گلخانه
مقدمه
با توجه به افزایش جمعیت جهان و نیاز بیشتر به مواد غذایی و محصولات کشاورزی و همچنین کاهش منابع آبی و خاکی مناسب برای کشاورزی، کشت های گلخانه ای اهمیت ویژه ای پیدا کرده اند زیرا علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب، در واحد سطح هم تولید بسیار بیشتری دارد.
تاریخچه گلخانه
ایده کشت گیاهان زراعی در مناطق تحت کنترل محیطی از زمان روم وجود دارد. تبرئوس امپراتور روم، روزانه سبزیجاتی مانند خیار می خورد. باغبان رومی از روش های مصنوعی (شبیه به سیستم گلخانه ای) استفاده می کردند که در هر روز از سال به آن دسترسی داشته باشند. خیارها در چرخ دستی کشت شده بودند که روزانه در معرض خورشید قرار می گرفتند و سپس در شب به داخل می بردند تا گرم باشند.
مفهوم گلخانه ها در هلند و سپس انگلستان در قرن هفدهم همراه با گیاهان ظاهر شد. برخی از این تلاش های اولیه نیازمند مقدار زیادی کار برای بستن در شب و یا همگام سازی با زمستان است. مشکلات گرمای کافی و متعادل در این گلخانه های اولیه وجود دارد.
امروزه هلند دارای بسیاری از بزرگترین گلخانه های جهان است، برخی از آنها بسیار وسیع هستند که هر سال می توانند میلیون ها سبزی را تولید
انواع گلخانه
انواع مختلف گلخانه برای تولیدات گیاهی متنوع مورد استفاده قرار می گیرند، به طور کلی نمی توان یک نوع خاص از گلخانه را بهترین نوع دانست .
انواع مختلف گلخانه به منظور تامین نیازهای مختلف طراحی شده اند.
انواع گلخانه براساس شکل
یک طرفه دو طرفه نیمه دو طرفه جوی و پشته ای اره ای نیمه استوانه ای تک دهانه ای مخزن
انواع گلخانه براساس کاربرد گلخانه گرم گلخانه سرد
انواع گلخانه براساس جنس سازه چوبی لوله ای (فضایی) پروفیلی
انواع گلخانه براساس پوشش شیشه ای فایبر گلاس فیلم پلاستیک پلی کربنات
انواع زمینه های کاشت محصولات گلخانه ای
زمینه کاشت در گلخانه ها به دو شیوه خاکی و یا هیدروپونیک هستند.
هنگامی که ریشه ی گیاه در زیر خاک قرار می گیرد که به آن کشت خاکی گفته می شود.
در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به فناوری زیادی ندارد.
اما مقدار از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه دور و بیماری های خاکزی به مراتب کشت برای کشت خطرناک است.
در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در مواردی مانند پرلایت، پشم سنگ، لیکا، ماسه و غیره قرار داده می شود و مواد غذایی نیز مستقیما در دسترس گیاه قرار داده می شود.
در این شیوه آب را کاهش، بیماری خاکزی کم و کارآیی را در واحد سطح افزایش می دهد.
گلخانه هوشمند هیدروپونیک نیاز به دانش فنی بیشتر و مدیر کار آزموده و متخصص دارد و قیمت ساخت حدودا ۱۵ الی ۲۰ درصد در حال افزایش است.
گاز گلخانه
نور خورشید پس از اینکه به سطح زمین تابیده می شود بخشی از آن توسط سطح زمین جذب می شود اما برخی منعکس می شود. به صورت طبیعی این گاز ها در اتمسفر وجود دارند و این بازتاب نور در اتمسفر جذب می شود که کمک به گرم ماندن کره زمین می کند. اما با افزایش گازهای گلخانه ای، فضایی مانند گلخانه بوجود آمده و باعث می شود که گرما از جو زمین خارج نشود و دمای زمین افزایش پبدا نکند.
محل احداث گلخانه
دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیک تر به راه های اصلی این مشکل به حداقل می رسد.
نوع سوخت مصرفی در گلخانه در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد.
دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب
جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد، باران های شدید، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوه های بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناسب احداث گلخانه نیست.
شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد.
نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد. با توجه به اینکه گرایش ها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد.
قبل از احداث، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید.
پوشش گلخانه
شیشه
تا قبل از سال ۱۹۵۰ فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه هاپرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد. چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست، نیاز به اسکلت های محکم دارند. بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود.
در پهنای کمتر از ۶ متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستون های میانی قابل استفاده است.
برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود ۱۲ متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند.
پوشش های پلاستیکی
پوشش های پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر،پلی وینیل کلراید، پلی وینل فلوراید باشد.
از مزایای این پوشش ها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود ۴۰٪ نسبت به گلخانه های شیشه ای یک لایه است.
امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند؛ اما در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد.
عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود.
اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل اشعه ماورای بنفش آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود ۳ سال قابل افزایش است.
در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکیل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند.
با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بسترخاک ها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند؛ که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود.
راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند.. امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب ۱۵ تا ۲۵ درصد کاهش می دهند. هم یک نوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است.
لوازم مورد نیاز در گلخانه ها
از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه می توان به سیستم گرمایشی، سرمایشی،و… اشاره کرد.
انواع سیستم گرمایشی
سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ (برای گلخانه های بالای ۴/. هکتار)
در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.
سیستم موضعی
مزایای کاشت گلخانه ای
افزایش تولید محصول در شرایط گلخانه ای
تولید در تمام فصول سال
تولید میوه ها و سبزی های خارج از فصل
قابلیت کنترل موثر آفات و بیماری ها
امکان کاربرد سموم ، کودها و آفات کش ها به صورت کنترل شده
نیاز به آبیاری کمتر و قابل کنترل
امکان مقاوم کردن گیاهان حاصل از کشت بافت
تولید اقتصادی و با صرفه
امکان اجرای کشت بدون خاک
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان