باسمه تعالی
عنوان تحقیق:
بررسی علل افت تحصیلی دانش آموزان در مقطع تحصیلی متوسطه
فـهـرسـت مطالب
پیش گفتار
سنجش در عمل
سنجش موضوع درسی
خودسنجی
ساختار
خوداصلاحی
رشد فردی و اجتماعی و رفتار
بالاترین آرزویی که برای فرزندان خود دارید چیست؟
والدین
عملکرد دانش آموز در مقابل اصول و هدف های سنجش
روش های مطالعه
پشتکار و تلاش
توصیه های سودمند
نگاه مثبت و سازنده به امتحان
اصول مطالعه و فراگیری بهتر
روش استفاده بهتر از کلاسها
موانع تمرکز
روش مطالعه ی عمیق درسی
منابع و مآخذ
پیشگفتار
همان طور که می دانیم با وارد شدن به مقطع تحصیلی دبیرستان بچه ها با افت تحصیلی شدیدی روبرو می شوند که ما می خواهیم در این مورد توضیحات کوتاهی دهیم تا مشاوران عزیز مدرسه بتوانند کمک دانش آموزان کنند تا این افت تحصیلی دیگر ایجاد نشود. با وارد شدن به مقطع تحصیلی دبیرستان ما یک سال رشد کرده در دوران نوجوانی هستیم، غرور خواصی همه را در بر می گیرد و مسائل و مشکلات فسادی که باعث مشغول شدن فکر بچه ها می شود از یک طرف و وجود کتابهای درسی جدید از طرف دیگر فکر بچه ها را مشغول می کند. سخت گیری معلم ها باعث می شود که بچه ها از درس زده بشوند و دیگر علاقه ای به مدرسه نداشته باشند و از طرف دیگر فشار خانواده ها برای اینکه بچه هایشان در آینده شغل مناسبی داشته باشند و آنها را با نام دکتر و مهندس صدا کنند باعث می شود که فشار بیش از حد والدین به دانش آموزان آنها را از درس فراری دهند و علاقه ای به خواندن درس نداشته باشند، حال امیدواریم از این مطالبی که من و دوست عزیزم تهیه کرده ایم خوشتان بیاید و علاقه ای به درس پیدا کنید که دیگر این مشاوران عزیز برای افت تحصیلی شما نگران نباشند.
سنجش در عمل :
پاسخ به این سوال که سنجش به یادگیری دانش آموز منجر می شود یا نه، تا حد زیادی به چگونگی اجرای آن در مدرسه ها و کلاس های درس بستگی دارد. شیوه هایی که از لحاظ نظری یکسان هستند، در عمل ممکن است کاملاً با هم متفاوت باشند. سن و پیشینه ی دانش آموزان، موضوع تدریس شده، باور داشت ها و شیوه ی کاری مورد علاقه ی معلم،
هدف ها و کاربردهای متفاوت سنجش، و محدودیت در زمان، فضا یا منابع، همگی
می توانند بر کاری که انجام می شود، اثر زیادی داشته باشد.
سن دانش آموزان کلاس به تنهایی می تواند یکی از عوامل مهم تعیین کننده خط مشی و شیوه ی کار باشد. آنچه که برای کودکان 11 ساله مطلوب یا امکان پذیر است، ممکن است با آنچه که برای کودکان 15 ساله مناسب است، کاملاً متفاوت باشد. اگرچه دانش آموزان خردسال هم می توانند، برای قضاوت درباره ی پیشرفت خودشان مسئولیت پذیری را آغاز کنند، این امر برای دانش آموزان جوان باید به صورت موضوعی عادی درآید، زیرا آن ها، زمانی که وارد زندگی بزرگسالی می شوند، ناگزیرند پیشرفت خود را به طور روزانه مورد ارزیابی و نظارت قرار دهند. در این بخش، سنجش را در موضوع ها و موقعیت های گوناگون، مورد بحث قرار می دهیم، از جمله مواردی که کار عملی مورد سنجش قرار گرفته است و هم چنین موضوع بسیار مهم خودسنجی که دانش آموزان را قادر می سازد تا کارهای خود را ارزیابی کنند.
سنجش موضوع درسی
پوشش دادن به تمام موضوع های درسی و میان درسی یک مدرسه در چنین کتابی امکان پذیر نیست، بنابراین، برای نشان دادن جنبه های مشترک و مطالب خاص در زمینه های گوناگون، تنها می توان به طور خلاصه، یک یا دو مسئله را در تعدادی از موضوع های درسی مورد توجه قرار داد.
