وقعیت هتلها ومسافرخانه ها
نقشه موقعیتتاسیسات اداری وتجاری وبانکها

5/1/2025
114
8-مطالعات ترافیک وشبکه ارتباطی
نقشه مطالعات مبداومقصد(نسبت به مناطق مختلف آماری)
نمودارهای مربوط به حجم ترافیک درسطح منطقه تاجاده ها وراه های آنها
نقشه کیفیت پوشش معابرونوردرمعابر
نقشه موقعیت تصادفات اتفاق افتاده درسطح شهریانمودارهای مربوط(به تفکیک جرح-مرگ-خسارت)
نقشه کیفیت سرعت
نقشه خطوط اتوبوس رانی وموقعیت ترمینال ها وبنگاههای مسافربری
نمودارهای مروبط به حجم تبادلات مسافروسایرعوامل وابسته به اتوبوس رانی
نقشه موقعیت نقاط پرتراکم دررابطه باتراکم فعالیت های شهر

5/1/2025
115
ارائه طرح ها وراه حلها
بخش ششم

5/1/2025
116
مقدمه:
پس ازوطالعه وضع موجودشهروتجزیه وتحلیل آن وانجام پیش بینی های لازم،اتخاذتدابیرکوتاه مدت وبلندمدت برای رفع نواقص موجود و طرح آینده شهر مانند تعیین اولویت هادربهسازی ونوسازی بافت شهری، تدوین برنامه هایی جهت بهبودوضع شهرو…ضرورت دارد.
درنظرنگرفتن بسیاری ازمسایل فوق،ممکن است به شکست طرح های جامع شهری یاطرح های بهسازی ونوسازی بافت های شهری بینجامد.
درطرح های توسعه شهری،نباید بدون شناخت محلات وکیفیت ساخت آنها،به توسعه شبکه راه هاوازهم پاشیده شدن محلات اقدام نمود.
سرویس رسانی لازم وایجادتاسیسات موردنیازمحلات،درصورتی که به قوام زندگی آنهالطمه ای واردنکند،ازوظایف طراحان وبرنامه ریزان شهر است.

5/1/2025
117
مراحل مختلف مطالعات مربوط به طرح جامع شهر به قرارزیر است:
مطالعه وضع موجودشهر
تجزیه وتحلیل وضع موجودونتیجه گیری ازآن
نتیجه گیری های نهایی
شناخت نیازمندی ها وکمبودهای شهری
شناخت محدودیت هاوامکانات
تعیین هدف های نهایی پروژه
درارائه قسمت اخیر،مراحل ارائه طرح قرارزیر است:
الف-بررسی راه حل ها دررابطه باضوابط وشرایط شهر:مطالعه راه حل ها ارائه شده
ب-تصمیم گیری دررابطه با راه حلها:تجزیه وتحلیل کلیه جوانب ومسائل شهری
ج-ارائه طرح پیشنهادی والگوی نحوه استفاده اززمین
د-ضوابط اجرایی طرح پیشنهادی
ه-سازماندهی ومدیریت اجرایی

5/1/2025
118
انجام برنامه های زیردرموردبندهای ج،د،ه،ضرورت دارد.
طرح نمونه مراکز محله
جایگزینی صحیح فعالیت های اداری وتجاری شهر
تعیین موقعیت تاسیسات صنعتی سبک و سنگین دررابطه با نقش شهر
توسعه وجایگزینی کلیه فعالت های آموزشی
پیشنهادمحل ایجادبیمارستان ها برحسب نوع تخصص آنهادرسطح شهر
جایگزینی وموقعیت مناسب تاسیسات شهری
ایجاددسترسی ها ومعابرشهری براساس سلسله مراتب خیابان ها
جایگزینی صحیح وتعیین تراکم های شهری ومسکونی درمحلات
…..

مطالعه امکانان ومحدودیت های توسعه شهر
تهیه وتدوین برنامه هاجهت رفع کمبودها
پیش بینی های آینده(پیش بینی جمعیت،…)
تعیین ضابطه هاومعیارهای توسعه شهر
تعیین کمبودهای موجودزمین
مطالعه برای تعیین شخصیت معماری شهر
تعیین جهات توسعه آینده شهر
تعیین کاربرداراضی شهری درسطح شهرآینده
خصوصیات بافت شهری جدید
تعیین نیازمسکن دراینده
تعیین تیپ وخصوصیات مساکن آینده
نحوه شکل گیری ونوع مساکن ساختمانی
تعیین برنامهبرای بافت های موجودشهر
تعیین اولویت هادرنوسازیو بهسازی بافت شهر
تامل دربهره گیری ازطبیعت وبافت سنتی شهر

5/1/2025
119
مهمترین عواملی که دست طرح ریز شهری وبرنامه ریز شهری رادرطراحی محیط شهری قوت میبخشد شامل:
جلوگیری ارمهاجرت بی رویه وناخواسته از شهر
بارگیری امکانات واستعدادهای شهری و منطقه ای.
نزدیک کردن انسان به طبیعت باایجاد محیط مناسب
ایجادصمیمیت بیشربه همراه ارتقاء سطح تولید باایجادمحیط مناسب

