افت تحصیلی
یکی از مباحث مطرح در محافل آموزشی و پرورشی درحال حاضر، افت تحصیلی دانش آموزان می باشد، اما این معضل چرا و چگونه شکل گرفته است؟ یکی از مسائل و مشکلات اساسی نظام آموزشی هرکشوری، مساله افت تحصیلی است.
این موضوع هرساله هزینه های بسیار بالایی را دربرداشته و دورنمای پیشرفت و توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشورها را مبهم می کند. مطابق مطالعات انجام شده، این مشکل هرسال افزایش می یابد و بسیاری از دانش آموزان و حتی دانشجویان، نمی توانند از پس مواد و محتوای آموزشی طراحی و تدوین شده برآیند یا آنها در موعد مقرر انجام دهند.
زمانی این مساله اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم بسیاری از این افراد توانایی های لازم را برای کسب موفقیت دارند، ولی موفق نمی شوند. باید به مقوله افت تحصیلی توجه بیشتری کرد تا بتوان با شناخت آن، توانایی ها و شایستگی های کودکان و نوجوانان را بارور کرد.
افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است. توجه به تعریف فوق نشان می دهد مقایسه و سنجش عملکرد تحصیلی قبلی و فعلی دانش آموزان بهترین شاخص افت تحصیلی است.
مشکلاتی که دراین ارتباط شایان توجه است، در ابعاد فرد، خانواده، مدرسه و جامعه خلاصه می شود. البته فقط درذهن و روی کاغذ می توان آنها را از یکدیگر مجزا کرد. این عوامل، گاه چنان درهم تنیده اند که کنش متقابل دارند، که تعیین نقش و سهم هرکدام به دشواری امکانپذیر است.
علل فردی
مطالعات نشان داده است که حدود 10 درصد از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم کشش فرد است. البته دربسیاری موارد دانش آموزی را که مشکل تحصیلی داشته و با تشخیص کمبود هوش به مراکز مشاوره ارجاع داده اند، پس از ارزیابی دقیق مشخص می شود دانش آموز هیچ ضعف شناختی یا هوشی ندارد و علت یا علل دیگری عامل مساله است.
امروزه دیگر آن اهمیتی را که درگذشته به هوش داده می شد، داده نمی شود و گفته می شودهر شخص با نردبان صفات شخصیتی خود راه تکامل و پیشرفت را طی می کند و آنچه مهم است، صبرو بردباری و بویژه پشتکار است.
ازبین 2 دانش آموز با بهره هوشی مساوی، دانش آموزی موفق تر می شود و پیشرفت تحصیلی بهتری دارد که تلاش و پشتکار زیادتری داشته باشد. توجه: برای یادگیری و به یاد سپردن هر مطلبی اولین شرط، توجه به آن است.
بدیهی است اگر دانش آموز از هوش بالایی برخوردار باشد، ولی به مطلب یا موضوعی توجه نکند، نمی تواند آن را فراگیرد و علت افت و شکست تحصیلی بعضی دانش آموزان، ناشی از عدم توجه به معلم و موارد تدریس شده و نیز نداشت متن تمرکز عوامل هنگام مطالعه و انجام تکالیف درسی است.
انگیزه: انگیزه ، به حالتهای درونی فردگرفته می شود که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف می شود و درواقع موتور حرکت هر فردی است. محققان، نداشتن انگیزه پیشرفت را یکی از دلایل افت تحصیلی می دانند.
آشفتگی های عاطفی و هیجانی: مشکلات عاطفی و هیجانی دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد می تواند آشفتگی های عاطفی وهیجانی را، مشکلات عاطفی و هیجانی روانی خاص هر مرحله از رشد می تواند باعث اشتغال خاطر، آسیب وارد آمدن به قوای هوشی، تحلیل انرژی ذهنی، عدم تمرکز حواس و درنهایت افت تحصیلی دانش آموزان شود.
نارسائی هایی جسمی: دانش آموزانی که دارای بنیه ای ضعیفی هستند از سلامت عمومی کامل برخوردار نیستند، نمی توانند به اندازه کافی کوشش وفعالیت داشته باشند. این دسته به دلیل داشتن استعداد ابتلا به انواع بیماری ها از پیشرفت درسی باز می مانند. وجود ضعف بینایی و شنوایی نیز سبب عقب ماندگی و افت تحصیلی می شود.
ناراحتی های مربوط به مراکز عصبی و ناهماهنگی های حسی و حرکتی نیز درجای خود باعث افت تحصیلی می شوند.
درمیان خانواده
روابط و نظام ارزشی خانواده: مهمترین عامل موثر درشکل گیری نگرش دانش آموزان نسبت به تحصیل، خانواده است؛ این که والدین با دانش آموزان و درس و تحصیل او چگونه برخورد کنند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل می شوند، یکی از اجزای اساسی درشکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل است.
درموارد بسیاری علت افت تحصیلی یا شکست تحصیلی به جود نگرش های منفی، تضادها، مساعد نبودن شرایط خانواده از نظر عاطفی، روانی و … برمی گردد.
مهمترین نقشی که والدین ناخواسته و ناآگاهانه نه تنها محیط مساعدی را برای مطالعه فرزندان ایجاد نمی کنند، بلکه اصرار می ورزند دانش آموزان درمحلی آکنده از سرو صدا و محرکهای مختلف مزاحم به انجام تکالیف بپردازند، ولی باید توجه داشت یادگیری درشرایطی بهتر صورت می گیرد که در آن محیط آرام است و محرکهایی مزاحم از جمله تلویزیون، بازی سایر کودکان و سروصداهای دیگر کمتر هستند. والدین با اجتناب از ترتیب دادن جشنها و مراسم مختلف یا شرکت در آنها در ایام امتحانات می توانند برپیشرفت تحصیلی فرزندان خود تاثیر داشته باشند.
والدین می توانند به جای خرید اشیای غیرضروری برای دانش آموزان، کتابها و وسایل کمک آموزشی تهیه کنند تا از این طریق هم دانش آموزان اوقات فراغت خودرا به خوبی بگذرانند و هم به یادگیری آنها کمک شود.
متاسفانه درکشور ما، مطالعه کتابهای غیردرسی و کمک درسی کمتر متداول است، درحالی که از طریق تهیه این گونه کتابها می توان کمک موثری به فرزندان کرد.
فقرمالی خانواده: یکی از عوامل افت تحصیلی کودک است، که به طور غیرمستقیم برپیشرفت درسی او موثر است. محروم ماندن از غذای سالم و کافی ونداشتن استراحت لازم به علت فعالیتها و کارهای غیردرسی برای جبران فقر مالی موجب عقب ماندگی درسی می شود.
درکنار این موضوع، می توان فقر فرهنگی و بی سوادی یا کم سوادی والدین، فقدان والد یا والدین، وجود مشاجره و ناسازگاری بین والدین و درنهایت نحوه ارتباط دانش آموز با برادران و خواهران را هم درافت تحصیلی دخیل دانست.
درآموزش چه خبراست؟
گاهی علت افت تحصیلی یا شکست درسی دانش آموز را باید درمدرسه جستجو کرد. اهم عللی که می توان از این نظر مورد بررسی قرار داد، به شرح ذیل است.
شیوه تدریس معلم: می توان گفت هر دانش آموز به شیوه خاصی مطالب درسی را درک و فرا می گیرد. وظیفه معلم است که با شناخت دانش آموزان و آگاهی ازچگونگی کاربرد شیوه های مختلف تدریس مدل مناسبی برای تدریس انتخاب کند.
گاهی علت افت تحصیلی دانش آموز این است که شیوه تدریس معلم مطابق روش یادگیری دانش آموز نیست. برنامه درسی مدرسه: گاهی علت افت تحصیلی این است که برنامه درسی طراحی شده از طرف مدرسه مناسب نیست؛ مثلاً دروس نسبتاً سخت را پشت سر هم یا یا درساعاتی گذاشته اندکه عموماً دانش آموزان خسته هستند.
انتظارات و پیش داوری های معلم: معلم در اولین برخورد با شاگردان خود سعی می کند، با پیشداوری خود آینده تحصیلی آنها را مجسم کند.
مطالعات نشان داده است که این قضاوت ها برمیزان پیشرفت و یا شکست دانش آموزان در دروس تاثیر دارد، به این صورت که اگر دانش آموزی که نمرات متوسط دارد به یک معلم معرفی کنیم و به او بگوییم تیزهوش است و نمرات درخشانی خواهد آورد؛ خود این دادن نگرش در ارتباط معلم با دانش آموز تاثیر خواهد گذاشت و باعث پیشرفت درسی وی خواهد شد.
نتیجه این که معلمان باید از پیش داوری بویژه از نوع منفی آن بپرهیزند، زیرا خود این امر منجر به شکست او خواهد شد.
شرایط فیزیکی کلاس: گرما یا سرمای بیش از حد کلاس، نامناسب بودن نظافت و نور کلاس، سر و صداهای غیرمعمول و تعداد بیش از حددانش آموزان درکلاس از جمله عواملی است که ممکن است مشکلات تحصیلی را در پی داشته باشند.
تعویض مکرر معلمان: جابجایی معلمان درطول سال تحصیلی و ناتوانی بعضی دانش آموزان به منظور سازگاری باروش تدریس و خصوصیات معلم ممکن است بویژه درمقاطع آموزشی پایین تر، منجر به افت تحصیلی شود. ارزیابی نادرست معلمان از عملکرد دانش آموزان، کنترل نامناسب کلاس از سوی معلم، فقدان وسایل کمک آموزشی، کمبود کتب بررسی، عدم همکاری و ارتباط بین اولیا و مدرسه، عدم وجود نظم و انضباط درکلاس و مدرسه و کمبود فضاهای آموزشی از دیگر علل موثر در افت تحصیلی دانش آموزان هستند.
اثرات افت تحصیلی
افت تحصیلی و مردودی را نمی توان فقط به عنوان یک مشکل فردی مورد توجه قرارداد ؛ زیرا ابعاد و پیامدهای ناشی از آن بسیار فراتر و وسیع تر از مسائل شخصی و فردی است.
افت تحصیلی را نباید نادیده گرفت، زیرا از طرفی بین افت تحصیلی، مردودی و ترک تحصیل رابطه
بررس علل و عوامل افت تحصیلی دانش آموزان
چرا درس نمی خوانید؟!
یکی از مهمترین آفات نظام آموزشی جهان از جمله کشور ما "افت تحصیلی" است که همه ساله به صورتهای گوناگون بخش عمده ای از استعدادهای بالقوه انسانی و منابع اقتصادی جامعه را به هدر می دهدو نابسامانیهای فردی و اقتصادی زیادی برجای میگذارد. این پدیده به صورت مردودی یا ترک تحصیل و یا کجرویهای دیگر جلوه می نماید.
کارشناسان مسائل اجتماعی دربررسی علل وعوامل افت تحصیلی دانش آموزان به دو دسته عوامل فردی واجتماعی اعتقاد دارند که توجه به آنها و ریشه یابی این عوامل می تواند در دست یابی به موفقیت دانش آموز ان موثر واقع شود درحالیکه عدم توجه به این عوامل و سهل انگاری دراین مورد ضررها و زیان های جبران ناپذیری به نسلی وارد خواهد ساخت که آینده کشور با دستهای آنان ساخته خواهد شد.
شرایط خانوادگی
مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستندنشان می دهد یکی از عوامل موثر بر این پدیده مسائل خانوادگی به ویژه از هم گسیختگی خانواده، کم سوادی والدین، مشکلات عاطفی، انزوا، جو اجتماعی، روانی خانواده، عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر، میزان درآمد خانواده، شغل والدین، میران تفاهم والدین، حضور یا عدم حضور والدین، وضعیت تحصیلی سایر خواهران و برادران می باشد که درسلامت روحی و جسمی دانش آموز تاثیر فراوانی می گذارد.
دانش آموزی که از شرایط خانوادگی مناسب وپشتیبانی و حمایت عاطفی والدین خود برخوردار نیست و نیازهای روحی و روانی اش تامین نمی شود و در پی ارضای احتیاجات خود دچار بی توجهی به تحصیل یا ترک آن می شود.
پاسخ گفتن به نیازها ازسوی والدین لازمه موفقیت هر دانش آموز است درحالی که برخی از والدین بدون آگاهی از وظیفه خود درقبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقیت دارند. نتایج یک تحقیق نشان می دهد که میزان تحصیلات والدین تاثیر فراوانی درکیفیت تحصیلی دانش آموز دارد، زیرا والدین تحصیل کرده به ویژه پدران درحل مشکلات درسی فرزندان بهتری یاور آنها خواهند بود و می توانند برای فرزندان خویش الگوهای بسیار زیبایی از تعلیم و تربیت باشند.