خودسنجی
یکی از مهم ترین ویژگی های مجموعه کتاب های تدریس موفقیت آمیز، تاکید بر مشارکت دادن فراگیران است، چون تدریس و سنجش، نباید تنها چیزی باشند که معلمان برای دانش آموزان خود انجام می دهند. کنار گذاشتن افراد از پذیرش بخشی از مسئولیت های یادگیری خود، هر گونه حس مالکیتی را که ممکن است در آن ها وجود داشته باشد از بین برده و می تواند به از خود بیگانگی منجر شود. ارزیابی کردن کارهای خود ممکن است برای دانش آموزان، به ویژه دانش آموزان خردسال، دشوار باشد، اما این امر نمی تواند دلیلی برای خودداری از خودسنجی باشد. آنچه که گاهی اوقات "خودرویارویی" گفته می شود،
می تواند روی فراگیرانی تاثیرهای متفاوتی داشته باشد. این کار، برای بعضی از دانش آموزان می تواند بسیار روشنگر باشد، آن ها را در یادگیری شریک سازد، و باعث شود که از عملکرد خود احساس غرور کنند. آن ها ممکن است احساس کنند که بر صندلی راننده نشسته اند، و نوعی خودمختاری را کسب می کنند که بزرگسالان رشد یافته با دستیابی به آن، قادرند کارهایی را که انجام می دهند مرور کنند و در مورد چگونگی بهسازی آن ها به داوری بنشینند. برای بعضی دیگر از دانش آموزان خودسنجی می تواند تضعیف کننده باشد، و با ایجاد حصار دفاعی در اطراف آنان، احساس شکست را به آن ها انتقال می دهد؛ بسیاری دیگر نیز ممکن است به چرب زبانی روی بیاورند. برخی از افراد می توانند در مورد خود بسیار سخت گیر باشند، و در این فرایند، اعتماد به نفس خود را از بین ببرند، اگر خود ارزشیابی، به منظور تاثیر مثبت بر یادگیری انجام شود، باید معرفی، اجرا و نظارت بر آن به شیوه ای ظریف و خردمندانه انجام گیرد. خودسنجی شکل های مختلفی دارد، و متناسب کردن آن با سن و پیشینه ی دانش آموزان، مستلزم تنوع بخشیدن به آن هاست. گاهی اوقات دانش آموزان خردسال از شکل صورت های خندانی که نشانگر میزان متفاوت رضایت یا نارضایتی آن ها از کاری است که انجام داده اند، لذت می برند.
من این کار را خیلی خوب انجام دادم.
این خوب است (در حد معیارهای همیشگی من است.)
من این کار را به آن خوبی که می توانستم، انجام ندادم.
دانش آموزان سال های بالاتر ممکن است این شکل ها را وسیله ی بچه گانه ای بدانند، اما خردسالان، اغلب خوشحال می شوند که از این روش برای سنجش رفتار خود در کلاس، نگرش نسبت به موضوع ها یا مسائل (من با … موافقم / مخالفم، من دوست دارم / دوست ندارم …) ، تلاش کردن (من خیلی سعی کردم / من خیلی سعی نکردم تا …) ، یا پیشرفت کلی در یک حوزه ی خاصی از مطالعه، استفاده کنند.
ساختار
گرچه دانش آموزان می توانند کارهای خود را براساس ملاک های خویش مورد سنجش قرار دهند، ممکن است لازم باشد که سرنخ هایی نیز برای انجام دادن این کار به آن ها داده شود. درست همان طور که معلمان و آزمونگران بیرونی اغلب برای نمره گذاری به نوعی ملاک مورد توافق نیاز دارند، خیلی از دانش آموزان نیز دارای چنین نیازی هستند. در واقع تدوین ملاک هایی برای سنجش، مشخص کردن چیزی که باید به آن وزن داده شود، تعیین آنچه که بیانگر کار "خوب" ، "درست" ، "تخیلی" و "موفقیت آمیز" است، ضروری بودن درجه های الفبایی (الف، ب و …) ، نمره های عددی ، یا نظرهای نوشتاری و تاثیر هر یک از این ها بر بینش دانش آموزان، آن ها را قادر می سازد که درباره ی هدف تمرین و ارزشمندی آن، بحث و گفت و گو کنند. در مورد امتحانات عمومی، حتی استفاده از طرح نمره گذاری "رسمی" در تلاش دانش آموزان برای پاسخگویی به سوال ها، می تواند بینش آفرین تر باشد.
خوداصلاحی
"خوداصلاحی" در اینجا به معنی ارائه ی پاسخنامه و مجموعه ای از پاسخ های درست به دانش آموز است. این کار ممکن است فقط زمانی انجام شود که هیچ گونه ابهامی وجود نداشته باشد و تعداد گزینه ها اندک بوده، یا اصلاً گزینه ای نداشته باشیم. برای مثال، در مورد ریاضیات، ممکن است پاسخ مسئله ریاضی که دانش آموزان باید حل کنند، به آنان داده شود. بنابراین، بیشترین کاربرد این روش در زمینه ی یادآوری اطلاعات و حل
مسئله ای است که فقط یک پاسخ دارد. "پایتخت فرانسه کجاست؟" ، "جنگ هاستینگز در چه تاریخی روی داد؟" ، "کلمه کودک به زبان آلمانی چه می شود؟" ، "تابلو مونالیزا اثر کیست؟" ، "حاصل ضرب 375498 چیست؟" . خود اصلاحی، هم چنین می تواند در شرایطی که بیش از یک پاسخ قابل قبول وجود دارد، به شرطی که سوال ها به جای باز پاسخ، بسته پاسخ باشند، مورد استفاده قرار گیرد. این سوال آزمون که "نام دو ملکه ی انگلستان چیست؟" از دانش آموز می خواهد که پاسخ مورد نظر را از بین فهرست کوتاهی از احتمالات ممکن، استخراج کند، اما از سوی دیگر، سوالی مانند "دو نفر نقاش بزرگ را نام ببرید،" برای خوداصلاحی خیلی مشکل ساز و گسترده است. تعریف دقیق کلمه ی "بزرگ" و تهیه فهرست تعداد بسیار زیادی از نقاش هایی که در طول قرن های متمادی زیسته اند و ممکن است برای این منظور واجد شرایط باشند، بسیار مشکل است.