رابطه شهربامحیط واقلیم اطراف خود
خصویات سنی وعلایق مردم درجامعه
توجه به معیشت شهرنشینان واقتصادشهر
آشنایی باخلقیات وروحیات مختلف مردم
برنامه ریزی شهری
رفع مشلات مربوط به مسکن
اشتغال ورفع بیکاری
جلوگیری ازگسترش اثرات سوءشهری
ایجادمحیط مستعدبرای فعالیت،تحصیل،..
جلوگیری از آلودگی محیط زیست

5/1/2025
120
تجزیه وتحلیل وتدوین راه حل هایی درجهت ارائه طرح ها توجه نکات زیربرای برنامه ریزی آینده ضروری است:
شناخت بافت ها وعناصرسنتی شهر و بافت وراه حل یابی مشکلات مردم در سطح شهر
شناسایی خصایص اراضی کشاورزی ومحدودیت هایی که درزمینه گسترش آینده شهر
وضعیت اقتصادی ودرآمدمردم
ضابطه های لازم دربرنامه ریزی شهراز نظر طبیعی ورابطه شهرباطبیعت

تعدادجمعیت درده سال بعد
مشخصات وخصوصیات جمعیت آینده
هدف از توسعه آینده شهر
تعدادساختمان های مسکونی مورد نیاز
تاسیسات موردنیاز جمعیت
اولویت هادرتوسعه آینده شهر
چه تاسیساتی درتوصعه آینده شهربه وجودمی آیند.
امکانات اجرایی واقتصادی طرح پیشنهادی

5/1/2025
121
پیش بینی های اقتصادی وجمعیت:

پیشنهادطرح توسعه آتی شهربرمبنای پیش بینی جمعیت واقتصادوپس ازآن نحوه کاربری زمین پیشنهادی قراردارد.
درطرح آینده شهر،بیاد تعدادجمعیت،خصوصیات شهر،بعدخانوار،جمعیت محصل،…وپس ازآن،به پیش بینی وضعیت اقتصادی،اقتصادشهری،وضعیت کاروشغل،…پرداخت.

پیش بینی ومطالعه جمعیت:

براوردنیازهای آینده شهربستگی به پیش بینی صحیح جمعیت دارد.
روش بقای گروه ها،روش متعارف ومعمولی است که امروزه ازجانب سازمان های رسمی بسیاری از کشورهای پیشرفته مورداستفاده میگردد.
مراحل کلی روش بقای گروه ها بترتیب زیر است:
تهیه جدول که نوع جنسیت جمعیت رامشخص میکند.(تعدادجمعیت هرجنس،مهاجرت،ضریب مرگ ومیردرجمعیت)
نکاتی باید دریان روش موردتوجه قراربگیرند(استفاده از گروه های سنی 5ساله،درنظرگرفتن نرخ مرگ ومیر وتاثیردادن آن،نرخ تولیدومهاجرت ها

5/1/2025
122
پیش بینی های اقتصادی:
سابقه پیش بینی های اقتصادی ارحدود40تا50سال متجاوز نیست.
بخلافمطالعه جمعیت،پیش بینی اقتصادیبرمینای عوامل مختلفی چون:پول، دستمزد،منافعومالیات،….استوارشود.
آنچه که دربرنامه ریز کالبدی اساسا موردتوجه قرار میگیرد:
احتمال تقاضا درموردتوسعه زمین
تقاضا برای حرکت کالاها وموادخام
محلی که زمین مییتواند توسعه یابد
فعالیت های که مربوط به مواد خام میگردد.
تقاضابرای کاگرورابطه این تقاضا بابخش های متخلف اقتصادی
نیروی جذب جمعیت ویامهاجرفرصتی حوزه،تحت تاثیرعوامل اقتصادی
سرانه زمین:
سرانه زمین عبارت است ازمقدارزمینی است که بطور متوسط ازهریک از کاربری های شهر بهرنفر ازجمعیت آن میرسد.که بایستی براساس بسیاری از خصوصیات شهر وجمعیت شهری بنیان گردد وبه مرحله پیشنهادبرسد.
تعیین سرانه زمین درارتباط بانوع تراکم های پیشنهادی قرارداردودرارتباط باآن نسبت به هریک ازکاربری های شهری سرانه ای مشخص میگردد.

5/1/2025
123
تراکم های خالص وناخالص
تعیین انواع تراکم هادرسطحشهروپیشنههادآن به عنوان ضابطه ای برای جایگزینی جمعیت ئتاسیسات وابسته به آن ،درطرح های توسعه شهری ازاهمیت خاصی برخورداراست.
تعیین تراکم ها ضمن آن که زابطه با مسئل اقتصادی وفیزیکی قرارمیگیرد، از نظراجتماعی نیزدارای اهمیت شایان توجهی است .
درتراکم مسکونی،به دواصطلاح«تراکم مسکونی خالص»و«تراکم مسکونی ناخالص»برخوردارنماییم.
تعدادساکین حوزه
تراکم مسکونی خالص=________________________________________
مقدارزمیی که صرفاتحت استفاده خانه ها قرار میگیرد

