قطعه گم شده ای از پر پرواز گم است یازده بار شمردهیم و یکی باز کم است این همه آب که جاریست نه اقیانوس است عرق شرم زمین است که سرباز کم است
کاتالوگ انسان بحث اجتهاد و تقلید برای مقطع راهنمایی
بحث اجتهاد و تقلید برای مقطع دبیرستان
پیروی از خوبان
بحث اجتهاد و تقلید برای مقطع ابتدایی
فضیلت تدریس احکام:
قال النبی (ص):«الا احدثکم عن اقوام لیسوا بانبیاء و لا شهداء یغبطهم الانبیاء و الشهداء بمنازلهم من الله علی منابر من نور. فقیل من هم یا رسول الله؟ قال: هُمُ الذین یحبّبون عباد الله الی الله و یحببون عباد الله الی. قال: یامرونهم بما یُحبُّ اللهُ و یَنهَونَهُم عَمّا یَکرهُ الله فاذا اطاعُوهم احبَبَّهم الله.»
پیامبر اکرم (ص) فرمود: «آیا با شما خبر ندهم از اقوامی که نه از پیامبران اند و نه از شهدا؛ ولی موردِ غبطهی انبیا وشهدایند به خاطر مقامی که در نزد خداوند کسب کرده اند که جایگاهی نورانی دارند. سوال شد: ای رسول خدا آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که بندگان را محبوب خداوند و [امتم را] محبوب من می سازند [زیرا] آنان را به کارهایی که محبوب خداوند است امر می کنند و از کارهایی که مبغوض خداوند است نهی می کنند و زمانی که مردم از آنان اطاعت نمایند محبوب خداوند خواهند شد.»
. بحار الانوار، ج 2، ص 24.
فضیلت تدریس احکام
قال رسول الله (ص): «یحیء الرجل یوم القیمه و له من الحسنات کالسحاب الرکام او کالجبال ارواسی، فیقول: یا رب! انی لی هذا و لم اعملها؟ فیقول: هذا عملک الذی علمته الناس یعمل به من بعدک.»
پیامبراکرم (ص) می فرماید: «شخصی در روز قیامت می آید در حالی که مانند ابرهای متراکم و روی هم انباشته یا کوه های سر به فلک کشیده برای او حسنات و پاداش در نظر گرفته شده است عرض می کند: خدایا من که این همه عمل خوب نداشته ام؟ خطاب می رس: این همان علومی است که به دیگران آموخته بودی و آنان عمل کردند {و تو در پاداش آنان شریک شده بودی}.»
بحار الانوار ج2 ص19
نکته مهم :تناسب بیان با مخاطب
قال رسول الله (ص): «انّا معاشر الانبیاء امرنا ان نکلم الناس علی قدر عقولهم».
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «ما گروه انبیاء ماموریم که با مردم به اندازهی عقل آن ها حرف بزنیم»
. بحار الانوار، ج 74، ص 140.
ارزش یادگیری احکام:
قال رسول الله (ص): یا اباذر! الجلوس ساعه عند مذاکره العلم احب الی الله من قیام الف لیله یصلّی فی کلَ لیله الف رکعه.»
ای اباذر! مقدار کمی از وقت را به فراگیری علم پرداختن نزد خداوند از عبادت هزار شب که در هر شب آن هزار رکعت [نماز] خوانده . شود محبوب تر است.
بحار الانوار، ج 1، ص 203.
احتیاط :
قال امیر المومنین (ع): «لا تَقُل ما لا تَعلَم فتتهم باخبارکُ بِما تَعلَم.»
حضرت امیر المومنین (ع) می فرماید: «چیزی را که به آن علم و آگاهی نداری بیان نکن که [اگر چنین کردی] نسبت به آن چه هم که احاطهی علمی داری و بیان می کنی متّهم و بدنام می شود [یعنی از گفته هایت اعتماد برداشته می شود].»
. المعجم المفهرس لالفاظ غرر الحکم، ج 1، ص 776، علی رضا برازش.
زیبایی صداقت :
مرحوم شیخ انصاری قدس سره: مردی بود که در علم و تقوا نابغهی روزگار بود که هنوز هم علما و فقها به فهم دقایق کلامش افتخار می کنند. وقتی که می آمدند چیزی از ایشان سوال می کردند اگر نمی دانستند تعمّد داشتند که بلند بگویند: ندانم، ندانم، ندانم.
این طور می گفتند که شاگردان یاد بگیرند که چیزی را نمی دانند ننگشان نیاید از این که بگویند نمی دانم.
. سیره ی نبوی، آیت الله شیهد مطهری قدس سره، ص 114.
انواع شروع با نام خدا
بسم ا.. الرحمن الرحیمن
به نام خداوند مهربان، حافظ و دوستدار کودکان
به نام خدائی که هرکجا باشیم با ما است.
به نام آن که گل را رنگ و بو داد ز شبنم لاله ها را آبرو داد
ای نام تو بهترین سرآغاز بی نام تو نامه کی کنم باز
به نام آن که هستی را رقم زد نشان خویش بر لوح و قلم زد
به نام خداوند جان آفرین حکیم سخن در زبان آفرین
به نام آن که باشد مهربانتر برای ما زبابا و زمادر
انواع شروع :
شروع با همخوانی
آیات مرتبط با اجتهاد و تقلید جهت همخوانی:
هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون
سوره والعصر
ما اتاکم الرسول فخذه و ما نهکم عنه فانتهوا
اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم
شروع با تشبیهات:
بچه ها اگر کسی بخواد بره خونه یکی از فامیلها در یک شهر دیگه چه کار باید بکند؟
اگر اون شهر رو بلد نبود چه کار باید بکند؟باید از کسی که بلده بپرسه ، درسته؟
اگر نپرسه و همین طوری بره چی میشه؟
یا گم میشه یا کلی معطل میشه آخرهم خونه فامیلشونو پیدا نمی کنه! آفرین حالا اگر کسی بخواد به خدا هم نزدیک بشه باید راه رسیدن به خدای خوب و مهربون را بلد باشه، درسته؟اگر نمی دونه چه کار باید بکنه؟
آفرین از کسی که بلده بپرسه تا راه رو اشتباه نره! مثلا از چه کسی بپرسه؟
مراجع تقلید! مثل چه کسی؟
انواع شروع :شروع با پیام اعضاء
نعمت چشم
اگر ساختمانی را فرض کنیم که تمامی شخصیتهای سیاسی دنیا در آن جمع شده اند، جهت محافظت از آنها در قستهای مختلف این ساختمان، اعم از داخل سالنهای ساختمان، درب ورودی ساختمان، پشت پنجره ها و دربهای روی پشت بام، محافظ می گذارند و آسمان منطقهای که این ساختمان در آن واقع شده توسط هواپیما محافظت می شود. چرا؟ چون این افراد بزرگترین شخصیتهای کشورهای جهان بوده و آدمهای مهمی هستند.
چشم انسان هم مهم است، از این رو خداوند برای آن محافظهای متعددی قرار داده است.
الف: محافظ داخل ساختمان چشم؛ «اشک»، که توسط لوله فاضلابی دائما اشک چشم در حال عوض شدن است.
ب: محافظ درب چشم؛ «مژهها» که چشم را از گردو غبار محافظت می کنند.
ج: محافظ پشت درب چشم؛ «پلکها» که چشم را از گرما و سرما محافظت می کنند.
د: محافظ روی پشت بام ساختمان چشم؛ «ابروها»، که عرقهای پیشانی را به دو طرف صورت هدایت می کنند.
هـ: «خطوط پیشانی»، که محافظان آسمان چشم می باشند و از داخل شدن عرقهای سر – که سموم دفع شده بدن هستند – به داخل چشم جلوگیری می کنند.
لحظه ای همگی چشمهای خود را ببندید!
این چشمان بسته شما هدیهای کادو شده از طرف خداوند است. حالا این کادو را باز کنید. به نظر شما ارزش آن چقدر است؟ به بزرگی همه دنیا. چرا؟ چون همه دنیا را با آن می بینیم.
به نظر شما ما در برابر خدایی که چنین نعمتی را به ما هدیه کرده چه وظیفه ای داریم؟
امام سجاد (ع) در رساله حقوق خود می فرماید:
«حق چشم تو این است که از هر آنچه بر تو روا نیست دیده فروبندی و آن را در مقامی پست فرونیفکنی جز در آن هنگام که بتوانی از چیزی عبرت اندوزی یا دانش کسب کنی. به درستی که چشم دریچه عبرت آموزی است.»
انواع شروع:
شروع با پرسش
1 – چرا باید یک مسلمان مرجع تقلید داشته باشد؟
2 – اگر یک مسلمان مرجع تقلید نداشته باشد حکم اعمال او چیست؟
3 – چگونه می توانیم یک مرجع تقلید انتخاب کنیم؟
شروع با داستان:
یکی از اصحاب امام صادق (ع) به نام حماد می گوید: روزی حضرت صادق (ع) فرمود: «ای حماد! آیا نمازت را خوب اقامه می کنی؟» عرض کردم آقای من! کتاب حزیر[که یکی از اصحاب شماست] که درباره ی نماز نوشته شده است همه را حفظ هستم، حضرت فرمود: «مانعی ندارد بایست و نماز بخوان [تا من ببینم چگونه نمازت را اقامه می نمایی]»، ایستادم و یک نماز را به عنوان نمونه خواندم، [حضرت پس از مشاهده فرمود:] ای حمّاد! خوب نماز را اقامه نمی کنی! چقدر زشت است که شخص، شصت یا هفتاد سال بر عمرش بگذرد و یک نمازِ تمام و کامل با حدود [و آداب آن] به جا نیاورده باشد»، حماد می گوید: در خودم احساس کوچکی کردم، پس گفتم: فدایتان گردم [حال که چنین است] پس نماز را به ممن بیاموزید. حضرت صادق (ع) ایستادند و دو رکعت نماز با ادب و آداب و رعایتِ کاملِ حدودِ آن اقامه نمودند و فرمود: این چنین نماز اقامه نما.
شیوه ارائه آیات و روایات:
شیوه پرسش و پاسخ :
1. اگر امام زمان (ع) این جمعه ظهور کنند و ببینند ما شیعیان ایشان مسائل احکام ساده خودمون رو هم بلد نیسیتم چه کار می کنند؟
2. ثواب یادگیری احکام چقدر است؟ مثلا معادل چند ختم قرآن ثواب دارد؟ یا معادل چند شب تا صبح نماز خواندن ثواب دارد؟
3. اگر کسی از روی ندانستن حکم، اشتباه مرتکب گناه شده باشد مثلا موسیقی حرام گوش داده باشد قیامت با او چه برخوردی می شود؟
سوالات مطرح دبیرستانها پیرامون اجتهاد و تقلید:
1-چرا تقلید می کنیم؟خودمون عقل و شعور داریم؟
2-تقلید نکنیم چی میشه؟یعنی نماز و روزه های پدر مادر هامون باطله؟
3-ما نماز نمیخونیم،مرجع تقلید برامون چه فایده ای داره؟
4-چرا اختلاف نظر بین مراجع هست؟
5-اگر فتوای مرجع من در واقع اشتباه بود چی؟
6-این حرف ها دیگه قدیمی شده،علم پیشرفت کرده،چرا هنوز مراجع ما مخالف مثلا موسیقی هستند؟
سوالات مطرح دبیرستانها پیرامون اجتهاد و تقلید:
کجای قرآن آمده باید تقلید کنیم؟
اگر بر اساس آسان گرفتن یک مرجع او را انتخاب کنیم اشکالی داره?
ما آخوندها رو قبول نداریم چه کنیم؟
ارتباط شریعت با طریقت چیست?
یعنی واقعا قیامت خدا از تراشیدن ریش و مخارج حروف در نماز سوال می کند؟و به این جزییات گیر میده؟
داستان شیعه شدن دانشمند مسیحی انگلیسی
قال رسول الله (ص): والذی نفسی بیده لیخرجن من امتی من قبورهم فی صوره القرده و الخنازیر بمدانتهم فی المعاصی و کفهم عن النهی و هم یستطیعون
امام زمان(عج) :دوست داشتم…
عن ابی عبدالله (ع) قال: «لوددت ان اصحابی ضربت روسهم بالسیاط حتی یفقهوا.»
حضرت صادق (ع) می فرماید: «دوست داشتم تازیانه بر سر یارانم زده شود [یا تازیانه بزنم] تا اینکه دین شناس بشوند».
. اصول کافی، ج 1، باب فرض العلم، حدیث 8.
امام زمان (عج):اگر ببینم …
قال ابوعبدالله وابو جعفر (ع): «لو اتیت بشابّ مِن شباب الشیعه لا یتفقه لادبته»
حضرت صادق و باقر علیهما السلام می فرمودند: «اگر یکی از جوانان شیعه نزد من آورده شود که وظیفهی خود را نسبت به شناخت دین انجام نمی دهد، او را ادب خواهم کرد».
. بحارالانوار ج 1، ص 214.
امام زمان (عج): دوستش ندارم …
روی بشیر الدهان قال: قال ابو عبدالله (ع): «لا خَیرَ فیمن لا یَتَفقَّه من اصحابنا یا بشیر! انّ الرَّجُلَ منکم اذا لم یستغن بفقه احتاج الیهم فاذا احتاج الیهم اخلوه فی باب ضلالتهم وهو لا یعلم»
شخصی به نام بشیر نقل می کند که حضرت صادق (ع) فرمود: «هرکدام از اصحاب ما که فقیه و دین شناس نباشد خیری در او نیست؛ زیرا، وقتی کسی آگاهی مذهبی نداشته باشد، مخالفان او را گمراه خواهند نمود بدون اینکه خودش توجه داشته باشد
بحار الانوار، ج 1، ص 220.
