توسعه اقتصادی و کارآفرینی روستایی در مالزی
فهرست مطالب :
فهرست مطالب : 1
مقدمه 1
1. توسعه روستایی زیربنای رشد اقتصادی 2
1. توسعه کشاورزی 3
2. توسعه یکپارچه روستایی 6
3. صنعتی سازی روستاها 8
4. توسعه مراکز رشد روستایی 9
کارآفرینی و اشتغال در روستاهای مالزی 9
عوامل موثر در توسعه اقتصادی مالزی و همکاری با ایران 10
مناسبات ایران و مالزی: 11
زمینه های همکاری میان ایران و مالزی: 12
منابع: 13
مقدمه
مالزی از کشورهای نسبتاً پرجمعیت آسیایی است که اغلب مردم آن همانند سایر کشورهای آسیایی به فعالیت های کشاورزی مشغولند. تا سال 1957 یعنی تا قبل از استقلال، نابسامانی های عمده ای در اقتصاد این کشور وجود داشت. عدم توجه به بخش کشاورزی و نقش آن در توسعه اقتصادی یکی از علل عمده بروز این مشکلات بود. در این زمان بخش زیادی از مردم مالزی در فقر به سر می بردند.
پس از برچیده شدن استعمار از مالزی، اقتصاد این کشور تغییرات ساختاری عمده ای را طی حدود 5 دهه تجربه نمود. اجرای چندین برنامه عمده با هدف ریشه کن سازی فقر، تاکید و توجه به برنامه های توسعه روستایی، رونق بخش کشاورزی و حضور موثرتر دولت در سیاستگذاری ها، موفقیت های چشمگیری را برای این کشور به ارمغان آورد. نرخ فقر از رقم 4/52 درصد در سال 1970 به 1/6 درصد در سال 1997 رسید و تاثیر بحران های مالی تا حد زیادی کاهش یافت( 1 ).
با تاکید بر بخش کشاورزی، میزان صادرات در این بخش از 9/13 میلیارد رمنیبی در سال 1980 به 4/33 میلیارد مبنی در سال 1998 رسید که نشانگر رشدی 8/9 درصدی بود (2 ).
علاوه بر بخش کشاورزی، گام های مهمی نیز در توسعه بخش صنعتی بویژه در روستاها برداشته شد به طوری که سهم صنعت و تولیدات صنعتی در تولید ناخالص ملی در این دوران به میزان قابل توجهی افزایش یافت.
امروز مالزی با سرعت به سمت صنعتی شدن پیش می رود. تولید و توزیع محصولات کشاورزی چرخ اقتصاد مالزی را به حرکت در می آورد و در کنار آن تولیدات صنعتی راه را برای پیشرفت بیشتر باز می کند. چهره فقر در این کشور به تدریج رنگ می بازد و مالزی به آینده درخشان تری می اندیشد.
1. توسعه روستایی زیربنای رشد اقتصادی
جمعیت کثیری از مردم مالزی را روستانشینان تشکیل می دهند. در سال 1957 (در زمان استقلال) 5/73 درصد جمعیت این کشور در روستاها زندگی می کردند که این رقم تا سال 1995 به 3/45 درصد کاهش یافت.
