پرسش نامه فرسودگی شغلی مزلچ1
این پرسش نامه را مزلچ (1986) ، از گروه پالوآتو در کالیفرنیا تهیه کرده است ( عزیزی ، فیض آبادی ، صالحی ، 1387) و رایج ترین ابزار اندازه گیری فرسودگی شغلی است . که از 22 گویه برای اندازه گیری فراوانی و شدت این پدیده در ابعاد سه گانه ، خستگی عاطفی ، مسخ شخصیت وفق دادن موفقیت فردی به کار می رود. تعداد و شماره گویه های مربوط به هر یک از مولفه های پرسش نامه فرسودگی شغلی مزلچ در جدول 3-5 آورده شده است .
جدول شماره 3-5: تعداد و شماره گویه های مربوط به مولفه های پرسش نامه فرسودگی شغلی مزلچ
شماره گویه ها
تعدادگویه
مولفه ها
20-16-14-13-8-6-3-2-1
9
خستگی عاطفی
22-15-11-10-5
5
مسخ شخصیت
21-19-18-17-12-9-7-4
8
فقدان موفقیت فردی
3-5-3-1- روش نمره گذاری
امتیاز بندی گویه ها در این مقیاس ، بر اساس معیار درجه بندی لیکرت در دو جنبه ی فراوانی و شدت از الگوی زیر ، پیروی می نماید .
دستورالعمل فراوانی : در این شیود تعداد دفعاتی در نظر گرفته می شود ، که فرد فرسودگی شغلی را در ابعاد سه گانه تجربه کرده است ؛ هرگز (0) ، چند بار در سال (1) ، یک بار در ماه (2) ، چند بار در ماه (3) ، یک بار در هفته (4) ، چند بار در هفته (5) ، هر روز (6) .
دستورالعمل شدت : در این شیوه میزان شدتی در نظر گرفته می شود ، که فرد فرسودگی شغلی را در ابعاد سه گانه تجربه کرده است ؛ هرگز(0) ، خیلی کم (1) ، کم (2) ، گاهی (3) ، متوسط (4) ، اغلب (5) ، زیاد (6) ، خیلی زیاد (7) .
بدین ترتیب نحوه ی امتیاز بندی متغیر فرسودگی شغلی بر اساس دو بعد (شدت و فراوانی ) جهت هر یک از مولفه ها به قرار زیر تبیین گردید:
خستگی عاطفی
زیاد(امتیاز مساوی وبالاتراز 30 برای فراوانی ، مساوی و بالاتر از 40 برای شدت ).
متوسط(امتیاز 29-18برای فراوانی،39-26برای شدت).
کم( امتیاز مساوی و کمتر از 17برای فراوانی، مساوی و کمتر از25برای شدت).
مسخ شخصیت
زیاد(امتیاز مساوی وبالاتراز12برای فراوانی، مساوی و بالاتر از 25برای شدت).
متوسط(امتیاز11-6برای فراوانی،14-7 برای شدت).
کم(امتیاز مساوی وکمتراز5برای فراوانی،مساوی و کمتر از 6 برای شدت).
عدم موفقیت فردی
زیاد(امتیاز مساوی وکمتراز33برای فراوانی،مساوی و کمتراز 36برای شدت).
متوسط(امتیاز39-34برای فراوانی، 43-37برای شدت).
کم(امتیاز مساوی و بالاتر از 40 برای فراوانی، مساوی و بالاتر از 44 برای شدت) (ده بزرگی، حدائق،1385).
بنابراین درجه بالایی از خستگی عاطفی و مسخ شخصیت همراه با سطح پایین موفقیت فردی مشخصه فرسودگی شغلی می باشد .
لازم به ذکر است که قبل از پرسش نامه مزلچ ، یک برگ راهنمایی برای چگونگی تکمیل آن پرسش نامه در اختیار افراد ها قرار گرفته است .
3-5-3-2- سنجش روایی و پایایی
روایی :
مزلچ و جکسون (1981)برای تعیین روایی پرسشنامه MBI از سه روش استفاده کردند.1-محاسبه همبستگی نمره افراد در MBI با نمره ای که فرد کاملا آشنا (همسر یا همکار) به فرد میداد.2-محاسبه همبستگی ابعاد تجربه شغلی یا فرسودگی شغلی .3-محاسبه همبستگی نمره افراد در MBI و پیامدهای مختلفی که فرض شده است با فرسودگی مرتبط است.