مراجع عظام تقلید
مراجع عظام تقلید
مراجع عظام تقلید
قال رسول الله (ص): الهمازون و اللمازون و المشائون بالنمیمهالباغون للبراء العنت یحشرهم الله فی وجوه الکلاب
طریقت در شریعت
عرفان در امریکا
روش بیان احکام:
داستانواره:
حسین به سن بلوغ رسیده بود و بر اساس صحبتهای امام جماعت مسجدشون، آیت ا.. بهجت (ره) برای خودش به عنوان مرجع تقلید انتخاب کرد امّا متاسفانه بعد از چندماه ایشان به رحمت ایزدی پیوستند و حسین بعد از آن همچنان از روی رساله ایشان وظایفش را انجام می داد، آیا اعمال حسین صحیح است؟ آیا واجب است او مرجع دیگری انتخاب کند؟ در چه شرایطی می تواند از مرجع قبلی خود تقلید کند؟
شیوه ارائه آیات و روایات:شیوه طراحی و نقاشی
طراحی ابتدائی حدیث تادیب شیعه
طراحی ابتدائی حدیث مسخ
روش بیان احکام : اجرای تئاتر
نمایشنامه تئاتر:
عباس و سعید رفیق صمیم هم بودند و همیشه با هم چه در درس چه بازی یا حتی نماز جماعت تو مسجد محل، یک روز عباس یه چیزی به سعید گفت که خیلی او رو ناراحت کرد، نشسته بودند تو مسجد و نمازشون تمام شده بود که عباس به سعید گفت: سعید فکر کنم نمازت باطل باشد. سعید گفت: نماز خودت باطله چرا؟ آخه تو موقع وضوآب رو از اینطرف دستت ریختی و هنگام نماز هم چندبار بدنت تکان خورد، سعید گفت: اشتباه می کنی عباس گفت: باور کن درست می گم داشت بحثشون تند می شد که عباس گفت: اصلا بیا بریم از حاج آقا بپرسیم اون هم قبول کرد رفتند پیش حاج آقا و پرسیدند: حاج آقا گفت: برای اینکه خوب یاد بگیرید برید رساله رو از کتابخانه بیارید و خودتون از روش بخونید….
فکر می کنید. حق با عباس بود یا سعید؟ چرا؟
وقتی رساله رو آوردند حاج آقا پرسید مرجع شماچه کسی است آقا سعید؟ سعید از خجالت سرش رو پایین انداخت و گفت: حاج آقا شرمنده من مرجع ندارم!
به نظر شما حکم نماز سعید چیست؟
شیوه های ارائه درسها:
شیوه تنوعی
آیه: فلولا نفر من کل فرقه طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون
شعر: اگر بینی نابیناو چاه است اگر خاموش بنشینی گناه است
کلمه شناسی: اجتهاد یعنی چه؟ تقلید یعنی چه؟
انواع تقلید 1: – تقلید کورکورانه2- تقلید آگاهانه
احکام : یادگرفتن مسائل واجب مبتلا به واجب است.
حدیث امام زمان (عج) :و اما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه احادیثنا فانهم حجتی علیکم الراد علیهم کالراد علینا، الراد علینا کالراد علی ا..
ادامه شیوه تنوعی:
حدیث: حدیث محکومیت در قیامت (حجه بالغه)
تشبیه: تشبیه تقلید به رفتن پیش متخصص چشم
سوال: چگونه مرجع تقلید انتخاب کنیم؟
شوخی : یکی از دوستان در تبلیغ دیده بود در تشهد نماز شهادت به ولایت حضرت ابالفضل هم می دادند بعد گفته بود امامان را بشمرید گفته بودند امام چهارم قمر بنی هاشم، گفته بود ایشان که امام نیست گفته بودند اگه می خواهی کم کنی از تقی و نقی کم کن به حضرت ابوالفضل کاری نداشته باش!
معما: کدام مرجع تقلید بود که امام زمان (ع) فتوای اشتباهش را اصلاح کرد؟
ادامه شیوه تنوعی:
داستان: 18 ساله بود و همیشه خوشحال که از دوازده سالگی
نمازش ترک نشده اما شنیده بود باید مخارج حروف سوره حمد سوره دیگر نماز را صحیح بخواند ،رفت دفتر مرجع تقلیدش سوال کرد، گفتند: چه طوری می خوانی گفت: به زبان فارسی تلفظ می کنم گفتند: باید نمازهای از سنّ تکلیف به این طرف را قضا کنی! خیلی برایش سخت بود و پیش خودش می گفت: ای کاش قبل از بلوغ مرجع تقلید انتخاب می کردم! حالا وای به حال کسانی که تا 50 سالگی مرجع ندارند و اعمالشان را اشتباه انجام می دهند.
روش بیان احکام : طرح سوالهای کوتاه و تعیین هدیه
– فرق فتوا با احتیاج واجب یا احتیاط مستحب چیست و چگونه از یکدیگر شناخته می شوند؟
– در صورت رحلت مرجع تقلید وظیفه مکلف چیست؟
– حکم اعمال مکلف در صورتی که چند سال بدون مرجع عمل کرده باشد چیست؟
احکام مهم اجتهاد و تقلید
اجتهاد
اجتهاد در لغت به معنای کوشش و تلاش کردن است. و در اصطلاح فقه عبارت است از استنباط و استخراج مسائل شرعی از منابع مربوط به آن، به شخصی که توانایی اجتهاد را داشته باشد «مجتهد» می گویند.
تقلید
تقلید در اصطلاح فقه، عبارت است از عمل مستند به فتوای فقیه.
1- برهر مکلفی که به درجهی اجتهاد نرسیده و طریقهی احتیاط را نمی داند، واجب است در احکام از مجتهد تقلید کند.
مرجع تقلید باید دارای این شرایط باشد:
اجتهاد، بلوغ ، مرد بودن، حلال زادگی ، عقل ،عدالت ، زنده بودن ،شیعهی دوازده امامی بودن
عدل به کسی گویند که دارای قوهی عدالت باشد. و عدالت حالتی نفسانی است که انسان را به تقوا واداشته و از ارتکاب گناهان کبیره و اصرار بر گناهان صغیره باز می داد.