با توجه به جمعیت کثیر روستانشینان مالزی اکثر برنامه های توسعه اقتصادی مالزی در دهه های اخیر با تاکید ویژه ای بر توسعه روستایی و کاهش فقردر میان روستاییان تدوین و اجرا شده است. این برنامه ها چند هدف اصلی را دنبال می کردند:
• • ایجاد اشتغال در بخش های غیرکشاورزی
• • کنترل جمعیت
• • توسعه اجتماعی و شهری سازی روستاها
• • کاهش مهاجرت روستاییان به شهر
• • افزایش سطح رفاه روستانشینان
چهار استراتژی عمده برنامه های توسعه روستایی عبارت بودند از( 1 ) :
1. 1. توسعه کشاورزی
2. 2. توسعه یکپارچه روستایی
3. 3. صنعتی نمودن روستاها
4. 4. توسعه مراکز رشد روستایی
1. توسعه کشاورزی
پس از استقلال مالزی عمده روستاییان آن در بخش کشاورزی به کار اشتغال داشتند. کشاورزان مالزیایی درآن زمان به دو دسته تقسیم می شدند. گروه اول خرده مالکان بودند که به کشت وکار محصولاتی چون کائوچو، روغن های گیاهی، نارگیل و برنج می پرداختند و دسته دوم هم از طریق سایر فعالیت های کشاورزی مانند صنایع تبدیلی، مشاغل نیمه صنعتی مانند کار در معادن، تولیدات دستی، عملیات ساختمانی، حمل و نقل، و خدمات امرار معاش می کردند. در آن زمان اقتصاد مالزی تا حد زیادی وابسته به صادرات دو محصول کائوچو و قلع بود. نیروی کار ارزان، زمین های کشاورزی اندک و هزینه های اولیه کشاورزی نسبتاً بالا بود و همه اینها باعث رکود در بخش کشاورزی مالزی شده بود.
پس از بر چیده شدن استعمار از مالزی، بی توجهی به بخش کشاورزی جای خود را به مشارکت فعال در توسعه کشاورزی داد. در ابتدا و در دهه 1960 تلاشهای دولت بیشتر معطوف به توسعه شیوه های سنتی کشاورزی بود تا بتواند درآمد روستاییان را افزایش دهد. اما پس از آن "اصلاحات کشاورزی"به عنوان کلیدی ترین استراتژی در توسعه روستای کشور مورد تاکید قرار گرفت و از آن پس تغییراتی اصولی در ساختار بخش کشاورزی پدید آمد.
با بروز ناآرامی های قومی در دهه 1970 نقطه عطفی در نقش دولت در این کشور ایجاد شد. در آن زمان با اثبات ناکارآمدی بخش خصوصی در پیاده سازی استراتژی های توسعه و توزیع عادلانه درآمد میان گروهها و بخش های مختلف، دولت تصمیم گرفت نقش موثرتری در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند. تدوین و اجرای برنامه "سیاست های نوین اقتصادی" در سال 1970 در همین راستا بود. این برنامه با هدف ریشه کن سازی فقر و تجدید ساختار اجتماعی در مالزی به مرحله اجرا در آمد. "سیاست های ملی کشاورزی" نیز در چارچوب همین برنامه و با هدف اتخاذ رویکردی همه جانبه در توسعه کشاورزی و ایجاد رشد متوازن در این بخش تدوین شد. از آن زمان به بعد علاوه بر تولید مواد غذایی، تولید محصولات صنعتی نیز مورد توجه قرار گرفت. بدین ترتیب با انجام فرایندهایی همچون فرآوری, انبار و حمل مناسب محصولات کشاورزی قبل از صدور, ارزش افزوده بیشتری از محصولات به دست آمد. در طی سالهای 1986 تا 1990 ارزش افزوده محصولات کشاورزی 6/4 درصد رشد داشته است ( 1 ). با تاکید بر تولید محصولات صنعتی، سهم محصولات کشاورزی در تولید ناخالص ملی کاهش یافت و از 8/20 درصد در سال 1985 به 7/18 درصد در سال 1990 رسید. جدول (1) سهم کشاورزی و صنعت را در تولید ناخالص ملی در دهه های اخیر نشان می دهد.
جدول 1. سهم بخش های مختلف در تولید ناخالص داخلی مالزی در دهه های اخیر (درصد)
بخش های مختلف
1970
1980
1990
1995
2000
کشاورزی, جنگلداری و ماهیگیری
29.0
22.9
18.7
13.6
10.5
معدن و ساخت و ساز
13.7
10.01
9.7
7.4
5.7
ساخت و تولید
13.9
19.6
27.0
33.1
37.5
شکار
3.8
4.6
3.5
4.4
4.8
خدمات
39.6
42.8
42.1
44.2
45.7
با تولید محصولات کشاورزی جدید و کیفی، تنوع محصولات در بازارهای داخلی و خارجی افزایش یافت. همچنین در فاصله سال های 1986 تا 1990 بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی 7/3 درصد در سال بود که رقمی بیش از سایر بخش های اقتصادی در آن زمان به شمار می رفت.