عامل اقتصادی
عدم اشتغال سرپرست خانواده و ناتوانی او در برآوردن کامل نیازهای افراد خانواده درافت تحصیلی فرزندان تاثیر فراوانی دارد، چرا که عدم توجه به ارضای نیازهای اولیه فرزندان خود مجبور به ترک تحصیل و ورود به بازار کار و اشتغال می گردند. تحقیقات نشان می دهد که بحران های اقتصادی، کاهش درآمد و فقر و بیکاری خانواده ها نه تنها جرایم و تخلف دانش آموزان تاثیر می گذارد، بلکه انگیزه ای برای سوق دادن افراد به سوی جرایم و تخلف از مقررات اجتماعی می شود.
همچنین فراهم نکردن تسهیلات آموزشی از جمله مدارس خوب، وسایل تحریر مناسب، البسه و تغذیه کافی و مناسب از سوی والدین باعث سرخوردگی و عدم گرایش کودکان و نوجوانان به مدرسه و درس خواندن می شود.
حضور پدر درخانه از جمله عواملی است که برروی نرفتن یا رفتن دانش آموز به مدرسه تاثیر می گذارد. مطالعه تقریباً نیمی از کودکانی که از درس خواندن محروم شده اند نشان می دهد که والدین این کودکان یا از هم جدا شده اند یا فوت کرده اند یا احیاناً دارای پدر معتاد بوده اند، چرا که الکل و دیگر مواد مخدر نیز بر زندگی نوجوانانی که والدین آنها به مصرف مواد مخدر وابسته باشند تاثیر فراوانی برجای می گذارد. این قبیل نوجوانان نه تنها بعدها د رمعرض خطرات ناشی از مصرف مواد مخدر هستند بلکه ازمشکلات روانی، اجتماعی نیز رنج می برند.
شیوه کنترل دانش آموزان در مدرسه
هرچه شیوه کنترل دانش آموزان درمدارس آمرانه، خشک و قیم مابانه باشد احساس از خودبیگانگی، ترک تحصیل، افت تحصیلی ، بی انضباطی، رفتارهای نامتعادل و مخرب و عدم مشارکت دربین دانش آموزان مشاهده می شود.
در حالی که ارتباط صمیمانه و صادقانه بین مدیر، کادرآموزشی ودانش آموزان نشان دهنده جوی آزاد و باز در مدرسه است و کنترل دانش آموزان به سمت شیوه های انسانی، متعادل و دموکراتیک جهت گیری پیدا می کند و بازده تحصیلی دانش آموزان افزایش می یابد و زمینه های پیشرفت آنان نه تنها در درس بلکه در زندگی فراهم می یابد.
مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد که اگر این دانش آموزان با معلمان خود ارتباط صمیمانه ای برقرار کنند درکاهش مشکلات عاطفی و پیشرفت تحصیلی آنان بسیار موثر می باشد این قبیل دانش آموزان اگر درفاصله ای نزدیک از معلم در کلاس قرار بگیرند قادر خواهند بود که وقت بیشتری را صرف فعالیت های درسی کنند و از حمایت بیشتر معلم برخوردار شوند که همین مسئله در رشد تحصیلی آنان تاثیر خواهدگذاشت.
البته باید توجه داشت که کودک و نوجوان احتیاج به محدودیت و کنترل منطقی و عاقلانه دارد واگر از حدخود پا فراتر بگذارد باید متوجه باشد که تنبیه درانتظار اوست. این تنبیه باید توام با محبت ودلسوزی باشد و نوجوان به خوبی آن را درک کند.
تغذیه مناسب
تغذیه مناسب به ویژه وجود ذخایر غنی آهن درغذاهای دانش آموزان باعث افزایش توانایی آنان درفراگیری دروس مختف خواهد شد. دختران وپسرانی که به سن بلوغ می رسند به علت جهشی که در رشد پیش می آید به آهن بیشتری نیاز دارند و این مسئله در میان دختران بیشتر وجود دارد وا گر از تغذیه مناسب برخوردار نباشند به فقر آهن دچار می شوند. اثرات فیزیولوژیک و جسمانی ناشی از فقر آهن در دانش آموزان به کاهش بازدهی و بهره وری ذهنی و بدنی می انجامد.
شواهد مختلف نشان می دهد که کاهش ذخایر آهن بدن، حتی اگر کم خونی وجود نداشته باشد، اثرات بسیار منفی برفرایندهای شناختی، یادگیری، قدرت توجه و تمرکز ذهنی خواهد داشت. آهن برای عملکرد صحیح مغز در تمامی سنین یک عنصر ضروری است.
از سوی دیگر کلسیم، پروتئین، فسفر، ویتامین D و سایر ویتامین های موجود در غذاها برروی استخوان سازی، رشد جمسانی و فعالیت مغز اثر مطلوبی می گذارد؛ بنابراین توصیه های تغذیه ای بویژه خوردن لبنیات، انواع گوشت ها، سبزیجات، میوه وحبوبات برای تامین نیازهای تغذیه ای دانش آموزان ضروری و حیاتی است.
بنابراین توجه به نیازهای تغذیه ای دانش آموزان باید در رئوس اقدامات برنامه ریزان ومسئولین آموزشی کشور قرار گیرد تا تمام دانش آموزان از این امکانات برخوردار باشند و دانش آموزانی که به دلیل درآمد پایین والدینشان از تغذیه مناسب برخودار نیستند و متقابلاً از هوش و استعداد بالایی برخودارند دچار افت تحصیلی نشوند.
ارائه تغذیه رایگان در مدارس به ویژه در مدارس ابتدایی و راهنمایی می تواند از جمله گام های موثر در این زمینه باشد.
ارتباط با دوستان
توانایی دانش آموز در دوست یابی و حفظ آن، ارتباط اجتماعی و مشارکت دانش آموز در فعالیت های اجتماعی باعث می شود که ضمن ایجاد رابطه ای متقابل نیازهای روانی خود را برآورده کند و درامر تحصیلی هم با تبعیت از رقابت سالم به موفقیت نائل شود.
انتخاب دوستان مناسب و تشخیص داشتن رابطه ای سالم و سازنده تنها به وسیله نوجوان امکان پذیر نیست و باید توسط والدین در مرحله نخست و سپس مربیان آموزشی این مشاوره و راهنمایی ها صورت بگیرد تا دانش آموزان درمعرض دوستی های ناباب وناپاک قرار نگیرند. ارتباط با دوستان ناباب بخصوص جنس مخالف باعث ایجاد مشکلات رفتاری می شود، اضطراب دانش آموزان را بالا می برد ودرمیزان پیشرفت تحصیلی موثر است.
دانش آموزانی که با جنس مخالف رابطه دارند ساعات زیادی از زمانی که درمدرسه حضور دارند و ساعاتی از اوقات فراغت منزل را که باید به تحصیل و تعمق بپردازند درگیر مسائل فکری دوستی با جنس مخالف هستند و همین عدم آگاهی ذهنی و کمی وقت خودموجبات افت درسی آنان می شود.
والدین با انتخاب دوستان مناسب برای فرزندانشان و فراهم کردن زمینه مساعد برای مراوده در محیط های خانوادگی و همچنین فراهم نمودن محیط عاطفی توام با حسن تفاهم بین افراد خانواده تحصیلی فرزندشان فراهم آورند.
مشکلات تحصیلی نوجوانان
دوره نوجوانی، درانتقال علم و دانش به نوجوانان دوره مهمی محسوب می شود. از آنجا که نوجوانان از نظرذهنی دارای تفکر انتزاعی می شود، علوم را به طور انتزاعی درک می کند، معمولاً با جنبه های مختلف علم و مهارتهای مورد نیاز مشاغل آینده آشنا می شود. عده ای از نوجوانان دچار شکست درمسائل تحصیلی می گردند. می توان گفت که مواجهه نوجوان با شکستها، ناکامی ها و تحصیل که معمولاً با بی علاقگی نسبت به مسائل تحصیلی و کاهش نمرات درسی شروع می شود، افت تحصیلی نام دارد. به منظور کاهش افت تحصیلی نوجوانان باید از طریق والدین و مربیان اقدام نمود. والدین درمواجهه با افت تحصیلی نوجوانان می بایستی انعطاف پذیربوده، رفتارهای خشونت آمیز با وی نداشته باشند و درعوض موفقیتهای تحصیلی او را تقویت نموده و به او پاداش دهند. زیرا دریادگیری بیشتری دست یابد. درغیر این صورت عدم تقویت فرد در هنگام افت تحصیلی موجب ترک تحصیل نوجوانان خواهد شد.
به عبارت دیگر والدین می بایستی به نوجوان توجه کافی را مبذول داشته و روحیه اعتماد به نفس وی را افزایش دهند در نوجوان نسبت به درس خواندن هدف ایجاد کنند. درغیر این صورت هرگونه رفتار مخالفی در والدین موجب شکست و از بین رفتن اعتماد به نفس وی خواهد شد.
مربیان نیز هنگام افت تحصیلی نوجوانان باید توجه کافی داشته باشند که افت تحصیلی نشانه عدم توانایی تحصیلی وی نیست و او را به اندازه کافی تقویت نمایند. عللی که سبب افت تحصیلی در افراد می شود عبارتند از:
1. گسیختگی محیط خانواده
2. عدم اعتماد به نفس نوجوان
3. عوامل فرهنگی – خانوادگی
4. عدم ارتباط بین والدین و اولیای مدرسه
بنابراین این محیط خانه و مدرسه، علاقه و رغبت، همسالان و گاهی بی اعتمادی ها می توانند موجب افت تحصیلی گردند. افت تحصیلی چنانچه ادامه یابد به بزهکاری و انحرافات کشیده می شود و در نتیجه ترک تحصیل به وجود می آید.
نحوه برخورد والدین نقش مهمی در پیشرفت و یا افت تحصیلی نوجوانان ایفا می کند. براساس تحقیقات انجام گرفته ویژگی های والدین و محیط خانوادگی، همبستگی بالایی، با پیشرفت تحصیلی فرزندان دارد.
براساس نتایج این تحقیقات، والدین به سه دسته تقسیم می شوند:
1. والدین هدایت کننده
2. قدرت مدار
3. آسان گیر
1.والدین هدایت کننده : این نوع از والدین، کودکان خود را در مسائل تحصیلی هدایت می کنند، آنها را تشویق می کنند و در صورت ضعف فرزند، با تقویت درسی، وی را راهنمایی نموده و به طور کلی در رفع مشکلات تحصیلی به آنها کمک می کنند. بچه ها را درتصمیم گیری ها دخالت داد، درصورت افت تحصیلی کودک، با تشویق و کمک بیشتر وی را به فعالیت بیشتر وا می دارند. روش تحلیل مسائل و جوانب مختلف موضوعات را به کودکان خود آموزش می دهند. نوجوانان خود را با مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی آشنا می کنند.
2.والدین قدرت مدار: این نوع والدین، به فرزندان خود سخت گیری می کنند، اجازه سئوال و کنجکاوی به فرزندان نمی دهند، درصورت افت تحصیلی آنها را به شدت تنبیه می کنند، خودشان نیز به شدت ناراحت شده ودرنتیجه سخت گیریهاشان را بیشتر می کنند. با نوجوان خود ارتباط برقرار نمی کنند و او را در تصمیم گیری ها دخالت نمی دهند و انعطاف پذیری کمی دارند.
3.والدین آسان گیر: این والدین به تکالیف کودکشان اهمیت نمی دهند، وی را آزاد گذاشته تا به میل خود تکالیفش را انجام دهد. هیچ نظم و انضباطی دراین خانواده ها برای هیچ کاری وجود ندارد. نظارت چندانی بر تکالیف درسی فرزندانشان ندارند، چنانچه دعوت به انجمن اولیاء مدرسه شوند، اصلاً شرکت نمی کنند. درواقع این والدین درمسائل تحصیلی فرزندان به دو صورت شرکت می کنند: یا کاملاً آزاد می گذارند، یامسئولیت کارها را به عهده وی می گذارند.
بنابراین رفتار والدین درپیشرفت تحصیلی نوجوانان تاثیر بسزایی دارد. از آنجاکه نوجوانی دوره انتقال و یادگیری است، والدین می بایستی به مسائل تحصیلی فرزندانشان توجه کافی را مبذول داشته و با او برخوردهای مثبت وتوام با پاداش و تقویت داشته باشند.
معلمین نیز می بایستی انعطاف پذیربوده، رفتارهای خشن و تندی با آنها نداشته باشند، تا درصورت افت تحصیلی نوجوان بتوانند جبران کرده، به عوامل آن توجه کنند و آنها را رفع نموده تا نوجوانان بتوانند مشکلات خود را جبران نمایند.
عوامل ترک تحصیل نوجوانان
نگرش والدین امر بسیار مهمی در تحصیل نوجوانان می باشد که آیا کودکان را به منظور یادگیری و کسب دانش به مدرسه می فرستند یا برای نمره گرفتن.
والدین می بایستی به این امر توجه داشته باشند که ملاک درس خواندن یادگیری است نه نمره. یادگیری علم ودانش، کسب مهارتها برای زندگی آینده، یادگیری نظم و تربیت، قوانین جامعه واجتماعی شدن مهم است.
