گزارشکری
نهـاد های مـالی اسـلامی
مالـزی
مقدمه
با توجه به رشد روز افزون بانکداری اسلامی به عنوان یکی از شاخه های موخر و نوین در صنعت بانکداری هنوز هم جای بحث و بررسی در رابطه با موضوع های این حوزه وجود دارد. تا کنون مطالعات بسیاری درباره تجارب بانکداری اسلامی در کشورهای گوناگون صورت گرفته است و جوانب مختلف ان مورد کنکاش قرار گرفته است . در این بین یکی از کشور های موفق در این حوزه ، کشور مالزی است .
بانکداری مدرن
امروزه بانکداری اسلامی یکی از رو به رشد ترین بخش های صنعت بانکداری است. این بخش قدمتی حدود 30سال دارد و در اکثر کشورهای اسلامی در میان افرادی که از بهره گریزانند ، جایگاه خاصی دارد .این نظام به طور کلی شبیه بانکداری متعارف است ، لیکن بهره در ان جایی ندارد و برپایه تقسیم سود و زیان میان وام گیرنده و بانک استوار است و سود ان بر اساس مقررات و اصول اسلامی است . عدالت و انصاف ، ویژگی اصلی الگوی واسطه گری مالی اسلامی است و هسته اصلی ان به اشتراک گذاری وتقسیم سود است .
بانکداری اسلامی
در هر اقتصاد ،انتقال وجه از پس اندازکنندگان به سرمایه گذاران یا باتامین مالی مستقیم و یا از طریق فرایند واسطه گری مالی به وسیله کاهش دادن هزینه های معاملاتی ، حل مشکل تطابق سررسید ریسک و حجم وجوه ، کاهش هزینه های معاملاتی و کنترلی و جمع اوری وجوه خردو سرگردان خانوار ها نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایفا می کنند . نظام متعارف بانکی فقط بر جنبه های اقتصادی و مالی تمرکز دارد ،
در صورتی که نظام بانکی اسلامی علاوه بر آن ، بر مسائل اخلاقی، رفتاری ، ابعاد اجتماعی و نیز دینی تاکیدمشابهی دارد تا جامعه از عدالت و برابری در سطح عموم برخودار شود. بانکداری اسلامی با تمهیداتی چون عقود مختلف که همگی در بردارنده ممنوعیت ربا ، ممنوعیت احتکار ، حرمت غرر ، وفای به عهد ، مشارکت در سود و زیان و ….. هستند ، در پی تحقق معنای واقعی عدالت و انصاف است .
رویه های گزارشگری مالی در مالزی براساس قانون شرکت های سال 1965 و استانداردهای حسابداری هیئت استانداردهای حسابداری مالزی و استاندارد حسابداری مالی شماره 2 سازمان حسابداری و حسابرسی نهاد های مالی اسلامی انجام میپزیرد
صورت های مالی بانک های اسلامی موارد زیر را دربرمی گیرند :
الف ) تراز نامه ب ) سود و زیان ج) یکی از دو صورت مالی زیر
د) صورت جریان وجوه نقد ه ) یادداشت های توضیحی و ضمیمه ها
رویه های گزارشگری مالی مالزی
اگر در شرایط بسیار نادری مدیریت بانک به این نتیجه برسد که رعایت الزامات یک استاندارد می تواند گمراه کننده باشد و در نتیجه انحراف از آن استاندارد برای ارائه مطلوب اطلاعات ضروری است، این موارد باید افشا شود.
الف) نتیجه گیری مدیریت مبنی بر این که صورت های مالی، وضعیت و عملکرد مالی و جریان وجوه نقدبانک را به نحوه مطلوبی ارائه می دهند.
ب) صورت مالی سال به استثنای انحراف از استانداردی که برای ارائه مطلوب صورت گرفته است از تمامی جنبه های با اهمیت براساس استاندارد های هیئت استانداردهای حسابداری مالی بوده است.
