1
2
احکام تقلید
3
مطلع
تمام ابعادی که برای زن متصور است و برای یک انسان متصور است در فاطمه الزهرا(س) ، جلوه کرده بوده است ، یک زن معممولی نبوده است ، یک زن روحانی ، یک زن ملکوتی ، یک انسان به تمام معنا انسان ، تمام نسخه انسانیت ، تمام حقیقت زن ، تمام حقیقت انسان.
امام خمینی (ره):
4
مقدمه
قال رسول الله صلی الله علیه و آله :
طَلَبُ العِلمِ فَریضَهٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ ،
اَلا اِنَّ اللهَ یُحِبُّ بُغاهَ العِلمِ
[اصول کافی ، ج1، باب فرض العلم و وجوب طلبه و …]
طلب علم بر هر مسلمانی واجب است ، همانا خدا جویندگان علم را دوست دارد.
درس اول : احکام تقلید
احکام
5
علوم واجب
قال رسول الله صلی الله علیه و آله :
اِنَّمَا العِلمُ ثَلاثَهٌ
همانا علم [واجب برای همه] سه چیز است:
آیَهُ مُحکَمهٌ
آیات محکمات جهان و قرآن که دلایل اصول عقاید هستند.
اَو فَریضَهُ عادِلَهَّ
واجب اعتدال که علم اخلاق است.
اَو سُنَّهٌ قائِمَهٌ
سنت پا بر جا * [احکام شریعت و مسائل حلال و حرام]
وَ ما خَلاهُنًّ فَهُوَ فَضل
و غیر از اینها فضل است.
* حلال محمد (صلی الله علیه و آله ) ، حلال الی یوم القیامه و حرام محمد (صلی الله علیه و آله ) ، حرام الی یوم القیامه
درس اول : احکام تقلید
[اصول کافی ، ج1 ، باب صفه العلم و فضله و…]
احکام
6
علوم واجب
عقل
اصول عقاید
اخلاق
دل ، روح ، جان
احکام فقهی
جسم
درس اول : احکام تقلید
احکام
7
رفع نیاز علم
نیاز به هر یک از علوم پزشکی ، مهندسی ، هنری و … به سه روش رفع می گردد :
1- آدمی به قدری عالم می گردد که خود توان تشخیص و رفع نیاز را دارد که به تشخیص خود عمل می کند .
2- از برترین عالم آن علم تبعیت می کند.
3- از چند عالم برتر آن علم تبعیت می کند.
درس اول : احکام تقلید
احکام
8
تقلیدی نبودن اصول دین
عقیده مسلمان به اصول دین (توحید، نبوت، معاد) باید از روی دلیل ، بصیرت و یقین (هر کس به فراخور حال خویش) بوده ونمی تواند تقلیدی باشد.
درس اول : احکام تقلید
احکام
9
تکلیف افراد در فروع دین
در انجام فروع دین (احکام و دستورات عملی) مسلمانان به سه دسته اند:
1- مجتهد : می تواند احکام را از روی دلایل شرعی تشخیص دهد.
2- مقلد : به فتوای مجتهد واجد شرایط عمل می کند.
3- کسانی که عمل به احتیاط می کنند: یعنی بر اساس نظریه تمام یا گروهی از مجتهدین وظیفه خود را انجام می دهند و طوری به وظیفه خود عمل می نمایند که یقین کنند تکلیف خود را انجام داده اند.
مثلاً اگر عده ای از مجتهدین عملی را حرام می دانند و عده دیگر می گویند حرام نیست ، آن عمل را انجام ندهد و اگر عملی را بعضی واجب و بعضی مستحب می دانند ، آن را به جا آورد .
درس اول : احکام تقلید
احکام
10
تکلیف افراد در فروع دین
کسی که مجتهد نیست و نمی تواند به احتیاط عمل کند ، واجب است که احکام را یاد گرفته و به فتوای مجتهد عمل نماید و اگر از تقلید سرپیچی نماید ، عمل او باطل است مگر آن که عمل او مطابق با واقع و یا مطابق با فتوای مجتهدی باشد که در حین عمل ، تقلید از او واجب بود.
درس اول : احکام تقلید
احکام
11
صفات مجتهد
شیعه دوازده امامی
عادل (کارهای واجب را بجا آورد و کارهای حرام را ترک کند)
سابقه فسق معروفی بین مردم نداشته باشد.
از مجتهدین دیگر اعلم باشد. (در فهمیدن حکم خدا ، از همه مجتهدین عصر خودش عالم تر باشد)
درس اول : احکام تقلید
حریص به دنیا نباشد.
حلال زاده
زنده
آزاد
عاقل
بالغ
مرد
احکام
12
راه های شناخت مجتهد و اعلم
خود انسان اهل علم و خبره باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.
دو نفر عالم عادل که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند ، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند .
عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود ، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.
درس اول : احکام تقلید
احکام
13
اگر شناخت اعلم مشکل باشد ، باید از کسی که گمان به اعلم بودنش است تقلید کرد .
اگر مجتهدینی از نظر علمی مساوی باشند ، باید از اعدل ، اتقی ، اورع تقلید کرد.
راه های شناخت مجتهد و اعلم
درس اول : احکام تقلید
احکام
14
مراجع تقلید معرفی شده از جانب جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
حضرت آیت الله العظمی بهجت
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
حضرت آیت الله العظمی سیستانی
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی
حضرت آیت الله العظمی فاضلی لنکرانی
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
درس اول : احکام تقلید
در این مباحث به علت ضیق وقت به فتاوای امام (ره) و چهار تن از مراجع عظام اشاره شده است .
(حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی و حضرت آیت الله العظمی تبریزی به ملکوت اعلی پیوستند)
احکام
15
راههای بدست آوردن فتوای مجتهد
شنیدن از خود مجتهد یا ملاحظه دست خط او
شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل کنند.
شنیدن از کسی که مورد اطمینان و راستگوست .
دیدن در رساله مجتهد (در صورت اطمینان به درستی آن رساله)
درس اول : احکام تقلید
احکام
16
مسائل تقلید
اگر مجتهد اعلم در مساله ای فتوی دهد ، مقلد آن مجتهد نمی تواند در آن مساله به فتوای مجتهد دیگری عمل کند.
در مسائلی که قید احتیاط واجب (یا احتیاط لازم یا محل تامل یا محل اشکال) دارند ، مقلد می تواند به این احتیاط عمل کند یا فتوای مجتهدی که از سایر مجتهدین عالم تر است عمل نماید.
درس اول : احکام تقلید
احکام
17
مثلاً اگر مجتهد اعلم بفرماید :
احتیاط آن است که در رکعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبیحات اربعه بگویند.
مقلد مخیر است که یا به این احتیاط (که احتیاط واجب است ) عمل کند و سه مرتبه تسبیحات اربعه را بگوید یا به عالم ترین مجتهد بعدی رجوع کند و مثلاً اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند ، می تواند یک مرتبه بگوید.
درس اول : احکام تقلید
مسائل تقلید
احکام
18
اگر مجتهد اعلم بعد از آن که در مساله ای فتوی داده احتیاط کند ، مقلد او نمی تواند در آن مساله به فتوای مجتهد دیگر رفتار کند بلکه باید یا به فتوی عمل کند یا به احتیاط بعد از فتوی ( که احتیاط مستحب است) عمل نماید .
مثال : ظرف نجس را که یک مرتبه در آب کر بشویند پاک می شود ، اگر چه احتیاط آن است که سه مرتبه بشویند.
درس اول : احکام تقلید
مسائل تقلید
احکام
19
بقا برتقلید میت
تقلید میت ابتدائاً جایز نیست ولی بقاء بر تقلید میت به فتوا و با شرایطی که مجتهد زنده تعیین می کند اشکال ندارد.
کسی که در بعضی از مسائل به فتوای مجتهد عمل کرده ، بعد از مردن آن مجتهد می تواند در همه مسائل از او تقلید کند.
امام:
درس اول : احکام تقلید
احکام
20
بقاء بر تقلید میت در هر صورت جایز است ولی سزاور است که احتیاط در بقاء برتقلید میت اعلم ترک نشود.
خامنه ای:
درس اول : احکام تقلید
بقا برتقلید میت
احکام
21
باقی ماندن بر تقلید میت جایز است در صورتی که مجتهد میت و مجتهد زنده مساوی در علم باشند و چنانچه یکی از آن دو اعلم باشد تقلید از اعلم لازم است و در باقی ماندن بر تقلید میت ، فرقی بین مسائلی که عمل نموده و مسائلی که عمل ننموده وجود ندارد.
فاضل:
درس اول : احکام تقلید
بقا برتقلید میت
احکام
22
هرگاه مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود باقی ماندن بر تقلید او جایز است بلکه اگر اعلم باشد واجب است به شرط این که عمل به فتوای او کرده باشد و یا حداقل فتوای او را برای عمل گرفته باشد .
مکارم:
درس اول : احکام تقلید
بقا برتقلید میت
احکام
23
اگر در مسئله ای به فتوای مجتهدی عمل کند و بعد از مردن او در همان مسئله به فتوای مجتهد زنده رفتار نماید دوباره نمی تواند آن را مطابق فتوای مجتهدی که از دنیا رفته است انجام دهد . ولی اگر مجتهد زنده در مسئله ای فتوی ندهد و احتیاط نماید و مقلد مدتی به آن احتیاط عمل کند دوباره می تواند به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته عمل نماید .
درس اول : احکام تقلید
بقا برتقلید میت
احکام
24
مثلا اگر مجتهدی گفتن یک مرتبه « سبحان الله و الحمدالله و لا اله الا الله و الله اکبر » را در کعت دوم و چهارم نماز کافی بداند و مقلد مدتی به این دستور عمل نماید و یک مرتبه بگوید چنانچه آن مجتهد از دنیا برود و مجتهد زنده احتیاط واجب را در سه مرتبه گفتن بداند و مقلد مدتی به این احتیاط عمل کند و سه مرتبه بگوید دوباره می تواند به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته برگردد و یک مرتبه بگوید .
درس اول : احکام تقلید
بقا برتقلید میت
احکام
25
عمل بدون تقلید
مکلف اعمال خود را مدتی بدون تقلید انجام دهد،
در صورتی اعمال او صحیح است که :
بفهمد به وظیفه
واقعی خود رفتار
کرده
یا عمل او با فتوای مجتهدی
که وظیفه اش تقلید از او
بوده مطابق باشد .
یا عمل او با فتوای مجتهدی
که فعلا باید از او تقلید کند
مطابق باشد .
درس اول : احکام تقلید
احکام
26
فهرست منابع
درس اول : احکام تقلید
احکام
توضیح المسائل مراجع ج 1و2 ( مطابق با فتاوای ده تن از مراجع معظم تقلید )
استفتائات مقام معظم رهبری (حفظه الله )
27
حسن ختام
جمع زیبایی بود
جبرئیل آمده بود
علی (ع) و جمله ملائک بودند
و محمد (ص) عرق وحی به پیشانی داشت
و خدا داشت تکّلم می کرد … ؛
درمیان سخنانش غزلی نغز سرود ،
نام آن شعر لطیف
حضرت زهرا (س) بود
28