این مورد که برخی از خانواده ها به خصوص خانواده های قدرت مدار به فرزندان توجهی نمی شود، انعطاف پذیری لازم را ندارند و آنها را به عنوان نوجوان در نظر نمی گیرند. با وی ارتباط برقرار نمی کنند، موجب عدم اعتماد به نفس در او خواهند شد. زیرا چنانچه والدین به جای تشویق از تحقیر، سرزنش و تهدید استفاده کنند، نوجوان اعتماد به نفس خود را از دست می دهد خودباوریهایش کاهش می یابد، عزت نفس خود را ناچیز می شمارد و درنتیجه پیشرفت تحصیلی وی تحت تاثیر قرار می گیرد. دراین خانواده ها اگر نوجوان نمره پائینی بگیرد، تصور می کند که این شکست ادامه می یابد و شکستهای مکرر موجب افت تحصیلی وی می شود و درصورت ادامه چنین وضعی نوجوان دچارترک تحصیل می شودو ترک تحصیل نیز سبب ایجاد انحرافات می گردد.
باید تذکر داد که عوامل دیگری از قبیل عوامل فرهنگی، اقتصادی، باورها و ارزشها نیز در افت تحصیلی تاثیر دارند.
بنابراین در پایان می بایستی اشاره کنیم که والدین نباید نمره را به عنوان ملاک پیشرفت تحصیلی کودک درنظر داشته باشند بلکه هدف یادگیری کودک است. والدین باید انعطاف کافی را در زمینه نمره دانش آموزان داشته باشند تا مشکلاتی رادرکودکان و نوجوانان دراین زمینه به وجود نیاورند.
افت تحصیلی
منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی ودرسی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است. توجه به این تعریف نشان می دهد که مقایسه و سنجش سطح عملکرد تحصیلی قبلی و فعلی دانش آموز بهترین شاخص افت تحصیلی است.
(افروز، 1375،ص101) معتقد است زمانی می توان از افت تحصیلی صحبت کرد که فاصله قابل توجهی بین توان و استعداد بالقوه وتوان بالفعل فرد در فعالیتهای درسی و پیشرفت تحصیلی مشهود باشد.
علل و عوامل افت تحصیلی
برخی از علل افت تحصیلی عبارتنداز :
1. مشاجرات والدین
2. جدایی والدین
3. ازدست دادن والدین
4. بی سوادی والدین
5. اشتغال بیش از حد والدین دربیرون از خانه
6. کوتاهی اولیاء مدرسه و والدین در آموزش و پرورش
7. نادیده گرفتن رشته تخصصی معلمین و واداشتن آنان به تدریس مواد درسی ناخواسته
8. نداشتن امکانات رفاهی مطلوب معلم
9. تحصیلات و سطح فرهنگ خانواده
10. شرایط اجتماعی و اقتصادی خانواده
11. شرایط عاطفی وامنیت محیط خانواده
12. تعداد اعضای خانواده
13. اشتغال کودکان
14. اشتغال مادران
15. روابط معلم و دانش آموز
اکنون به توضیح هر یک از علل افت تحصیلی خواهیم پرداخت.
1.مشاجرات والدین
مشاجرات والدین به هیچ وجه از نظر کودک و نوجوان پوشیده نیست. و بر روح و روان آنان لطمات شدید وارد می سازد. به ویژه کودکان از ترس اینکه مبادا تکیه گاهشان را از دست بدهند گاهی آنچنان دگرگون می شوند که به لکنت زبان، حواس پرتی، عصبانیت، گوشه گیری و افسردگی دچار می شوند. برخی نیز چون تمام ساعات فکر و ذهنشان به خانه وخانواده مشغول است از کار مشق و درس و مدرسه باز می مانند و کم کار و بی حوصله می شوند.
2.جدایی والدین
جدایی والدین به کودکان و نوجوانان ضربه های هولناک وارد می سازد. به ویژه در اطفال تا 5 سالگی باعث می شود که آنان در جوانی و بزرگسالی از عواطف طبیعی و سازگاری با دیگران بی بهره شوند و رشد عاطفی و عقلی و اجتماعی شان مختل گردد.
3.ازدست دادن والدین
درگذشت و یا از دست دادن یکی از والدین مانند جدایی والدین کودک و نوجوان را به اضطراب و نگرانی شدید گرفتار می نماید. نبود والدین برای کودکان غیرقابل تحمل است تا آنجا که ممکن است به آشفتگی روانی و حتی فرار از خانه منجر شود. تاثیر این عامل در افت تحصیلی نیز بسیار زیاد است. مگر آنکه یکی از والدین بتواند به خوبی از عهده پرکردن جای خالی فرد فوت شده برآید.
4.بی سوادی والدین
آمار نشان می دهد در خانواده هایی که والدین آنها بی سواد هستند فرزندان کمتربه تحصیل دانش علاقه نشان می دهند و بیشتر به ترک تحصیل روی می آورند و یا به افت تحصیلی دچار میشوند. همین آمار نشان می دهد که هم اکنون در ایران 14600000 نفر بی سواد وجود دارد. (حیدری ، 1374ص129)
5.اشتغال بیش ازحد والدین دربیرون از خانه
کار و مشغله زیاد والدین به ویژه پدر و خستگی کار روزانه باعث می شود که از حیث تربیتی و عاطفی نارسایی هایی را برای فرزندان به وجود آورد وآنان در زمینه امور درسی خود کمتر احساس مسئولیت نمایند و کم کم از درس ومدرسه باز می مانند و به علت آنکه کسی مراقب آنان نیست به مرور زمان دچار افت تحصیلی می شوند.
6.کوتاهی اولیاء مدرسه و والدین در آموزش وپرورش
مادر، پدر، معلم و مربی باید از همان سالهای اولیه مدرسه به موازات تعلیم درست دانش آموزان نسبت به تربیت درست آنان نیز اقدام ورزند و آنان را طوری تربیت نمایند که به خود اعتماد داشته باشند. و همواره نگران حال و آینده خود نباشند چراکه همین نگرانی ممکن است درآینده باعث افت تحصیلی گردد.
آنان باید هدف از زندگی وفواید زندگی اجتماعی را بشناسند و بدان ایمان پیدا کنند. تا به هنگام تحصیل یا درموقع ورود به اجتماع با هرشکستی از میدان به در نروند. بلکه شعور بررسی علل شکست و بازشناسی اشتباهات و اندیشه برنامه ریزی دست وصحیح مجدد را داشته باشند.
7.نادیده گرفتن رشته تخصصی معلمین و واداشتن آنان به تدریس مواد درسی ناخواسته
باید به این نکته اشاره نمود از سالهای دور تا کنون همواره این اشتباه بزرگ در مدارس کشور ما تکرار می گردد. و آن این نکته است که در تدریس دانش آموزان از معلمینی استفاده می شود که درآن درس از تبحر لازم برخوردار نیستند.
دبیر ادبیات فارسی فارغ التحصیل رشته جامعه شناسی ودبیر روان شناسی دارای دانشنامه لیسانس جغرافی است. و این امر باعث آن می گردد تا معلم خودنتواند آنچنانکه باید وشاید با درس ارتباط برقرارنماید. چه رسد به دانش آموزان درنتیجه دانش آموزان نیز به علت درست ارتباط برقرار ننمودن دچار افت تحصیلی می گردند.
8. نداشتن امکانات رفاهی معلم
نداشتن امکانات رفاهی معلم و آشفتگی اقتصادی موجب پریشانی او می گردد. که بدون تردید دروضعیت تعلیم و تربیت شاگردان تاثیر مستقیم دارد. معلمی که به سبب ناچیزی حقوق و درآمد، ناگزیر به پرداختن کار دومی است با خستگی ناشی از کارهای سخت روزانه و فشار روحی هیچ وقت فرصت مطالعه و تحقیق را- که برای هر علمی چون نان روز و خواب شب لازم است دست پیدا نمی کند.
ریاست دانشگاه شهید بهشتی درمصاحبه مورخ 23/1/69 شمسی خودچه به جا و رسا گفته است : در … نبودن انگیزه های قوی برای تحصیل درمیان عده زیادی از دانش آموز ان به خصوص دانش آموزان دبیرستانی را شاید بتوان به عنوان نخستین حلقه از زنجیره های طولانی علل افت تحصیلی در مواردی نام برد دانش آموزان دبیرستانی که معلمان خود را با آن همه تحصیل و تلاش و جدیت و آموختن با مشکلات شدید اقتصادی و به تبع آن اجتماعی می یابند چگونه می توان انگیزه ای برای ادامه دادن تحصیل داشته باشند. (حیدری، 1374 ص 183 و184)
9. شرایط اجتماعی و اقتصادی
به طور کلی محدودیتهای محیطی و کمبود محرکهای رشد ذهنی و اجتماعی از عوامل مهم در افت تحصیلی کودکان و نوجوانان است درصد قابل توجهی از دانش آموزان که به طور جدی دچار افت تحصیلی شده اند درمدارس استثنائی مشغول تحصیل می شوند و جز عقب ماندگی های فرهنگی به شمار می روند. کودکانی که جز خانواده هایی هستند که از نظر اجتماعی و اقتصادی درسطح پایین قرار دارند از نظر فرهنگی نیز دچار مشکل هستند و این مشکلات باعث افت تحصیلی می شوند. (فرقانی، 1382 ص 24)
دانش آموزانی هستند که از نظر بهره هوشی و جسمانی هیچگونه ناراحتی و عقب ماندگی ندارند اما بر اثر فقر خانوادگی نداشتن تحمل گرسنگی و کمبود و نداشتن وسایل تحصیل نمی تواند به طور مرتب درمدرسه حضور یابند و درسهای خود رافرا گیرند. درنتیجه دچار ناکامی و عقب ماندگی می شوند درواقع فقر به سلامت و آسایش کودک لطمه می زند. مادران این دسته از کودکان آن قدر دربیرون از خانه مشغول به کار هستند که نمی توانند به نحو شایسته از فرزندان خود مراقبت و پرستاری کنند. وضعیت اقتصادی تعیین کننده محل سکونت است. و اگر دانش آموزان به دلیل فقر مالی نمی توانند محل مناسبی داشته باشند برای انجام تکالیف و مطالعه دروس با مشکل موجه اند. ازیک طرف محل سکونت تعیین کننده نوع مدرسه ای است که کودک درآن مشغول به تحصیل است. وقتی محل سکونت دانش آموزان دریک محل فقیر باشد چه از نظر آموزشی و چه از نظر معلمان با کمبودهایی روبرو است که مستقیماً برافت تحصیلی اثر می گذارد ازطرف دیگر فرزندان چنین خانواده هایی امکان خریدن و خواندن مجلات، روزنامه ها و کتابهای غیردرسی راندارند، و درنتیجه تجارب آنان محدود خواهدبود. فقر مالی سبب می شود دانش آموزان از فضای کافی و استراحت لازم محروم بمانند. یا برای جبران کمبودهای خود و خانواده ساعتی از روز یا شب را به کار مشغول باشند و درنتیجه فرصت کافی برای انجام تکالیف را نداشته باشند. همچنین سطح آرزوهای دانش آموزان خانواده های ثروتمند و مرفه متفاوت از خانواده های فقیر و کم درآمد است. همین تفاوتهای کمی و کیفی بالابودن شکست های تحصیلی درطبقات اجتماعی کم درآمد را به رغم وجود سطح توانایی های برابر توجیه می کند. درخانواده های طبقات پایین تر دانش آموزان شروع به تحصیلات ناشناخته می کنند، به امتحاناتی دشوار می اندیشند، بامتونی مواجه می شوند که آنها را مشکل می پندارند درحالی که دانش آموزان طبقات اجتماعی – اقتصادی بالاتر با آرامش درباره آنها صحبت می کنند (بیابانگرد، 1380 ص 121) دربرابر دشواریهای اجتناب ناپذیر تحصیلات دانشگاهی خانواده های مرفه انتظار دارند که فرزندان آنان مدارج عالی را طی نمایند. درنتیجه از آنان حمایت می نمایند و دیگران را نیز به حمایت از آنان وا می دارند. برعکس خانواده های سطح پایین درخود آرزوهای بسیار پایین نشان می دهند. آنان از اینکه خودموفق به تحصیل و کسب مدارج عالی نشده اند دارای احساس بسیار نامطلوبی بوده، و همین احساس را به فرزندان خود منتقل می سازند. و یا به راحتی می پذیرند که آنان نیز چنین احساسی داشته باشند. به علت فقدان یا پایین بودن انگیزش اغلب این دانش آموزان درتحصیلات خودموفق نمی شوند. و به سوی مشاغل سطح پایین نیز کشیده می شوند.