بانک به تنهایی یک نظام تلقی نمی شود بلکه به سه عنصر حیاتی نیازدارد که هر کدام خود یک نظام به حساب می ایند و عبارت اند از :
اول : تعداد زیادی از بازیکنان (موسسات مالی )
دوم : تنوع گسترده ای از بازار
سوم : بازار بین بانکی
نظام مالی مالزی
نظام بانکداری مالزی را می توان به سه فاز تقسیم بندی کرد :
فاز اول : سال های 1982_1963 ، استقرار موسسات مالی اسلامی غیر بانکی مانند تابونگ حاجی .
فاز دوم : سال های 1993_1983، ایجاد بانک اسلامی مالزی ، گواهی سرمایه گذاری (بدون بهره ) شرکت های تکافلی .
فاز سوم : 2001_1994، استقرار بین بانک اسلامی ، نظام اسلامی پاکسازی چک بین بانکی ، ابزار های مالی اسلامی جدید ، شورای مشورتی بانکداری اسلامی (شریعت ) و سرانجام دستیابی به یک نظام مالی اسلامی کامل .
طرح بانکداری بدون بهره در مالزی در مارس 1993 به اجرا گذاشته شد .تمام بانک های بازرگانی ، تجاری و شرکت های مالی ، واجد شرابط شرکت در این طرح یا برنامه بودند . وظایف این موسسات وبانک ها بدین شرح بوده : آن ها می بایست به تمام جنبه های این طرح مانند سیاست ها و احکام آگاهی داشته باشند . موظف به همکاری با یکدیگر هستند تا بر فعالیت های یکدیگر نظارت داشته و از شفافیت اجرای قوانین اطمینان حاصل کنند . در این موسسه ها باید به اموزش کارکنان پرداخته شود تا کارایی بانک های اسلامی افزایش یابد . بنابراین می توان گفت با حضور موسسات مالی و بانک های متعدد نیاز اول نظام بانکداری که همان تعداد زیاد بازیکنان بود تامین می شود0
روش های تجهیز منابع در بانک اسلامی الراجحی مالزی
منابع مالی مورد نیاز نظام بانکداری اسلامی مالزی و به طور خاص بانک الراجحی ، از نظر شکل شرعی به سه دسته تقسیم می شود :
اول _ حساب های منطبق بر عقد ودیعه که شامل سپرده های جاری و پس انداز است .
دوم _ حساب های منطبق برعقد مضاربه که به حساب های سرمایه گذاری موسوم اند .
سوم _ حساب های منطبق بر عقد مراحبه که در ان فروشنده با اعلام بهای کالای خریداری شده ، ان را گرانتر از قیمت خرید بفروشند . و این معامله می تواند به صورت نقد یا نسیه ( اقساطی ) صورت گیرد .
روش های تخصیص منابع در بانک های اسلامی الراجحی
ابزارهای تامین مالی و مفاهیم موجود در نظام بانکداری اسلامی مالزی با انچه که در عقود اسلامی ایران به کار می رود با اندکی مسامحه مطابقت دارد . مفاهیمی چون فروش اقساطی (بیع به ثمن آجل ) اجاره به شرط تملیک ، اجاره، قرض الحسنه ، سلم (سلف) کفالت (ضمان) ، رهن ، وکالت ، حواله و هبه براساس مفاهیم موجود در نظام بانکداری اسلامی ایران است .
روش های تخصیص منابع در بانک های اسلامی الراجحی
روش های سرمایه گذاری و اعطای تسهیلات در طرح بانکداری اسلامی مالزی به شرح زیر است :
الف ) خرید اوراق سرمایه گذاری دولتی
ب ) سرمایه گذاری در سهام
ج ) تامین مالی پروژه ها
د ) تملک دارایی
ه ) تامین مالی امور بازرگانی.
روش های تخصیص منابع در بانک های اسلامی الراجحی
در بانک الراجحی مالزی قسمت اعظم تامین مالی از طریق عقودبیع به ثمن آجل و قرض صورت گرفته است و سایر عقود درصد بسیاراندکی از تامین مالی را به خود اختصاص داده اند . بانک الراجحی سپرده های جذب شده را برای اعطای تسهیلات در زمینه های خرید خانه ، وام های شخصی ، خرید خودرو و سایر وسایل نقلیه به کار می گیرد .
