نمونه پروپوزال روانشناسی بالینی
عنوان پایان نامه به فارسی:
مقایسه میزان اثربخشی"حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)"و"هیپنوتراپی" در وضعیت روان شناختی و درمان اختلالات اعتیادی
عنوان پایان نامه به انگلیسی:
Compared the effectiveness of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) and hypnosis in psychological status and treatment of addictive disorders.
کلمات کلیدی:
حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد(EMDR)، هیپنوتراپی، وضعیت روان شناختی، درمان اختلالات اعتیادی، SCL-90-R، TOSCA-3.
پرسش اصلی پژوهش:
آیا بین دو شیوه درمانی"حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)"و"هیپنوتراپی" در وضعیت روان شناختی و درمان اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد؟
بیان مسئله:
اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و اﺧﻴﺮا اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺤﺮک و ﻣﻮاد ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪه ﺧﻠﻖ وﺧﻮ و رﻓﺘﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ آﺳﻴﺐﻫﺎی رواﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﻨﻴﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدی و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده و ﭘﻮﻳـﺎﻳﻲ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻧﻴﺮوی ﻛﺎر و اﻧﮕﻴﺰه و ﻋﻼﻳﻖ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪازد و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی اﻓﺮاد و ﺟﻮاﻣﻊ را ﺻﺮف اراﻳﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد و ﺑﺎزﭘﺮوری آﻧﻬﺎ ﻛﻨـﺪ. ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﻋﺚ از دﺳﺖ دادن ﻧﻴﺮوی اﻧﺴﺎﻧﻲ آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺷـﻮد. ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣﻮاد و واﺑﺴﺘﮕﻲ و اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ آن اﺧﺘﻼل ﭘﻴﭽﻴﺪه ای اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻋﻠـﻞ و آﺛـﺎر زﻳـﺴﺘﻲ، رواﻧـﻲ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﻌﻨﻮی ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ]4[.
ﻋﻮاﻣـﻞ دﺧﻴـﻞ در ﺷـﺮوع و اداﻣـﻪ و ﻋﻮد در اﺧﺘﻼل ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ و ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﺮدی، ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﻴﺶ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎی اﻋﺘﻴﺎد در ﻣﻌﺘﺎدان ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﺨـﺼﻴﺘﻲ، رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ، ﺷﻴﻮه زﻧـﺪﮔﻲ، ﻋﻘﺎﻳـﺪ و ﻛﮋﻛـﺎری در ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻫﻴﺠـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﺎداری ﻣﺘﻔﺎوت از اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ]4[.
در فصل اختلالات اعتیادی و مرتبط با مواد، DSM-5 به تشریح 10 نوع ماده می پردازد: (1) الکل، (2) کافئین، (3) کانابیس، (4) هالوسینوژن ها، (5) مواد استنشاقی، (6) اپیودها، (7) مواد آرام بخش، خواب آور و ضد اضطراب، (8) استیمولانت ها، (9) تنباکو و (10) سایر مواد ( یا مواد ناشناخته). این ده طبقه کاملا متمایز نیستند و وجه اشتراکشان این است که مصرف زیاد از حد آنها باعث فعال شدن مستقیم سیستم پاداش مغز می شود. سیستم پاداش مغز در تقویت (reinforcement) رفتارها و تولید خاطرات نقش دارد. آنها سیستم پاداش مغز را چنان به شدت فعال می سازند که ممکن است فعالیت های عادی مورد غفلت واقع شوند. در حالت عادی انسان ها از طریق رفتارهای سازگارانه سیستم پاداش مغز خود را فعال می کنند، اما مواد سوء مصرفی گذرگاه های پاداش را به طور مستقیم فعال می سازند. هر یک از انواع مواد سوء مصرفی و داروها از طریق مکانیسم های فارماکولوژیک متفاوت پاداش تولید می کند، اما واقعیت این است که همه آنها سیستم پاداش مغز را فعال می سازند و احساسات مختلفی از لذت به وجود می آورند که در انگلیسی معمولا با اصطلاح high (های) به آنها اشاره می شود. علاوه بر این، افرادی که اراده و کنترل نفس (خود-کنترلی) کمتری دارند (که احتمالا نشان دهنده نقص هایی در مکانیسم های بازدارنده مغز است) ممکن است برای ابتلا به اختلالات مصرف مواد استعداد خاصی داشته باشند و این پدیده می تواند نشان دهد که در بعضی افراد ریشه های اختلالات مصرف مواد را، مدتها قبل از شروع عملی مصرف مواد، در رفتارهای آنها می توان مشاهده کرد]12[.