برنامه های توسعه یکپارچه کشاورزی از دیگر طرح هایی بود که در دوره های مختلف در کشور مالزی به اجرا در آمد. این برنامه ها برای احیا و توسعه کشاورزی در مناطقی که با فقر زیاد و بهره وری پایین دست به گریبان بودند, تدوین شد. یکی از این برنامه ها پنجمین برنامه توسعه یکپارچه کشاورزی بود که در فاصله سالهای 1992 و 1993 اجرا شد و بدین ترتیب 5/3 میلیون هکتار از زمین های کشاورزی زیر کشت رفت و در آمد 273900 خانوار روستایی افزایش یافت.
در حال حاضر 17 برنامه توسعه یکپارچه کشاورزی در حال اجراست که از این تعداد 10 برنامه تکمیل شده است. تعدادی از این برنامه ها در مقیاسی گسترده و با هدف آبیاری زمین های کشاورزی به اجرا در می آید تا میزان تولید برنج را تا مرز خودکفایی افزایش دهد. هدف اغلب این برنامه ها، افزایش تولید برنج در شالیزارهاست. علاوه بر این، برنامه هایی نیز برای کشت سایر محصولات مانند کائوچو، نارگیل و آناناس اختصاص دارد. با اجرای این برنامه ها صادرات کشاورزی افزایش یافته است. بخش کشاورزی نسبتا متنوع تر شده است و به سمت تولید محصولات سودآورتری چون روغن های گیاهی و قهوه پیش می رود. با وجودی که با رشد بخش صنعت، بخش کشاورزی در تولید، ناخالص ملی کاهش یافته, اما با این وجود این بخش هنوز هم به عنوان یک بخش مهم اقتصادی در مالزی مطرح است.
برنامه توسعه اینسیتو [1] از برنامه های عمده توسعه کشاورزی در مالزی است. در این کشور حجم زیادی از زمین های کشاورزی به صورت پراکنده و بدون بهره وری اقتصادی وجود دارد, که عامل مهمی در درآمد کم و تولید پایین به شمار می روند. هدف برنامه توسعه اینسیتو ,کاشت مجدد, احیا و تقویت زمین های کشاورزی در مناطقی است که با معضل فقر و تولید پایین مواجهند. با اجرای این برنامه و طی سالهای 1991 تا 1995 در مجموع 48310 هکتار زمین کشاورزی احیا شده و زیر کشت محصولات متنوع قرار گرفتند.
2. توسعه یکپارچه روستایی
توسعه کشاورزی به تنهایی نمی توانست رشد اقتصادی را در کشور تضمین کرده و فقر را در این کشور ریشه کن سازد و توجه به سایر بخش ها نیز در کنار بخش کشاورزی ضروری به نظر می رسید. با توجه به این نکته، از زمان استقلال کشور تاکنون برنامه های متعددی با هدف توسعه روستایی در این کشور به اجرا در آمده است. نخستین برنامه های توسعه روستایی در مالزی در فاصله سالهای 1950 تا 1965 و با هدف سازماندهی مجدد و توسعه فعالیت مراکز توسعه روستایی اجرا شد. با پیاده سازی این برنامه ها، فعالیت مراکز توسعه روستایی هماهنگ شده و گسترش یافت.
علاوه بر این سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل متحد ( فائو) در سال 1971 استراتژی توسعه یکپارچه روستایی را تدوین و به اجرا در آورد. این استراتژی پس از مدت کوتاهی از سوی موسسات خیریه و مراکز اعطای وام مورد حمایت قرار گرفت.