رشد فردی و اجتماعی و رفتار
بعضی از مباحث را می توان در موضوع های گوناگون برنامه ی درسی جای داد، از جمله: "آموزش فردی، اجتماعی، اخلاقی و بهداشتی" ؛ "شهروندی" ؛ "محیط" ؛ "فکر کردن" ؛ هم چنین می توان آن ها را به عنوان یک موضوع درسی مستقل، در برنامه تدریس کرد. درباره ی این دیدگاه، در یک برنامه ی درسی دیگر مطلب نوشته ام (راگ، 1997). اگر سنجش منعکس کننده برنامه ی درسی باشد و از این طریق با برنامه ی درسی باشد و از این طریق با برنامه ی درسی پیوند نزدیک پیدا کند، پس یادگیری و رشد دانش آموزان را می توان با استفاده از روش های متعددی که در جای جای این کتاب شرح داده شد به خوبی مورد ارزشیابی قرار گیرد. ویژگی های فردی، یادگیری و رفتار، موضوع های بسیار حساسی هستند. کودکان نه فقط باید بیاموزند که عضوی از خانواده و جامعه ی گسترده ای هستند که امروز و فردا در آن زندگی می کنند. بنابراین، آن ها باید خود را با بسیاری از هنجارها و مقررات موجود در درون و بیرون مدرسه و همچنین با اصول و قوانین حاکم بر جامعه، هماهنگ سازند. قوانین و اصولی که اگر شهروندان بخواهند وظایف خود را نسبت به سایرین انجام دهند، باید آن ها را رعایت کنند. هم چنین آن ها باید به عنوان یک فرد، رشد کنند و به جای آنکه منتظر باشند تا به آن ها گفته شود که چه کاری باید انجام دهند، باید خود به طور مستقل عمل کنند.
گاهی اوقات بین رشد و ارزشیابی فرد و نقش وی در گروه، تنش هایی بروز می کند. بسیاری از اختراعات بزرگ، پیامد تمایل افراد به شکستن قواعد و تلاش برای دستیابی به راه حل های نامتعارف بوده اند. یکی از مثال ها در این زمینه پرواز است. تلاش های اولیه برای تولید ماشین های پرواز، در بهره گیری از مدل بال زدن پرندگان گرفتار شد، از این رو ماشین های اولیه برای پرواز بسیار کند و فاقد کارآیی بودند. راه حل مبتنی بر بال های انعطاف ناپذیر و خشک، غیرمنطقی به نظر می آمد. اگر بال ها نتوانند حرکت کنند، چه چیزی می تواند پرواز کند؟ با وجود این، رویکرد نامتعارف تنها رویکردی بود که موثر واقع شد. برای سنجش آموزش فردی، اجتماعی و اخلاقی به مهارتی در سطح بالا نیاز داریم. باید بین رشد فردی، اجتماعی، توازن وجود داشته باشد. انجام دادن این دو با یکدیگر، ناممکن نیست. در واقع، بخشی از یادگیری هر دو حوزه صرف ایجاد سازگاری در تعارض بین نیازهای فردی و گروهی می شود. سنجش غیررسمی و تکوینی احتمالاً بیش از سنجش رسمی و تراکمی مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از بزرگسالان گواهی می دهند که معلمان آن ها، از طریق ارائه ی پسخوراند دقیق و مناسب در طول سال های حساس رشد، تاثیرهای مثبتی بر رشد آن ها داشته اند، درست همان گونه که برخی دیگر بر اثر سنجش غیرحساس از اعتماد و عزت نفس کمتری برخوردار هستند و از این بابت بسیار رنج می برند. این مطلب به معنای مخالفت با سنجش در حیطه های حساس رشد آدمی نیست، بلکه بیانگر ضرورت اجرای ماهرانه این سنجش هاست.
بالاترین آرزویی که برای فرزندان خود دارید چیست؟
اگر با پدران و مادران این سوال مهم را مطرح سازید و به آنها فرصت دهید روی سوالی چنین عمیق، قدری تامل کنند، پاسخهایی که دریافت می کنید روی موضوعاتی دور می زند که در فهرست زیر آمده است:
– دوست دارم بچه هایم در زندگی شاد، خوشحال و فارغ از گرفتاریها و مشکلات باشند.
– دوست دارم بچه هایم از زندگی لذت ببرند، و هر روز را مانند معجزه ای تلقی کنند و آن را ارج بگذارند.
– دوست دارم صرف نظر از شغلی که دارند، همواره احساس موفقیت، اعتبار و ارزش نمایند.
– دوست دارم نسبت به خودشان و زندگی دیدی مثبت و سازنده داشته باشند.