DSM-IV دو طبقه مجزا و مستقل برای هر یک از این دو در نظر گرفته بود. اما DSM-5 در طبقه بندی خود یک تغییر بسیار انقلابی یا رادیکال داده است، به این صورت که دو طبقه مستقل"سوء مصرف مواد"و"وابستگی به مواد" را حذف کرده و یک طبقه واحد به نام"اختلالات اعتیادی و مرتبط با مواد"را جایگزین آنها کرده است. منطق پشت پرده ادغام این دو طبقه این است که گروه تحقیقاتی DSM-5 به این نتیجه رسید که بین سوءمصرف مواد و وابستگی به مواد هیچ مرز مشخصی وجود ندارد و هر دو روی یک بعد قرار دارند]12[.
شیوع مصرف. تخمین زده می شود که در کل دنیا 5/13 میلیون نفر از مواد خانواده تریاک استفاده می کنند، و 2/9 درصد این افراد به هروئین روی می اورند. در سال 1996، شیوع این ماده در امریکا یک درصد بود]12[.
علت انتخاب موضوع: EMDR شکستن زنجیره اعتیاد.
حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد درصدد است که درد را به فراسوی ارامش ببرد. با وجودی که مطالعات رسمی هنوز کامل نگردیده اند، گزارشهایی از موفقیتهای حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد در کار بالینی با میخوارگان و سوء مصرف کنندگان دارو بدست آمده است. این گزارشها مبین آن است که حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد، به سرعت می تواند به علل اصلی پریشانی پی برده و پردازش مجدد نماید، چه این علل آسیب زا باشد یا نباشد، اغلب یکی از دلایل اعتیاد می تواند برگرفته از حوادث دوران کودکی باشد. کودکانی که قربانیان سوء استفاده جسمانی یا جنایات و یا شواهد خشونت بوده اند، به شدت مستعد سوء مصرف مواد می باشند؛ و به همین ترتیب نیز کودکانی که از رفتار نا صحیح والدین، شامل سوء استفاده های روانشناختی همچون سهل انگاری یا ناسزاگویی در رنجند، شدیدا مستعد سوء مصرف مواد می باشند. چنین کودکانی بدون پی ریزی مناسبی جهت ایجاد عزت نفس، رشد می یابند و اغلب اشکال متفاوتی از مواد را جهت تسکین مورد سوء مصرف قرار می دهند]7[.
هدف از کاربرد حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد با فرد سوءمصرف کننده مواد، پردازش و تاثیر گذاردن بر هیجانات منفی وی می باشد که منجر به مصرف داائمی مواد گردیده است. اکثر سوءمصرف کنندگان الکل و دارو، احساس می کنند که آنها افرادی شایسته ای نیستند و یا هیچ جمعی آنها را پذیرا نیست، چرا که بخاطر حرکت در مسیری نا صحیح، از دیگران متفاوت می باشند. مراحل دوازده گانه درمانی، می تواند به انها تکیه گاهی حمایتی دهد و آنها بدین ترتیب تجدد قوا می نمایند]7[.
هشتاد درصد از افرادی را که بدلیل بازگشت پی در پی به اعتیاد، مورد درمان قرار داده بود، قادر بودند پس از حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد، بدنشان را از مواد پاک و از حالت اعتیاد بیرون بیایند و این حالت را حفظ نمایند. این یافته شامل اکثر سوءمصرف کنندگان مواد مخدر و تمامی سوءمصرف کنندگان الکل بود که توسط او تحت درمان قرار گرفته بودند. تنها افرادی پس از درمان حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد، دو باره به اعتیاد روی اوردند که کماکان از امفتامین یا داروهای مشابه ان استفاده می نمودند. طبق پژوهش اخیر، این یافته ممکن است با نا بهنجاری سوخت و ساز قشر مخ حدقه ای (Orbital Frontal Cortex) در ارتباط باشد و از پردازش اطلاعاتی که بطور فعالانه در حال انجام است، جلوگیری نماید]7[.
هیپنوتراپی: امروزه Hypnosis روشی که بعنوان یک نوع درمان"هیپنوتراپی"مورد استفاده قرار می گیرد، یک روش تحقیقاتی برای بازیابی حافظه های دور از دسترس و یک ابزار پژوهشی می باشد]8[.
