عنوان تحقیق به فارسی:
"مقایسه آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان"
عنوان تحقیق به انگلیسی: "Comparing training the approach of dialogue and regulate emotion in conflicts friendly of high school students"
4- اطلاعات مربوط به پایاننامه:
الف- عنوان پایاننامه:
فارسی: "مقایسه آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان"
انگلیسی: "Comparing training the approach of dialogue and regulate emotion in conflicts friendly of high school students"
ب- نوع کار تحقیقاتی: بنیادی 1 نظری 2 کاربردی 3 عملی 4
پ- تعداد واحد پایاننامه:
ت- پرسش اصلی تحقیق (مساله تحقیق): چه تفاوتی بین میزان اثربخشی آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان وجود دارد؟
5- بیان مساله (تشریح ابعاد، حدود مساله، معرفی دقیق مساله، بیان جنبههای مجهول و مبهم و متغیرهای مربوط به پرسشهای تحقیق، منظور تحقیق):
نوجوانی مرحله انتقالی بین کودکی و بزرگسالی است (بیابانگرد، 1389). نوجوانی دوران تغییرات سریع جسمانی، روانی، شناختی و اجتماعی است. و دوره ای از زندگی است که نخستین تجارب زندگی در حساس ترین دوران رشد انسان رخ می دهد. آینده نگری، شور، عشق، رابطه جنسی، تحصیل و شغل آینده و تثبیت هویت، همه در این دوران شکل می گیرند. برخی از ویژگی های عاطفی و هیجانی نوجوانان عبارتند از: بی ثباتی عاطفی، خواهش های متضاد، افراط در احساسات، احساسات نامطبوع، ماجراجویی، کشف خود، دوستی های افراطی (احدی و بنی جمالی، 1385). همچنین در دوره نوجوانی، تعارضات درونی فرد و درگیری با محیط و خانواده درهم می آمیزند و این مسئله موجب می شود که تغییراتی در طرز تفکر، رفتار و هیجانات یک نوجوان ایجاد شود(بیابانگرد، 1389).
در تعارض که پدیده اجتناب ناپذیر زندگی می باشد (بولتون، 1994؛ ترجمه سهرابی و حیات روشنایی، 1384)، فرد همزمان با دو تمایل معارض رو به رو است، که یکی مانع بروز دیگری می شود(خداپناهی، 1386)، رویدادهای بیرونی و درونی (تعارض های درونی حل نشده ناهشیار و هشیار) بسیار تنش زا هستند و سلامت آدمی را به مخاطره می اندازد. اجتناب از فشار روانی، واکنشی سازگارانه است، اما فشار روانی مستمر و غیر قابل کنترل واکنش ناسازگارانه را در بر دارد (اتکینسون و همکاران، 1983؛ براهنی و همکاران، 1386).
لوین نیرویی را که در یک موقعیت بر فرد وارد می شود به طور مستقیم با تنش و جذابیت هدف و به طور معکوس با فاصله روان شناختی مرتبط می داند. در هر لحظه نیروهای معارض، متفاوت و در جهات مختلف بر فرد وارد می شود. بنابراین بین نیروهای میدان فضای زندگی همواره تعارض وجود دارد و بایستی برای رفع تعارض اقدام شود و قوی ترین نیرو جهت حرکت فرد را مشخص می کند (بولتون؛ ترجمه سهرابی و حیات روشنایی، 1384).
تعارض براساس نیروهای همزمان که بر فرد وارد می شود، شامل: الف) نزدیکی-نزدیکی: دو هدف دلپذیر ولی مغایر باعث ایجاد میدان نیروی مثبت یکسان و نسبتا ناپایدار می شود؛ ب) دوری-دوری: دو هدف نامطبوع، باعث ایجاد میدان نیروهای منفی یکسان می شود، می توان با ترک میدان، به رفع تعارض پرداخت؛ ج) نزدیکی-دوری: هدفی دلپذیر و هدفی نامطبوع، فرد را بین دو میدان نیروی مثبت و منفی نسبتا پایدار قرار می دهد، با عوامل مختلفی می توان تعارض را حل کرد (خداپناهی، 1386).
تعارض اغلب زیان بار تلقی می شود، اما گاهی باعث نمایان شدن مسائل و حل آنها، بهبود تصمیم گیری و عملکرد، ایجاد خلاقیت و تغییر و تحول می شود. به عبارت دیگر، به طور کلی تعارض به دو نوع سازنده و غیر سازنده تقسیم می شود. تعارض سازنده بر مصالحه و راه حل های مناسب و مثبت استوار است و تعارض غیر سازنده بر تهدید و راه حل های استبدادی و نامناسب (رحیم، 1986).
تعارض باعث ادراک ها متفاوت از ارزش ها، اهداف و مقاصد فرد دیگری می شود (ماریان1، 2008)؛ و افراد را با مشکلات فراوانی روبه رو می سازد و مسلما مهارت های مقابله با مشکلات در زندگی مهم تلقی می شود. مهارت های برقراری ارتباط مانند حل تعارض، از چند مهارت مهم زندگی به شمار می آید. نتیجه پژوهش ها، حاکی از تاثیر مهارت های زندگی بر سلامت روانی و شیوه های مقابله با استرس است (خدیوی، معزی، شاکری، ، برجیان، 1384). اداره تنیدگی موجب ارتقای سلامتی، پیشگیری از بروز بیماری ها، بهبود کیفیت زندگی و کاهش هزینه های درمانی می گردد(سوزانی2 و برندا3، 2004). کوشش های درمانی (رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان) برای افزایش توان حل تعارض موضوعی است که این پژوهش به آن می پردازد.