تعدادساکنین حوزه
تراکم مسکونی ناخالص=______________________________________
مقدارزمین که تحت استفاده از خانه هاست+کوچه درجه . او ل مسکونی+خیابان های جمع کننده وتاسیسات وابسته به مسکن

5/1/2025
124
سرانه های شهری ومسکونی:
سرانه زمین ارتباط مستقیمی با تراکم دارد.
سرانه شهریکه یک نوع سرانه ناخالص مسکونی است،عبارت است از مجموعه سرانه ای که از هریک ازکاربری های شهری اعم از مسکونی است،اداری،…… بطورمتوسط وبرحسب مترمربع به هریک از شهرنشنان میرسد.
مساحت زمین مسکونی(مترمربع)
سرانه مسکونی=_________________________________
جمعیت ساکن درآن

کل مساحت زمین ساخته شده شهر(مترمربع)
سرانه شهری=___________________________________
جمعیت ساکن درآن

5/1/2025
125
حریم،محدوده،محدوده ساخته شده:

محدوده شهر:محدوده ای که برای انجام خدمات شهری واقدام درجهت تاسیس ساختمان ها،فضاهای شهری وبرنامه های عمران شهری است ودرآن به انجام خدمات شهری وبرنامه ریزی درجهت این خدمات می پردازند.

محدوده توسعه یافته: شهروندآن قسمت از اراضی ساخته شده درداخل محدوده شهری رامحدوده ساخته شده می گویند.

حریم شهر:عبارت است از همان خط کمربندی یامنطقه ای که تحت نفوذ مستقیم گسترش شهرقراردارد وشامل:اراضی واملاک متصل به حدخارجی محدوده قانونی شهرکه حدودآن طبق تشریفات مقر درقانونمندی های شهرداریاتعیین میشود شهرداری ها موظف به اعمال نظارت درآن هستند.

5/1/2025
126
بخش هفتم
الگوی برنامه ریزی وجایگزینی نیازمندی های شهری

5/1/2025
127
مقدمه

تعیین استانداردهاوسرانه های شهری برای هرشهر،مستلزم موقعیت محلی آنشهرمیباشند.ودرمعین نمودن آن عواملی چون(آب وهوا، قیمت زمین،عوامل اجتماعی واقتصادی،….دخالت دارند.
روش تعیین سرانه ها،درانطباق باامکانات توسعه شهروشرایط اجتماعی وواقتصادی آن قراردارد.وهریک ازسرانه های پیشنهادی دررابطه باکاربرداراضی ونیازهای جمعیت تعیین میشود.
ازمواردی که باید درکاربرداراضی آینده شهردرنظرگرفته شود،آن است که برای ساختمان های مختلف شهری ضابطه هایی درنظر گرفته شود که به مقررات ساختمانی مشهوداست.

5/1/2025
128
محله های ناحیه های شهری
درتعیین حدود،ناحیه هاومحله های شهری،عوامل مهمی همچون وضع موجود شهر دخالت دارند که حدودعملکردی محلات،مرکزآنهابررسی میشود.
اولین قدم،مطالعه وضع موجودمحلات وناحیه هاوبافت های مربوط به آنهااست که به مرورزمان شکل گرفته اند.
یکی ازروش هایی که درجایگزینی تاسیسات مختلف مختلف شهر معمول است ، نحوه استقراراماکن مسکونی وعناصروابسته به آنهااست که بایدازطریق سلسله مراتب منطقی درشهرگسترده شوند.
هرشهرمی تواندازچندناحیه شهری.هرناحیه ازچندمحله،وهرمحله ازچندمحله کوچک به وجودآیدخدمات وتسهیلات شهری نیزازنظرنیاز،درمیان تقسیم بندی فوق پخش میشود.
تسهیلاتی که دریان تقسیم بندی ها معین میگردد:
مرکزمحله کوچک:مهدکودک،خرده فروشی ها،……
مرکزمحله: کودکستان ودبستان،پارک،فضای بازی،….
مرکزناحیه: مدرسه راهنمایی ودبیرستان،خدمات درمانی،….
مرکزشهر:ادارات،عمده فروشی هایاصلی،بیمارستان،فضاهای بازعمومی……..
حوزه عملکرد مرکز محله کوچک200تا250متر،مرکزمحله500متر مرکزناحیه حدود 2000متر وشهرنیز متشکل از چندناحیه است.
جمعیت محله کوچک1250،محله50000وناحیه20000نفرمیباشد.

5/1/2025
129
استانداردهای شهری
درکشورماهنوزاستانداردها مشخص نشده واستفاده از استانداردهای سایر کشورها به دلیل مغایرت با شرایط محیطی ایران میسرنیست.
ازآنجاکه شرایط زندگی شهری درمناطق مختلف کشوربایکدیگرتفاوت های اساسی دارد،استانداردهای یک شهردرایران برای سایرشهرها قابل استفاده نیست.
درتراکم های متوسط شهری حدودفضای مورد استفاده واحدهای مسکونی و عناصرسرویس دهنده آنها بشرح زیراست:
فضاهای مسکونی 50-45%سطح زمین
فضاهای سواروپیاده20-30%سطح زمین
فضاهای سبزواماکن ورزشی15%سطح زمین
سایرفضاهای سرویس دهنده10%سطح زمین
سرانه مسکونی
طبق ضابطه هاواستاندارداهای کشورها،سرانه زمین های مسکونی درکشورهای مختلف از44تا88مترمربع درنظرگرفته میشود.
سرانه های درنظرگرفته شده درکشور،برمبنای حداقل نیازهای خانواربه واحد مسکونی متغیرباشد وبه طورمیانگین بین20تا50مترمربع است.