مکانیسم القای هیپنوتیزم: بر مبنای مشاهدات علمی و علائم فیزیولوژیک سوژه های هیپنوتیزمی (بیماران تحت هیپنوتراپی) برای ایجاد هیپنوز از دو طریق متضاد می توان به این پدیده رسید. در فرم کلاسیک با ایجاد هیجانات شدید که منجر به اوج تحریک سمپاتیک می شد سوژه در یک حالت کاتالپسی به خلسه هیپنوتیزمی وارد می شد که نمونه آن در روش مسمر و شارکو و طب باستان رقصهای جنگی قبیله ای جهت آمادگی رزمی و بیدرد شدن، و نمودهای امروزی آن در اعمال و روشهای دراویش برای رسیدن به خلسه که در جریان آن بیدرد شدن از نمودهای بارز می باشد، دیده می شود و یا گاهی در بعضی شوهای امروزه خصوصا" با استفاده از داروهای روانگردان محرک چون کوکائین و امفتامین به اوج هیجان سمپاتیک و خلسه هیپنوتیزمی وارد می شوند]8[.
در روش دوم با القای روشهای آرام بخشی و تلقین به آرامش و تمرکز، بتدریج سوژه وارد یک state غلبه پاراسمپاتیک می شود که با علائمی همچون سیالوره، تعریق و فاسیکولاسیون عضلات پلک مشخص می شود]8[.
"هیپنوتراپی"به معنی بکارگیری کلیه روشهای القای هیپنوز در جهت روند درمانی می باشد]8[.
ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ،"واﺑﺴﺘﮕﯽ"اﻟﮕﻮی ﻏﯿﺮ اﻧﻄﺒﺎﻗﯽ ﻣﺼﺮف ﯾﮏ ﻣﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ از ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻟﯿﻨﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺳﻪ (ﯾﺎ چند) ﻋﻼﯾﻢ ﺗﺤﻤﻞ، ﺗﺮک، ﻣﺼﺮف ﻣﺎده ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ، ﻣﯿﻞ داﯾﻢ ﯾﺎ ﺗﻼش ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺮک، ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﻬﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اداﻣﻪی ﻣﺼﺮف ﺑﺎ وﺟﻮد آﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﺟﺴﻤﯽ و روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺼﺮف ﻣﺎده در ﻃﻮل 12ﻣﺎه ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮔﺮدد]3[.
ردیف
نام روش درمانی
میزان کارایی یا اثار مفید
عوارض جانبی
1
درمان با روش طب سوزنی (الکترو اکو پونکتر)
افزایش ترشح اندورفین طبیعی
عوارض جانبی گزارش نشده
2
درمان با هیپنوتیزم (خواب مصنوعی)
تقویت سیستم ایمنی
عوارض جانبی گزارش نشده
ولی محدودیت استفاده دارد
3
درمان به روش خواب درمانی
کاهش اختلال و مشکلات روزمره
افزایش میزان خواب الودگی
4
درمان از طریق کار درمانی
کاهش میزان اضطراب، افسردگی
افت فیزیکی فرد معتاد
5
درمان از طریق پلاسبو
بهبود وضعیت روانی
عوارض جانبی گزارش نشده
6
درمان از طریق
سم زدایی
مقابله با طوفان ادرنرژیکی در محرومیت از مواد مخدر
عوارض محدودی مانند افت فشارخون، خواب الودگی
7
درمان با کمک انتاگونیست های مواد مخدر
درمان بدون ایجاد وابستگی و نشئگی
بروز سندروم محرومیت (عوارض رفتاری و گوارشی)
8
درمان با گیاهان دارویی
سازگاری بهتر فیزیولوژیکی انسانی در درمان اعتیاد
اثرات جانبی ملایم و محدود
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎراﺋﻲ و ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ روش ﻫﺎی درﻣﺎﻧﻲ اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر]10[.
پیشینه پژوهش:
(در بیان مختصر پیشینه پژوهش دانشجو باید به کلیه مراجع ذکرشده در بخش فهرست مراجع اشاره کند رجوع به مراجع باید براساس شماره مرجع یا حروف اول نام نویسندگان باشد بدیهی است که در صورت استفاده از هریک از حالت های فوق، مراجع معرفی شده در بخش فهرست مراجع نیز باید برحسب شماره مرجع یا حروف اول نام نویسندگان مرتب شده باشد):
محمد طهرانی و همکاران(1390) به نقل از (دﻳﻮﻳﺪﺳﻮن و ﭘﺎرﻛﺮ، 2001؛ ﭼﺎﻣﺒﻠﺲ و ﻫﻤﻜـﺎران، 1998؛ ﻓـﻮآ، ﻛـﻴﻦ و ﻓﺮﻳـﺪﻣﻦ، 2000) حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎی ﻛﺎرآﻣﺪ و ﻣﻮﺛﺮ در ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از روان زﺧﻢ ﻫﺎی ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎی ﺿـﺮﺑﻪ زا، اﺿـﻄﺮاب، وﺣﺸـﺖ، ﺧـﺎﻃﺮات ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و اﺧﺘﻼل اﺳﺘﺮس ﭘﺲ از ﺿﺮﺑﻪ، ﺳﻮگ و اﻧﻮاع دﻳﮕﺮی از ﻣﺸﻜﻼت ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ[13].
محمد طهرانی و همکاران(1390) در پژوهشی که، اثربخشی حساسیت زدایی حرکت چشم بازپردازش(EMDR) در کاهش اضطراب انجام شد، به این نتیجه رسیدند که میان گروه ازمایش و کنترل از لحاظ میزان اضطراب تفاوت معنی داری وجود دارد(01/0] (p<13[.
وزیری و همکاران(1390) کاربرد حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و بازپردازش برای درمان اختلال وسواس فکری عملی انجام شد، به این نتیجه رسیدند که میان گروه ازمایش و کنترل از لحاظ میزان اختلال وسواس فکری عملی تفاوت معنی داری وجود دارد(001/0(p< ]14[.
گل ابادی و تابان(1379) در پژوهش خود که آیا هیپنوتراپی بر میزان عود وابستگی به مواد و کاهش علائم ترک موثر است؟، برپایه ی یافته های این پژوهش با وجود این که هیپنوتراپی در عود معتادان به تریاک تاثیر معنی دار اماری نداشت، ولی نتایج از نظر بالینی چشمگیر بود]11[.
کرمی و همکاران(1392) در ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﺎرﻣﺎﻛﻮﻟﻮژی واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر (اﻋﺘﻴﺎد) و راه ﻫﺎی درﻣﺎن آن به نقل از (پلاتاجکو، 2001)، ﻫﻴﭙﻨـﻮﺗﺮاﭘﻲ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴـﻚ ﻫـﺎی ﺗﻠﻘﻴﻨـﻲ در درﻣـﺎن ﺑﻴﻤـﺎری ﻫـﺎی ﻋﺼﺒﻲ و رواﻧﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه در درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ]10[.
میهن و همکاران(1996) در پژوهش خود درمان احساس گناه، شرم و خجالت و افسردگی را در بهبود اعتیاد نشان دادند]15[.
او کانر و همکاران(1997) در پژوهش خود تاثیر احساس گناه و شرم و خجالت را در افسردگی نشان دادند]17[.
تی احرین(2001) در پژوهش خود نقش احساسات حل نشده از گناه و شرم و خجالت را در زنان افریقایی- امریکایی وابسته به مواد را نشان دادند]18[.
نوریز(2011) در پژوهش خود به نقل از(وی چلت، 2007)، شرم و خجالت را بخش مهمی از اختلال سوء مصرف مواد گزارش کردند]16[.
نوریز(2011) در پژوهش خود به نقل از(پاتر، 2002) شرم و خجالت را در درک هر دو، علت و معلول حفظ چرخه اعتیاد، گزارش کردند]16[.
بابایی و رفیعی نیا(1391) در پژوهش خود میزان رشد بروز سوءمصرف مواد را بیش از 3 برابر میزان رشد جمعیت گزارش کردند]2[.
اکبرزاده و همکاران(1392) در ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎی اﺟﺮاﻳﻲ در دو ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﺎدان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ و آﻣﻔﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ، ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻋﻼم دﻓﺘﺮ آﻣﺎر ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ، 185 ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﻧﻔﺮ معتاد در ﺟﻬـﺎن ﻛـﻪ 1/3 درﺻـﺪ از ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺟﻬــﺎن و 4 درﺻــﺪ از ﺟﻤﻌﻴــﺖ ﺑــﺎﻻی 15 ﺳــﺎل را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ، را گزارش کردند]1[.
سعیدی و همکاران(1392) اﺛﺮ اﻟﻘﺎی ﺷﻔﻘﺖ ﺧﻮد و ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺮم و ﮔﻨﺎه را گزارش کردند]6[.
فرضیه ها:
فرضیه های اصلی تحقیق :
1- بین میزان اثربخشی"حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)"و"هیپنوتراپی" در وضعیت روان شناختی افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
2- بین میزان اثربخشی"حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR)"و"هیپنوتراپی" در درمان اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
1- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در شکایت جسمانی افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
2- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در وسواسی-اجباری افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
3- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در حساسیت در روابط متقابل افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
4- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در افسردگی افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
5- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در اضطراب افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
6- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در پرخاشگری افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
7- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در ترس مرضی افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
8- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در افکار پارانوئیدی افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
9- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در روان گسسته گرایی افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
10- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در شرم و خجالت افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
11- بین میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در احساس گناه افراد دارای اختلالات اعتیادی تفاوت وجود دارد.