رویکرد گفتگو که در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته است، از جمله برنامه های آموزشی مهارت ارتباطی است. فرض اساسی این رویکرد این است که برخی از افراد مهارت های ویژه و حیاتی را برای بهبود روابط صمیمانه نیاموخته یا فراموش کرده اند (هالفورد4، مور5، ویلسون6، دیر7 و فاری یوگیا8، 2004).
انسان برای برقراری رابطه با دیگران روش های مختلفی را پرورانده است، رشد و تکامل زبان (گفتگو) و شیوه های غیر کلامی مانند حالت چهره، حالت کلی بدن یا وضعیت اندام ها یا حراکات بیانگر را شامل می شود(بولتون، 1994؛ ترجمه سهرابی و حیات روشنایی، 1384). برقراری ارتباط میان فردی، زمانی صورت می گیرد که افراد با هم تعامل (ارتباط متقابل) داشته باشند. هر ارتباطی یک تبادل است و حداقل دو نفر باید در آن شرکت داشته باشند. افراد به طرق گوناگون با یکدیگر صحبت می کنند، گوش می دهند، مشاهده می کنند و نسبت به هم واکنش نشان می دهند و اطلاعات بسیاری رد و بدل می کنند و این همان شیوه ی زندگی اجتماعی است (شریفی درآمدی و کامکاری، 1381).
رویکردی دیگر که در این پژوهش مورد توجه است تنظیم هیجان است. طبق مدل گروس9 (2001)، تنظیم هیجان شامل همه راهبردهای آگاهانه و غیر آگاهانه ای می شود که برای افزایش، حفظ و کاهش مولفه های هیجانی، رفتاری و شناختی یک پاسخ هیجانی به کار برده می شود (گروس، 2002). و به توانایی فهم هیجانات، تعدیل تجربه و ابزار هیجانات اشاره دارد (گروس، 1998). آموزش تنظیم هیجان به معنای کاهش و کنترل هیجانات منفی و نحوه استفاده مثبت از هیجانات است. نتایج حاکی از آن است که آموزش گروهی تنظیم هیجان، تاثیر مثبتی بر کاهش آسیب رساندن به خود، عدم تنظیم هیجان، نشانه های ویژه اختلال شخصیت مرزی و کاهش افسردگی، اضطراب و استرس دارد (گرتز 10و گوندرسون11، 2006).
توانایی مقابله با هیجان فرد را قادر می سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهد و نحوه تاثیر هیجان ها بر رفتارها را بداند و بتواند واکنش مناسب به هیجان هایش را نشان دهد. افزایش راهبردهای تنظیم هیجانی باعث مقابله موثر با موقعیت های استرس زا و اضطراب می شود (گروس، 2002). به اعتقاد محققان، چگونگی ارزیابی دستگاه شناختی فرد در هنگام روبه رو شدن با حادث منفی از اهمیت بالایی برخوردار است. سلامت روانی افراد ناشی از تعاملی دو طرفه میان استفاده از انواع خاصی از راهبردهای تنظیم شناختی هیجانات و ارزیابی درست از موقعیت تنش زاست (گارنفسکی12 و کاریج13، 2003).
در این پژوهش، محقق با اجرای آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان به دنبال پاسخگویی به این سوال است که چه تفاوتی بین میزان اثربخشی آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان وجود دارد؟
اهمیت و ضرورت پژوهش
در اهمیت پژوهش حاضر می توان گفت که افراد واکنش های مختلفی به موقعیت های تعارض از خود نشان می دهند که شامل پاسخ های روان شناختی مانند بی توجهی، بی علاقگی و … پاسخ های فیزیولوژیکی مانند زخم معده، مشکلات تنفسی و … پاسخ های رفتاری مانند پرخاشگری و خرابکاری (دایاس14، بولر15 و دی16، 1999). علی رغم وجود چنین مشکلاتی، تعارض بخش اجتناب ناپذیر روابط است و از طرف دیگر تعارض می تواند به صورت مثبت هم، به کیفیت روابط و هم بر رشد اضافه نماید. حل موثر تعارض و مدیریت آن از طریق مهارت های حل مساله، تصمیم گیری صحیح و ارتباط متقابل و شیوه های مقابله ای مناسب امکان پذیر است (رحیم17، 1986).
از طرفی دیگر، روابط انسانی برای ارضای نیازهای اساسی ما ضروری اند. داشتن روابط مثبت و سالم با دیگران کلید رشد و کمال آدمی است. آن چه که امروز هستیم و آن چه در آینده خواهیم بود هر دو معلول رابطه ما با دیگران است. روابط ما رفتار ما را به صورت یک انسان اجتماعی شکل می دهند همچنین در منحصر به فرد بودن شخصیت، هویت و مفهوم خویشتن ما نقش عمده دارند (ثنایی، 1377).
علاوه بر آن، تنظیم شناختی هیجان به عنوان ابزاری برای فهمیدن این مساله است که چگونه فرد می تواند توجه و فعالیت خود را سازمان داده، و اعمال راهبردی و مصرانه را برای غالب آمدن بر موانع و حل کردن مسائل بدست آورد. هر گونه آشکار و نقص در تنظیم هیجان می تواند فرد را در برابر مشکلات هیجانی چون افسردگی، اضطراب و فشار روانی و مشکلات رفتاری و شناختی آسیب پذیر سازد (اهرینگ18، 2008؛ به نقل از جلالی و رافعی، 1390).
با توجه به موارد بالا، ضرورت انجام این پژوهش به منظور بهبود تعارضات دوستانه در نوجونان بیشتر احساس شده است. البته، در این راستا دیدگاههای مختلفی به ارائه الگوی درمانی پرداخته اند. اما، با برررسی های انجام شده در ایران، هیچ تحقیقی به طور مستقیم اثر بخشی رویکرد گفتگو وتنظیم هیجان را در تعارضات دوستانه نشان نداده است. لذا، بررسی اثر بخشی این رویکرد بر تعارضات دوستانه ضروت پیدا کرد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند نیز چشم اندازی روشن و عملی برای مشاوران و روان درمانگران فراهم نماید. علاوه براین، با توجه به نقش مشکلات ارتباطی و تنظیم هیجان در تعارضات به نظر می رسد که آموزش و کاربرد مهارت های رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان و مقایسه جداگانه این دو روش در کاهش تعارضات دوستانه بتواند به توسعه این حیطه درمانی کمک کند.
1- تحقیق بنیادی پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیاء پدیدهها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوریها و نظریهها میپردازد و به توسعه مرزهای دانش کمک مینماید.
2- تحقیق نظری نوعی پژوهش بنیادی است و از روشهای استدلال و تحلیل عقلائی استفاده میکند و بر پایه مطالعات کتابخانهای انجام میشود.
3- تحقیق کاربردی پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روشها، ابزار، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام میشود.
4- تحقیق علمی پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی و با هدف رفع مسائل و مشکلات جوامع انسانی انجام میشود.
6- سوابق مربوط (بیان مختصر سابقه تحقیقات انجام شده درباره موضوع و نتایج بدست آمده در داخل و خارج از کشور و نظرهای علمی موجود درباره موضوع تحقیق):
مولکی19، جامرلیو20، گودا21 و پسکیورا22 (2015) پژوهشی با هدف بررسی تنظیم هیجان، تعارض میان فردی و عملکرد شغلی انجام دادند. پژوهش آنها از نوع توصیفی – تحلیلی بود. برای این منظور نمونه ای به تعداد 1000 نفر انتخاب و در نهایت 850 پرسشنامه تحلیل شدند. داده های به وسیله نرم افزار Spss و Amos تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که تنظیم هیجان موجب کاهش تعارضات بین فردی و همچنین در نهایت موجب استرس کمتر و عملکرد بهتر افراد می گردد.
برکینگ23 و همکاران (2012) به منظور روشن شدن مکانیسم های زیر بنایی ارتباط تنظیم احساسات و آسیب شناسی روانی پژوهشی انجام داند.آنها توانایی تعدیل هیجانات منفی در ارتباط با مهارت های تنظیم هیجان با علایم آسیب شناسی در دو مطالعه مورد ارزیابی قرار دادند. در مطالعه اول 151 دانشجوی دانشگاه و در مطالعه دوم 121 بیمار روانپزشکی بستری شده را مورد مطالعه قرار دادند. در هر دو مطالعه تعدیل هیجانات نقش واسطه داشت بین آسیب شناسی و مهارت های تنظیم هیجان.
جلالی و رافعی (1390)پژوهشی با هدف بررسی رابطه تنظیم شناختی هیجان و شیوه های مقابله با تعارض با فرایند و محتوای خانواده پرداختند. جامعه آماری پژوهش دانش آموزان شهر شیراز بودند که به روش خوشه ای چند مرحله ای نمونهای مشتمل بر 400 نوجوان 15 تا 17 ساله در این پژوهش مشارکت نمودند. داده ها با استفاده از پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان، شیوه های مقابله با تعارض و فرایند خانواده و محتوای خانواده جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده هااز روش های آماری تحلیل رگرسیون گامبه کام و تحیلی مسیر به کار گرفتند. نتایج نشان داد که بین شیوه های مقابله با تعارض و تنظیم هیجان رابطه وجود دارد و تنظیم هیجان می تواند شیوه های مقابله با تعارض را پیش بینی نماید.
اسماعیلی، آقایی، عابدی، و اسماعیلی، (1390) پژوهشی با هدف بررسی اثر بخشی آموزش تنظیم هیجان بر سلامت روان دختران مصروع 14 تا 18 ساله شهر اصفهان انجام دادند. بدین منظور، از بین دختران نوجوان مصروع 14 تا 18 ساله شهر اصفهان، 30 نفر به شیوه نمونه در دسترس، انتخاب شدند و با روش تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل مورد آزمون قرار گرفتند. مداخلات آموزش تنظیم هیجان، به مدت 12 جلسه روی گروه آزمایش انجام گرفت و نتایج، نشان داد که مداخله با روش تنظیم هیجان در مقایسه با گروه کنترل، در مرحله پیش آزمون – پس آزمون و پیش آزمون – پی گیری بر افزایش سلامت روان دختران مصروع موثر بوده و نمره های شکایت جسمانی، حساسیت در روابط متقابل اضطراب، پرخاشگری و روان پریشی، در مرحله پس آزمون کاهش معنا داری پیدا کرده است.
نریمانی، آریاپوران، ابولقاسمی، احدی، (1390) پژوهشی با هدف مقایسه تاثیر آموزش های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روانی جانبازان شیمیایی انجام دادند. روش پژوهش آنها آزمایشی چندگروهی با پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل بود. 47 نفر از جانبازان شیمیایی شهرستان سردشت که دارای نمره بالا در پرسشنامه سلامت روانی بودند، به صورت تصادفی انتخاب و سپس در سه گروه آموزش ذهن آگاهی مبنی بر کاهش استرس، آموزش تنظیم هیجان و کنترل جایگزین شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه سلامت عمومی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آنالیز واریانس مختلط استفاده شد.