موضوع ها و موقعیتهای مرتبط با مدرسه مثلاً انجام آزمون هوش، دادن امتحان، از برخواندن درکلاس درس و … به طور مثبتی پاسخ دهند. در صورتی که کودکان طبقات پایین چنین آموزشی نمی بینند همچنین آنان با چنین اندیشه هایی بزرگ نمی شوند که اگر قرار است در زندگی موفق شوند باید در مدرسه خوب کارکنند (مجیدی، 1375 ص 24) عبداللهی 1370 درتحقیق تحت عنوان "مقایسه وضع اجتماعی اقتصادی و فرهنگی خانواده های دانش آموزان پسر مردود و ممتاز مدارس راهنمایی استان سمنان" نتیجه گیری می کند که به طور کلی دانش آموزان مردود از مشکلات خانوادگی بیشتری نسبت به دانش آموزان ممتاز اعم از اجتماعی اقتصادی وفرهنگی برخوردارند. در گروه دانش آموزان مردود کمتر از 001 /10 احتمال وجود دارد که مادران آنها تحصیلات بالاتر از دیپلم داشته باشند. (مجیدی 1375،ص 36)
علت افت تحصیلی و یا ترک تحصیل در کشورهای مختلف متفاوت است طبق گزارش گروه مشاوران یونسکو (1369، ترجمه مشایخ) درهندوستان دانش آموزان بیشتر به علت کمبود لباس و عدم امکانات و شهریه ترک تحصیل می کنند یا دچار افت تحصیلی می شوند.
در فیلیپین خانواده های متعددی وجود دارند که اغلب هزینه های ناچیز تحصیل کودکان برای آنها مبلغ مهمی است دربعضی خانواده ها دختران باید در خانه بمانند و به کار خانه کمک کنند و یا از بچه های خانه نگهداری کنند در پاکستان 60% از ترک تحصیل کنندگان فقر را عامل آن ذکر کرده اند. (مجیدی، 1374 ص70)
احمدی در پژوهش خود (1370) درمورد "افت تحصلی دانش آموزان سال سوم دبیرستان دخترانه نجف آباد" دریافت که اغلب دانش آموزان دارای افت تحصیلی :
* درخانواده هایی با سطح اقتصادی پایین زندگی می کنند. نتیجه رسیده است که بین عملکرد تحصیل دانش آموزان که دارای والدین با سواد بودند ودانش آموزانی که والدین بی سواد دارند تفاوت معنی داری وجود دارد.به این معنا که سواد والدین در پیشرفت تحصیلی فرزندان اثرات مثبتی دارد. نکته قابل ذکر دراین زمینه آن است که گرچه نظارت و کمک غیر مستقیم والدین در امر مربوط به درسی و تحصیلی فرزندان درپیشرفت و موفقیت دانش آموزان بسیار موثر است اما این کمک اگر به طور مستقیم باشد، یعنی والدین تکالیف فرزندان را به جای آنها انجام دهند نه تنها عامل موفقیت نبوده بلکه باعث افت و شکست آنها نیز خواهدشد. اگر وضعیت نمرات درسی دانش آموزان مقطع راهنمایی را با مقطع ابتدایی مقایسه کنیم خواهیم دید که تفاوت زیادی باهم دارند، یعنی نمرات درسی دانش آموزان بارفتن به مقطع تحصیلی راهنمایی کاهش می یابد. علت این مسئله صرفاً به دشوار تر شدن تکالیف بر نمی گردد یک علت مهم دراین زمینه آن است که درمقطع ابتدایی بسیاری از اولیاء به ویژه مادران به خصوص برای فرزند اول خانواده کمک زیادی درامور درسی او می کنند. در واقع دانش آموزان با کمک و یاری مستقیم دیگران نمرات خوبی می گیرند. اما درمقطع راهنمایی کمک اولیاء به طور ناگهانی کاهش می یابد چراکه اولاً ممکن است اولیاء حوصله و علاقه و فرصتی را که قبلاً داشته اند دیگر نداشته باشند و ثانیاً از نظر علمی و اطلاعات و دانستنی های لازم را با توجه به دشواری دروس نداشته باشند. از این رو دانش آموز یکباره احساس می کند که تنها شده است و کسی نیست که به او توجه کند، و مشکلات درسی اش را برطرف نماید. اولیاء و مربیان گرامی توجه داشته باشند که اگر دانش آموزی در مقطع ابتدایی با تلاش و کوشش خود نمره 15 بگیرد بهتر از آن است که به کمک والدین و یا دیگران نمره 18 بگیرد. چرا که دانش آموز درصورت دوم عامل موفقیت را کمک دیگران و نه تلاش و زحمت خود می داند ولذا اعتماد به نفس که راز و رمز مهم موفقیت است پیدا نمی کند و درسالهای بعد نیز احتمالاً موفق نخواهد شد. اما درحالت اول دانش آموز عامل موفقیت را تلاش و کوشش خودمی داندو به توانایی خود اعتماد پیدا می کند. چنان که گفته شد مهمترین نقش اولیاء فرآهم آوردن یک محیط و فضای عاطفی مناسب جهت مطالعه، تقویت و تشویق رفتارهای درسی کودکان ونوجوانان و نظارت و کمک غیر مستقیم به آنها است.
11. شرایط عاطفی و امنیت محیط خانواده
خانواده یک نهاد اجتماعی کوچک است که اولین کانون تربیتی کودکان به حساب می آید و مقدار قابل توجهی از وقت خود را در آن می گذراند.
بهرام زاده (1372) به نقل از شارک (1967) می گوید: محیط خانوادگی بیش از بهره هوشی کودکان درموقعیت تحصیلی آنان موثر است. شاید بتوان گفت: مهمترین عامل موثر درشکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل خانواده است. این که والدین بادانش آموزان ودرس و تحصیل او چگونه برخورد کنند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل شوند. یکی از اجزای اساسی درشکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل است در موارد بسیاری علل افت تحصیلی و یا شکست تحصیلی به وجود این نگرش های منفی، تضادها، مساعد نبودن شرایط خانواده از نظر عاطفی و روانی و … بر می گردد پدرانی که درس را بیهوده و اتلاف وقت تلقی می کنند همین نگرش را به فرزندان خود نیز انتقال می دهند. و برای پیشرفت تحصیلی آنهاهیچ کوششی را به عمل نمی آورند. (بیابانگرد، 1380 ص 115)
گاهی ممکن است یک خانواده از نظر مالی و اقتصادی درحدمطلوب باشد اما فرزندان آنان به دلیل اختلاف و کشمکشهای خانوادگی بین پدر و مادر و یابین هریک از اعضاء خانه باعث می شودازیک طرف دانش آموز محیط مناسبی برای مطالعه دروس و انجام تکالیف نداشته باشد و از طرف دیگر باعث اضطراب در دانش آموزان و عدم حواس درکلاس و درهنگام یادگیری دروس می شود.
دانش آموزی که در خانواده با پدر و مادر درگیر است، برای نشان دادن مخالفت خود با آنها، ناخودآگاه سعی می کند بر خلاف میل آنها رفتار کند از این رو چون تمایل و حساسیت پدر و مادر را به تحصیل می شناسد در درس خواندن کوتاهی می نماید نوجوان درسن بلوغ به علت تغییرات جسمی و روحی به مسائل غیر درسی نیز توجه نماید ممکن است شدیداً به ورزش روی آورد و یا آن که بیشتر به تفریح و گردش بپردازد. پسر نوجوانی عقیده داشت که درس خواندن برای دخترهاست این تفکر می تواند در درس نوجوان اثر نامطلوب بگذارد. (حیدری، 1374 ص 168)
تحقیقات نشان می دهند که بین سطح فرهنگ خانواده و ترک تحصیل فرزندان رابطه معکوس وجود دارد. (بیابانگرد، 1380 ، ص 117)
رضویه (1371) دراین زمینه معتقد است در کشورهای پیشرفته موقعیت اقتصادی خانواده در درجه اول و سواد والدین در درجه دوم نقش اصلی را در میزان پیشرفت تحصیلی بازی می کنند. ولی درایران احتمالاً اولیت این دو عامل جابه جا می شود. (بیابانگرد، 1380 ص 118)
صدیق (1356) با انجام پژوهش با عنوان "بررسی عوامل موثر در مردودی دانش آموزان" به این نتیجه می رسد که اختلافات خانوادگی ضربات روحی بیشماری را به فرزندان وارد ساخته و از مهمترین عوامل شکست و افت تحصیلی دانش آموز است. (مجیدی، 1375، ص، 119-118)
با توجه به نقش مهم والدین در پیشرفت تحصیلی کودکان، نبود هریک از آنها به دلایل مختلف می تواند بر تحصیل کودکان تاثیری ژرف وناگوار باقی بگذارد، فقدان والدین علاوه برآثار منفی رفتاری و عاطفی برکودکان، حتی درصورت اصلاح محیط که تنها کودکان مجبور به انجام برخی وظایف والدین باشند موجب افت تحصیلی می گردد.
12.تعداد اعضای خانواده
امروزه در کلیه جوامع بشری افزایش جمعیت یکی از مشکلات اساسی می باشد و ازدیاد روزافزون آن جامعه را تهدید می کند. و درنتیجه توجه اصلی پژوهشگران و صاحب نظران علوم اجتماعی و تربیتی را به خود جلب کرده است.
به علت بالا بودن تعداد اعضای خانواده والدین مجبورند تمام وقت خودرا بیرون از خانه سپری نمایند و این عامل خود سبب این می شود تا با فرزندان خودکمتر ارتباط روحی و عاطفی برقرار نمایند. و ازطرف دیگر تعداد اعضای زیاد خانواده باعث می شود که آن خانواده از نظر اقتصادی نیز درسطح پائین تری قرار بگیرد که درباره مضرات این عامل نیز بحث شد. ازدیاد بی رویه جمعیت خانواده ها باعث می شود که کودکان به خوبی رشد نکنند و تربیت درستی بر روی آنها انجام نگیرد.
جعفری (1976) می نویسد که خانواده هایی که تعدادشان زیاد است، به مراتب احتمال به انحراف کشیده شدن کودکانشان بیشتر از خانواده هایی است که تعدادشان کم است (حیدری، 1374، ص 173)
نتایج مطالعه نیکوکار (1372) باعنوان "بررسی رابطه بین پیشرفت تحصیلی و تعداد افراد خانواده در شهر گچساران " نشان می دهد که معدل درسی دانش آموزانی که در خانواده های سه تا چهارنفری زندگی می کنند به مراتب بیشتر از دانش آموزانی است که درخانواده هایی بیش از پنج نفر زندگی می کنند. (بیابانگرد، 1380 ص 129-128)
هافمن (1989) معتقد است در هر خانواده مقدار محدودی از منابع از قبیل پول غذا، فضای زندگی، رسیدگی و توجه والدین کنترل فرزندان و … وجود دارد که هر چه تعداد اعضای خانواده بیشتر باشد مقدار متوسط منابع برای کودک کمتر می شود. درخانواده های پر جمعیت کودکان درمدتی که وقت خود را در بیرون از خانه صرف می کنند، احساس آرامش بیشتری می کنند و از طرفی در این خانواده ها و الدین کمتر می توانند فعالیتهای خارج از منزل فرزندان خود را در نظر داشته باشند. (بیابانگرد، 1380 ص 33) (بهرام زاده (1372)) درزمینه رابطه هوش و خانواده در شهر کازرون نتیجه گرفت که میزان بهره هوشی در میان خانواده های کم جمعیت به مراتب بیش از بهره هوشی درمیان خانواده های پر جمعیت است. بنابرا این با افزایش تعداد فرزندان و پدر ومادر وقت کمتری جهت رسیدگی به امور تحصیلی کودکان خود پیدا می کنند. که این خود موجب افت تحصیلی آنها می شود صرفنظر از تعداد اعضای خانواده ، نکته مهم چگونگی ارتباط میان اعضاء خانواده است. (بیابانگرد، 1380 ص 134-132)
یکی از عوامل منفی خانوادگی که همواره منشاء انحراف توجه کودک از تحصیل می گردد، جا به جایی وظائف والدین و فرزندی است. ازجمله این جابه جایی ها که ارتباط قابل توجهی با افت تحصیلی دارد، اشتغال کودکان و نوجوانان است. به این ترتیب که کودکان درسنی به کار و اشتغال می پردازد که معمولاً از آنها انتظار می رود آن مقطع بیشتر به نقش های مورد انتظار از جمله تحصیل بپردازند. عدم تامین نیازهای مالی خانواده و نیاز به نیروی کارکودک از دلایل عمده اشتغال کودکان درسنین پایین است که در این زمینه صرف وقت ونیروی بسیار در اشتغال باعث افت تحصیلی می شود. اشتغال دانش آموزان باعث تقلیل انرژی جسمی و روانی آنان شده و آمادگی جسمی و ذهنشان را برای یادگیری دروس کاهش می دهد. به این ترتیب کودکان ممکن است به دلیل عدم حضور فعال و مستمر درمحیط های آموزشی نتواند به نحو مطلوبی به تحصیل خود ادامه دهد. مساله اشتغال کودکان ونقش آن درافت تحصیلی در خانواده های طبقه اجتماعی و اقتصادی پایین به ویژه محیط روستائی از اهمیت خاصی برخوردار است. (حیدری، 1374 ص 186)
بیگاری دانشجویی
تامین مخارج تحصیل، بزرگترین دغدغه فکری دانشجویانی را تشکیل می دهد که از طبقه کارگر وارد دانشگاهها می شوند. هزینه سنگین اجاره خوابگاه و تهیه خوراک و پوشاک در شرایطی که دانشجو از نظر مالی مستقل نمی باشد و از خود تولیدی ندارد، برعهده خانواده اوست. خانواده ای که مشکلات عدیده ای درجامعه سرمایه داری و اقتصاد بیمار آن، گریبانگیرش شد است و به همین دلیل توانایی پشتیبانی از فرزندان خود را ندارد. بسیاری از فرزندان طبقه کارگر در نتیجه فقر قید ادامه تحصیل را زده، پیشه والدین خود را دنبال می کنند. استعدادهای درخشانی از بین می رود و از درون نیروی کار استثمار شده، نیروی انسانی تازه نفس زاییده می شود. اما با وجود تمام محدودیتها، باز هم عده ای ناچیز از آنها در مقایسه باطبقات اجتماعی مرفه، با غلبه بر موانع بیشماری که جامعه سرمایه داری درمقابل شان قرار داده است، وارد دانشگاهها می شوند و این بار با افسردگی ناشی از فقر و تحقیر آن، دچار افت تحصیلی شده و ناچار به ترک تحصیلی می شوند و در موارد حادتر خودکشی می کنند.
دراین میان همچون کفتارهایی که اطراف لاشه یی نیمه جان به انتظار می نشینند، سرمایه داری سعی می کند بهترین استفاده را از فاجعه ببرد. با شروع هر ترم انواع و اقسام آگهی های کار دانشجویی بر درو دیوار دانشگاه، دانشجویان تحت فشار را وسوسه می کند برای آنکه ساعات باارزشی از زندگی خودرا درمقابل دستمزدی ناچیز از دست بدهد. نکته مهم این است که هیچ قانونی دراین مورد وجود ندارد و در هیچ یک از این آگهی ها از دستمزد پرداختی چیزی نمی نویسند. بسیاری از دانشجویان به مدت یک ترم بیگاری می کنند و درآخر متوجه می شوند که درمقابل ساعتی 100 تومان کار کرده اند! مبلغی آن قدر ناچیز که بعداز چند ماه نصیبشان شده است و نخستین ومهمترین پیامد آن افت تحصیلی است، چرا که با حجم سنگین کار دیگر فرصتی برای مطالعه و پیشرفت تحصیلی باقی نمی ماند. اکثر کارهایی که به دانشجو محول می شود کارهای خدماتی فروش ژتوم غذا، تنظیم پرونده ها وکار در کتابخانه دانشگاه است، که بی ارتباط با رشته تحصیلی دانشجو، خلاقیت وی را از بین می برد. مسئولین دانشگاهها با سوء استفاده از مشکلات اقتصادی دانشجویان، وظایفی را که باید با استخدام نیروی کار و بستن قرارداد کار با دستمزد معین، انجام شود را با صرف کمتر از یک دهم حقوقی که یک کارمند پرداخته می شود توسط طرح کار دانشجویی انجام می دهند. برای مثال بسیاری از دانشجویان ارشد، کلاسهای حل التمرین را هم با دریافت ساعتی 500 تومان برگزار می کنند درحالیکه این مقدار درمقایسه با کلاسهای خصوصی خارج از دانشگاه بسیار ناچیز است.
سیستم اداره ای دانشگاههای ایران از فساد مستثنی نبوده و همچون سایر ادارات دولتی دیگر، پستهای ویژه و حتی غیر ویژه آن در انحصار افرادی است که نه از روی ضابطه که بر اساس روابط استخدام شده اند و به هیچ وجه خود را مسئول جوابگویی به ارباب رجوع ندانسته و با استفاده از بودجه دانشگاه، و تشخیص خود تقاضای دانشجو برای کار می دهند و وظایف خود را به این طریق انجام می دهند. متاسفانه با وجود تمام آگاهیها از ماهیت شغل موقتی که ارائه می شود باز هم عده ای از دانشجویان به ناچار مجبور می شوند برای تامین اندکی از مایحتاج مورد نیازشان به کار دانشجویی بپردازند.
این در حالی است که همکلاسی های مرفه آنها با در اختیار داشتن امکانات وسیع مالی از نظر تحصیلی موفق تر و از لحاظ جسمی و روانی درو ضعیت بسیار بهتری قرار دارند. این است یکی از بیشمارترین نتایجی که دریک جامعه ی سرمایه داری، دامان طبقات تحت ستم را می گیرد و آن را همواره دراین وضعیت اسف بار مزد بگیری پابرجا نگه می دارد.
دراین موقعیت، جوانان سوسیالیست خواهان این هستند که کلیه کسانی که مایل به ادامه تحصیل دانشگاهی هستند، صرفنظر از موقعیت اجتماعی شان، قادر به چنین امری باشند. جوانان بدون بضاعت باید بتوانند بدون فشار مالی در دانشگاه (انتفاعی و غیرانتفاعی) مشغول تحصیل شده و بودجه ای نیز برای مسکن و مخارج آنها دردوره تحصیلی به آنها تعلق گیرد. دولت موظف است که همه این مخارج را برای فرزندان کارگران تامین کند. همه دانشجویان صرفنظر از موقعیت اجتماعی شان از حقوق برابر برخوردار هستند.
اگر دولت و نمایندگان آن در دانشگاهها قادر به انجام این وظایف ابتدایی نباشند؛ جوانان خود متکی بر نیروی خود، با ایجاد تشکل های مستقل دانشجویی در هر دانشگاه دروازه های دانشگاهها رابرروی فرزندان کارگران باز می کنند. جوانان سوسیالیست خواهان این هستندکه اساتید دانشگاهی با آنها همراهی کنند و درمقابل اجحافات دولت در کنار دانشجویان قرار گیرند.
Javan1378@hotmail.com 22 دی 1383 http://www.javaan.net
14. اشتغال مادران
برخی مطالعات نشان می دهد که بین اشتغال مادران و پیشرفت فرزندان آنها رابطه وجود دارد. این رابطه در میان دختران وپسران متفاوت است. به این صورت که دختران بیشتر از پسران از داشتن یک مادر شاغل بهره می برند. دخترانی که مادران شاغل دارند نسبت به دخترانی که مادرانشان شاغل نیستند، از پیشرفت تحصیلی و سازگاری اجتماعی و استقلال بیشتری برخوردارند و تمایل بیشتری به اشتغال نشان می دهند.
پسران مادران شاغل نیز در مقایسه با پسران مادران غیر شاغل از سازگاری اجتماعی و استقلال بالاتری بهره مند هستند، اما پیشرفت تحصیل بانمره های آنها درآزمونهای شناختی پایین تر است. (بیابانگرد، 1380 ص 134-132)
هافمن خاطر نشان می سازد که دختران مادران شاغل از نظر اجتماعی یک الگوی شایسته دارند، آنها به طریقی تربیت می شوند که سبب افزایش اعتماد به نفس، احساس خود ارزشمندی و مستقل بودن آنها می شود. اما داستان برای پسران مادران شاغل به گونه ای دیگر است.
درخانواده های شاغل شغل مادر ممکن است برای پسران برداشت های تلویحی منفی به همراه داشته باشد. ازیک سو شاغل بودن مادر ممکن است بدان معنا تلقی شود که پدر در تامین هزینه های خانواده ناتوان است و از سوی دیگر ممکن است به صورت تخطئه نقش جنسیتی مادر تفسیر شود. (حیدری 1374، ص 53)
گفته شدپیشرفت تحصیلی پسران مادران شاغل درمقایسه با پسران مادران غیرشاغل درسطح پایین تری است. نکته ای که باید اضافه کرد این است که مطلب فقط درمورد پسران طبقه متوسط صادق است. برعکس در مورد خانواده های بسیار فقیر پسران مادران شاغل درآزمونهای شناختی و هوشمند نمرات بالاتری از پسران مادران غیر شاغل دارند این تاثیر متفاوت اشتغال مادران احتمالاً ناشی از عوامل متعددی است، اما به نظر می رسد که یکی از مهمترین آنها نقش مادر به عنوان یک معلم است. مادران طبقه متوسط نسبت به مادران طبقات پایینتر از تحصیلات بیشتری برخودار بوده و می توانند معلم بهتری برای فرزندان خود باشند و تحریک ذهنی گسترده ای برای وی فراهم سازند. بنابراین اشتغال مادران کودکان طبقه متوسط را بیشتر از کودکان طبقه پایین درزمان غیبت ها درمیحطی سرشار از تحریک ذهنی فراهم شود. برای مثال، کودک را به مهد کودک مجهز بسپارند که معلمان کارآزموده دارند. می توان انتظار داشت که مهارتهای تحصیلی آنان پیشرفت کند.
15. روابط معلم و دانش آموز
معلم باید از تنبیه شدید و مکرر اجتناب کند همچنین باید از پیشداوری های غیر منصفانه پرهیز نماید معلمی که با دانش آموز خود رابطه خصمانه دارد باعث می شود تا دانش آموز علاوه براین که از معلم راضی نباشد از درس آن معلم نیز دچار تنفر گردد و آن درس با افت تحصیلی روبرو گردد.
انواع راههای پیشگیری از افت تحصیلی
1. راهکارهای آموزشی مدیران به منظور کاهش افت تحصیلی
2. راهکارهای پرورشی مدیران به منظور کاهش افت تحصیلی
3. نقش مدیر درکمک به معلمان برای کاهش افت تحصیلی
1/1.طرح یاور (کارگروهی)
یکی از راهکارهای عملی که جهت کاهش میزان افت تحصیلی درچند مدرسه راهنمایی انجام شده، کارگروهی با عنوان (طرح یاور) است. این طرح با هدف ارتقاء سطح علمی دانش آموزان و تثبیت یادگیری و همچنین ایجاد روحیه تعاون و همکاری بین دانش آموزان و تقویت دانش آموزان در دروس آسیب پذیر و با روش بحث و مباحثه و تبادل نظر اجرا شده است.
روش اجرا
1. ابتدا دانش آموزان برحسب معدل سال قبل گروه بندی می شوند. دانش آموزانی که درکلاس از معدل بالای برخوردارند به عنوان سرگروه و دانش آموزان با معدل پایین تر به طور مساوی بین گروهها تقسیم و به عنوان اعضای گروه ها انتخاب می شوند.
2. درطول هفته چند ساعت تحت عنوان ساعات فوق برنامه تشکیل می شود و این ساعتها به دروس آسیب پذیر و دروسی که افت تحصیلی در آنها بیشتر مشهود است اختصاص می یابد.
3. اعضای گروه های تشکیل شده رو در روی یکدیگر می نشینند و با ایجاد مساله به تبادل نظر می پردازند. دراین تبادل نظر روحیه تعاون تقویت شده و دانش آموز انی که از روحیه اجتماعی کم تری برخوردارند درگروه رشد یافته و سوالات مهم ذهنی خود را مطرح و پاسخ مورد نظر را دریافت می کنند.
4. درکنار بحث و تبادل نظر گروهی درهر جلسه ای که معلم صلاح بداند چند سوال مطرح و به صورت کتبی، امتحان کوچکی به عمل می آورد و سرگروهها اوراق را تصحیح و نمره گذاری کرده و معلم نیز فعالیت غیر مستقیم دارد.
5. روش مکمل در این کارگروهی آزمون گروهی است که برخلاف روش بالا سوالات به گروه های مختلف ارائه و از اعضای گروه خواسته می شود که با بحث و تبادل نظر پاسخ گروهی خود را به صورت شفاهی یا کتبی یا علمی ارائه کنند و در آخر نتایج کارگروهی و نمرات انفرادی دربالا جمع و میانگین لحاظ می شود و گروه برتر تشویق می شود.
2/1.برگزاری امتحانات با سوالات محدود
معلم می تواند با بهره گیری از امکانات مدرسه قبل از تدریس جدید، از مطالب تدریس شده هفته قبل باطرح سوالات محدود (حدود 4 تا 6) امتحان به عمل آورد و با این گونه امتحانات تدریجی، اولیای دانش آموزان را درجریان وضعیت تحصیلی فرزندانشان قرار دهد.
منظور کردن نمرات آزمونهای تدریجی در امتحان ثلث، انگیزه مناسبی برای اهمیت قائل شدن دانش آموز به درس است و مقایسه نمره هر آزمون با آزمونهای قبلی وضعیت پیشرفت دانش آموز و افت تحصیلی او را تاحدودی مشخص می کند.
از آنجا که ورقه تصحیح شده هر دانش آموز باید به اطلاع اولیای آنان برسد این امر نظارت را بیشتر خواهد کرد.