5/1/2025
130
سرانه های آموزشی
استانداردهای آموزشی به نسبت جمعیت شهرهادرکشورهای مختلف بایکدیگرفرق میکند.(کودکستان2.5تا4متروبرفرض5مترفضلی باز،برای دبستان6.5مترزیربنابا6.5مترفضای بازاموزشی،برای مدارس راهنمایی ودبیرستان 6.5مترزیربنا و6.5مترفضای باز)
حوزه خدماتی پیشنهادی مدارس وتعداددانش آموزان درکلاس درایران.
کودکستان حوزه خدماتی(200متر) تعدادکلاس(25)
دبستان حوزه خدماتی(500متر) تعدادکلاس(36-30)
مدرسه راهنمایی حوزه خدماتی(2000-1000متر) تعدادکلاس(36-30)
دبیرستان حوزه خدماتی(2000متر) تعددادکلاس(42-36)

سرانه های اداری
تعدادونوع ادارت درکشورهای مختلف متفاوت است؛وازنظرنحوه پراکندگی ونوع واحدهای اداری وحتی شعبات آن درسطح شهر،بایکدیگرفرق دارد.
باتوجه به نوع وتعدادادارت،سرانه1.5مترمربع زمین رابرای انواع تاسیسات اداری شهرهامیتوان پیشنهادنمود.

5/1/2025
131
سرانه های تجاری
متوسط استانداردانواع واحدهای تجاری هربه نسبت هرساکن شهری، حدود5متر مربع درنظرگرفته شده است.وگاهی این سرانه هاتا11مترمربع بیان است.
براساس نوع تقسیم بندی مشاغل تجاری وتعیین سرانه ها باتوجه به تنوع مشاغل درایران:
خرده فروشی(6.)،عمده فروشی(6.)
مشاغل خدمات عمومی(2.)دفاترخصوصی(1.)
خدمات حمل ونقل(35.)بانکها(2.)
صنایع وکارگاه های سبک(5.)،هتل ها وسالنهای غذاخوری(25.)
جمع (2.8)
باتوجه به حداقل بودن اعدادفوق برای احتیاجات تاسیسات اداری،سرانه تجاری بین3تا5متردرنظرگرفته میشود.
سرانه های درمانی وبهداشتی
تاسیسات درمانی از نظرنوع وخصوصیاتی که دارند،خودبه خوددارای استانداردهایی نیزمیباشند.ولیاین استانداردهادرارتباط با شهرهایمختلف ونوع واحدهای بهداشتی ودرمانی متفاوت است.
سرانه ها درایران(بیمارستان15.؛درنانگاه15.؛مرکزاورژانس15.؛رادیولوژی04.؛آزمایشگاه04.؛مجتمع هایپزشکی1.؛مرکز بهداشت05.؛داروخانه02.؛گرمابه6.؛توالت عمومی05.)وکل تاسیسات درمانی وبهداشتی(1.7مترمربع)

5/1/2025
132
سرانه های تاسیسات شهری
مساجدواماکن مذهبی :(5.)تا(7.)مترمربع سرانه تا سطح20000نفرجمعیت
کتابخانه ها: اتاندارد(05.)تا(07.)درمقابل هرساکن شهریدرنظرگرفته میشود.محدوده سرویس هرکتابخانه1500تا2000مترمیباشد.
تاسیسات پست: سطح موردنیازبرای اداره پست،بین1.تا2.مترمربع مقابل هرساکن شهری است.برای هر10000نفردرازجمعیت،احداث یک اداره پست ضروری است.
آتش نشانی: براساس یک ضایطه کلی وعمومی،درمقابل هر10000نفرازجمعی شهر ، بایستی یک ایستگاه آتشنشانی وجودداشته باشد.
جایگاه توزیع بنزین: استاندارد1.،نسبت به جمعیت شهری پیشنهادشده است.
جمع آوری ودفع زباله: برای حفظ بهداشت شهری،ایجاداماکن مشخص به منظورجمع آوری زباله که درنقاط مناسی قرارداشته استاندار2.مترمربع برای جمعیت20000نفرپیشنهادشده است.
کشتارگاه: موقعیت ومحل کشتارگاه نیز،بایدردمحل مناسبی قرارمیگیرد استانداردمعمول مساحت کشتارگاه4.تایک مترمربع درمقابل هرساکن شهری است.برای شهرهای ایرانتاسطح 2000 جمعیت ، سرانه2.مترپیشنهادمیشود.
گورستان: درمقابل هرشهرنشین ناسقف20000نفرسرانه2تا3مترمربع ورکشورهای دیگربین5تا7است.
پارکهاوفضای سبز: تعیین استانداردبرای فضای سبزمشکل است زیراهرچه فضای سزبیشتری در اختیار باشد بهتراست امابطورمیانگین برای ایران9مترادرنظرگرفتند.
تاسیسات ورزشی: برای شهرهای ایرانفسرانه4مترمربع برای کودکان زیر7سال و کودکان7تا14سال ونوجواان وجوانان وبزرگ سالان است.
سینما وتئاتر: برای ایجادسینماوتئاتر وسالنهی عمومی دیگرشهردرسطح شهرهای ایران تا حد 20000 نفر،سرانه3.مترپیشنهادشود.