نتایج نشان داد که میانگین نمرات سلامت روانی در گروه آموزش ذهن آگاهی نسبت به گروه آموزش تنظیم هیجان و در گروه آموزش تنظیم هیجان نسبت به گروه کنترل در پس آزمون و پیگیری به طور معنی داری بهبود یافته است. همچنین نتایج نشان داد که میانگین نمرات علایم جسمانی، اضطراب، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی در گروه های آزمایشی نسبت به گروه کنترل به طور معنی داری در پس آزمون و پیگیری کاهش معنی داری داشته است (P<0.01). نتایج پژوهش حاکی از اثربخشی آموزش های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر بهبود سلامت روانی جانبازان شیمیایی است.
ابوالقاسمی، بیگی و نریمانی (1390) پژوهشی با هدف تعیین اثربخشی دو روش آموزشی شناختی – رفتاری و مهارت های تنظیم هیجان بر خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان انجام دادند. این مطالعه از نوع آزمایش میدانی با پیش آزمون – پس آزمون و گروه گواه بود. نمونه این پژوهش 60 دانش آموز دارای اضطراب امتحان بود که به طور تصادفی از میان دانش آموزانی که به عنوان مبتلا به اضطراب امتحان تشخیص داده شده بودند، انتخاب گردیدند. آزمودنی ها به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و یک گروه گواه گمارده شدند. دو تکنیک برای آموزش دانش آموزان بکار برده شد: آموزش شناختی – رفتاری و آموزش مهارت های تنظیم هیجان. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه بالینی، پرسشنامه اضطراب امتحان، مقیاس خودکارآمدی و آزمون شخصیتی کالیفرنیا استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری نشان داد که هر دو روش شناختی – رفتاری و مهارت های تنظیم هیجان، در کاهش اضطراب امتحان و افزایش خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی دانش آموزان به طور معنی داری موثر بوده اند. این نتایج تلویحات مهمی در زمینه آموزش راهبردهای شناختی – رفتاری و مهارت های مقابله با هیجان ها در پیشگیری از اضطراب امتحان و ارتقاء سلامت روان دانش آموزان دارد.
نریمانی و همکاران، (1391) به بررسی اثر بخشی آموزش های ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس و تنظیم هیجان بر عاطفه و خلق جانبازان شیمیایی پرداختند. در این مطالعه مداخله ای که با استفاده از دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل انجام شد، 47 نفر از جانبازان شیمیایی مرد شهرستان سردشت که دارای نمره بالا در پرسش نامه سلامت عمومی بودند، به صورت تصادفی انتخاب و سپس در سه گروه آموزش ذهن آگاهی، آموزش تنظیم هیجان و گروه کنترل جایگزین شدند. برای گروه اول آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس و برای گروه دوم آموزش تنظیم هیجان اعمال شد و گروه کنترل هیچ نوع آموزشی دریافت نکردند. داده های پژوهش با کمک پرسشنامه سلامت روانی، مقیاس عاطفه مثبت و منفی و مقیاس افسردگی- شادکامی جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آنالیز واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش های ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس و تنظیم هیجان نسبت به گروه کنترل به طور معنی داری بر افزایش عاطفه مثبت و خلق و بر کاهش عاطفه منفی اثر بخش بوده اند (p<0.01). نتایج پژوهش حاکی از اثربخشی آموزش های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر عاطفه و خلق جانبازان شیمیایی است.
صالحی، باغبان، بهرامی، و احمدی، (1391) پژوهشی با هدف بررسی میزان اثربخشی دو روش آموزش تنظیم هیجان مبتنی بر مدل فرایند گراس و رفتار درمانی دیالکتیک در کاهش علائم مشکلات هیجانی (افسردگی، اضطراب، حساسیت بین فردی و خصومت) دانشجویان انجام دادند. در این مطالعه نیمه تجربی، با بهره گیری از آزمون SCL-90 و مصاحبه روانشناختی، از میان دانشجویان مراجعه کننده به مرکز مشاوره دانشگاه اصفهان، 45 نفر که دارای مشکل هیجانی بودند انتخاب شده و به صورت کاملا تصادفی به دو گروه آزمایش (آموزش تنظیم هیجان به روش رفتار درمانی دیالکتیک و بر اساس مدل جیمز گراس) و گروه گواه تقسیم شدند. روش های آموزش اجرا و در نهایت میزان بقای مشکلات هیجانی اندازه گیری شد. مجددا پس از دو ماه این اندازه گیری تکرار گردید (مرحله پیگیری). نتایج نشان داد که 1- هر دو روش آموزش، به یک اندازه منجر به کاهش علائم حساسیت بین فردی دانشجویان شدند. 2- فقط روش آموزش مبتنی بر رفتار درمانی دیالکتیک منجر به کاهش علائم افسردگی دانشجویان شد. 3- هر دو روش آموزش، منجر به کاهش علائم اضطراب شدند اما تاثیر آنها متفاوت بود. به علاوه، در گروه رفتار درمانی دیالکتیک، در مرحله پیگیری، شاهد بازگشت علائم بودیم 4- هیچ کدام از روش های آموزش، نتوانستند علائم خصومت و پرخاشگری را کاهش دهند.
بنابراین، یافته های حاصل از این پژوهش تاثیر دو روش آموزش تنظیم هیجان روی مشکلات هیجانی را به تفکیک نشان می دهد. برای مداخله در اضطراب می توان از روش GERM، برای مداخله در افسردگی از DBT و برای مداخله در حساسیت بین فردی از هر دو روش بهره گرفت.
حیدری، ثنایی ذاکر، نوابی نژاد، دلاور، (1388) پژوهشی با هدف بررسی اثربخشی گفتگوی موثر بر کاهش تعارضات زناشویی انجام دادند. برای این منظور، 19 زوج مراجعه کننده به مراکز مشاوره ی شهرستان اراک که حداقل 2 و حداکثر 15 سال از ازدواج آنها گذشته بود به صورت تصافی در دو گروه آزمایش با 9 زوج و گروه کنترل با 10 زوج جایگزین شدند. یک هفته قبل از اجرای روش گفتگوی موثر، از هر دو گروه پیش آزمون تعارض زناشویی گرفته شد. سپس گروه آزمایشی به مدت 10 جلسه در معرض آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش روش گفتگوی موثر باعث کاهش تعارضات زناشویی شده است.
نتایج پژوهش باباپور خیر الدین (1385) پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین شیوه های حل تعارض ارتباطی با سلامت روانشناختی دانشجویان می پردازد. 420 آزمودنی (148 پسر و 272 دختر) از میان دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه های تهران به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند و مقیاس های مونش و شیوه های حل تعارض رحیم را پاسخ دادند. داده های به دست آمده با استفاده از ضریب همبستگی، تحلیل رگرسیون گام به گام و آزمونt گروه های مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همبستگی بین متغیرها نشان داد که شیوه حل تعارض از نوع همراهانه و مصالحه گرانه با سلامت روانشناختی رابطه مثبت دارد (p<0.01) . تحلیل رگرسیون گام به گام نیز شیوه های همراهانه و مهربانانه را پیش بینی کننده های معنی داری برای متغیر سلامت روانشناختی نشان داد(p<0.01) . همچنین بر اساس نتایج معلوم شد افرادی که از شیوه حل تعارض سازنده استفاده می کنند در مقایسه با آنهایی که روش غیر سازنده را به کار می برند از میزان سلامت روانشناختی بالاتری برخوردارند (p<0.01) . در ادامه با استفاده از آزمون t گروه های مستقل مشخص شد که دو جنس از نظر شیوه مقابله با تعارض و همین طور سلامت روانشناختی، تفاوت معنی داری با هم ندارند.
7- فرضیهها (هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود):
فرصیه اصلی
– بین میزان اثر بخشی آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان تفاوت وجود دارد.
فرضیه فرعی
1. آموزش رویکرد گفتگو در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان موثر است.
2. آموزش تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان موثر است.
8- اهداف تحقیق (شامل اهداف علمی 1 ، کاربردی 2 ، و ضرورتهای خاص انجام تحقیق 3 )
هدف اصلی
– مقایسه آموزش رویکرد گفتگو و تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان؛
هدف فرعی
1. تعیین میزان اثربخشی آموزش رویکرد گفتگو در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان؛
2. تعیین میزان اثربخشی آموزش تنظیم هیجان در تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان؛
9- درصورت داشتن هدف کاربردی بیان نام بهرهوران (اعم از موسسات آموزشی و اجرایی و غیره)
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
تعارض
تعریف مفهومی: پونتام24 تعارض را اینگونه تعریف می کند، تعامل با افرادی که با یکدیگر ارتباط متقابل داشته و در زمینه اهداف اصلی، اهداف فرعی و ارزش ها، بین آنها اختلال، بوجود می آید و افراد دیگر را به عنوان مانعی بالقوه در جهت تحقق اهداف خود تلقی می کنند (کیا کجوری و آقاجانی، 1383).
تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر نمره ای است که آمودنی ها از مقیاس نسخه دوم شیوه مقابله با تعارض رحیم(ROCI-II)کسب می کند.
رویکرد گفتگو
تعریف مفهومی: برقراری ارتباط از طریق گفتار و همچنیننوعی از ارتباط است که در آن پیام های کلامی در جریان رمزگشایی و رمزگردانی بسیار کامل؛ و همچنین مورد بازبینی و تفسیر هشیارانه قرار می گیرند (کایوند، شفیع آبادی و سودانی، 1388).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش مجموعه فعالیت ها و روش هایی مدنظر است که پژوهشگر براساس روش رویکرد گفتگو برای تعارض دوستانه به کار برده است. که اهم این روش ها می توان به مهارت های گوش کردن، صحبت کردن و حل مساله و مواردی از این قبیل اشاره نمود.
تنظیم هیجان
تعریف مفهومی:تنظیم هیجان را می توان به صورت فرآیندهایی تعریف کرد که از طریق آن، افراد می توانند بر اینکه چه هیجانی داشته باشند و چه وقت آنها را تجربه و ابراز کنند تاثیر بگذارند (گروس، 1999).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش مجموعه فعالیت ها و روش هایی مدنظر است که پژوهشگر براساس روش تنظیم هیجان برای تعارض دوستانه به کار برده است. که اهم این روش ها می توان به آگاهی از هیجانات مثبت و پذیرش آنها و آگاهی از هیجانات منفی و پذیرش آنها و مواردی از این قبیل اشاره نمود.
10- جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق در چیست؟ (این قسمت توسط استاد راهنما تکمیل شود)
عنایت به جدید بودن نسبی موضوع و عدم پژوهش در جامعه مورد نظر نتایج این تحقیق می تواند مورد استفاده مسئولین امر قرار گیرد.
امضاء
11- روش کار:
الف- نوع روش تحقیق:
روش
پژوهش حاضر از نظر هدف تحقیق کاربردی است. و از نظر روش تحقیق یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در این روش گروه آزمایش1 تحت آموزش رویکرد گفتگو و گروه آزمایشی 2 تحت آموزش تنظیم هیجان قرار می گیرند و گروه کنترل در لیست انتظار قرار می گیرند و هر سه گروه در زمان یکسان به پیش آزمون و پس آزمون پاسخ می دهند.