5/1.طرح تقویت بنیه علمی معلمان
تهیه کتابهای مورد نیاز معلمان طبق لیست ضمیمه و ارائه آمار و اطلاعات به معلمان جهت مطالعه، برگزاری مسابقات بین معلمان از محتوای آن کتب و اهدای جوایز مناسب به آنان در راستای تقویت بنیه علمی و اطلاعات مورد نیاز آموزشی و کسب مهارتهای معلمی و همچنین هدایت سیر مطالعات معلمان ازجمله برنامه های این طرح است.
6/1.تهیه دفتر بررسی و ضعیت دانش آموز
این دفتر به منظور بررسی وضعیت دانش آموز از نظر اخلاقی اقتصادی و تحصیلی تنظیم می شود. درمورد هر دانش آموز ابتدا اطلاعات کلی و سوابق نوشته می شود که نمرات دانش آموز درآن وارد می شود. نمرات در هر ماه توسط کمک معاونین از دفاتر معلمان دراین دفتر وارد می شود و بااین طرح افت وخیز هر دانش آموز درهر درس سنجیده می شود .
اولیا موظف هستند هر ماه برای بررسی وظع دانش آموز به مدرسه مراجعه کنند.
7/1.طرح تشویق مرحله ای
دراین طرح، ازکارتهای امتیاز استفاده می شود که توسط معلم در اختیار دانش آموز قرار می گیرد. این کارتها به تعداد محدود به هرکلاس داده می شودو معلمان هر زمان که تشخیص دادند به عنوان تشویق از آن استفاده می نمایند کارتها بعداً طی دوره ای تبدیل به جایزه خواهند شد. از فواید این طرح اهمیت دادن به ارزشیابی مستمر و پرسشهای داخل کلاس می باشد که دانش آموز را از شب امتحان بار آمدن دور خواهد کرد و رشد تحصیلی فراگیران اثر مطلوبی خواهد داشت.
2.راهکارهای پرورشی مدیران به منظور کاهش افت تحصیلی
1-2 تکریم شخصیت دانش آموز
این امر باعث جذب بیشتر دانش آموز به درس، معلم، موسسه ودیگر اعضای مدرسه می شود.
2-2 مقابله با کابوس نمره 20
3-2 ایجاد امید و اعتماد به نفس و ارائه الگوی مناسب
4-2 پیگیری علت ترک تحصیل و تلاش برای ادامه تحصیل مجدد
5-2 انتخاب سرپرست مناسب برای دانش آموزان بی سرپرست
6-2 کاهش شرایط نامساعد خانواده
7-2 اصلاح رابطه ناسالم والدین
8-2 حذف برچسب عقب ماندگی
9-2 اصلاح روابط معلم و والدین دانش آموز
10-2 ایجاد زمینه پذیرش دانش آموز توسط همکلاسی هایش
11-2 کاهش اضطراب امتحان
و….
3.نقش مدیر درکمک به معلمان برای کاهش افت تحصیلی
معلم درهدایت تحصیلی دانش آموز و رفع موانع یادگیری و ایجاد انگیزه مطالعه و تحصیل آنان، نقش انکار ناپذیری دارد. اما اگر معلم درشرایط آموزشی نامساعدی قرارگیرد و اگر از سوی مدیریت مدرسه هدایتها، نظارتها و راهنمایی ها ومساعدت های لازم را نداشته باشد، ممکن است از تلاش خودنومید شود و نتایج مطلوبی از فعالیتهای خود به دست نیاورد. مدیران مدارس مختلف دراجرای وظایف خویش اقداماتی انجام داده اند که آنها را ذکر می نماییم:
1. شناسایی نقاط ضعف معلمان و برنامه ریزی برای رفع آنها
2. نظارت دقیق برعملکرد معلمان
3. تکریم معلمان و ارزشگذاری به عقاید آنان
4. تشویق معلمان به شرکت درگروههای آموزشی منطقه
5. تهیه پرونده ویژه برای دانش آموزان و مطلع کردن معلمان از محتویات آن پرونده جهت شناخت بهتر دانش آموزان
6. اطلاع رسانی به معلمان در خصوص بخشنامه های اداری
7. دعوت از متخصصان جهت شرکت در جلسات شورای معلمان
8. تشکیل نمایشگاه فعالیت دانش آموزان و معلمان
9. برگزاری آزمون های هماهنگ درطول سال تحصیلی
10. توجه به مشکلات معلمان
11. هماهنگ کردن روش کار معلمان به یکدیگر تا معلمان با یک روش صحیح دانش آموزان را هدایت نماید.
12. تهیه و تدارک امکانات مورد نیاز معلمان تا حد ممکن
13. غنی کردن کتابخانه مدرسه
14. نصب صندوق پیشنهادات و انتقادات و استفاده از نظرات دانش آموزان
15. تبلیغ و توجیه دانش آموزان به منظور شرکت در شرکت در مسابقات و کنفرانسهای علمی .
16. طرح برنامه کاری یک ساله باتوجه به امکانات آموزشی
17. ایجاد رقابت سالم و شناسایی معلمان خلاق و علاقه مند و دادن جوایز به آنان
18. تشویق های مادی و معنوی معلمان
19. شناسایی مشکلات خانوادگی معلمان و کمک در رفع آنها در حد ممکن
20. تشکیل یک سمینار 10 روزه در نیمه دوم شهریور ماه به منظور آگاهی معلمان و همکاران از جدیدترین تحولات علمی و آموزشی
21. تهیه فیلم آموزشی
22. بها دادن به خلاقیتهای معلمان هرچند که به نظر کوچک باشد و به کارگیری معلمان در برنامه ریزی آموزشی
23. تشویق درجهت شرکت درکلاسهای ضمن خدمت
24. اختصاص زنگ انشاء به مطالعه درکتابخانه
25. ترغیب واستفاده معلمان از شیوه های نوین تدریس و …
4. نقش مدیر در کمک به دانش آموزان برای کاهش افت تحصیلی
درآغاز سال تحصیلی اقدام موثر دیگر برگزاری آزمون تشخیصی درموقع ثبت نام و تشکیل کلاسهای جبرانی و تکمیلی درهمان ابتدای سال تحصیلی است.
* آموزش روش های صحیح مطالعه به دانش آموزان
مسئولان مدارس مخصوصاً معلمان، مربیان و مشاوران چه درکلاسها و چه در جلسات عمومی و یا سرصف، شاگردان را با روشهای مطالعه و یادگیری دروس به طور اعم و هریک از دروس آن پایه به طور اخص آشنا می کنند.
* کاهش موانع یادگیری از طریق :
1. توجه به نیازهای عاطفی و روانی دانش آموزان
2. شناسایی مشکلات جمعی، خانوادگی و اجتماعی دانش آموزان و کمک به رفع آنها درحد امکانات مدرسه
3. آموزش دادن خانواده دانش آموزان در زمینه مسائل عاطفی و چگونگی حل مسائل و مشکلات تحصیلی فرزندانشان ازطریق تشکیل جلسات منظم آموزش خانواده
4. به کارگیری معلمان راهنما و مشاوران راهنمایی تحصیلی درجهت شناخت و حل مشکلات دانش آموزان
5. ایجاد زمینه کارانفرادی با شاگردان ضعیف توسط معلم یا دانش آموزان مستعد.
* کمک به دانش آموزان ضعیف تر کلاس ازطریق :
1. ترغیب معلمان به شناسایی شاگردان ضعیف تر و تشکیل کلاسهای جبرانی برای آنان.
2. متعادل ساختن شاگردان کلاسهای متفاوت هرپایه تحصیلی
3. کمک به کسب اعتماد به نفس در دانش آموزان
4. یاری شاگرد به شاگرد از طریق تشکیل کلاسهای درسی، ترغیب شاگردان قوی تر هرگروه درجهت یاری رساندن به شاگردان ضعیف تر و حل تمرینات درسی ورفع اشکالات درسی به صورت مشترک
* ایجاد زمینه های رشد و یادگیری موثر
1. بها دادن به کارهای گروهی دانش آموزان
2. برگزاری کنفرانسهای علمی در مدرسه
3. تشویق شاگردان به شرکت در المپیادها
4. غنی کردن برنامه های بازدید و به ویژه بازدید از مراکز علمی
5. دادن پلی کپی های متنوع تحت عنوان مروری برآموخته ها
6. تشکیل کلاسهای فوق برنامه برای دروسی که به ساعات آموزشی بیشتری نیاز دارند.
7. ایجاد نظم در مدرسه وترغیب شاگردان به رعایت قوانین و مقررات مدرسه
8. آموزش چگونگی استفاده از کتابخانه، کامپیوتر، کارگاه و آزمایشگاه
9. آموزش چگونگی یادداشت برداری از کلاس ها، سخنرانی ها و کتابها
10. تشویق دانش آموزان به تحقیق و تهیه گزارش تحقیق و ارزشیابی کارهای پژوهشی و تقدیر مناسب پژوهشگران.
جمع بندی و نتیجه گیری
خانواده یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر موفقیت و یا عدم موفقیت دانش آموز می باشد.
ساختار خانوادگی، نگرش و رفتار والدین و دیگر عواملی چون تحصیلات و سطح فرهنگ خانواده ، شرایط عاطفی و همچنین در رشد و شکل گیری شخصیت و سازگاری عاطفی فرزندان نقش بسزایی دارد.
اگر چه عواملی غیر از ویژگی های خانوادگی درموفقیت تحصیلی فرزند، از جمله ویژگی های فردی، هوش، محیط آموزشگاهی درموفقیت فرزند تاثیر دارد. لیکن از آنجایی که خانواده به عنوان اولین پایه انطباق کودک با محیط بوده و شخصیت کودک در خانواده شکل میگیرد. لذا دراین تحقیق تاثیر ویژگی های خانوادگی ازجمله تحصیلات و سطح فرهنگ خانواده، جدایی والدین، تعداد اعضای خانواده و… مورد بررسی قرارگرفته و نتایج آن به قرار زیر می باشد.
مدیریت خانواده برافت تحصیلی
مسئله افت تحصیلی درنظام آموزش و پرورش دربسیاری از کشورهای جهان سوم به صورت حاد مطرح است. منابع وامکانات اغلب کشورهای جهان سوم محدود است و این مسئله صرفه جویی، دقت در مصرف و تخصیص این منابع به بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی را الزامی می سازد. بنابراین افزایش سریع جمعیت واجب التعلیم این کشورها، بخش عمده ای از درآمد ملی آنها را می بلعد. درحالی که در اغلب این کشورها هنوز همه کودکان لازم التعلیم به مدارس راه نیافته اند و تعداد زیادی از جمعیت بزرگسالان آنها بی سواد هستند. علاوه برآن مشکل افت تحصیلی درمدارس نیز به حجم این مشکلات افزوده می شود. درکشور ما نیز افت تحصیلی یکی از مشکلات کنونی نظام آموزش و پرورش است که همه ساله دهها میلیارد ریال بودجه کشور را به هدر می دهد.
یافته های آماری از مدارس کشور نشان دهنده آن است که افت تحصیلی به صورت مردودی، ترک تحصیل زودرس و یا اشکال دیگر آن مقادیر زیادی از منابع مالی ملی و استعدادهای انسانی جامعه را تلف می کند.
هرگاه از افت تحصیلی سخن به میان می آید، بیشتر مردم درصد دانش آموزان مردودی و یا ترک تحصیل کنندگان از مدارس را یادآوری می کنند درحالی که مردودی ها و ترک تحصیل کنندگان یک دوره آموزشی نسبت به کل دانش آموزان آن دوره، بخشی از افت تحصیلی یک دوره آموزشی محسوب می شود. اما افت تحصیلی تنها به این درصدها محدود نمی شود، بلکه در حوزه مسائل آموزشی مفهوم گسترده تری را به دنبال دارد.
افت تحصیلی دارای دو جنبه کمی و کیفی است. افت تحصیلی کمی عبارت است از درصد دانش آموزان یک دوره آموزشی که به سبب مردود شدن و یا ترک تحصیل نتوانسته اند آن دوره تحصیلی را با موفقیت به پایان برسانند. در مفهوم افت تحصیلی کیفی نیز به نارسایی در دست یابی به هدفهای تعیین شده آموزشی و یا عدم تحقق بخشی از این هدفها اشاره شده است. لذا تفاوت بین دانش و مهارت فارغ التحصیلان یک دوره آموزشی و هدفهای تعیین شده برای این دوره با با افت تحصیلی کیفی نشان می دهند.
افت تحصیلی چیست؟
افت تحصیلی عبارت است از وقوع ترک تحصیل زودرس وتکرار پایه تحصیلی درنظام آموزش و پرورش یک کشور، این تعریف از افت تحصیلی تا اندازه ای محدود است، زیرا انواع دیگر افت تحصیلی دراین مفهوم نادیده گرفته شده است.
افت تحصیلی درکشور ما نیز رقم قابل توجهی را تشکیل می دهد و هرسال نیز این پدیده آموزشی به صورت مردودی ترک تحصیل زودرس و یا سایر اشکال آن تاثیرات نامطلوبی را درحیات فردی و خانوادگی افراد برجای می گذارد و علاوه بر لطمات اقتصادی برحوزه آموزشی، موجب نابسامانی های اجتماعی نیز می شود.
زمینه ساز افت تحصیلی چیست؟
هیچ چیز مانند ضایعات تعلیم و تربیت درسرنوشت ما و دانش آموزان موثر نیست، زیرا نه تنها تعلیم و تربیت ناقص، بودجه ملی را هدر می دهد، بلکه از همه مهمتر، قسمتی از عمر کودکان و نوجوانان را هنگام تحصیل درمدرسه کاملاً تلف می کند.
همچنین اگر بخش اعظم این افت تحصیلی در دوران بلوغ اتفاق بیافتد، می تواند موجب بروز ناکامی در فرد شود. ارزشیابی های انجام شده درمورد کیفیت آموزشی نشان می دهد که در سالهای اخیر با توجه به فراوانی تعداد مدارس و افراد مدرسه رو، تغییرات قابل توجهی از لحاظ کیفی در نظام آموزش و پرورش ما حاصل نشده است. فقر اقتصادی، وضع مسکن، میزان درآمد و تحصیلات والدین از عوامل افت تحصیلی می باشد. اغلب خانواده ها وقتی با مردود شدن بچه های خود مواجه می شوند، تازه با یک بازنگری ساده در دخل و خرج خانواده به عمق فاجعه پی می برند. از دید آنان در این هنگام هزینه های تحصیلی، وقت فرزندانشان و در نهایت تمامی وجین و هرس کردن کیفی آنان برای به بار نشستن این محصول به خطا رفته است. فرض کنید باغبانی پس از یک سال تلاش، در مزرعه ای به جای درو گندم، با تلی از علفهای هرزه مواجه شود. او چه احساسی پیدا می کند؟ حال اگر از نگاه ملی به مقوله افت تحصیلی نگاه کنیم، فاجعه از این هم غمبارتر خواهد بود.
کاربرد اصلاح افت یا اتلاف (Wastage) در آموزش و پرورش از زبان اقتصاددانان گرفته شده است و لذا آنان آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه می کنند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه ای را که باید به محصول نهایی تبدیل شود، تلف نموده است و در نتیجه مطلوبیت مورد انتظار را در جامعه به بار نیاورده است. شاید این تشبیه چندان خوشایند کارشناسان آموزشی نباشد و اصلاح قصور در تحصیل یا واماندگی از تحصیل مطلوبتر باشد.
با وجود این از نقطه نظر منابع مالی و بوجه ای که جامعه در اختیار نهاد رسمی تعلیم و تربیت قرار می دهد، بدون شک آموزش و پرورش یکی از بزرگترین مشاغل کارآفرین اقتصادی جهان را داراست.
علاقه مندی خانواده ها به تحصیل و میزان سواد آنان تاثیر بسزایی در پیشرفت تحصیلی فرزندانشان دارد. مشخصه اصلی کودکان تیز هوش این است که آنان در خانواده های پر مهر و محبتی رشد و بزرگ شده اند و والدین آنها علاقه وافری به یادگیری فرزندانشان داشته اند.
پیشرفت تحصیلی کودکان و وضع و منزلت اجتماعی و اقتصادی والدین رابطه تنگاتنگی وجود دارد. هرچه موقعیت اجتماعی و اقتصادی پدر و مادر بهتر باشد، بهره هوشی کودک نیز بالاتر خواهد رفت و در نتیجه در دروس پیشرفت خواهد داشت. با اینکه دانش آموزان تیز هوش غالباً بلند پرواز هستند، مع هذا، گاهی در دروس خود نمرات بسیار کمی می گیرند و نسبت به یادگیری بی اعتنا و حتی متنفر از آن هستند و به همین علت استعداد عالی آنها که ممکن است از همه بیشتر باشد، پوشیده می ماند. علت چیست؟ وضع خانوادگی را می توان از علل اساسی دانست و مسلم است که از هم پاشیدگی خانواده تاثیرات نامطلوبی در کودکان دارد.
می دانیم که کیفیت آموزش و پرورش از کمیت آن مهمتر است. زیرا کیفیت برتر آموزشی می تواند تحولات عمیق تری را در بین دانش آموزان فراهم کند. امروزه حقیقت بر همگان روشن شده که دانش آموزان در ارتقای کیفیت آموزشی از سایر متغیرها نظیر کیفیت معلم و امکانات و تجهیزات و برنامه های آموزشی به مراتب مهم تر هستند. پس بر این اهمیت تاکید کنیم.
یکی از سوژه های مورد توجه اکثر خانواده ها مسائل تحصلی فرزندان است. والدین دوست دارند فرزندانشان بیشترین و بهترین پیشرفت تحصیلی را داشته باشد و از طرف دیگر، افت تحصیلی، برای آنها موضوعی غیر قابل پذیرش است. والدین از این که فرزندانشان به هنگام ورود به دوره های راهنمایی و متوسطه دچار افت می شود، متعجب شده و سئوال می کنند که چرا دیگر فرزنداشان انگیزه ای برای درس خواندن ندارد؟ دریافتن دلایل ضعف و مشکلات تحصیلی دانش آموزان عمدتاً به مسائلی از قبیل تنبلی و بی خیالی و بازیگوشی استفاده می شود. ولی آیا این همه داستان است؟ به جرات می توان گفت که والدین – مدارس – معلمان و سایر افراد در ارتباط با موضوع مسائل تحصیلی دانش آموزان، بسیار ساده انگارانه و سطحی رفتار می کنند. کمتر از کسی است که در علت یابی افت تحصیلی به لذت یادگیری نیز توجه کند.
بی شک خانواده، مهمترین و اصلی ترین نهاد تربیتی جامعه است و نخستین آموزشگاه و پرورشگاه فرد محسوب می شود. از این رو بیان هر گونه سخنی درباره تربیت کودک، نوجوان و جوان، بدون توجه به نقش حیاتی خانواده، سخنی نادرست و نا تمام قلمداد می گردد. صنعتی شدن و شهرنشینی، ساختار خانواده را دچار تحول کرده و نیازها انتظارهای جدید آفریده است. بزرگترین مشکل انسانها، فقر ارتباط و ناهماهنگی میان والدین و فرزندان و همچنین میان فرزندان و والدین است. بنابراین اگر محیط گرم و سرشار از محبت و اطمینان و اعتماد وجود داشته باشد امکان سلامت جسمانی و روانی و پیشرفت تحصیلی و موفقیت در آموزش و پرورش فرزندان بیشتر خواهد بود.
معلمان بارها شاهد بوده اند که دانش آموزانی با بهره هوشی بالا در سطح مدارس وجود دارند که از تحصیل موفقی برخوردار نیستند و پس از بررسی های انجام شده مشکل را در خانه و خانواده یافتند. از عوامل متعدد خانوادگی درصد بالایی به عواملی چون طلاق، اعتیاد اولیاء، ناامنی در محیط خانوادگی، عدم ارتباط صحیح بین اعضاء خانواده مرتبط بوده اند.
نابسامانی خانوادگی مهمترین عامل در افت تحصیلی وترک تحصیل دانش آموزان بخصوص در مقطع راهنمایی است.
باید دفتر انجمن اولیاء و مربیان با برگزاری کلاسهای ویژه به خانواده ها، آموزشهای لازم را ارائه دهد تا خانواده ها به تاثیر مشکلات خانوادگی در تحصیل و زندگی فرزندانشان آگاه شوند.
برخورد نامناسب اولیاء و درک نکردن موقعیت ها و شخصیت فرزندان یکی از عوامل مهم عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان است. دانش آموزان موفق در تحصیل، متعلق به خانواده های گرم و صمیمی می باشند.
وجود روابط عاطفی بین والدین و عدم بگو مگو و جر وبحث خانوادگی بر روی موفقیت تحصیلی دانش آموزان آثار مثبتی دارد. دانش آموزان موفق اغلب متعلق به خانواده های گرم و صمیمی هستند. محیط خانواده از اولین و با دوام ترین عوامل موثر در رشد شخصیت افراد می باشد. و بین احترام والدین به عقاید فرزندان و درک کردن آنها با موفقیت تحصیلی فرزندان رابطه تنگاتنگی وجود دارد. مقایسه نمودن و فرق گذاشتن بین فرزندان بر روند موفقیت تحصیلی آنان تاثیرات نامطلوبی خواهد گذاشت. استقلال اندیشه و متکی نبودن به دیگران در دانش آموزان موثر می باشد. احساس دانش آموزان نسبت به خود و اعتماد به نفس آنان نشاط و روحیه و لذت بردن از زندگی نیز ارتباط زیادی با موفقیت بالاخص موفقیت تحصیلی دارد.
افت تحصیلی عبارت است از وقوع ترک تحصیل زودرس و تکرار پایه تحصیلی در نظام آموزش و پروش یک کشور. این تعریف از افت تحصیلی تا اندازه ای محدود است، زیرا انواع دیگر افت تحصیلی در این مفهوم نادیده گرفته شده است. افت تحصیلی در کشور ما نیز رقم قابل توجهی را تشکیل می دهد و هر سال نیز این پدیده آموزشی به صورت مردودی، ترک تحصیل زودرس و یا سایر اشکال آن تاثیرات نامطلوبی را در حیات فردی و خانوادگی افراد بر جای می گذارد وعلاوه بر لطمات اقتصادی بر حوزه آموزشی، موجب نابسامانی اجتماعی نیز می شود.
وضعیت اقتصادی خانواده در افت و یا پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر بوده به گونه ای که درآمد پایین خانواده سبب افت و درآمد متوسط وبالا موجب پیشرفت تحصیلی فرزندان می گردد. دانش آموزانی که تعداد افراد خانواده آنها بین 1 تا3 نفر می باشد در مقایسه با سایر دانش آموزان از پیشرفت تحصیلی برخوردار می باشند. اعتماد و یا عدم اعتماد به نفس دانش آموزان در پیشرفت و یا افت تحصیلی آنها تاثیر دارد. رابطه صحیح و اصولی والدین با فرزندان باعث پیشرفت تحصیلی آنها می گردد. داشتن اتاق مخصوص مطالعه در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر می باشد.
بین دانش آموزان دارای افت و دارای پیشرفت تحصیلی تفاوت معناداری در زمان مطالعه آنها وجود ندارد. ایجاد محیط سالم در خانواده و رعایت عوامل وراثتی عدم مقایسه فرزندان توسط خانواده ها و پرهیز از ایجاد تبعیض بین فرزندان. تشویق دانش آموزان ضعیف در کنار سایر دانش آموزان. ترغیب دانش آموزان به شرکت در فعالیت های گروهی و افزایش مهارتهای اجتماعی. اگر نهاد تعلیم و تربیت را از نقطه نظر منابع و هزینه هایی که جامعه در اختیار آن قرار می دهد بنگریم، بدون شک آموزش و پرورش یکی از بزرگترین نهادهای رشد و توسعه کشورها می باشد. لذا می توان اصطلاح افت یا اتلاف را در مورد این نهاد به کار برد و به این سئوال که چه چیزی تلف گردیده است؟ به شرح ذیل پاسخ داد:
پرورش فکر و اندیشه انسانها
تاسیسات ساختمانی تجهیزات مدارس و موسسات آموزشی و در مجموع منابع فیزیکی
ارزش کار معلم و اتلاف وقت دانش آموز
هدر رفتن امکانات خانواده ها و …
و در پاسخ به این سئوال که چگونه می توان استنباط نمود که اتلاف رخ داده است؟ میتوان گفت که از طریق:
موانعی که نظامهای آموزشی را از دستیابی به هدفهای اصیل خود باز داشته اند.
عدم موفقیت دانش آموزان در دستیابی به هدفهای دوره های تحصیلی مردودی و تکرار پایه تحصیلی
ترک تحصیل
بیکاری فارغ التحصیلان نظام متوسطه و عدم تناسب و تحصیلات آنان با نیازهای کاری و شغلی موجود در جامعه و …
واقعیت این است که مسئله افت تحصیلی (ترک تحصیل – تکرار پایه ) نه تنها یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین مشکلات آموزش و پرورش جهان به شمار می رود که با سیاست اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی پیوندی نا گسستنی دارد. لذا تحقیق درباره عوامل افت تحصیلی و راههای جلوگیری از آن همواره مورد نیاز جوامع بوده است، چرا که از طرفی ضرر وزیانی که در این راه، به عمر انسان و منابع مادی آنان از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به جامعه آنان می رسد، آنچنان رقم قابل توجهی را در بر می گیرد، که باید نظامهای آموزشی تلاش خود را جهت افزایش کارآیی و جلوگیری از اتلاف یا کاهش افت تحصیلی مصروف دارند. در کشور ما نیز افت تحصیلی به صورت یک پدیده اصلی و اساسی نمایان است و لازمه آن شناخت علل افت در سیستم و ارائه راه حلهای مناسب برای بر طرف نمودن یا کاهش افت تحصیلی می باشد.