نمودار نرخ رشد سهم وام های اعطایی به تفکیک عقود اسلامی:
سود هر سهم:
سهامداران باید از بابت ارزش زمانی وجوهی که در اختیار باننک گذاشته اند و همچنین از بابت قبول ریسک بالقوه زیان ، از طریق سود سهام پوشش داده شوند . سود سهام در اصل مانعی برای افزایش ارزش سرمایه حداقل به اندازه نرخ تورم نگران کننده است . در برخی موارد سود سهام پرداختی با رشدی بیش از نرخ بهره پس انداز های بلند مدت ، با نادیده گرفتن افزایش ارزش سرمایه و تاثیر ان بر درامد های اتی انجام می گیرد . با محاسبه نسبت سود هرسودی که بانک در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی به دست اورده است معین می شود .
مقایسه با صورت های مالی و گزارشگری بانک های ایران
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با استقرار نظام جمهوری اسلامی در کشور، دگرگون و نوسازی بنیان ها و نهادهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آغاز شود و در راستای اجرای احکام اسلامی در عرصه های گوناگون اقدامات متعددی صورت گرفت. در این میان، براصلاح ساختار اقتصادی کشور و تطبیق آن مبانی اسلام تاکید بسیار شد.
بر اساس سر بند اول ساده اول قانون عملیات بانکی بدون ربا اهداف نظام بانکی عبارتند از :
استقرار نظام پول در اعتباری بر مبنای حق و عدل (با ضوابط اسلامی به منظور گردش صحیح پول و اعتبار در زمینه ای سلامت و رند کشور
فعالیت در راستای تحقیق اهداف و مالیات ما و برنامه های اقتصادی دولت جمهوری اسلامی با ابزار های پولی و اعتباری
صورت های مالی بانک ها با ابلاغیه معاون نظارت بانک مرکزی به بانک ها در بهمن ماه سال 1394 دچار تغییر هایی شد و در سال 1395 مورد بازنگری جزئی قرار گرفت این صورت های مالی موارد زیر را در بر میگیرد
1.ترازنامه 2. صدور عملکرد پرده های سرمایه گذاری 3. صورت سود و زیان
4. صورت سود و زیان جامع 5. صورت تغییرات حقوق و صاحبان سهام
6. صورت جریان وجوه نقد 7. یادداشت های توضیحی
صورت برداری مالی بانک ها در ایران
1- حقوق صاحبان سپرده های سرمایه گذاری
سمت چپ ترازنامه نمونه بانک مرکزی علاوه بر بدهی ها و حقوق صاحبان سهام شامل یک طبقه جدید به نام حقوق صاحبان سپرده های سرمایه گذاری است که پیش از این در صورت های مالی وجود نداشته است.
2- صورت عملکرد سپرده های سرمایه گذاری
صورت عملکرد سپرده های سرمایه گذاری، جهت ایجاد شفافیت مالی بهتر و منطبق با صورت تغییرات در سرمایه گذاری های محدود شده سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی تدوین شده است.
3- صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام
این صورت مالی منطبق با صورت مالی به همین نام که در استانداردهای حسابداری مالی شماره1 سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی ارائه شده است، تهیه می شود.
4- یادداشت مالی همراه
حجم یادداشت های صورت های مالی بانک ها در این نمونه، به طور چشمگیری افزایش یافته است و اطلاعات سودمندی را ارائه خواد کرد؛ زیرا حساسیت های موجود در صنعت بانک داری و شفافیت اطلاعات مورد نیاز ایجاب می کند که یادداشت های مفصل تهیه و تنظیم شود.
نتیجه گیری :
عملکرد هدفمند بانک ها و برنامه ریزی های مدون و نظارت های دقیق نقش بسزایی در توسعه یافتگی و موفقیت های اقتصادی یک کشور دارد . کشور مالزی در کنار بانک های ملی خود ، چندین بانک خارجی با خدمات متنوع بانکی در خود دارد که به مردم ازادی انتخاب می دهد .بنابراین با توجه به پیچیدگی های خاص بانکداری اسلامی و نظر به مسائل اقتصادی مختص کشورمان ، پیشنهاد میشود با نگاهی دقیق تر و عمیق تر به موضوع های مذکور و بهره گیری از تجارب دیگر کشور ها در زمینه بانکداری اسلامی در جهت تعالی هر چه بیش تر در این مسیر ، گام برداریم 0