5/1/2025
133
سرانه های تجهیزات شهری:
شبکه های آب: بطورکلی حدمتوسط مصرف اب روزانه هرشهرنشین بین150 تا250لیترمیباشد.
فاضلاب: به منظورایجاداانباریامحلی بای دفع موقت فاضلاب،سرانه5.مترمربع حداقل پیشنهاد تاحد20000نفرپیشنهادمیگردد.
برق: حداقل سرانه ماهانه مصرفی برق برای مصارف خانگی،25کیلوات است.وسوطح موردنیاز تاسیسات برق،3.تا سقف جمعیت20000نفر است.
فاضلاب: به منظورایجادانبار یامحلی برای دفع موقت فاضلاب،سرانه5.متر تاسفق جمعیت20000 است.
تلفن: نسبت به نقاط مختلف شهر20000نفری،حداقل20دستگاه تلفن عمومی و1.متر مربع سرانه زمین برای تاسیسات مرکزی تلفن است.
گاز: سرانه موردنیاز برای ایجادتاسیسات مربوط به گازوگازرسانیبرای جمعیت20000نفری ،.15مترمربع پیشنهاد میگردد.
راه ها وشبکه های ارتباطی
را ه ها عامل ارتباط دهنده تاسیسات مختلف شهری اندوازاین نظراهمیتشان درسطح شهرها قابل توجه وملاحظه است.معمولا بین25%تا30%ازسرانه های شهری اختصاص به راه ها وشبکه های ارتباطی دارد.

5/1/2025
134
بخش هشتم
ضوابط توسعه زمین وتاسیسات زیربنایی

5/1/2025
135
تفکیک زمین

یکی ازمشکلات شهرامروزی،حاشیه نشینی وحاشیه سازی است وبدین صورت است که که دراطراف شهرها،هزاران هکتارزمین ساخته میشود وبخشهایی ازشهرهارا بوجود می آورد.
یکی از علل ان نیروی جاذبه شهرها وهجوم مهاجران ونیازهای مسکونی آنها شده است.
یکی از اقدامات صورت گرفته،آنست که درطرح های جامع،هرشهرداری محدوده ای دراطراف شهرتعیین میشود که حدود خدماتی وتوسعه تاسیساتی شهری رابرای زمانی مشخص معلوم دارد ولی بازهم تفکیک اراضی خارج محدوده شهر صورت میگیرد.

5/1/2025
136
آیین نامه تفکیک اراضی
منظورازآیین نامه،برنامه ای است که برای راهنمایی امرتفکیک اراضی توسط یک دستگاه مسئول امورعمومی که معمولا دفاتر شهرسازی وشهرداری ها هستند.بارعایت منابع عمومی ودرتوافق باعوامل برزگتری که هر بخش شهری جزیی ازانست،صورت میپذیرد.
توافق باطرح جامع
نظم طرح وعرض کوچه هاوخیابان های پیشنهادی
طول وعرض قطعات تفکیکی
طول وعرض قطعات درفاصله با چهارخیابان اصلی
پیش بینی زمین برای فضای باز
پیش بینی سیستم ابرسانی وفاضلاب
شیب وسطح اراضی تفکیکی
بطورکلی درایین نامه تفکیک اراضی،بسیاری ازشرایط ونکات بایستی بررسی شودواجرای انهالازمه موفقیت هرطرحی میباشد.که شامل مواردزیراست:
خیابان های داخلی بایدمناطق مسکونی رابه مراکز عمومیمانندخرید وسایرمحله هاپیوند دهد.
اجتناب از زوایای نامنظم بین خیابان ها
حداقل نقصان درخیابان هایی که به یک نقطه میرسند

5/1/2025
137
نام خیابان های جدید نباید تکرارنام خیابان های قدیم باشد.
ادامه خیابان های اصلی بایدرادای نام های واحد باشد.
ترافیک خیابان های کوچک به خیابان های اصلی وخیابان های اصلی ترافیک،ترافیک رابه اتوبات ها منتقل کند.
امتدادخیابان ها،یعنی آنکه خیابانی که از یک جانب مجموعه تفکیکی به جانب دبگرپیدا میکند، کوریابن بست نشود.
استفاده از بن بست ها درمناطقی که به شبب پستی یابلندی یااجتناب از سروصدایاتعیین دسترسی برای زمینی که شکل نامرتب دارد.
درموردعرض خیابان ها:حداقل عرض خیابان های جمع کننده20مترباشد.
شیب خیابان ها طوری باشد که آب باران درآن نمیاند.
ایین نامه کاربری زمین دارای یک سلسله ابطه است که اهم آنهاعبارتنداز:
ارتفاع وحجم ساختمان ها رامقرر میدارد.
میزان ودرصدزیربنای هرقطعه
تراکم جمعیت رامعلوم میکند.
ممانعت از کاربری های متضادشهری
استفاده هایی که موجب تسهیلات عمومی میشوند.محدوده به نواحی متراکم کردند.
درآیین نامه کاربری اراضی بری اراضی مسکونی یاآوری این کارلازمست:
(مساحت زمین ازحدمعمول افزایش پیدانکند،تراکم به حد متوسط تنظیم گردد،قرارگیری مناسب حیاط ها که نور وهوای سایرهمسایگان رانگیرد،پارکینگ کافی برای تمامی ساکنین،…..)