اهداف پژوهش:
اهداف کلی
1- مقایسه میزان اثربخشی دو روش درمانی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) و هیپنوتراپی در وضعیت روان شناختی افراد دارای اختلالات اعتیادی.
2- مقایسه میزان اثربخشی دو روش درمانی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) و هیپنوتراپی در درمان اختلالات اعتیادی.
اهداف اختصاصی
1- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در شکایت جسمانی افراد دارای اختلالات اعتیادی.
2- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در وسواسی-اجباری افراد دارای اختلالات اعتیادی.
3- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در حساسیت در روابط متقابل افراد دارای اختلالات اعتیادی.
4- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در افسردگی افراد دارای اختلالات اعتیادی.
5- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در اضطراب افراد دارای اختلالات اعتیادی.
6- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در پرخاشگری افراد دارای اختلالات اعتیادی.
7- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در ترس مرضی افراد دارای اختلالات اعتیادی.
8- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجد و هیپنوتراپی در افکار پارانوئیدی افراد دارای اختلالات اعتیادی.
9- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در روان گسسته گرایی افراد دارای اختلالات اعتیادی.
10- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در شرم و خجالت افراد دارای اختلالات اعتیادی.
11- مقایسه میزان اثربخشی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی در احساس گناه افراد دارای اختلالات اعتیادی.
جنبه نوآوری یا هر ویژگی جدید تحقیق فعلی نسبت به تحقیقات قبلی ( توسط استاد راهنما تکمیل شود): در هیچ تحقیقی تا به حال مقایسه میزان اثربخشی دو روش درمانی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد(EMDR) و هیپنوتراپی در وضعیت روان شناختی و درمان افراد دارای اختلالات اعتیادی صورت نگرفته است. همچنین علیرغم نقش بسیار مهم احساس گناه، مخصوصا شرم و خجالت افراد دارای اختلالات اعتیادی حداقل اینجانب هیچ تحقیقی داخلی ندیدم.
روش کار:
الف – روش پژوهش:
روش این پژوهش از نوع آزمایشی است که در آن از طرح چند گروهی گسترش یافته پیش آزمون ـ پس آزمون با گروه کنترل استفاده خواهد شد. جامعه اماری در این تحقیق، عبارت است از کل مراجعین به مرکز اقامتی کوتاه مدت و میان مدت(کمپ) کلبه رهایی بندر انزلی در ماههای خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر 93 که دارای شرایط اختلال مصرف اوپیود می باشند و اولا اگاهانه و داوطلبانه هر کدام اقرار به مصرف خانواده اوپیود نموده اند و ثانیا دارای شرایط از طریق مصاحبه بالینی بر اساس ملاک های DSM-5می باشند، نمونه ای شامل 54 مرد، به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار خواهند گرفت. اثربخشی دو روش درمانی حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد و هیپنوتراپی بر روی دو گروه آزمایش در یک دوره 5 ماهه، طی 6 جلسه 90 دقیقه ای جهت هر شرکت کننده در گروههای ازمایش، و نتایج به دست آمده با نتایج گروه کنترل سنجیده می شود.
طرح دیاگرام پروپوزال
گروه ها
انتخاب نمونه
پیش آزمون
متغیر مستقل
پس ازمون
آزمایش 1
R
T1
X1
T2
آزمایش 2
R
T1
X2
T2
کنترل
R
T1
–
T2
پیش ازمون T1 در شرایط مکانی و زمانی یکسان برای هر 3 گروه اجرا میشود، پس از اعمال متغیر مستقل X1 و X2
مجددا از هر 3 گروه پس ازمون T2 میگیریم، چون هر 3 گروه بصورت تصادفی جایگزین شده اند تاثیر متغیر های مزاحم به حداقل رسیده است. از انجاییکه ازمودنی ها مقیم 24 ساعته کمپ می باشند، متغیرهای کنترل در این ازمایش، جنسیت، شرایط و موقعیت ازمودنی ها (محیط) و روابط انها می باشد. علیرغم مساوی بودن هر 3 گروه (هر گروه 18 نفر) امکان کنترل افت آزمودنی ها در 3 گروه وجود ندارد.
ب – روش گردآوری اطلاعات :
این پژوهش از نوع آزمایشی است که به صورت آینده نگر انجام می شود و از طرح گروهی گسترش یافته پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده می شود. در این پژوهش، روش های درمانی با سه سطح به عنوان متغیر مستقل(درمان EMDR، درمان هیپنوتراپی و عدم مداخله)، و مولفه های SCL-90-R شامل شکایت جسمانی، وسواسی-اجباری، حساسیت در روابط متقابل، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری(خصومت)، ترس مرضی، افکار پارانوئیدی و روان گسسته گرایی، همچنین مولفه های "شرم و خجالت"و"احساس گناه" TOSCA-3 و درمان اختلالات اعتیادی به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده اند.