تدوین یک استراتژی بلندمدت برای توسعه, همراه با تامین مواد اولیه و زیرساخت های اساسی, از مهم ترین مولفه های توسعه یکپارچه روستایی است. در استراتژی جامع توسعه روستایی بر اجرای پروژه هایی تاکید می شود که تاثیر بیشتر و سریع تری دارند و برنامه های توسعه روستایی در سطح خرد را با برنامه ریزی و هدف گذاری به هم پیوند می دهند.
این برنامه ها در چارچوب طرح عمده دولت یعنی "سیاستهای نوین اقتصادی" طراحی شد و اهداف آن عبارت بودند از:
1. 1. حمایت از مدرنیزه کردن بخش روستایی از طریق توسعه روش های جدید تولید
2. 2. ارائه خدمات حمایتی، تامین اعتبار و بازاریابی
3. 3. تشویق روستاییان به مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم در بخش کشاورزی
4. 4. تشویق روستاییان به راه اندازی صنایع روستایی، اجرای پروژه های تجاری و توسعه خدمات شهری
مراکز توسعه روستایی امروزه نقش مهمی را در توسعه روستاها ایفا می کنند. برنامه های آموزشی متنوعی از سوی این مراکز و با حمایت دولت برای روستاییان برگزار می شود. هدف از این برنامه ها پر کردن شکاف موجود میان جوامع شهری و روستایی است. از جمله این آموزش ها در زمینه کاربرد رایانه و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای توسط روستاییان است. در این زمینه مراکز توسعه روستایی با آموزش مربیان کارآمد و ارائه خدمات نقش موثری در توسعه مهارت های روستاییان دارند( 3 ).
تدوین یک استراتژی بلندمدت برای توسعه, همراه با تامین مواد اولیه و زیرساخت های اساسی, از مهم ترین مولفه های توسعه یکپارچه روستایی است. در استراتژی جامع توسعه روستایی بر اجرای پروژههایی تاکید می شود که تاثیر بیشتر و سریعتری دارند و برنامه های توسعه روستایی در سطح خرد را با برنامه ریزی و هدف گذاری به هم پیوند می دهند.
3. صنعتی سازی روستاها
صنعتی نمودن روستاها در اوایل دهه 1970 مورد تاکید توجه قرار گرفت و چهار محور اصلی در این برنامه ها در نظر گرفته شد:
1. تهیه فرآورده های اولیه از محصولات خام کشاورزی مانند آسیاب کائوچو و دانه های قهوه.
2. توسعه فعالیتهای سنتی و صنایع دستی همچون طراحی روی پارچه، زنبیل بافی، سفالگری، حکاکی روی چوب و نقره.
3. تولید محصولات برای بازارهای محلی مانند پختن نان و کیک، تهیه پوشاک و لوازم منزل و بلوک های آجر و سیمان.
4. تعمیر خودرو و لوازم الکتریکی در منزل
دولت مالزی سرمایه زیادی را صرف اعطای وام و کمک هزینه, ارائه خدمات مشاوره ای, توسعه کارآفرینی , برگزاری دوره های آموزشی و ایجاد تسهیلات زیرساختی برای توسعه صنعتی سازی کرده است.
این برنامه ها فراتر از حوزه صنایع خانگی و دستی است و تنها به روستاها نیز محدود نمی شود.
برنامه های صنعتی سازی بر حوزه های زیر تاکید دارد:
1. انتقال فناوری پایین و متوسط
2. تاکید بر صنایع مبتنی بر منابع
3. توجه به بازارهای محلی
4. تاکید بر فعالیت های مرتبط با گردشگری
4. توسعه مراکز رشد روستایی
این مراکز، شامل تعدادی از روستاهای محلی است که در اطراف یک روستای مرکزی قرار گرفته و جمعاً یک واحد اقتصادی مستقل را تشکیل می دهند. یک مرکز رشد روستایی از تسهیلات ضروری و زیرساخت هایی همچون مدرسه، بازار مراکز درمانی، و امکانات رفاهی مانند آب و برق تشکیل شده است.