– دوست دارم طوری تربیت شوند که بتوانند از بروز دشواریهایی که ممکن است آنها را از پای درآورد، جلوگیری کنند.
– دوست دارم هرگز به افسردگی و درماندگی دچار نشوند.
– دوست دارم افرادی عصبی بار نیایند.
– دوست دارم از چنان احساس امنیت و آرامش درونی برخوردار باشند، که بتوانند در صورت بروز مشکلات از خود مقاومت و پایداری نشان دهند.
– دوست دارم قدر و ارزش زمان حال را درک کنند، از سفر زندگی لذت ببرند و روی قسمت و تقدیر بیش از حد تکیه نکنند و تاکید نگذارند.
پاسخهای بالا، جوابهای نمونه ای بود که دریافت نمودم و به صورت جملاتی ساده و فشرده ارائه دادم. به نظر نمی رسد پدر و مادرها شدیداً نگران این مسئله باشند که چرا فرزندانی ثروتمند یا مشهور یا فارغ از مسائل و مشکلات ندارند. والدین هرگز تصمیم ندارند فرزندشان یک زندگی در حد کمال مطلوب، خانه ای بسیار قیمتی یا ازدواجی بی نقص و کامل و یک زندگی خانوادگی رویایی، نظیر آنچه در فیلمها و برنامه های تلویزیونی نمایش داده می شود، داشته باشد. پدر و مادرها ظاهراً در مورد هدفهای فرزندان خود نگرشی واقعبینانه دارند، آنها به خوبی به این واقعیت آگاهند که اشیا شادی آفرین نیستند و لذا از فرزندان خود هم نمی خواهند برای رسیدن به خوشبختی تمام مدت در حال جمع آوری مال باشند. ظاهراً اکثریت مردم به این نتیجه رسیده اند که مالکیت، موقعیت اجتماعی، اندوختن ثروت و یا پارامترهای مرسوم که قبلاً معیار سنجش یک زندگی موفقیت آمیز بود، دیگر ارزش و اعتبار سابق را ندارد. ما داستان انسان های "موفقی" را که معتاد به داروهای آرامبخش هستند، و هر روز بیش از روز دیگر از تلاش و فعالیت گریزان
می شوند، که کسالت و "افسردگی" خود را امری طبیعی و "عادی" تلقی می کنند، که خودکشی را، راه حل مشکلات و مسائل می دانند یا چنان سرگرم و پیگیر جمع آوری ثروت "بیشتر" هستند که وقتی برای لذت بردن از زندگی پیدا نمی کنند، بسار دیده و شنیده ایم.
مردم کم کم آگاه و هوشیار شده اند که بعضی از موفقیتها، چه پیامدهای ناخوشایند و نامطلوبی ممکن است داشته باشد، از این رو ترجیح می دهند فرزندانشان، حتی با تحمل سختی و رنجهای بسیار، به شادی، صفا و آرامش برسند. اطمینان واثق دارم شما دوست دارید و ترجیح می دهید فرزندانتان پدر و مادری راضی و خرسند، کارآمد با کنش و کارکردی کامل، و مستقل و آزاد اندیش باشند تا بتوانند مسائل و مشکلات زندگی را حل کنند بدون آنکه این دشواریها چنان تاثیری روی آنها بگذارد که منجر به شکست ایشان شود، یا آنها را چنان فلج سازد که ناگزیر شوند به دستاویزهای خارجی از قبیل قرص، روان درمانی یا حتی جراحی متوسل گردند. به طور خلاصه، دوست دارید فرزندانتان در آینده به صورت انسانهایی در آیند که در تمام جنبه های زندگی مستقل و آزاد اندیش هستند و از زندگی لذت می برند، بدون آنکه دیدی منفی داشته، یا حالت انسانی شکست خورده را به خود بگیرند.
دوست دارید بچه هایتان برخوردی مثبت با زندگی داشته باشند تا اهل شکوه و شکایت باشند. مایلید احساس موفقیتی درونی کنند تا انگیزه های بیرونی محکّ سنجش موفقیت آنها باشد.
"انسان مستقل و آزاد اندیش، فردی خودساخته، علاقه مند به خود و سرشار از شوق و تحرک است. دچار تاسف و حسرت نمی شود و خود را مقید نمی سازد، وقت و نیازی به تفاخر و خودپسندی ندارد، چون می داند کسی که نهال عشق و احترام را می کارد روزی آن را درو خواهد کرد. همه کسانی که از او گشاده رویی و صداقت دیده اند، به او عشق و احترامی اصیل دارند، لذا جایی برای نگرانی وجود ندارد، که فکر کند ممکن است عده ای او را نفی کنند."
* "بالاترین شیطانی که ممکن است بر انسان نازل شود گمان باطل و ناخوشایندی است که ممکن است از خود داشته باشد" گوته
والدین
گاهی پرسیده می شود که آیا در سنجش کارهای کودکان جایی برای والدین وجود دارد یا خیر؟ این موضوع، به چند دلیل از حساسیت برخوردار است:
* بعضی از والدین از تحصیلات بالایی برخرودارند، در حالی که برخی دیگر این گونه نیستند، لذا بین برداشت آنان از موضوع تفاوت قابل توجهی وجود خواهد داشت.