جدول 1. مدل مفهومی پژوهش
پس آزمون
متغیر مستقل
پیش آزمون
تعداد
گروه ها
T2
X1
T1
10
گروه آزمایشی1
T2
X2
T1
10
گروه آزمایشی2
T2
–
T1
10
گروه کنترل
متغیر مستقلX1 : آموزش رویکرد گفتگو
متغیر مستقل X2: آموزش تنظیم هیجان
متغیر وابسته: تعارضات دوستانه دانش آموزان مقطع دبیرستان
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر… تشکیل می دهند.
روش نمونه گیری در این پژوهش خوشه ای چند مرحله ای است. به منظور انتخاب افراد نمونه، از بین دبیرستان های دخترانه شهر … سه دبیرستان به طور تصادفی انتخاب می شوند. و از هر دبیرستان دو رشته و از هر رشته 20 نفر به طور تصادفی انتخاب می شوند و سپس پرسشنامه تعارض روی آنها اجرا می شود. و در مرحله بعد برای انتخاب آزمودنی ها، 45 نفر از آنهایی که نمره پایین در پرسشنامه کسب کردند به طور تصادفی سه گروه آزمایش1(15نفر) و گروه آزمایشی 2 (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) جایگزین می شوند. و گروه آزمایش 1 آموزش رویکرد گفتگو و گروه آزمایشی 2 آموزش تنظیم هیجان را دریافت می کنند و گروه کنترل به خاطر حفظ و رعایت مسائل اخلاقی تا پایان پژوهش در لیست انتظار باقی می مانند.
ب- روش گردآوری اطلاعات (میدانی، کتابخانهای و غیره):
در خصوص گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از روش های کتابخانه ای و جهت جمع آوری اطلاعات برای تایید یا رد فرضیه های پژوهش از روش میدانی (پرسشنامه ها) استفاده می شود.
پ- ابزار گردآوری اطلاعات (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، آزمون، فیش، جدول، نمونهبرداری، تجهیزات آزمایشگاهی و بانکهای اطلاعاتی و شبکههای کامپیوتری و ماهوارهای و غیره)
مقیاس نسخه دوم شیوه مقابله با تعارض رحیم(ROCI-II): این مقیاس یک ابزار خود گزارش دهی است و برای اندازه گیری میزان تضاد و تعارض ارتباطی به کار می رود و شامل 28 ماده و متشکل از 5 زیر مقیاس می باشد. هر زیر مقیاس شیوه حل تعارض خاضی را نشان می دهد و کسب بیشترین نمره در هر کدام از این زیر مقیاس ها نشان دهنده استفاده از همان شیوه حل تعارض توسط فرد می باشد. زیر مقیاس های این آزمون عبارتند از (باباپور خیر الدین، 1385):
شیوه همراهانه (7 ماده): این شیوه نشان دهنده تبادل اطلاعات و بررسی اختلاف ها برای رسیدن به راه حل قابل قبول برای طرفین است. این زیر مقیاس با شیوه حل مساله در ارتباط است و می تواند به راه حل خلاقانه در حل مساله منجر شود؛ شیوه مهربانانه (6 ماده): این شیوه بیانگر تلاش برای کاهش اختلافات است و برای برآورده کردن انتظارات و مسائل دیگران بر تشابهات تاکید می کند. فردی که از این شیوه استفاده می کند برای برآورده کردن نیاز و مسائل دیگران مسائل خود را نادیده می گیرد؛ شیوه سلطه گرانه (5 ماده): این شیوه با جهت گیری تهدید آمیز مشخص می شود. شخصی که از این سیوه استفاده می کند برای رسیدن به هدف خود اقدام به هر کاری کرده و نیازها و انتظارات دیگران را نادیده می گیرد؛ شیوه مصالحه گرانه (4 ماده): این شیوه در نقطه میانی توجه به انتظارات و نیازهای خود و دیگران قرار دارد و به تقسیم امتیازات بین طرفین اشاره می کند؛ شیوه اجتنابی (6 ماده): این شیوه با موقعیت های انزوا، اعطای مسئولیت به دیگران، دیگران را مقصر دانستن و خود را کنار کشیدن در ارتباط است. شخصی که از این شیوه استفاده می کند از برآورده کردن انتظارات خود و دیگران ناتوان است (باباپور خیر الدین، 1385).
شیوه 5 گانه حل تعارض بر روی هم تشکیل دهنده دو روش مدیریت تعارض سازنده و غیر سازنده هستند. شیوه های همراهانه و مهربانانه بعد سازنده و شیوه های سلطه گرانه و اجتنابی بعد غیر سازنده را تشکیل می دهند و شیوه مصالحه گرانه حالت بینابینی دارد(باباپور خیر الدین، 1385).
اعتبار این مقیاس در تحقیقات مختلف از 72/0 تا 83/0 گزارش شده است (کرکران، مالینک رودت، 2000) و در پژوهش باباپور خیر الدین (1385) نیز اعتبار درونی آن با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با 81/0 به دست آمده است. از نظر روایی نیز این مقیاس مورد تایید می باشد به طوری که روایی سازه آن با استفاد از تحلیل عامل محاسبه شده و قابل قبول بودن آن به تایید رسیده است (رحیم،1986).