اعلم کسی است که قواعد و مدارک مساله را بهتر بشناسد و بر نظایر آن مساله و اخبار اطلاع بیشتر داشته باشد و همچنین اخبار را بهتر بفهمد. به طور خلاصه، اعلم کسی است که در استنباط احکام، از دیگران استادتر باشد.
تقلید ابتدایی از مجتهد مرده جایز نیست؛ یعنی کسی که اکنون مکلف شده یا تاکنون تقلید نکرده، نمی تواند از مجتهدی که از دنیا رفته است تقلید کند. بلکه باید مقلد مجتهد زندهباشد.
احکام مهم اجتهاد و تقلید
بقای بر تقلید میت
1 – بقای بر تقلید میت اشکال ندارد، یعنی کسی که در زمان حیات مجتهدی به فتاوایش یا بعضی از آنها عمل کرده باشد، می تواند بر تقلید او باقی بماند، حتی در مسائلی که در زمان حیات آن مجتهد به آنها عمل نکرده نیز می تواند از وی تقلید کند؛ مثلا در زمان حیات او به حج نرفته و اکنون پس از مرگ او به حج می رود می تواند مناسک حج را مطابق فتوای او عمل کند.
2 – بقای بر تقلید میت باید با اجازهی مجتهد زنده باشد؛ یعنی چنانچه به فتوای مجتهد زنده بقای بر تقلید میت جایز باشد می تواند همچنان از او تقلید کند.
3 – کسی که بر تقلید میت باقی مانده است، در مسائلی که میت فتوا نداده و همچنین در مسائل جدید باید از مجتهد زنده تقلید کند.
راههای تشخیص اجتهاد و اعلمیت مرجع تقلید
الف: آزودن و شناخت شخصی، در صورتی که خودش اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد.
ب: شهرتی که مفید علم باشد؛ یعنی بین اهل خبره چنان به اجتهاد و اعملیّت مشهور باشد که موجب علم به اجتهاد یا اعلمیت آن فرد باشد.
ج: گواهی دو نفر عادل اهل خبره، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفتهی آنان مخالفت نکنند.
بر مکلف واجب است که جهت شناختن مجتهد اعلم جستجو و تفحص کند.
چنانچه دویا چند مجتهد از نظر علمی با هم مساوی باشند، شخص مقلد، مخیر است به هر کدام از آنان که بخواهد رجوع کند، همچنانکه می تواند بعضی از مسائل را از یکی و بعضی دیگر را از دیگری تقلید کند.
اگر دو مجتهد هر یک در بخشی از احکام اعلم باشند، مثلا یکی در احکام عبادات اعلم است و دیگری در معاملات، مکلف باید بنابر احتیاط واجب در هربخش از اعلم تقلید کند
احکام مهم اجتهاد و تقلید
عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر
عدول از غیر اعلم به اعلم، بنابر احتیاط، واجب است.
عدول از مساوی به مساوی هستند، جایز نیست، در صورتی که به فتوای آن مجتهد عمل کرده باشد.
عدول از اعلم به غیر اعلم، جایز نیست.
عدول از مجتهدی که مدتی از او تقلید می کرده و اکنون معلوم شده است که اهلیت فتوی نداشته، واجب است.
عدول از مجتهدی که یکی از شرایط مرجعیت را از دست داده؛ مثلاً دیوان شده یا فراموشی به او دست داده، به مجتهد جامع الشرایط واجب است.
عدول از مجتهدی که تاکنون از او تقلید می کرده و اکنون از دنیا رفته است به مجتهد زنده؛ جایز، بلکه احتیاط مستجب است.
عدول از مجتهد زنده به مجتهد مرده: بنابر احتیاط واجب جایز نیست. هرچند قبلا از او تقلید می کرده و پس از مرگ وی به مجتهد زنده رجوع کرده است.
راههای بدست آوردن فتوای مجتهد:
شنیدن از خود مجتهد
شنیدن از دو یا یک نفر عادل
شنیدن از یک نفر مورد اطمینان
دیدن در سالهی مجتهد که اشتباه نداشته باشد.
احکام مهم اجتهاد و تقلید
چند مساله
1 – فراگرفتن مسائل شک و سهو و غیر اینها از مسائلی که غالبا مورد احتیاج مکلف است، واجب می باشد، مگر در جایی که اطمینان دارد مسالهای برایش پیش نمی آید.
2 – اگر دو نفر بر خلاف یکدگیر فتوای مجتهد را نقل کنند: گفته هیچکدام قبول نیست.
3 – اگر آنچه در رسالهی مجتهد نوشته شده با آنچه که دیگری نقل می کند سازگار نیست؛ در صورتی که رساله اشتباه نداشته باشد، آنچه در رساله است معتبر می باشد. مگر آنکه مساله گو بگوید که مجتهد، از رای خود که در رساله است عدول کرده.