مراکز رشد روستایی چند هدف اصلی را دنبال می کنند:
1 . ریشه کن سازی فقر
2. حصول اطمینان از توسعه متوازن میان شهر و روستا
3. بهبود کیفیت زندگی روستاییان
4 . ایجاد ارتباط موثر میان مناطق روستایی و شهرهای مجاور آنها
در مراکز رشد روستایی صنایعی در مقیاس های کوچک وجود دارند که به فعالیت ها و خدمات غیرکشاورزی می پردازند. هدف این مراکز، شهری سازی روستاها، تجاری سازی کشاورزی، مدرنیزه کردن بخش کشاورزی و ایجاد فرصت های رشد برای حوزه های روستایی کشور است( 1 ).
کارآفرینی و اشتغال در روستاهای مالزی
در زمان استقلال مالزی اغلب روستانشینان که بخش کشاورزی به کار اشتغال داشتند, اما پس از آن با تاکید دولت بر فعالیت های صنعتی, بخشی از جمعیت روستایی به فعالیت های صنعتی پرداختند. با اجرای برنامههای صنعتی سازی روستاها که بخش عمده ای از فعالیتهای آن به توسعه کارآفرینی روستایی, اختصاص داشت, گام های موثری در جهت توسعه اشتغال برداشته شد.در این برنامه با ارائه خدمات مشاوره و نیز برگزاری دوره های آموزشی, روستاییان به راه اندازی کسب وکارهای غیرکشاورزی تشویق می شدند. توسعه مراکز رشد روستایی و گسترش فعالیت های صنعتی در این مراکز نیز فرصتهای جدیدی را برای انجام فعالیت های غیرکشاورزی در اختیار روستاییان قرار داد. با این وجود هنوز هم کشاورزی منبع عمده اشتغال در این کشور است. از کل میزان اشتغالی که در سال 1999, ایجاد شد، 38/45 درصد در روستاها و از آن رقم 37/0 درصد در بخش کشاورزی بود( 2) .
عوامل موثر در توسعه اقتصادی مالزی و همکاری با ایران
بعد از استقلال، اقتصاد مالزی رشد چشمگیری داشته است. این کشور در رده بالاترین سازندگان جهانی در ساخت سخت افزارهای کامپیوتری، روغن نخل، لاستیک و چوب می باشد. چینیان بومی بسیار ثروتمند هستند و اقتصاد کشور را در دست دارند. هندو ها از فقیرترین اقشار جامعه اند. قدرت سیاسی عمدتاً در دست مالزیایی ها است و این عده از تمام اقشار جامعه پرنفوذترند.مالزی یکی از بزرگترین صادرکنندگان قلع در جهان می باشد.
با وجود اینکه مالزی بزرگترین تولید کننده کائوچو، روغن پالم ، الوار و قلع دنیا می باشد اما صنایع تولیدی و خدماتی مثل صنعت توریسم به اقتصاد مالزی کمک فراوانی می کنند.
صادرات محصولات الکترونیکی یکی از بزرگترین حامیان اقتصادی و از عوامل رشد و توسعه مالزی می باشد.
مالزی جزو محدود کشورهای آسیائی می باشد که دارای صنعت ماشین سازی داخلی می باشد. ثبات اقتصادی و سیاسی مالزی باعث علاقه مند شدن سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری در این کشور شده است.
شرکای تجاری عمده مالزی عبارتند از آمریکا، سنگاپور، هنگ کنگ، هلند و هند بازار صادرات عمده مالزی در سه ماهه سوم 2002 کشورهای ASEAN ، آمریکا ، اروپاو ژاپن بوده که 3/70 درصد کل صادرات مالزی به این کشورها بود و منابع واردات کالا به مالزی عبارت بودند از ASEAN ، آمریکا ، ژاپن و اروپا که 68 درصد کل واردات مالزی از این کشورها بود.
مناسبات ایران و مالزی:
از سال 1354 روابط سیاسی ایران و مالزی آغاز شده و در سال 1361 سفارت کشورمان در مالزی افتتاح شده است.