آموزش
آموزش رویکرد گفتگو
بعد از انتخاب تصادفی آزمودنی ها گروه آزمایشی 1 ، 8 جلسه یک و نیم ساعته تحت آموزش رویکرد گفتگو قرار می گیرد. شرح چگونگی جلسات در جدول زیر آمده است:
جلسات
محتوای جلسات
اول
برقرراری روابط حسنه ، اجرای پیش آزمون، ایجاد جو توام با اعتماد و امنیت، آشنایی با قوانین و مقرارت جلسه
دوم
صحبت در باره ارتباط موثر، موانع ارتباط موثر
سوم
انواع گوش کردن، موانع گوش کردن، تسلط بر مهارت های گوش کردن در حین رابطه
جلسه چهارم
مهارت های صحبت کردن، انعکاس احساس و معانی، همدلی صوتی، دادن پاسخ قاطع اما انعطاف پذیر
جلسه پنجم
انواع ابراز وجود فواید و کارکردهای آن، شیوه برقراری ارتباط در اجتماع.
جلسه ششم
تعارض دوستانه، تبیین ماهیت و اساس تعارض، تعریف مقابله با تعارض
جلسه هفتم
حل تعارض با گفتگو، گامهای حل تعارض، تعریف مساله، انتخاب و ارزیابی راه حل
جلسه هشتم
جمع بندی و نتیجه گیری، اجرای پس آزمون
آموزش تنظیم هیجان
برای گروه دوم آموزش تنظیم هیجان در 8 جلسه و هر جلسه به مدت یک ساعت و نیم آموزش داده می شود. این رو درمانی توسط گراتز25 و گاندرسون26 (2006) ساخته شده است. شرح جلسات این روش آموزشی به صورت ذیل است:
جلسات
محتوای جلسات
اول
اجرای پیش آزمون، برقراری ارتباط و مفهوم سازی و لزوم استفاده از آموزش تنطیم هیجان
دوم
آموزش آگاهی از هیجانات مثبت (شادی، علاقمندی، عشق )
سوم
آموزش آگاهی از هیجانات منفی و انواع آنها (اضطراب، غمگینی، خشم و نفرت)
چهارم
آموزش پذیرش هیجانات مثبت
پنجم
آموزش پذیرش هیجانات منفی
ششم
آموزش ارزیابی مجدد و ابراز هیجانات مثبت.
هفتم
آموزش ارزیابی مجدد و ابراز هیجانات منفی
هشتم
جمع بندی جلسات و اجرای پس آزمون
ت- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
جهت تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده، از شاخص های و روش های آمارتوصیفی برای بدست آوردن فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد، و خطای استاندارد داده ها و سپس از آمار استنباطی برای بدست آوردن تحلیل کوواریانس به کمک نرم افزار-22 spss استفاده خواهد شد.
12- جدول زمانبندی مراحل انجام دادن تحقیق از زمان تصویب تا دفاع نهایی:
تاریخ تصویب
از تاریخ
تا تاریخ
مطالعات کتابخانهای
جمعآوری اطلاعات
تجزیه و تحلیل دادهها
نتیجهگیری و نگارش پایاننامه
تاریخ دفاع نهایی
طول مدت اجرای تحقیق:
13- فهرست منابع و ماخذ (فارسی و غیرفارسی) مورد استفاده در پایاننامه به شرح زیر:
کتاب: نامخانوادگی، نام، سال نشر، عنوان کتاب، مترجم، محل انتشار، جلد
مقاله: نامخانوادگی، نام، عنوان مقاله، عنوان نشریه، سال، دوره، شماره، صفحه
منابع فارسی
ابوالقاسمی، عباس؛ بیگی، پروین؛ نریمانی، محمد. (1390). بررسی اثربخشی دو روش آموزشی شناختی-رفتاری و مهارت های تنظیم هیجان بر خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی دانش آموزان دارای اضطراب امتحان. فصلنامه روان شناسی تربیتی، شماره بیست و دوم، سال هفتم: 42-21.
اتکینسون، ریتا. ال؛ اتکینسون، ریچارد. سی؛ اسمیت، ادوارد. ای؛ بم، داریل. ج؛ و هوکسما، سوزان. نولن. (1983 ). زمینه روانشناسی هیلگارد. مترجمان محمد نقی براهنی، بهروز بیرشک، مهرداد بیک، رضا زمانی، سعید شاملو، مهرناز شهر آرای، یوسف کریمی، نیسان گاهان، مهدی محی الدین و کیانوش هاشمیان. (1386)، چاپ ششم، تهران: انتشارات رشد.
احدی، حسن و بنی جمال، شکوه السادات. (1385). روان شناسی رشد (مفاهیم بنیادی در روان شناسی رشد)، تهران: شرکت پردیس.
اسماعیلی، لیلا؛ آقایی، اصغر؛ عابدی، محمد رضا؛ و اسماعیلی، مریم. (1390). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر سلامت روان دختران مصروع. اندیشه و رفتار، دوره پنجم، شماره ی 20: 42-31.
باباپور خیر الدین، جلیل. (1385). بررسی رابطه بین شیوه های حل تعارض ارتباطی و سلامت روان شناختی دانشجویان، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه تبریز، سال اول، شماره4: 46-27.
بولتون، رابرت. (1994). روان شناسی روابط انسانی و مهارت های مردمی. ترجمه حمید رضا سهرابی و افسانه حیات روشنایی (1384). تهران: رشد
بیابانگرد، اسماعیل. (1389). روان شناسی نوجوان. چاپ سیزدهم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ثنایی، باقر. (1377). روان درمانی و مشاوره گروهی. تهران: انتشارات چهر.
جلالی، ایران و رافعی، هما. (1390). بررسی رابطه تنظیم شناختی هیجان با فرآیند و محتوای خانواده و شیوه های مقابله با تعارض دانش آموزان دبیرستان های شیراز. فصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، سال هفتم، شماره 25: 66-48.
حیدر پور، سوزان؛ دوکانه ای فرد، فریده؛ بهادری، سیف ا… . (1387). تاثیر آموزش مهارت های برقراری ارتباط موثر بر افزایش عزت نفس و کاهش کم رویی معلولان جسمی-حرکتی استان تهران. فصلنامه اندیشه های تازه در علوم تربیتی، سال سوم، شماره چهارم: 52-41.