ج – ابزار گرد آوری اطلاعات:
1- مصاحبه بالینی: نوعی مصاحبه تشخیصی که در آن درمانگر سئوالاتی را طراحی میکند تا او را به هدف درمانی نزدیک کند. در این پژوهش به منظور تشخیص اختلالات اعتیادی، بر اساس معیارهای DSM- 5 مصاحبه تشخیصی ساخت یافته توسط پژوهشگر انجام خواهد شد.
2- پرسشنامه SCL-90-R: این آزمون توسط درو گاتیس و همکاران در سال 1973 معرفی شد و بر اساس تجربیات بالینی و تجزیه و تحلیل های روان سنجی، مورد تجدید نظر قرار گرفت و فرم نهایی آن در سال 1976 تهیه گردید. این آزمون شامل 90 سوال از یک طیف 5 درجه ای میزان ناراحتی، که از نمره صفر"هیچ"تا چهار"به شدت" می باشد تشکیل شده است. نمره های بدست آمده از SCL-90-R بیانگر 9 بعد از نشانه های بیماری و 3 شاخص کلی است. درو گاتیس، ایکلز و راک (1976) اعتبار درونی این آزمون را با استفاده از ضریب آلفا رضایتبخش گزارش کرده اند. بیشترین ضریب همبستگی برای افسردگی 95/0 و کمترین آن برای روان گسسته گرایی 77/0 به دست آمده است. در ایران نیز نتایج پژوهش مدبرنیا و همکاران (1384) حاکی از آن است که بین 9 بعد SCL-90-R و مقیای های MMPI همبستگی معناداری مشاهده شده است که بیشترین آن بین اضطراب و افسردگی SCL-90-R با نوراستنی MMPI، 59/0 و وسواس و روان گسسته گرایی SCL-90-R با اسکیزوفرنی MMPI، 59/0 بوده است. نتایج پژوهش های میرزایی (1359) و رضاپور (1376) نیز حاکی از روایی همزمان و اعتبار به روش بازآزمایی مناسب این ابزار در جمعیت ایرانی است. حساسیت این ابزار در پژوهش بهادر خان، 90 درصد گزارش شده است]9[.
3- پرسشنامه TOSCA-3(پرسشنامه سومین نسخه تجدید نظرشده مقیاس عاطفه خوداگاهی برای بزرگسالان)(پرسشنامه شرم و خجالت TOSCA-3، Test of Self Conscious Affect-3). اﻳﻦ آزﻣﻮن دارای 6 ﺧﺮده ﻣﻘﻴـﺎس ﻣـﺴﺘﻌﺪ ﺑـﻮدن ﺑـﻪ ﺻﻔﺖ ﺷـﺮم(16ﻣـﺎده)، ﻣـﺴﺘﻌﺪ ﺑـﻮدن ﺑـﻪ ﺻـﻔﺖ ﮔﻨـﺎه(16ﻣﺎده)، ﺑﺮوﻧﻲ ﺳﺎزی(16ﻣﺎده)، ﺑﻲ ﺗﻔـﺎوﺗﻲ(11ﻣـﺎده)، ﻏﺮور آﻟﻔﺎ(5 ﻣﺎده) و ﻏـﺮور ﺑﺘـﺎ (5ﻣـﺎده) اﺳـﺖ. آﻟﻔـﺎی ﻛﺮوﻧﺒﺎخ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺷﺮم %78، ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﻮدن ﺑـﻪ ﺻﻔﺖ ﮔﻨﺎه %64، ﺑﺮوﻧـﻲ ﺳـﺎزی %72، ﺑـﻲ ﺗﻔـﺎوﺗﻲ %64، ﻏﺮور آﻟﻔـﺎ 45% و ﻏـﺮور ﺑﺘـﺎ 39% ﮔـﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ. ﻧﻤﺮه ﮔﺬاری ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻳـﻚ ﻣﻘﻴـﺎس 5 درﺟﻪای ﻟﻴﻜﺮﺗﻲ (1 ﺗﺎ 5) اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲ ﺷـﻮد. ﻧﻤـﺮه ﺧـﺮده ﻣﻘﻴﺎس ﺷﺮم ﺑﻴﻦ (16ﺗﺎ80)، ﮔﻨﺎه (16ﺗﺎ80)، ﺑﺮوﻧﻲ ﺳـﺎزی(16ﺗﺎ80)، ﺑﻲ ﺗﻔﺎوﺗﻲ(11ﺗﺎ55)، ﻏﺮور آﻟﻔﺎ(5 ﺗـﺎ25) ﻏﺮور ﺑﺘﺎ (5 ﺗﺎ25) ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻤﺮه ﻛﻞ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑـﻴﻦ 69 ﺗﺎ 345 اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺣﺎﻛﻲ از رواﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳـﻦ ﻣﻘﻴـــﺎس اﺳـــﺖ]5[.