5/1/2025
138
مطالعات مربوط به تاسیسات زیربنایی

منظورازتاسیسات زیربنایی عبارت ازتاسیساتی که به منظوررفع نیازها ومشکلات ساکنین شهر ازنظرتامین آب و….به وجودمیایند.وایجادانهابراساس ضابطه ها ونیازها ازاولویت ویژه ای برخورداراست.
تاسیسات زیربنایی عبارت از تاسیساتی است که شهربایستی به آنها مجهزباشد،تابتوان روال زندگی واحتیاجات بخشهای مختلف شهری برخوردارسازد.
چین تجهیزات علاوه براینکه احتیاجات اساسی شهراست میتواند ازمعیارهای توسعه شهرها از جهات مختلف باشد.
تاسیسات زیربنایی باید از لحاظ محل وموقعیت،زمانی،سازمانی،مالی،فنی،موردبررسی کافی قراربگیرد.

5/1/2025
139
بخش نهم
تاثیرعوامل اجتماعی واقتصادی وطبیعی درطرح های شهرسازی

5/1/2025
140
عوامل فرهنگی واجتماعی وطرح های شهرسازی

نقش جامعه شناسی وعلوم اجتماعی درتحلیل مسائل شهری اهیت ویژه ای دارد.
مهمترین عوامل تاثیرگذارمسائل اجتماعی وجانعه شناسی بربرنامه ریزی های شهری عبارتنداز:
مطالعه مسائل اکولوژیک دررابطه باانسان وطبیعت اطراف شهر
مطالعه درخصوصیات فرهنگی واجتماعی مردم شهر
مطالعه درنوع خواست ها،سلیقه های مردم درارتباط با فرهنگ،مذهب،…
مطالعه درمسائل جمعیتی واشتغال جمعیت
مطالعه درمسائل مربوط به مسکن
مطالعه درمسائل بهداشت وآموزش وتفریحات
مطالعه درمسائل ارتباط جمعی وارتباطات ومخابرات
مطالعه درباره مسائل تربیتی دررابطه با اختلافات،دزدیها،…..
تاثیرعوامل اجتماعی وفرهنگی درفرم گیری فیزیکی،ساختمان ها،….
تاثرعوامل اجتماعی وفرهنگی دربوجودامدن محلات شهری
ارتباط وبسط روابط بین محلات مختلف شهری بایکدیگر
کندوکاودرمشخص کردن حدودتقریبی فیزیکی محلات

5/1/2025
141
تاثیرعوامل فرهنگی واجتماعی درشهرسازی،آنچنان گسترده است که هیچ یک ازعناصرمختلف شهری رانمیتوان بدون تاثیرچنین عواملی دانست.
ممکنست که فرم ساختمان هابراساس اقلیم نوع خاصی رامطرح کنداما باروحیات مردم مغایرباشد کارایی لازم راندارد.
دررابطه باتوسعه شبکه راه ها،کاهش حجم ترافیک ودسترسی راحت به عناصر مختلف شهری،باتوجه شهرهای ماازنظرعوامل اجتماعی،فرهنگی،ازانسجام خاصی برخورداراست،نمی بایست تمام عوامل شهری رافدای چنین توسعه ای کرد.
دربه وجودآوردن فرم مجموعه های شهری وزیباسازی محیط،روابط بین مردم و سلیقه های انها نسبت به شهری که دران زندگی میکنند.ازاهمیت ویژه ای برخوردار است.
وجودفضاهای بازکافی ،دیدن افق شهروطبیعت بیرون شهرها،سهم زیادی درکاهش خستگیها ناشی ازکاروفعالیت دارد.
درارائه وتدوین هربرنامه ریزی شهری،لزوم جمعیت وعوامل دموگرافیکی شهر،دارای اهمیت است.