حیدری، حسن؛ ثنایی ذاکر، باقر؛ نوابی نژاد، شکوه؛ دلاور، علی. (1388). اثربخشی گفتگوی موثر (برنامه ی ارتباط زوج ها CCP) بر کاهش تعارضات زناشویی. اندیشه و رفتار، دوره چهارم، شماره ی14: 24-15.
خداپناهی، محمد کریم. (1386). انگیزش و هیجان. تهران: سمت.
خدیوی، رضا؛ معزی، معصومه؛ شاکری، مصطفی، برجیان، محمد تقی. (1384). تاثیر آموزش مهارت های زندگی در زمینه پیشگیری از اقدام به خودکشی در زنان شهرستان اردبیل، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره 13، شماره 1: 20-13.
شریفی درآمدی، پریوش و کامکاری، کامبیز. (1381). اصول روان شناسی ارتباط با کودک. تهران: انتشارات روان سنجی.
صالحی، اعظم؛ باغبان، ایران؛ بهرامی، فاطمه و احمدی، سید احمد. (1391). تاثیر دو روش آموزش تنظیم هیجان مبتنی بر مدل فرایند گراس و رفتار درمانی دیالکتیک، بر علائم مشکلات هیجانی. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، دوره 14، شماره2: 55-49.
کایوند، فریدون؛ شفیع آبادی، عبدالله و سودانی، منصور. (1388). اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی بر اضطراب اجتماعی دانش آموزان پسر سال اول متوسطه ناحیه 4 آموزش و پرورش اهواز. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)، شماره42: 24-1.
کیا کجوری، داود و آقاجانی، حسنعلی. (1383). مدیریت رفتار سازمانی، مفاهیم سازمانی ، نظریه ها و کاربردها، مازنداران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد نوشهر و چالوس.
نریمانی، محمد؛ آریاپوران، سعید؛ ابولقاسمی، عباس؛ احدی، بتول (1390). مقایسه اثربخشی آموزش های ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روان جانباززان شیمیایی. مجله روان شناسی بالینی، سال دوم، شماره4: 72-61.
نریمانی، محمد؛ آریاپوران، سعید؛ ابولقاسمی، عباس؛ احدی، بتول (1391). اثربخشی روش های آموزش ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر عاطفه و خلق جانبازان شیمیایی. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، سال15، شماره2: 118-107.
منابع لاتین
Berking, M., Poppe, C., Luhmann, M., Wupperman, P., Jaggi, V., Seifritz, E. (2012). Is the association between various emotion-regulation skills and mental health mediated by the ability to modify emotions? Results from two cross-sectional studies. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry,,43, 3; 931-937.
Daysas, C.V., Buller, K.M., Day T, A (1999). Neuroendocrine Responses to Emotional Stressors: Evidence for Involvement of the Medical but not the Central Amygdale, European Journal of Neuro Science, 11: 2312-2322.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2003). Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples. Pres Individual Differenc, 9,1659-1669.
Gratz, K. L., & Gunderson, J. G. (2006). Preliminary data on an acceptance-based emotion regulation group intervention for deliberate self-harm among women with borderline personality disorder. Behav Ther; (37): 25-35.
Gratz, K. L., & Gunderson, J. G. (2006). Preliminary data on an acceptance-based emotion regulation group intervention for deliberate self-harm among women with borderline personality disorder. Behav Ther; 37(1): 25-35.
Gross, J. J. (1998).The emerging field of emotion regulation: an integrative review. Rev Gen Psychol; 2(3):271-99.
Gross, J. J. (1999). Emotion regulation: Past, present, future Cognitive Emotion, 13,551-73.
Gross, J. J. )(2002). Emotion regulation: affective, cognitive, and social consequences. Psychophysiology; 39(3): 281-91.
Halford, W. K., Moore, E. M., Wilson, K. L., Dyer, C., & Farrugia, C. (2004). Benefits of a flexible delivery relationship education: An evaluation of the Couple CARE program. Family Relations, 53, 469- 476.
Mrayyan, M. T., Modallal, R., Awamreh, K., Atoum, M., Abdullah, M., & Suliman S. (2008). Readiness of organizations for changs, motivation and conflict-handling intention: Senior nursing students' perceptions. Nurse Educ Pract 2008; 8(2): 120-8.
Mulki, J. P., Jaramillo, F., Goad, E. A., & Pesquera, M. R. (2015). Regulation of emotions, interpersonal conflict, and job performance for salespeople. Journal of Business Research, 68, 3 ; 623-630.
Rahim, M. A. (1986). Managing Conflict in Organization, Journal of Social Psychology, 196: 79-86.
Suzanne, C., & Brenda, G. (2004). Brunner and Suddrath textbook of medical surgical nursing. 10th ed. North American: Lipincott Press; 716-720.
1 Mrayyan, M. T
2 Suzanne, C
3Brenda, G
4 Halford, W. K
5 Moore, E. M
6 Wilson, K. L
7 Dyer, C
8 Farrugia, C
9 Gross, J. J
10 Gratz, K. L
11Gunderson, J. G
12 Garnefski, N
13 Kraaij, V
14 Daysas, C.V
15Buller, K.M
16 Day T, A
17 Rahim, M. A
18 Ehring, D
19 Mulki, J. P
20 Jaramillo, F
21 Goad, E. A
22 Pesquera, M. R
23 Berking, M
24putnam
25 Gratz, K. L
26Gunderson, J. G
—————
————————————————————
—————
————————————————————
3