4 – اگر مسالهای در یکی از رساله های مجتهد به گونهای است و در رسالهای دیگر، به گونهای دیگر: رسالهای که تاریخ نوشته آن (توسط مجتهد) متاخر است مقدم می باشد. (مانند موارد اختلاف تحریر الوسیله با رسالهی توضیح المسائل امام خمینی (قدس سره) که آنچه در تحریر الوسیله آمده مقدم است.
5 – اگر مساله گو در بیان فتوای مجتهد اشتباه کند (مسالهای را اشتباه بگوید) واجب است به آنها که از او یاد گرفته اند اطلاع داده و رفع اشتباه کند.
6- اگر شخصی فتوای مجتهد را برای دیگری بگوید، سپس فتوای مجتهد در آن مساله عوض شود، بر آن فرد واجب نیست به کسی که از او مساله شنیده است، تغییر فتوی را اطلاع دهد، گرچه احتیاط مستحب است.
احکام مهم اجتهاد و تقلید
تقلید، احتیاط
وظیفهی کسی که بدون تقلید عمل کرده یا تقلیدش صحیح نبوده
1- کسی که مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام داده، در صورتی که بفهمد:
– به وظیفه واقعی خود عمل کرده؛ مثلاً بعداً مجتهد شود و وظیفهی واقعی خود را بفهمد.
– یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفهاش تقلید از او بوده مطابق بوده است.
– یا با فتوای مجتهدی که هم اکنون باید از او تقلید کند مطابق است.
در تمام این صور اعمال گذشته اش صحیح است.
2 – اگر مکلف زمانی از کسی تقلید کرده که جامع شرایط نبوده؛ مانند کسی است که بدون تقلید عمل کرده است.
3 – اگر مکلف بفهمد مدتی از زمان را بدون تقلید عمل کرده و مقدار آن را نداند ولی کیفیت آن را می داند، با شرایطی که در مساله 1 گذشت، اعمال قبلی صحیح است وگرنه حداقل مقداری که یقیین دارد باطل بوده باید قضا کند.
4 – اگر در صحت تقلید گذشتهی خود شک کند، بنابر صحت می گذارد.
5 – اگر بدون اجازهی مجتهد زنده بر تقلید میت باقی مانده باشد مانند کسی است که بدون تقلید عمل می کند.
احکام مهم اجتهاد و تقلید
فرق بین احتیاط واجب و احتیاط مستحب
کلیهی احتیاطهایی که در رسالهها آمده است، یا وجوبی است یا استحبابی و تفاوت بین آنها از دو جهت است: یکی در مقام شناخت و تشخیص، که احتیاط از کدام قسم است و دیگری در مقام عمل، که وظیفهی مکلف، نسبت به هر یک از آنها چیست؟
تفاوت اول: احتیاط واجب، احتیاط بدون فتواست.
احتیاط مستحب، احتیاط همراه با فتواست.
اگر مجتهد در مسالهای فتوا داد، و احتیاط نیز داشته باشد، این احتیاط مستحب است. و اگر مجتهد در مسالهای فتوا نداده و از ابتدا احتیاط کرده باشد، احتیاط واجب است که به آن «احتیاط مطلق» هم می گویند.
– مثال احتیاط مستحب: «در غسل ارتماسی اگر به نیت غسل ارتماسی به تدریج در آب فرو رود تا تمام بدن زیر آب قرار گیرد غسل او صحیح است و احتیاط آن است که یک دفعه زیر آب رود».
– مثال احتیاط واجب: «اگر نذر کند که به فقیر معین صدقه بدهد، نمی تواند آن را به فقیر دیگری بدهد و اگر آن فقیر بمیرد، بنابر احتیاط باید به ورثهی او بدهد.».
تفاوت دوم: در احتیاط مستحب، مقلد بایدبه همان احتیاط عمل کند یا به فتوای همراه آن و نمی تواند در آن مساله به مجتهد دیگر رجوع کند.
و در احتیاط واجب، مقلّد می تواند به همان احتیاط عمل کند، یا به فتوای مجتهد دیگری که پس از آن مجتهد از دیگران اعلم است مراجعه کند.
احکام جاهل به حکم :
اعمال جاهل به احکام به خاطر آشنا نبودن با تکالیف، اعمالش در بیشتر موارد باطل است.
1 – جاهل مقصر
الف: ملتفت
عمل بر خلاف واقع انجام شده است: باطل است مگر در دو مورد که به فتوای بیشتر فقها صحیح است:
در جهر و اخفات (بلند و آهسته خواندن) نماز، که اگر حکم آن را نمی دانسته، صحیح است، به شرط آنکه توانسته باشد قصد قربت کند.
در ندانستن حکم شکسته خواندن نماز و باطل بودن روزه در سفر، که اگر حکم را نمی دانسته صحیح است، و اگر حکم را می دانسته و فراموش کرده و یا جهلش به موضوع بوده نه به حکم، باطل می باشد.