* بعضی والدین با پیشنهاد سنجش های توام با گذشت در پی کمک کردن به کودکان خود هستند، یا اینکه مشاهده اشتباهات کودکان و اصلاح کردن آنان را واقعاً دشوار می دانند.
* سایر والدین ممکن است بیش از اندازه سخت گیر باشند و اطلاع آن ها درباره ی اینکه یک دانش آموز در سن معینی چه کاری می تواند انجام دهد بسیار اندک باشد، یا ممکن است در توانایی خویش همانند کودکان، مبالغه کنند.
* وقتی نقش "سنجشگر" بر عهده ی والدین گذاشته شود ممکن است بر روابط خانوادگی بعضی از آن ها، تاثیر بگذارد.
بنابراین استفاده از سنجش هنجار مرجع مشکل است، زیرا اکثر والدین نمی دانند که
دامنه ی عملکرد قابل دستیابی برای کودکان یک سن معین، چقدر است. با وجود این، برخی از انواع سنجش و کنش های حسابرسی را، می توان مورد توجه قرار داد. این فعالیت ها در برگیرنده ی مواردی از این قبیل هستند: والدین، کودک را از نظر انجام دادن تکلیف یا مطالعه کتاب هایی که به منزل آورده است، تحت نظارت قرار می دهند و شاید سابقه ای از کارهای انجام شده را ثبت کنند؛ کودک را در تمرین "خود نمره دهی" کمک می کنند؛ همان طوری که قبلاً توصیف شد، هنگامی که پاسخ ها فراهم می آیند و کودکان می توانند درست یا نادرست بودن پاسخ های خود را بررسی کنند، در پرونده ی پیشرفت آنان تایید می شود که کودکان، آنچه را که ادعا می کنند در خارج از ساعت های مدرسه انجام داده اند، واقعاً انجام داده اند.
عملکرد دانش آموز در مقابل اصول و هدف های سنجش
فرض کنید گروهی از دانش آموزان را یک روز مورد سنجش قرار داده اید و پس از آن، توانسته اید تمام تاثیرهای آزمون را از ذهن آن ها پاک کنید. اگر فردای آن روز دقیقاً از همان آزمون استفاده کنید، آیا نتیجه یکسان خواهد بود؟ حتی در این آزمایش ساختگی هم، نتیجه قطعاً یکسان نخواهد بود، بخشی به این دلیل که بچه ها روز به روز تغییر می کنند و بخش دیگر اینکه، هیچ آزمونی کامل نیست. اگر دقیقاً همان آزمون دوباره به دانش آموزان داده شود، آن ها ممکن است پاسخ های خود را به خاطر بیاورند، از این رو بررسی های نظام دار آزمون های میزان شده، اغلب شامل دو فرم موازی از آزمون هستند، فرم (الف) و فرم (ب) که به همان گروه از دانش آموزان، در دو زمان مختلف داده می شوند. سپس
نمره های دو آزمون به روشی که به همبستگی باز آزمایی یا فرم های موازی شهرت دارد، با یکدیگر مقایسه می شود. هر چه همبستگی بیشتر باشد، پایایی یا ثبات عملکرد دانش آموزان در آنچه آزمون اندازه گیری می کند، بیشتر است. از همین مفهوم در سنجش غیر رسمی نیز می توان استفاده کرد. یک نمونه در این مورد بررسی سوال های شفاهی است، اگر سوال ها با کلمات روشن بیان شده باشند، کودکان به روشنی درمی یابند که از آن ها چه چیزی پرسیده اند و همانند نوبت قبل به سوال ها پاسخ می دهند؛ در حالی که، ممکن است به سوال های مبهم یا آن هایی که به صورتی روشن بیان نشده اند، پاسخ های متفاوتی بدهند.
روشهای مطالعه
مطالعه معمولاً به سه صورت انجام می گیرد، ما در این بحث می خواهیم این سه روش را بررسی کرده و بهترین روش مطالعه را به شما معرفی کنیم:
1- آرام خواندن و تکرار مطالب، ما از کودکی این گونه آموخته و عادت کرده ایم که برای یادگیری درسها مطالب کتاب را با دقت و آرام بخوانیم و چند مرتبه آن را تکرار کرده و در فرصتهای بعدی آنها را مرور کنیم تا اطلاعات را حفظ کرده و فراموش نکنیم و مخصوصاً در ایّام امتحانات سعی می کنیم درسها را چندین بار تکرار و مرور کنیم به صورتی که برخی از دانش آموزان و دانشجویان 20 تا 25 و گاه بیشتر درسی را مرور و تکرار می کنند این همه تکرار خوب است اما اگر شما درس را در سر کلاس یاد بگیرید و برای پرسش های کلاسی مرتب حاضر باشید و شب امتحان یک بار تکرار کنید خواهید یاد گرفت.