در مورد مناسبات تجاری و اقتصادی ایران و مالزی، آمار و گزارشات روند رو به رشدی را نشان می دهد. به گونه ای که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور از 150 میلیون دلار در سال 1998 به 234 میلیون دلار در سال 2000 رسید.
محصولات صادراتی عمده مالزی عبارتند از: لوازم الکترونیکی، مواد شیمیائی، ماشین آلات ، محصولات چوبی منسوجات، تجهیزات علمی و نوری ، فرآورده های غذایی ، لاستیک ، محصولات آهنی و فولادی، کاغذ و لوله ، کود شیمیائی و مواد معدنی ، نفت و گاز، روغن نخل ، روغن نباتی.
واردات عمده ایران از مالزی شامل لاستیک، مواد شیمیائی، نفت و مارگارین، پلی پروپلین، نخ، روغن نارگیل، کاغذ و مقوا، پودر کاکائو، آهن و فولاد نورد و قطعات اتومبیل است و صادرات ایران به مالزی شامل نفت و فرآورده های نفتی، پروپان و بوتان مایع، الکل و فنل، فرش، پسته، خرما، سنگ های تزئینی و صنایع دستی است.
ایران پس از امارات متحده عربی و عربستان سعودی سومین شریک تجاری مالزی در خاورمیانه و خلیج فارس است.
از سال 1999 مناسبات تجاری میان دو کشور وارد عرصه جدیدی شد و هیاتهای بسیاری از مالزی به ایران سفر کرده اند و سفر ریاست جمهوری به مالزی هم یکی از نقاط عطف همکاریهای فی مابین بود.
در سال 2001 توافق نامه ای مبنی بر تشکیل شورای بازرگانی ایران و مالزی میان روسای اتاق ایران ومالزی امضاء شد که در این خصوص فعالیتهایی نیز انجام شده است.
زمینه های همکاری میان ایران و مالزی:
1- همکاری بخش های خصوصی دو کشور در زمینه انتقال تکنولوژی ، سرمایه مدیریت، دانش فنی و بازاریابی.
2- حضور فعال مالزی در بازار ایران به دلیل وجود منابع طبیعی فراوان در ایران از جمله معادن غنی ، مناطق کشاورزی، نفت و گاز، نیروی کار تحصیل کرده و مجرب ، دسترسی به بازارهای منطقه ای ( آسیای میانه، قفقاز و کشورهای حاشیه خلیج فارس)
3- ایجاد شرکتهای مشترک در زمینه IT و حضور فعال در بازارهای دو کشور و کشورهای ثالث
4- ایجاد ارتباط موثر بین واحدهای کوچک و متوسط اقتصادی ایران و مالزی
5- حضور مشترک در پروژه های بازساری افغانستان
6- همکاری در زمینه ترانزیت کالا به کشورهای قفقاز و آسیای میانه و تشکیل کمیسیون مشترک همکاری های دو کشور از آبان 75
7- استفاده از مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی ایران
8- بهره برداری مناسب از حضور مالزی در پیمانهای منطقه ای جنوب و شرق آسیا و فعالیت خوب ایران در سازمان منطقه ای اکو
یکی دیگر از زمینه های همکاری میان دو کشور در زمینه میوه و برگزاری همایش یا نمایشگاه میوه و محصولات کشاورزی دو کشور در تهران یا مالزی است. در این مورد صحبتهایی با فاما( سازمان بازاریابی کشاورزی فدرال مالزی) شده است.
میزان کل تجارت مالزی در سه ماهه سوم سال 2002 ، 1740 میلیارد RM بوده است که از این میان 7/93 میلیارد RM صادرات و 3/80 میلیارد واردات داشته است و موازنه تجاری این کشور 4/13 میلیارد RM بوده است.
منابع:
1. Fatmah Mohd Arshad & et all," Rural Development Model In Malesia", 1997
2.National Study : Malasia,…….
3.Rural Developmet Institute
________________________________________
1