عمل مطابق واقع انجام شده است
عمل عبادت نبوده است: صحیح است
ادامه احکام جاهل به حکم :
عمل عبادت بوده است:
قصد قربت نکرده است: عمل باطل است.
قصد قربت از او صادر شده است: بعضی از فقها مطلقا باطل می دانند اگرچه مطابق با واقع عمل بوده باشد و بعضی قایل به تفصیل شده اند و بعضی فرموده اند: اگر عمل را به امید درک واقع به جا اورده باشد و مطابق با واقع یا فتوای مجتهدی که از او وظیفهی تقلید داشته انجام داده باشد صحیح است.
ب: غافل: با دو شرط صحیح است: 1 – مطابق واقع یا فتوای مجتهد انجام داده باشد. 2. در اعمال عبادی [که قصد قربت شرط صحت آن است] بخاطر غفلت توانسته باشد قصد قربت نماید.
2- جاهل قاصر: حکمش مانند جاهل مقصر غافل است.
بر اثر باطل بودن اعمالش، روز به روز بارش سنگین تر و گناهانش بیشتر می شود.
. جامع المسائل، ج2، ص 67، سوال 33 // اجوبه الاستفتائات، ج 1، ص 19، سوال 49.11
احکام مهم اجتهاد و تقلید
اختلاف فتوا با حکم
در صورتی که فتوای مرجع تقلید و و حکم فقیه حاکم خلاف یکدیگر باشد، به یقین حکم ولی فقیه مقدم و مخالفت با آن حرام است؛ مثل آن که مجتهدی فتوا دهد احتکار در غیر طعام اشکال ندارد، ولی فقیه حاکم با توجه به مشکلات اقتصادی جامعه، حکم کند که احتکار هرگونه کالای مورد نیاز جامعه حرام است. در اینجا دستور ولی فقیه اجرا می شود و بر مقلدان آن مرجع نیز تبعیت لازم است.
در فتاوای فقهای بزرگ آمده است:
«قض حکم حاکم جامع الشرایط جایز نیست، حتی برای سایر مجتهدان، مگر در جایی که اشتباهش روشن باشد».
مسابقات احکام :
-کدام گزینه صحیح است؟ – عدول از مجتهد مساوی به مساوی………………………اگر به فتوای آن عمل کرده باشد.
الف)جایز نیست ج)مستحب است
ب)جایز است د)واجب است
-برای تشخیص مرجعیت یا اعلمیّت مرجع تقلید کدام راه صحیح نیست؟
الف)گواهی دو نفر عادل خبره در صورت عدم مخالفت دو عادل خبره دیگر
ب)شهرتی که مفید علم باشد
ج)ازمودن و شناخت شخصی اگر خودش توانایی داشته باشد.
د)شنیدن از چند فرد مورد اعتماد
– اگر مجتهد در مساله ای احتیاط واجب کرده باشد………..
الف)باید به آن عمل کرد ج)می توانیم به آن عمل کنیمیا به مرجعدیگر مراجعه کنیم که اعلم بعد از آن است
ب)مستحب است به آن عمل کنیم د)اشکالی ندارد به آن عمل نکنیم
-کسی که مدتی اعمالش را بدون تقلید انجام داده………..
الف)اعمالش صحیح است ج)اگر عملش با فتوای مجتهدی که باید یه فتوایش عمل می کرده مطابق باشد صحیح است
ب)اعمالش صحیح نیست د)احتیاط مستحب است اعمالش را اعاده کند
مسابقات احکام اجتهاد و تقلید : با صحیح و غیر صحیح پاسخ دهید
اجتهاد بر همه واجب است (صحیح است البته واجب کفایی)
– بر مکلفی که اجتهاد و احتیاط نمی داند مستحب است تقلید کند. (غیر صحیح)
– عدالت از شرایط مرجعیت نیست (غیر صحیح)
– بقای بر تقلید مجتهد میت با شرایط جایز است (صحیح)
– اگر دو مجتهد در علم مساوی باشند تقلید از هریک اختیاری نیست (غیر صحیح)
مسابقات احکام اجتهاد و تقلید : با بله و خیر پاسخ دهید
– تقلید بر مسلمان واجب نیست. (خیر)
– نمازخواندن بدون تقلید صحیح است. (خیر)
– از هر کس بخواهیم نمی توانیم تقلید کنیم. (بله)
– فتوا را نمی توانیم از دوستمان بپرسیم. (بله)
– هر وقت بخواهیم می توانیم مرجع تقلیدمان را عوض کنیم (خیر)
– عمل به احتیاط مستجب واجب نیست. (بله)
انواع تکالیف:
تکلیف عملی (برنامه عملی دادن)
با مشورت 4 روحانی مرجعد تقلید اعلم را بیابید و به امام جماعت مدرسع معرفی کنید
پاسخ دهید از ترجمه قرآن
کدام آیه در سوره توبه عده ای از مسلمانان را امر به فقیه شدن میکند ؟
جدول زیر را با رساله مرجع پُر کنید.