2- زیر لب خوانی: برخی از دانش آموزان علاوه بر این که درسها را شمرده و آرام می خوانند. سعی می کنند آنها را زیر لب زمزمه و تکرار کرده و به قول خودشان مطالب در ذهن آنها حک شوند و به این زودیها از یادشان نرود ولی باید این را دانست که روش اول و دوم دو ایراد دارند که:
الف) کسانی که با این دو روش مطالعه می کنند می بایست وقت و نیروی زیادی برای یادگیری و حفظ درسها صرف کنند و نتیجه کمتری نیز به دست می آورند و علاوه بر این از انجام فعالیتهای دیگر باز می مانند از این رو با زحمت زیاد، درسها را می آموزند و حفظ می کنند.
ب) اطلاعاتی که دانش آموزان با به کارگیری این دو روش مطالعه بدست می آورد زودتر از یادش می رود و دیرتر به ذهنش خطور می کند و به عبارت دیگر در سیستم تداعی و یادآوری او اشکال به وجود می آید زیرا دانش آموزانی که شیوه های مذکور را به کار
می برند سعی می کنند تمام مطالب را آموخته و همه ی آنها را به ذهن خود منتقل کنند و همین مساله برای آنها ایجاد اشکال می کند و علاوه بر این مدت نگهداری اطلاعات کوتاه خواهد بود زیرا دو روش فوق، فاقد حالت اسفنجی است.
3- مطالعه ی کاربردی و چند مرحله ای: این روش مطالعه از هفت مرحله تشکیل یافته است که عبارتند از:
الف- هدف
ب- بررسی مقدماتی
ج- بررسی کلی
د- خواندن سریع و با انعطاف
هـ- تصمیم گیری دقیق برای انجام مرور
و- تعریف و تست میزان درک و نگهداری مطالب
ز- سازماندهی الگوی یادآوری
از آنجا که شیوه ی نگارش کتابهای درسی تحلیلی است اطلاعات کلیدی در اوایل و اواخر فصل قرار دارد. بنابراین باید نکته های ذیل را در مطالعه مراعات کنید تا زودتر به اهداف خود برسید:
چند پاراگراف اول را بخوانید، چند پاراگراف آخر را نیز بخوانید، چنانچه کتاب دارای سوالها و پرسش هایی باشد آنها را مطالعه کنید، عنوانها و تیترهای فرعی را بخوانید، یکی دو خط از هر پاراگراف در اواسطش را که به نظر مهم می آید را مطالعه کنید، بخش نهایی کتاب یا خلاصه شده ی نتایج را بخوانید زیرا در این قسمت عصاره ی اطلاعات کتاب که بعدها آن را خواهید خواند گنجانیده شده است.
پشتکار و تلاش
دانشجو همانند باغبانی است که قصد دارد زمینی آماده را به گلستانی سرسبز و باغی پر طراوت تبدیل سازد. باغ و گلستانی که در صفا و شادابی کم نظیر و خیره کننده باشد. تا هم خود از آن لذت و بهره ببرد و هم دیگران سود برند. دانش آموز باید مشکلات تحصیل را تحمل و صبر پیشه کند و این سخن دلنشین حافظ شیرازی را همیشه به خاطر داشته باشد:
"صبر و ظفر ، هر دو دوستان قدیمند بر اثر صبر نوبت ظفر آید"
بنابراین باید سستی و تنبلی را کنار گذاشت، زیرا انسان تنبل سرانجام پشیمان خواهد شد و این پشیمانی برای او سودی نخواهد داشت. راه از بین بردن تنبلی این است که برای تحصیل هدفی را در نظر بگیرید و رسیدن به آن را جدّاً بخواهید از این رو امام علی (ع) می فرماید: "با اراده ی محکم به جنگ سستیها بروید". فراموش نکنید تنبلی و بی حوصلگی، سرچشمه تمام کارهای ناپسند است، انسان تنبل، از نعمتها و لذتهای دنیا و آخرت بی بهره خواهد ماند. شما یک خدمتگزار به مردم مخترع، سیاستمدار، اندیشمند و تمامی کسانی که معروف هستند در تاریخ پیدا نمی کنید که با تنبلی و سستی به مرتبه ای بلند رسیده باشد. آنچه شما را در راه رسیدن به هدفها یاری می کند اراده و ایمان به تواناییهاست. مثلاً افرادی که به کلاسهای نقاشی می روند زود مایوس می شوند و کسانی هم که قصد نوشتن کتاب دارند نا امید می شوند. اما اگر پافشاری و پشتکار به صحنه ی زندگی قدم بگذارد آن وقت پیروزیها یکی پس از دیگری آشکار می شوند. تاریخ بشریت مملو از نمونه های بارز پافشاری در عرصه های گوناگون فرهنگ، هنر، اقتصاد و سیاست است. ادیسون گفته است: "یک درصد نبوغ و الهام، و نود و نه درصد بقیه اش بسته به سرشت انسان است". من هرگز هیچ کار ارزشمندی را تصادفی انجام ندادم و تمامی اختراعات من با کار و تلاش خستگی ناپذیر به دست آمدند. حال برای شما داستانی از استقامت و پشتکار از یکی از دانشمندان اسلامی می گویم که ایشان در سخن خود چنین می گویند: من درس استقامت را از حشره ای به نام "جعرانه" فرا گرفتم ، داستانش این گونه است: روزی در مسجد جامع دمشق در کنار ستون صافی نشسته بودم. حشره ی جعرانه را دیدم که می خواست از روی سنگی صاف بالا رود و بالای ستون در کنار چراغ بنشیند، من از ابتدای شب تا نزدیکیهای صبح در کنار این ستون نشسته بودم و شاهد تلاش و پافشاری شگفت آور این حشره ی کوچک بودم که چگونه سعی می کرد از ستون بالا برود این حشره هفت صد بار از روی زمین تا میانه ی ستون بالا رفت ولی هر بار در بین راه شکست خورده و بر روی زمین می افتاد از تصمیم و اراده ی این حشره فوق العاده در تعجب فرو ماندم. برخاستم، وضو گرفته و نماز گزاردم. وقتی به آن حشره نگاه کردم، دیدم سرانجام به خواسته ی خود رسیده و در کنار آن چراغ نشسته است. وقتی به مشکلی برخورد کردید نهراسید، بلکه در حلّ آن بیندیشید و حتی از دیگران کمک بخواهید و مطمئن باشید، بسیاری از افراد به شما کمک خواهند کرد و شما نیز سرانجام گره را باز خواهید کرد پس استوار باشید و نترسید و به قول شاعر:
"مشکلی نیست که آسان نشود مرد باید که هراسان نشود."