در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺮای ﻛﺴـﺐ اﻃﻼﻋـﺎت ﻓـﺮدی، از اقرار اگاهانه و داوطلبانه شرکت کنندگان در تحقیق به همراه ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﺐ ﻫﻤﻜﺎری، و ﻧﻴﺰ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻋﺘﻴﺎد و از چک لیست نشانه های اختلالات روانی (SCL-90-R) ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ مشکلات رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اختلالات اعتیادی و همچنین از پرسشنامه TOSCA-3 جهت میزان"شرم و خجالت"و"احساس گناه" افراد دارای اختلالات اعتیادی اﺳﺘﻔﺎده میﮔﺮدد.
د – روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :
1-آمار توصیفی: از شاخص های آمار توصیفی از قبیل فراوانی، درصد فراوانی، میانگین، انحراف معیار به منظور توصیف داده های مورد نیاز استفاده خواهد شد.
2-آمار استنباطی : برای تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر روش توصیفی از روش تحلیل واریانس چند متغیری مانووا به شرح زیر استفاده می شود. به منظور تجزیه و تحلیل فرضیه های 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10و 11 از تحلیل واریانس چند متغیری مانووا (MANOVA ) استفاده خواهد شد.
ضمناً داده های پژوهشی توسط نرم افزار کامپیوتری SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار خواهد گرفت و سطح معناداری 05/0 برای این پژوهش انتخاب خواهد شد.
فهرست مراجع: (مراجع معرفی شده در این بخش باید برحسب شماره مرجع یا حروف اول نام نویسندگان مرتب شده باشد):
]1[. اکبرزاده، مریم؛ حاتمی، جواد؛ رستمی، رضا و صالحی، زهرا.(1392). ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎی اﺟﺮاﻳﻲ در دو ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﺎدان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ و آﻣﻔﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ- ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ، دورهﻫﻔﺘﻢ، ﺷﻤﺎره دوم، ص 2.
]2[. بابایی، زهرا و رفیعی نیا، پروین.(1392). مقایسه باورهای فراشناختی و دشواری در نظم جویی هیجان در افراد وابسته به مواد و بهنحار، مجله روانشناسی بالینی. سال پنجم، شماره4(پیایی 20)، ص 2.
]3[. ﺧﻮاﺟﻪدﻟﻮﯾﯽ، محمد؛ دادﮔﺮ ﻣﻘﺪم، ملیحه؛ عرفانیان، مجیدرضا؛ اهنگران، مرتضی و بابایی علی.(1392). اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﯽ در زﻧﺎن ﺟﻮان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد در ﻣﺸﻬﺪ، ﻣﺠﻠﻪی اﺻﻮل ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﯽ. ﺳﺎل 15(4)، ص 3.
]4[. دستجانی فراهانی، اکرم؛ رحمانی، محمدعلی و تیزدست، طاهر.(1392). اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﮔﺮوه درﻣﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ-رﻓﺘﺎری ﺑﺮ ﺑﺎورﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ وﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪ ﮔﻲ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آﻣﻔﺘﺎﻣﻴﻦ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻋﺘﻴﺎدﭘﮋوﻫﻲ ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻣﻮاد، ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ، ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ وﻫﺸﺘﻢ، ص 2.
]5[. رجبی، محمود؛ روشن، رسول و جمیلیان، حمیدرضا.(1391). ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﺸﻢ و اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه در ﻣﺒﺘﻼﻳـﺎن ﺑـه اﺧﺘﻼل اﻓﺴﺮدﮔﻲ اﺳﺎﺳﻲ و اﺧﺘﻼل اﺳﺘﺮس ﭘﺲ از ﺳﺎﻧﺤﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻋﺎدی. روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و ﺷﺨﺼﻴﺖ، داﻧﺸﮕﺎه ﺷﺎﻫﺪ، ﺳﺎل ﻧﻮزدﻫﻢ، ﺷﻤﺎره 7، ص 5.
]6[. سعیدی، ضحی؛ قربانی، نیما؛ سرافراز، مهدی رضا و شریفیان، محمدحسین.(1392). راﺑﻄﻪی ﺷﻔﻘﺖ ﺧﻮد، ارزش ﺧﻮد و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺧﻮدآﮔﺎه. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ- ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ،دوره ﺷﺸﻢ، ﺷﻤﺎره ﺳﻮم، ص 4-3.