5/1/2025
142
عوامل اقتصادی وطرح های شهرسازی
آگاهی ازطرزکاراقتصادیک شهردربرنامه ریزی برای آن شهرضرورت زیاددارد.
اغلب شهرهای بزرگ به سبب آنکه مراکزبرای تولیدکالاوقعالیت های اقتصادی بوده اند،رشد وتوسعه یافته اند.
اقتصاد،عامل موثربرای توسعه اراضی می باشند. ودرمطالعات اقتصادی شهر ، استفاده های عملی بسیاراساسی ومهمی رادرزمینه تجزیه وتحلیل وبرنامه ریزی وطرح استفاده اززمین درسطح شهرخواهدداشت.
منظورازاقتصادشهری تجزه وتحلیل سیستم تولیدی،توزیعی ومصرفی است که تمام فعالیت های تولیدی وآن قسمت ازحومه آن راکه به مقدارنسبتازیادی ازامکانات و تسحیلات آن شهراستفاده میکند دربرمیگیرد.
هدف ازمطالعات اقتصادی شهر:
ساخت اقتصادی شهرفهدف های برنامه ریزی شهری موردنظراست
جمعیت وخصوصیات اقتصادی آن
رابطه ساخت اقتصادی شهر ومنطقه بابخش های مختلف کشاورزی،صنعت،خدمات،..
برسی اقتصادی خرده فروشی ها عمده فروشی ها ی شهروموقعیت آنها نسبت به مناطق مسکونی
بررسی عوامل اقتصادی دیگر که براقصادشهر تاثیرگذارند.
…….
یکی ازشقوق برنامه ریزی وهرگونه توسعه شهری وبامطالعه درزمینه ببهبود وضع شهر،اطلاع ازوضع اقتصادی شهراست.

5/1/2025
143
عوامل طبیعی وطرح های شهرسازی
رابطه فعالیت های انسانی بامکانی که این فعالیت هادرآن انجام میشوند،هماهنگی هاوناهماهنگی ها ی طبیعی که درنواحی مختلف سیاره زمین وجوداردبسیارمهم وشایان توجه است.
شرایط محیط طبیعی،چه ازدیدگاه منطقه ای وچه ازجهت موقعیت های خاص یک شهریا یک روستا،هومارهعامل پیشرفت یابازدارنده بوده است.
محیط طبیعی،درچگونگی به وجودآمدن واحه ها،شهرهاوابادیها،نقش عمده ای راایفا میکند.
عوامل اقلیمی
بین عوامل طبیعی،آب وهوا نقش بسیارمهممی درفعالیت های انسانی دارد.
انواع آب وهوا وتغییرات سالیانه یافصلی آن،انسان رادرجهت ساختن وبه وجود آوردن انواع فضاهای زیستی خود،به ایجادنقاط مسکونی دررابطه بانوع آب و هوای محیطی که دران زندگی میکند،ملزم ساخته است.
ریزش های جوی درفصول مختلف سال،تاثیرات متفاوتی رادرپراکندگی اجماعات انسانی وتامین منابع معیشت آنهااعمال میکند.
بالایاپایین بودن درصررطوبت،ازجمله عوامل موثردررابطه باجنس مصالح ساختمان وفشردگی یاگسترده بودن آن،موثراست.
ازنظرموقعیت تاسیسات شهری،بادنقش به سزایی درتعییت موقعیت صنایع آلوده کننده هواوگورستان ها(که نباید درمسیربادغالب شهر)موثراست.
تابش آفتاب دربافت شهرها وروستاها،دراماکن کشاورزی ومانندآنهاعامل مهمی به حساب میایند.

5/1/2025
144
ارتفاع وپستی وبلندی
غالب ششهرهاوروستاها درجلگه ها ودشت هایی که ارتفاع زیادی نداشته اند به وجودامده اند.
اراضی پست وبلند،ازنظرتوسعه شهری قابل تمالندنقاطی که پست وکم ارتفاع هستندفمعمولاازجمله اراضی موغوببرای ایجادمحلات به حساب نمیایند.
قرارگاه شهریاروستاوشکا ناهواریزمین،ممکنست به کلی مانع رشد آنهاویاباعث رشدوتوسعه آنها گردد.
زلزله
زلزله عبارت ازحرکتهایی است که گه گاه درپاره ای ازنقاط زمین روی میدهد؛واثرات مخربی درشهربرجای میگذارد.
طرح ها وبرنامه ریزی هایشهری ومنطقه ای،بایستی به هنگام ایجادمراکز بزرگ جمعیتی درمناطق زلزله خیز،احتیاط لازم به عمل آورد.(ازنظرفنی،نوعوجنس ساختمانی،کیفیت ایجادابنیهف،طبقات ساختمان،…)
یکی ازروش های مقابله با اثرات مخرب زلزله،احداث ساختمان های قوطی مانند بتونی است که درمواقع وقوع زلزله ازتخریب زلزله ساختمان جلوگیری شود.

5/1/2025
145
سیل
بروزبارندگی های متوالی،طغیان رودخانه ها وجاریشدن اب دردشت های مسطح ،ازجکله عومامی است که دربنیادمحیط های مسکونی موردتوجه قراردارد.
ازاستقرار وتوسعه شهرها درشیب های تند،نقاط پست وسیل خیزباید احترازشود.
کیفیت خاک
کیفیت خاک نیزمانندعوامل اب وهوایی مهم است ودرارتباط بامیزان نفوذاب وبارندگیها،درجه مقاومت ان درمقابل ایستایی ساختمان وطبقات ساختمان،ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.
همچنین جنس خاک درتوسعه کشاورزی موثراست.
حفظ محیط زیست
تکنولوژی وتمدن امروزه هرچندکه تهیلاتی رابرای انسان به همراه آورده است،ولی دخل وتصرف ومشکلاتی رامبنی برالودگی محیط طبیعی باعث گردیده است.
دربرنامه ریزی های شهری ومنطقه ای،لزوم تاکیدبرحفظ محیط زیست سالم از اهمیت قابل توجهی برخورداراست.