سعی کنید فرد موفقی را که مشغول انجام کاری است که شما آن را برای خود هدف قرار داده اید، در نظر گرفته و برای گفت و گوی حضوری نزد وی بروید، تا رمز موفقیت وی را بدانید و نکته های آموزنده و تجربیات او را فراگیرید و در فعالیتهای آینده از آنها استفاده کنید. در این گفت و گو، نکته های مهمی درباره ی علل پیروزی او می آموزید تجربیات او را یادداشت کنید و در موارد لازم به کار ببرید. این روش شما را در هر هدفی که در نظر دارید اعم از تحصیلات ورزش، هنر، سخنرانی، تجارت و … می تواند عملی باشد و به موفقیتهای بزرگ برساند.
توصیه های سودمند
برای بهبود وضعیت جسمانی و روحی شما توصیه هایی بیان می کنیم تا با عمل به آنها به نتایج خوب نایل آیید و کمتر دچار وسوسه های منحرف کننده بشوید و از درس خود عقب بمانید.
1- از هر گونه تحریک مصنوعی نیروی جنسی اجتناب کنید.
2- عادتهای خوب را جایگزین عادات بد کنید.
3- از تنهایی بی مورد و تخیلات نامناسب پرهیز کنید.
4- با دوستان خوب و افراد متدّین معاشرت کنید.
5- حس اعتماد و توانایی و قدرت را به خود تلقین کنید.
نگاه مثبت و سازنده به امتحان
متاسفانه اغلب دانش آموزان و دانشجویان از شنیدن اعلام موعد امتحانات، نگران و مضطرب می شوند، علت این مساله در این است که ما با دید مثبت و سازنده به امتحانات نگاه نمی کنیم و در برخی موارد معلمان و خانواده نیز به این نگرانی دامن می زنند و آن را تشدید می کنند ولی باید دانست اساس امتحان برای نشان دادن میزان درک افراد از دوره یا درس معینی است.
اصول مطالعه و فراگیری بهتر
در هنگام مطالعه روی صندلی راحتی و مبل ننشینید زیرا یادگیری شما را با اشکال مواجه می کند و محققین نشان داده اند که انقباض اندک ماهیچه ها دقت کار مغز را زیاد می کند و علاوه بر آن خواب و سستی دیرتر انسان را فرا می گیرد. ولی باید توجه داشت که انقباض زیاد ماهیچه ها، یادگیری را کم می کند و همچنین انقباض که بر اثر ترس و ناراحتی ایجاد می شوند مانع فراگیری است.
نکته ی دیگری که بسیار مهم است؛ مطالعه در تنهایی و یا با شخصی دیگر است. شما با توجه به شناختی که از روحیات خود دارید، تشخیص می دهید که در چه وضعیتی بهتر می آموزید. برخی در تنهایی و برخی دیگر به همراه شخص دیگری بهتر یاد می گیرند. شما سعی کنید بفهمید در تنهایی بهتر مطالعه می کنید یا همراه با شخصی دیگر، البته ممکن است گاه در تنهایی و گاه با شخصی دیگر بهتر یاد بگیرید. به هر حال در چهار موقعیت وجود شخص دیگری می تواند مفید باشد:
الف) اگر دو نفر مطالب را به خوبی یاد گرفته باشند، می توانند با سوال کردن از یکدیگر بهتر یاد بگیرند و این روش بهتر است از این که فرد از خود سوال کند و پاسخ دهد.
ب) اگر مسائل خیلی مشکل باشد و آن را به تنهایی نتوان فهمید، همکاری و کمک دیگران
می تواند سودمند باشد.
ج) اگر احساس تنهایی و انزوا در موقع مطالعه شما را آزار می دهد و افکار پریشان و بدی را به ذهنتان می آورد می توانید با دوستان دیگر مطالعه ی گروهی داشته باشید. البته به شرط آن که با یکدیگر صحبتهای متفرقه نکنید، این روش، کمک موثری در کاستن ناراحتی و اشتغال فکری خواهد نمود.