احکام مبتلا به جوانان در جدول بیاید مانند احکام بلوغ ،موسیقی ، نگاه،خمس….
جواب سوال از رساله مرجع بیاورید
شرایط موسیقی حرام چیست؟
انواع تکالیف:
تکلیف عملی – (برنامه عملی دادن)
نام مرجع تقلید 4 نفر از نزدیکان مذهبی خود را بنویسید ؟
گفتار دلنشین – (نقطه گذاری متن)
. ای که برای آماده شدن بدن برای گرمای سخت تابستان، بهار را و برای مهیا شدن بدن برای سرمای شدید زمستان، پاییز را آفریدی تا بدن اندک اندک به گرما و سرما عادت کند، به ما تندرستی و سلامت ده تا بهتر بتوانیم تو را عبادت کنیم.
حروف را جمله کنید.
خ د ا ی ا ! ب ه م ا ع ل م و د ا ن ش ع ط ا ک ن، گ ل ه ای ا ی م ا ن را د ر د ل ه ای م ا ب روی ان، ای م ه رب ا ن ت ر از م ا د ر! ب ا م ا م ه ر ب ان ب اش، م ا ر ا ا ز خ ط ر ه ا ح ف ظ ک ن، م ا را ب ه س وی خ وب ی ه ا ر اه ن م ا ئی ک ن، ب ه م ا ب ی ام وز چ گ ون ه رف ت ا ر ک ن ی م ت ا از م ا را ض ی ب ا ش ی
روایات ذیل را نقاشی کنید.
رسول اکرم فرمودند :هرگاه شیطان آواز نماز را بشنود فرار می کند .
انواع تکالیف:
تکلیف عملی (برنامه عملی دادن)
راجع به انتخاب مرجع تقلید با امام جماعت مسجد محل مصاحبه ای انجام دهید
پاسخ دهید از ترجمه قرآن
آیه 121 سوره توبه را با ترجمه بنویسید و بیاورید یا یک آیه درباره احکام دینی پیدا کنید و بیاورید
جدول زیر را با رساله مرجع پُر کنید.
جواب سوال از رساله مرجع بیاورید
شرایط بلوغ برای پسران چیست؟
استبراء چیست و چگونه انجام می گیرد ؟
غسل جنابت چیست و چگونه انجام میگیرد ؟
.
انواع دعاهای پایان جلسه:
گلها
1. ای خدای یاسها و یاسمنها، ای پروردگار گلهای شب بو، ای آفریدگار سوسن و نرگس و محمدی، ما را دوست حضرت محمد قرار ده.
2. ای خدایی که باغ و باغچه را در بهار زنده می کنی، دل و جان ما را با بهار دینت (قرآن) زنده کن.
3. ای که در دشتها و کوهستان، گیاهان و گلهایی رویاندی که از آنها برای دارو استفاده می شود، پرندگان از دانه هایشان می خورند و حیوانات از شاخه و برگهایشان تغذیه می کنند و مردم چوبهای خشکشان را می سوزانند، گلهای نیکی کردن به دیگران را در دلهای ما برویان.
4. ای خدائی که گلهای سرخ و محمدی را عطر آگین آفریدی، ما را با عطر خوبیها خوشبو کن.
انواع دعاهای پایان جلسه:
اشیاء اطراف
1. ای که باران می فرستی تا گیاه از زمین بروید و انسنها و جانوران غذای خود را تهیه کنند، باران مهربانیات را بر ما بباران.
2. ای که برای آماده شدن بدن برای گرمای سخت تابستان، بهار را و برای مهیا شدن بدن برای سرمای شدید زمستان، پاییز را آفریدی تا بدن اندک اندک به گرما و سرما عادت کند، به ما تندرستی و سلامت ده تا بهتر بتوانیم تو را عبادت کنیم.
3. ای که باد را می فرستی تا ابرها را جابجا کند، گلها و گیاهان را بارور سازد، کشتیهای بادبانی را به حرکت درآورد، آب را سرد و آتش را برافروخته تر سازد، ما را از نسیم رحمت خویش محروم نساز.
انواع دعاهای پایان جلسه:
4. ای که ما انسانها را کاملا مانند یکدیگر نیافریدی تا بتوانیم دوست را از دشمن و جنایتکار را از بی گناه بشناسیم، به ما کمک کن تا دشمنانمان را بشناسیم.
5. ای که دانه های انار را مانند دانه های یاقوت سرخ چنان به صف در پوستشان چیدی که انگار با دست چیده شده اند و میان آنها لایه های نازک و ظریف زردی قرار دادی تا انتهای دانه ها به پوست انار پیوند داشته باشد و غذاو آب به دانه ها برسدو رشد کنند و پوستی روی آنها کشیدی تا از هم نپاشد و حفظ شوند، زبان ما را از حرفهایی که نمی پسندی ، حفظ کن.
قطعه گم شده ای از پر پرواز گم است یازده بار شمردهیم و یکی باز کم است این همه آب که جاریست نه اقیانوس است عرق شرم زمین است که سرباز کم است