]7[. شاپیرو، فرانسیس؛ سیلک فارست، مارگوت.(1379). حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد. مترجمان، کیانوش هاشمیان، هاتف زمانی، محمدرضا عبدلی بیدهندی، چاپ اول بهار 79، تهران، (انتشارات بین الملل شمس، 1379، صص 247، 248، 271، 280 و 281).
]8[. فیروز ابادی، سید حسین.(1374). بررسی نتایج کلینیکال هیپنوتراپی گروهی از بیماران با اختلالات روانپزشکی. رساله دکترای تخصصی روانپزشکی. دانشکده پزشکی. دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
]9.[ فتحی اشتیانی، علی. (1392). آزمون های روان شناختی. چاپ یازدهم، تهران، (موسسه انتشارات بعثت، 1392، صص 291، 298 و 299).
]10[. کرمی، محمد؛ حسینی، ابراهیم؛ شهابی مجد، نقی؛ ابراهیم زاده، محمدعلی و عالمی، شهربانو.(1392). ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﺎرﻣﺎﻛﻮﻟﻮژی واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر (اﻋﺘﻴﺎد) و راه ﻫﺎی درﻣﺎن آن. ﻣﺠــﻠــﻪ ﺗﻌــﺎﻟــﻲ ﺑــﺎﻟﻴﻨـﻲ، دوره اول، ﺷﻤﺎره 2، ص 12.
]10[. کرمی، محمد؛ حسینی، ابراهیم؛ شهابی مجد، نقی؛ ابراهیم زاده، محمدعلی و عالمی، شهربانو.(1392). ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﺎرﻣﺎﻛﻮﻟﻮژی واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر (اﻋﺘﻴﺎد) و راه ﻫﺎی درﻣﺎن آن. ﻣﺠــﻠــﻪ ﺗﻌــﺎﻟــﻲ ﺑــﺎﻟﻴﻨـﻲ، دوره اول، ﺷﻤﺎره 2، ص 9.
]11[. گل ابادی، مجید و تابان، حبیب ا….(1379). ایا هیپنوتراپی بر میزان عود وابستگی به مواد افیونی و کاهش علایم ترک موثر است؟. مقاله پژوهشی اصیل، ص 1.
]12[. گنجی، مهدی. (1392). اسیب شناسی روانی بر اساس DSM – 5. ترجمه، مهدی گنجی، ویراستار، حمزه
گنجی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، (انتشارات نشر ساوالان، 1392، صص 1،2و31).
]13[. محمدطهرانی، حسن؛ فاضلی، مریم و محمدطهرانی، مریم.(1390). اثربخشی حساسیت زدایی حرکت چشم بازپردازش(EMDR ) در کاهش اضطراب، اندیشه و رفتار. دوره ی ششم، شماره 22، ص 2.
]13[. محمدطهرانی، حسن؛ فاضلی، مریم و محمدطهرانی، مریم.(1390). اثربخشی حساسیت زدایی حرکت چشم بازپردازش(EMDR ) در کاهش اضطراب، اندیشه و رفتار. دوره ی ششم، شماره 22. ص 5.
]14.[ وزیری، شهرام؛ لطفی کاشانی، فرح و آب یارحسینی، سیدعلی.(1390). کاربرد حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و بازپردازش برای درمان اختلال وسواس فکری عملی، اندیشه و رفتار. دوره ی پنجم، شماره 20، ص 5.
[15]. Meehan,William; O,connor,Lynn E; Berry, Jack w; Weiss, Joseph; Morrison, Andrea; Acampora, Alfonso. (1996). Guilt, shame, and depression in clients in recovery from addiction, Journal of psychoactive drugs. 28(2). P. 1.
[16]. Norris, Ksenija. (2011). Shame, And The Way it Impacts The Relationship Between Mothers With Substance Abuse Disorder And Child Welfare Social Workers. A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Social Work in the College of Health and Human Services California State University Fresno. P. 9.
[16]. Norris, Ksenija. (2011). Shame, And The Wayit Impacts The Relationship Between Mothers With Substance Abuse Disorder And Child Welfare Social Workers. A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Social Work in the College of Health and Human Services California State University Fresno. P. 10.
[17]. O,connor,Lynn E; Berry, Jack W; Weiss, Joseph; Bush, Marshall and Sampson, Harold.(1997). Interpersonal Guilt: The Development of a New Measure JOURNAL OF CLINICAL PSYCHOLOGY, Vol. 53(1), p. 14-15.
[18]. T. Ehrmin Joanne.(2001). Unresolved Feelings of Guilt and Shame in the Maternal Role With Substance-Dependent African American Women, JOURNAL OF NURSING SCHOLARSHIP, 33:1. p. 47-52.
4