فیلیان (1371) در یک مطالعه مقدماتی که توسط بدری گرگری (1374) صورت گرفت ویژگی های روانسنجی زیر بدست آمد،خستگی عاطفی (84/0= α) ، شخصیت زدایی (74/0 = α) ، در مورد اعتبار این پرسشنامه نیز اعتبار همزمان بین پرسشنامه فرسودگی شغلی و رضایتمندی شغلی پری فیلدورث توسط بدری گرگری (1374) محاسبه شده است که رابطه معکوس بدست آمده است (سید رضا سید جوادیان ،1385)
عابدی (1381) برای تعیین روایی همگرایی این پرسشنامه از روش همبستگی پرسشنامه با آزمون فرسودگی شغلی گلدارد که از پرسشنامه های معتبر فرسودگی است استفاده شده است.
پایایی :
مزلچ و جکسون2 (1981) پایایی این پرسش نامه را برای فراوانی 83/0 و برای شدت 84/0 گزارش کرده اند .همچنین ضریب پایایی کل پرسشنامه برای فراوانی 82% و برای شدت 53% محاسبه شده است. از طرفی پایایی خرده آزمون های فوق نیز از طریق آلفای پایایی کرونباخ محاسبه گردید ، برای خستگی عاطفی فراوانی 89/0 و شدت 86/0 ، عملکرد شخصی فراوانی 74/0 و شدت 74/0 ، مسخ شخصیت فراوانی 77/0 وشدت 72/0 گزارش گردید . روایی این پرسشنامه را با استفاده از ضریب همبستگی 57/0 محاسبه نمودند .
عابدی (1381) ، ضرائب پایایی مقیاس های پرسش نامه را به ترتیب برای خستگی عاطفی فراوانی 80/0 و شدت 56/0 ، عملکرد شغلی فراوانی 79/0 و شدت 69/0 ، مسخ شخصیت فراوانی 62/0 و شدت 70/0 گزارش نمود . نوع روایی باز آزمایی پرسش نامه مذکور را با استفاده از ضریب همبستگی 43/0 بدست آورد ( به نقل از حسینیان ، خدا بخشی کولایی و طباطبایی یحیی آبادی ، 1386) .
پرسشنامه فرسودگی شغلی
لطفا گزینه ای که احساس شما را به بهترین نحو توصیف می کند بر حسب میزان یاد شده هر سئوال انتخاب و با زدن علامت تیک مشخص نمایید.
هر روز
چند بار در هفته
یک بار در هفته
چند بار در ماه
یک بار در ماه
چند بار در سال
هرگز
چند بار
6
5
4
3
2
1
0
خیلی شدید
متوسط
هیچ
با چه شدت
7
6
5
4
3
2
1
0
با چه شدت
چند بار
عبارات نشان دهنده احساسات نسبت به شغل
ردیف
احساس می کنم از نظر روانی کار ،توان مرا گرفته است.
1
در پایان کار روزانه احساس می کنم مورد سوء استفاده قرار گرفته ام
2
صبح هنگامی که از خواب بر می خیزم از فکر اینکه سر همان کار باید بروم احساس خستگی می کنم.
3
به آسانی می توان احساسات مراجعین خود را درک نمایم.
4
احساس می کنم با برخی از مراجعین به صورت اشیایی بدون شخصیت انسانی برخورد می کنم.
5
کار با مردم برای تمام روز طاقت فرسا است.
6
احساس می کنم به راحتی می توانم با مشکلات مراجعین خود کنار بیایم.
7
احساس می کنم کارم از لحاظ روحی مرا فرسوده کرده است.
8
احساس می کنم از طریق کارم بر زندگی مردم که با من سرو کار دارند تاثیر مثبت می گذارم.
9
از زمانی که این شغل را انتخاب کردم ،نسبت به مراجعانم بی تفاوت تر شدم.
10
از این نگرانم که این شغل مرا سنگدل و خشن کند.
11
احساس می کنم سرشار از انرژی هستم.
12
شغلم باعث شده احساس پوچی و بیهودگی کنم.
13
احساس می کنم در شغلم خیلی سخت کار می کنم و خیلی زحمت می کشم.
14
واقعا برایم مهم نیست که بر سر برخی از مراجعینم چه می اید.
15
روبرو شدن مستقیم با مردم سخت است و مرا تحت فشار روانی شدید قرار می دهد.
16
به آسانی می توانم محیط ارام بخشی را برای مراجعانم فراهم کنم.
17
پس از کار مستقیم و نزدیک با مراجعانم احساس شادی و نشاط می کنم.
18
این شغل دستاوردهای بسیار با ارزشی برایم به همراه داشته است .
19
احساس می کنم به اخر خط رسید ه ام .
20
در حیطه کاری خود ،با مشکلات عاطفی و روانی بسیار با متانت برخورد میکنم
21
احساس می کنم که مراجعانم برای برخی از مشکلات شان مرا مقصر می دانند و سرزنش می کنند.
22
1 – Maslach
2 – Maslach & Jacsoon
—————
————————————————————
—————
————————————————————