تاریخچه افت تحصیلی:
مساله موفقیت و شکست تحصیلی سابقه ای طولانی و نامشخص دارد و تاریخ آن مقارن با آغاز خواند و نوشتن بشر است. اما به طور رسمی پس از اجباری شدن آموزش و پرورش در اواخر قرن نوزدهم و همگام با تحولات صنعتی و نیاز به نیروهای تربیت شده و متخصص، افکار دولتمردان و دست اندرکاران آموزش و پرورش به مساله پیشرفت و شکست تحصیلی معطوف شد است. در سطح جهانی برای اولین بار در کنفرانس بین المللی آموزش و پرورش که در سال 1970 میلادی برگزار شد، توجه به این موضوع شده و مساله بهبود بازدهی نظامهای آموزشی را از طریق کاهش افت تحصیلی در همه سطوح مورد بررسی و مطالعه قرار دادند.
تحقیقاتی در مورد افت تحصیلی در ایران :
"علل به وجود آمدن افت تحصیلی":
(… برای یافتن علل افت تحصیلی باید مسائل گوناگونی را هم چون: هوش، انگیزه، هدف، روش مطالعه، اضطراب امتحان، توجه و تمرکز، برنامه ریزی – عوامل جسمانی و روانی شناختی، روابط معلم و دانش آموز، مهارت معلمان، شرایط آموزشی، کتابهای درسی، تسهیلات مدرسه شرایط مورد توجه قرار دارد. تمامی این عوامل را می توان در سه دسته کلی: فردی، آموزشگاهی و اجتماعی و نیز خانوادگی تقسیم نمود. باید تاکید نمود هر یک از عوامل و دسته ها را فقط به صورت ذهنی و فرضی و روی کاغذ می توان از یکدیگر مجزا نمود، در واقعیت گاهی چنان این عوامل درهم تنیده اند و کنش متقابل دارند که تعیین نقش و سهم هر کدام به دشواری امکان پذیر است.
"مهمترین علل افت و ضایعات تحصیلی":
با بررسی اجمالی پایان نامه ها، نشریات و ماهنامه های آموزشی، عواملی که باعث افت تحصیلی می شوند را می توان به صورت زیر بیان کرد که در عوامل فردی، آموزشگاهی، اجتماعی و خانوادگی گنجانیده می شوند و به طور مختصر در هر یک از متغیرها مربوطه توضیح داده می شود:
11- سختگیریهای بی جای والدین
15- بی سوادی والدین و غفلت آنها از اهمیت آموزش و تحصیل
17- فقر اقتصادی خانواده
18- شغل پدر
24- فقدان والدین
29- داشتن انتظار بیش از حد از دانش آموزان
31- کثرت افراد خانواده
32- تاثیر محیط و خانواده (اختلاف خانوداگی و عدم توجه)
33- عدم هماهنگی بین خانه و مدرسه
نابسامانی خانوادگی مهمترین عامل افت تحصیلی دانش آموزان دختر است. خبرگزاری فارس: مشاور امور زنان آموزش و پروش شهرستانهای استان تهران گفت: نابسامانی خانوادگی مهمترین عامل در افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی است. حمیرا رحیمی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی فارس افزود: بر اساس تحقیقات انجام شده توسط دفتر امور زنان سازمان آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران، دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی به دلیل مشکالت خانوادگی نمی توانند به خوبی تحصیل کنند و در نتیجه با افت تحصیلی و ترک تحصیل مواجه می شوند.
وی گفت: باید دفتر انجمن اولیاء و مربیان با برگزاری کلاسهای ویژه به خانواده ها، آموزشهای لازم را ارائه دهد تا خانواده ها به تاثیر مشکلات خانوادگی در تحصیل و زندگی فرزندانشان آگاه شوند. رحیمی اضافه کرد: یکی از مسائل مهمی که در ارائه خدمات تحصیلی به دانش آموزان تاثیر بسیاری می گذارد، عامل مهاجرت پذیری شهرها و نواحی آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران است به این دلیل که در این مناطق با افزایش بی رویه جمعیت مواجه می شویم.
وی اظهار داشت: بحث شاداب سازی مدارس دخترانه برای ایجاد محیطی آرام و مناسب، یکی از فعالیتهای آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران جهت ایجاد انگیزه در دانش آموز است، ضمن اینکه در نظر داریم کمیته آسیب شناسی در این سازمان تشکیل دهیم.
مشاور امور زنان آموزش و پرورش شهرستانهای تهران گفت: این کمیته از دو مدیر، سه مشاور، یک متخصص علوم تربیتی و روانشناسی و دانش آموزان تشکیل میشود تا آسیبهای اجتماعی در مدارس تهران مشخص شود و به طرح و برنامه در خصوص دفع این آسیبها پرداخته شود.
وی گفت : مشاوران مناطق آموزش و پرورش نیز با ارائه برنامه های مختلف برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان و کمک به حل مشکلات آنان فعالیت می کنند.
رحیمی عنوان کرد: مشکلات اقتصادی نیز مهمترین عامل ترک تحصیل و افت تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع راهنمایی است. افت تحصیلی دارای دو جنبه کمی و کیفی است. افت تحصیلی کمی عبارت است از درصد دانش آموزان یک دوره آموزشی که به سبب مردود شدن و یا ترک تحصیل نتوانسته اند آن دوره تحصیلی را با موفقیت به پایان برسانند. در مفهوم افت تحصیلی کیفی نیز به نا رسایی در دست یابی به هدفهای تعیین شده آموزشی و یا عدم تحقق بخشی از این هدفها اشاره شده است. لذا تفاوتهای بین دانش و مهارت فارغ التحصیلان یک دوره آموزشی و هدفهای تعیین شده برای این دوره را با افت تحصلی کیفی نشان می دهند. هیچ چیز مانند ضایعات تعلیم و تعلم و تربیت در سرنوشت ما و دانش آموزان موثر نیست، زیرا نه تنها تعلیم و تربیت ناقص، بودجه ملی را هدر می دهد، بلکه از همه مهمتر، قسمتی از عمر کودکان و نوجوانان را هنگام تحصیل در مدرسه کاملاً تلف می کند. همچنین اگر بخش اعظم این افت تحصیلی در دوران بلوغ اتفاق بیافتد، می تواند موجب بروز ناکامی در فرد شود. ارزشیابی های انجام شده در مورد کیفیت آموزشی نشان می دهد که در سالهای اخیر با توجه به فراوانی تعداد مدارس و افراد مدرسه رو، تغییرات قابل توجهی از لحاظ کیفی در نظام آموزش و پرورش ما حاصل نشده است. یکی از دلایل افت تحصیلی به روش های تدریس معلمان بر می گردد. روشهای تدریس یکی از عناصر جدایی ناپذیر فرایند آموزش و پرورش است، بین بررسی های مربوط به محیط گرم و صمیمانه خانوادگی و موفقیت تحصیلی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. با توجه به ابراز نظرات مختلف با توجه به بیانات احمدی، ثنایی، شریعتمداری در مورد خانوادهای متزلزل و خانواده های مختل، محیط خانواده را اولین و بادوام ترین عامل موثر در رشد شخصیت افراد دانستند. بین احترام والدین به عقاید فرزندان و درک کردن آنها با موفقیت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.- بین عدم مقایسه و فرق گذاشتن فرزندان و موفقیت تحصیل آنان رابطه وجود دارد. بین استقلال اندیشه و متکی نبودن به دیگران در دانش آموزان با موفقیت تحصیلی آنان رابطه معنا داری وجود دارد.- روابط والدین با یکدیگر وبا دیگر اعضای خانواده در موفقیت تحصیلی دانش آموزان موثر است. – بین احساس دانش آموزان نسبت به خود و اعتماد به نفس آنان با موفقیت تحصیلی رابطه معنادرای وجود دارد. – نشاط و روحیه و لذت بردن از زندگی نیز ارتباط زیادی با موفقیت بالاخص موفقیت تحصیلی دارد. دانش آموزانی که والدین آنها دارای مدرک سیکل یا به بالا می باشند در مقایسه با دانش آموزانی که مدرک تحصیلی والدینشان پایین تر است از پیشرفت تحصیلی بیشتری برخودار می باشند. وضعیت اقتصادی خانواده در افت و یا پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر بوده به گونه ای که درآمد پایین خانواده سبب افت و درآمد متوسط و بالا موجب پیشرفت تحصیلی فرزندان می گردد. دانش آموزانی که تعداد افراد خانواده آنها بین 1تا3 نفر می باشد در مقایسه با سایر دانش آموزان از پیشرفت تحصیلی بیشتری برخوردار می باشند.
اعتماد ویا عدم اعتماد به نفس دانش آموزان در پیشرفت و یا افت تحصیلی آنها تاثیر دارد.
رابطه صحیح و اصولی والدین با فرزندان باعث پیشرفت تحصیلی آنها می گردد.
داشتن اتاق مخصوص مطالعه در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر می باشد.
بین دانش آموزان دارای افت و دارای پیشرفت تحصیلی تفاوت معناداری در زمان مطالعه آنها وجود ندارد.
بررسی علل افت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه های سوم وچهارم دوره ابتدایی
محققان : سید سلیمان میر آییز و قربان تیموری رزاء محله
استاد راهنما: ابوالحسن شهسواری
خلاصه:
موضوع کانونی این تحقیق بررسی دلایل و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه های سوم و چهارم ابتدایی شهرستان گرگان می باشد. امروزه یکی از معضلات تعلیم و تربیت وجود دانش آموزانی است که به دلایل مختلف توانایی طی مراحل آموزشی و پرورشی را نداشته و یا با پایین ترین نمره ممکن جواز قبولی را دریافت می نمایند. اهمیت این تحقیق به دلیل شناسایی برخی از جنبه های این معضلات و تهیه اطلاعات لازم جهت برنامه ریزان آموزشی می باشد. جامعه نمونه آماری این تحقیق تعداد 474 نفر از دانش آموزان پایه های سوم و چهارم ابتدایی مدارس شهری و روستایی شهرستان گرگان بوده که محقق برای انجام تحقیق خود از پرسشنامه استفاده نموده است.
نتیجه گیری:
نتایج و یافته های این تحقیق به شرح ذیل می باشد:
دانش آموزانی که والدین آنها از دارای مدرک سیکل یا به بالا می باشند در مقایسه با دانش آموزانی که مدرک والدینشان پایین ترا است از پیشرفت تحصیلی بهتری برخوردار می باشند.
وضعیت اقتصادی خانواده در افت و یا پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر بوده به گونه ای که درآمد پایین خانواده سبب افت و درآمد متوسط و بالا موجب پیشرفت تحصیلی فرزندان می گردد. دانش آموزانی که تعداد افراد خانواده آنها بین 1تا3 نفر می باشد در مقایسه با سایر دانش آموزان از پیشرفت تحصیلی بهتری برخوردار می باشند. اعتماد و یا عدم اعتماد به نفس دانش آموزان در پیشرفت و یا افت تحصیلی آنها تاثیر دارد. رابطه صحیح و اصولی والدین با فرزندان باعث پیشرفت تحصیلی بهتری آنها می گردد. داشتن اتاق مخصوص مطالعه در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر می باشد. بین دانش آموزان دارای افت و دارای پیشرفت تحصیلی تفاوت معناداری در زمان مطالعه آنها وجود ندارد.
پیشنهادها:
با توجه به نتایج و یافته های تحقیق می توان پیشنهادهای ذیل را ارائه نمود:
اقدام به موقع اولیاء جهت رفع نقیصه بی سوادی
تلاش مراکز نهضت سواد آموزی در جذب و با سواد نمودن والدین بویژه مادران
توجه والدین به توصیه های مراکز بهداشتی درمانی و تنظیم خانواده
تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان و اینکه مشکلات کوچک خود را بزرگ نپندارند.
فهرست مطالب
افت تحصیلی 1
علل فردی 1
درمیان خانواده 2
درآموزش چه خبراست؟ 3
اثرات افت تحصیلی 4
بررس علل و عوامل افت تحصیلی دانش آموزان 5
شرایط خانوادگی 5
عامل اقتصادی 6
شیوه کنترل دانش آموزان در مدرسه 6
تغذیه مناسب 7
ارتباط با دوستان 8
مشکلات تحصیلی نوجوانان 8
عوامل ترک تحصیل نوجوانان 10
افت تحصیلی 11
علل و عوامل افت تحصیلی 11
بیگاری دانشجویی 21
انواع راههای پیشگیری از افت تحصیلی 25
جمع بندی و نتیجه گیری 31
مدیریت خانواده برافت تحصیلی 32
افت تحصیلی چیست؟ 32
زمینه ساز افت تحصیلی چیست؟ 34
ترک تحصیل 37
"علل به وجود آمدن افت تحصیلی": 38
"مهمترین علل افت و ضایعات تحصیلی": 39
خلاصه: 41
نتیجه گیری: 43
پیشنهادها: 44
1
45