5/1/2025
146
آلودگی هوا
آلودگی هوابرسلامتی انسان ومیزان بهره مندی اوازهوای سالم اثرفراوانی دارد.
ازحمله راه حل ها به منظورکاهش آلودگی هوا انتخاب سوخت های غیرفسیلی به جای سوخت فسیلی در وسایط نقلیه موتوری وکارخانه جات.
احتزار از ایجاداماکن صنعتی دودزادرمقابل باد غالب شهر واحداث اماکن مسکونی دورازآلودگی هوا.
توسعه غیرمنطقی ونسنجیده شهرها،سبب گسترش الودگی های شهری میشود.
ایجادکمربند سبزوعدم تمرکز فعالیت ها دریک نقطه از شهر ازکارهای پیشگیری ازآلودگی هواست.
آلودگی صدا
یکی ازپدیده های ناشی از توسعه شهرها،آلودگی صداست.چنین عاملی انسان وحیوان را مستقیما ازبین نمیبرد،بلکه باعث ضعف دستگاه شنوایی، ناشنوایی، ناراحتی های عصبی،وبه خطرافتادن سلامتی میشود.
احداث اماکن مسکونی باید دوراز بزرگراه ها ومناطق پرسروصداباشد.
دراحداث فرودگاه کامل دقت به عمل اید که هواپیماها از مناقق مسکونی عبورنکند.
……

5/1/2025
147
بخش دهم
نواحی مسکونی

5/1/2025
148
مقدمه

وقتی صحبت از مسکن میشود،منظورسطحی وسیع تراززخانه است،که شامل یک سیستم دسته جمعی میگردد.بنابراین مسکن یعنی مجموعه ای ازخانه ها،خیابان هاسرویس های وابسته به آن است.
قسمت اعظم هرمجموعه زیستی را،ساختمان های مسکونی تشکیل می دهند.بنابراین مطالعه مربوط به مسکن،…درهربرنامه ریزی از اهمیت زیادی برخورداراست.
اولین قدم درمطالعه برنامه ریزی مسکن،مطالعه درنحوه زندگی جمعیتی است که درواحدهای مسکونی سکونت میگزینند.

5/1/2025
149
جنبه های کمی وکیفی مسکن
درعصرحاضرمسئله مربوط به مسکن درسطح جهانی،مسئله کمبودمسکن است.وآنچه که به کیفیت خانه ها بازمیگرددنیزفتقریبا دربسیاری ازنقاط دنیا رعایت نمیشود.
دربرنامه ریزی مجتمع های مسکونی،هماهنگ باجنبه های کمی مسکن ونحوه استقرارآنهاازنظرقطعات مسکونی،….که درارتباط ویژه مسکونی باکلیه واحدهای مسکونی لازم است.،بایدموردتوجه قرارداد.
پدیده های مسکونی یک نتیجه فیزیکی هستندکه بایدبه تبعیت از عوامل موثر،محیطی رابه وجودآورند که درحداکثراستفاده قرار میگیرند فضایی مناسب رابرای ساکنین به وجودآورند.

5/1/2025
150
اهداف برنامه ریزی مسکن:
هدف های دارای اولویت اول:
قابل هدایت از نظربرنامه ریزی
عملی بودن از نظراقتصادی
اصلاح محیط کالبدی
اصلاح محیط اجتماعی
درنظرگرفتن واحدهای مسکونی برای افرادکم درآمد
درنظرگرفتن فضاهای تفریحی عمومی وفضای بازبه اندازه کافی وتاسیسات وابسته به مسکن
اهداف دارای اولویت دوم
حداکثربازده اقتصادی
نایل شدن به مفهوم یک اجتماع درحال تعادل
مطابقت برنامه های استفاده اززمین وراه های ارتباطی
پیش بینی وبررسیتیپ های مختلف مسکن
محافظت از منابع طبیعی
درنظرداشتن امکاانات فرهنگی وآموزشی
اصلاح منطقه وسییع تر
اهداف دارای اولویت سوم
الگوبرای مردم وجمعیت نقاط دیگر
توسعه تکنیک های جدیدبرنامه ریزی
محیط سالم تروبهداشتی تر
استمرار برنامه ریزی

5/1/2025
151
نیازهای واحدهای مسکونی
دریک محله مسکونی پیش بینی عوامل اصلی زیرضروری است.
موقعیت محله ازنظردید،منظره،قیمت زمین،……
واحدهای مسکونی ایده آل برای جمعیت ساکن درآن
راه های ارتباطی مناسب وبی خطربین اماکن مسکونی
بخش مرکزی محله که متکل از تاسیسات فرهنگی،مذهبی،…
درنظرگرفتن مدارس مناسب بانیازمندی های افرادساکن درمحله
درنظرگرفتن محیط تفریحی
درنظرگرفتن مراکز خرید
درنظرگرفتن تاسیسات بهداشتی ودرمانی
درنظرگرفتن تاسیسات عمومی
درنظرداشتن تیپ مسکونی وغیرمسکونی
وجوددسترسی های مناسب به منظورآمدورفت اهالی
درنظرگرفتن تاسیسات زیربنایی شهری
……