د) برای مرور و تمرین نهایی، مطالعه ی گروهی مفید است، این روش چند روز قبل از امتحان می تواند کمک موثری باشد، زیرا نتیجه گیری و تجزیه و تحلیلی که چند نفر انجام دهند به مراتب بهتر از یک نفر است. اگر چه در برخی موارد یک نفر می تواند به گروهی تحرک بخشد و به نکته های خوبی توجه داشته و به وضوح برای دیگران بیان کند ولی باید توجه کرد؛ برای به دست آوردن نتایج خوب در مطالعه باید همه ی افراد قبلاً مطالعات کافی انجام داده و مطالب را خوب یاد گرفته باشند.
اجتناب از پر بودن معده – سعی کنید قبل از شروع مطالعه، غذای زیاد و سنگین نخورید و با وضعیت جسمانی راحتی به مطالعه بپردازید، زیرا وقتی شکم پر باشد انسان تمایل زیاد به خواب و استراحت پیدا می کند. لذا یادگیری بسیار مشکل خواهد شد. بنابراین دانش آموزان و دانشجویان عزیز، باید غذاهای سبک و زود هضم مصرف کنند تا مطالعه ی بهتر و موثرتری داشته باشند. شاید همه ی ما این مساله را تجربه کرده باشیم که بعد از غذای سنگین و پر شدن معده حوصله ای برای خواندن باقی نمی ماند.
به قول سعدی:
اندرون از طعام خالی دار تا در اونور معرفت بینی
تهی از حکمتی به علت آن که پری از طعام تا بینـی
حال بعد از گفتن روشهای مطالعه، اصول مطالعه و تمامی چیزهایی که در مورد مطالعه گفتیم می خواهیم بگوییم که برای چه این سختی ها را به خود می دهیم.
هدف:
می دانیم هر انسانی، دارای اهدافی است و تمام فعالیتهای خود را برای رسیدن به آن اهداف متمرکز می کند، اکنون به آثار هدفدار بودن در زندگی و تحصیل می پردازیم:
1- هدفگیری مثبت به انسان قدرت ایستادگی و مبارزه با مشکلات را می دهد.
2- هدفدار بودن، تواناییهای فرد را افزایش می دهد. هدف همانند موتوری است که به انسان نیرو می دهد و او را به حرکت وا می دارد.
3- هدفداری شما را در یادگیری یاری می کند و فرآیند آموختن را آسانتر و سریعتر
می کند.
4- هدفگیری خوب، علاقه ی شما را نسبت به تحصیل افزایش می دهد و …
روش استفاده ی بهتر از کلاسها
کلاسها، محیط های مناسبی برای یادگیری و آموزش هستند، ولی صرف شرکت در کلاس نمی تواند شما را در آموختن کمک کند، بلکه باید به اصولی پایبند شد و آنها را در کلاسها به کار برد تا فرایند یادگیری و درک بهتر انجام گیرد و در نتیجه بهتر بیاموزید و از زحمات بی دریغ معلمین و دبیران بهره مند شوید و ما در این قسمت می خواهیم اصول استفاده از کلاسها را برای شما بگوییم و شما نیز باید بکوشید این روشها را در عمل پیاده کنید و در بهره گیری از آنها جدّی و مصمم باشید چرا که بسیاری از دانش آموزان به علت ندانستن و عدم توجه به روشهای بهره بری بهتر از کلاسها، درسها و نکته های مهم کلاس را نمی آموزند ما بر آن هستیم تا روشهای صحیح و موثر در آموختن را برایتان بازگوییم و شما نیز با تکرار و تمرین این روش را همواره به کار بگیرید و از اثرات مهم آن استفاده کنید و از اوقات خود در کلاسها بهره مند شوید و کمتر احساس خستگی کسالت و دلسردی کنید، ما دوست داریم شما دانش آموزان عزیز، بهتر و بیشتر بیاموزید و با نشاط فعالیتهای درسی را دنبال کنید و در تحصیلات موفق و پیروز باشید، لذا پیشنهاد می کنیم با دقت و جدّیت، اصولی را که می گوییم بیاموزید و مطابق آنها عمل کنید.
1) تعیین هدف
2) خوب شنیدن و دیدن
3) پیش مطالعه
4) یادداشت نویسی
5) طرح سوال
6) به موقع در کلاس حاضر شوید
7) سعی کنید با دوستانتان در کلاس گفت و گو نکنید
موانع تمرکز
به طور کلی چهار دلیل عمده برای کمبود و یا نبود تمرکز وجود دارد که ما باید آنها را از بین ببریم تا به موفقیت برسیم:
1) آشفتگیهای درونی
2) آشفتگیهای بیرونی
3) نداشتن علاقه به موضوع مورد مطالعه
4) تضاد بین قدرت اراده و قدرت تخیّل
منابع و مآخذ
سنجش و یادگیری در دبیرستان
چه کنیم تا فرزندان خوشبختی داشته باشیم؟
عوامل موفقیت در تحصیل