نگهداری و تعمیر
Maintenance
(نت)
عناوین
تعریف نت
1
سیر تحولات نگهداری وتعمیر
2
اهمیّت نت در دنیای امروز
3
مدل های سیستم نگهداری
4
WBS در نت
5
نت در صنعت هوایی
6
تعریف نت
نت مخفف کلمات نگهداری و تعمیرات می باشد و به مجموعه برنامه ها و اقدامات به منظور نگهداشتن تجهیزات در سطح قابل قبول ازنظر عملیاتی (نگهداری) و یا باز گرداندن تجهبزات معیوب به چرخه استفاده وبهره برداری اطلاق می شود .نتیجه مورد انتظار از این اقدامات ایجاد آمادگی, حفظ قابلیت عملیاتی, تداوم و استمرار عملیاتی تجهیزات برای شرایط تعریف شده خواهد بود. بطور کلی اهداف سیستم نت در یک واحد عبارتند از پاسخگویی کارا , موثر و سریع در هنگام نیاز به فعالیتهای پیشگیری و اصلاحی به منظور حفظ آن واحد در یک سطح استاندارد و قابل قبول می باشد.
سیر تحولات نگهداری وتعمیر
دانش نگهداری و تعمیرات (نت) در طول دوران شکل گیری خود دستخوش تحولات گوناگونی بوده است . حال به بررسی این روند دگرگونیها خواهیم پرداخت.
مراحل تحول
TPM دوره دوم و
BM دوره نخست و
RCM دوره سوم و
BM 1- دوره نخست و
تحقیقات نشان می دهد که گامهای اولیه در پیاده سازی نت در سالهای قبل از جنگ جهانی دوم رخ داده است . در آن ایام صنایع به شکل امروزی مکانیزه نبوده و لذا خرابیها و توقف ناگهانی ماشین آلات مشکلی جدی را برای دست اندرکاران امر تولید ایجاد نمی نمود ؛ به بیان دیگر ، جلوگیری از بروز عیب در ذهن اکثر مدیران و مهندسین مفهوم نداشته و یا حداقل ضرورتی از این نظر احساس نمی گردید . علاوه بر این اکثر ماشین آلات و تجهیزات تولیدی از طرح نسبتا ساده ای برخوردار بوده و این ویژگی ، کار با آنها را ساده و تعمیرشان را آسان می نمود . نتیجه آنکه در آن زمان نیازی به استفاده از نت سیستماتیک احساس نمی گردیده و اکثر شرکتها و واحدهای تولیدی و صنعتی تنها در زمانی که دستگاه و یا تجهیزات از کار می افتادند ، بازبینی و یا تعمیر آنها را آغاز می نمودند ؛ در واقع سیستم نگهداری و تعمیرات به هنگام از کارافتادگی معمول بود.
Breakdown Maintenance
TPM 2-دوره دوم و
همه چیز در خلال جنگ جهانی دوم به صورتی انفجارآمیز دستخوش تحول گردید . فشارهای ناشی از زمان جنگ ، تقاضا برای انواع محصولات را افزایش داده و این در حالی بود که نیروی انسانی صنایع بشدت کاهش یافته بود ؛ این عامل سبب گردید تا مکانیزاسیون افزایش پیدا نماید . می توان سال 1950 را سال رونق طراحی و ساخت ماشین آلات مکانیزه نامید و این ایام ، سرآغاز وابستگی صنایع به تجهیزات مکانیزه و اتوماسیون بوده است .
با افزایش روزافزون اتوماسیون مساله شکست و از کارافتادگی ماشین آلات نیز از اهمیت بیشتری برخوردار می گشت ؛ پس از گذشت چندی روند افزایش خرابیها به گونه ای گردید که کمیت و کیفیت تولیدات را تحت الشعاع خود قرار داده و اسباب نارضایتی صاحبان صنایع را فراهم نمود . ادامه این روند ناخوشایند ، مدیران و کارشناسان را به فکر چاره و راه حلی مناسب برای جلوگیری از روند رو به رشد عیوب نمود .
در این رهگذر سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه Preventive Maintenance بعنوان چاره درد و راه حلی مناسب است که در کشور امریکا پیشنهاد گردید و به اجرا درآمد . نیاز صنایع بر تولید محصولات با کیفیت بالا و قیمت مناسب جهت افزایش توانایی رقابت در بازار موجب گردید که استفاده از سیستم PM رونق یافته و در این راستا اجرای تعمیرات و تعویضهای پیشگیرانه دوره ای بعنوان موثرترین راه حل جهت کاهش خرابیها مورد استفاده قرار گیرد .
در طول دهه 1950 نت پیشگیرانه به تدریج تکامل یافته تا پاسخگوی نیازهای جدید صنعت باشد . در این راستا سیستم نگهداری و تعمیرات بهره ورProductive Maintenance در سال 1954 به صنایع آمریکا معرفی گردید . در این سیستم ضمن تاکید بر روی اصلاح خرابیهای اتفاقی و از کار افتادن غیرمنتظره تجهیزات با بهره گیری مناسب از علوم آمار و احتمالات و پژوهش عملیاتی ، شبیه سازی ، اقتصاد مهندسی ، تئوری صف و نگرشهای تحلیلی ، تکنیکها و مدلهایی برای حالات مختلف انواع دستگاهها و تجهیزات ابداع شد که متخصصین این رشته می توانستند کلیه فعالیتها و عملیات نگهداری و تعمیرات را به نظم درآورده و خرابیها را پیش بینی نمایند تا جهت نگهداری و تعمیر آنها برنامه ریزی انجام پذیرد .
دهه 1960 را می توان دهه گسترش استفاده از نت بهره ور در صنایع نامید . معرفی نت بی نیاز از تعمیر ، مهندسی قابلیت اطمینان و مهندسی قابلیت تعمیر (1962) از نتایج تحقیقات انجام شده در این دهه بوده که در تکامل سیستم نت بهر ه ور بسیار موثر بوده است .
معرفی سیستم نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر
در دهه 1970 از سوی صنایع ژاپنی را می توان بعنوان آخرین دستاورد در دوره دوم تحولات نگهداری و تعمیرات نامید . سیستم TPM در حقیقت همان
سیستم نت بهره ور به شیوه آمریکایی است که در جهت سازگاری با شرایط صنعتی ژاپن در آن بهبودهایی داده شده است ؛ ابتکار محوری و حساس در اصول TPM این است که اپراتورها خودشان به امور اصلی و اولیه نگهداری و تعمیرات ماشینهای خودشان می پردازند . در نت بهره ور فراگیر نتایج حاصل از فعالیتهای صنعتی و تجاری به صورت اعجاب انگیزی بهبود یافته و سبب ایجاد یک محیط کاری با بهره وری بالا ، شادی آفرین و ایمن با بهینه سازی روابط بین نیروی انسانی و تجهیزاتی که با آن سر و کار دارند ، می گردد .
RCMدوره سوم و 3-
میزان افزایش سرمایه گذاری بر روی ماشین آلات صنعتی و اتوماسیون از یکسو و افزایش ارزش مالی و اقتصادی آنها از سوی دیگر منجر به آن شد که مدیران و صاحبان صنایع به فکر راهکارهایی منطقی بیفتند که قادر به بیشینه سازی طول عمر مفید تجهیزات تولیدی و طولانی کردن چرخه عمر اقتصادی آنها باشد . افزایش میزان اثربخشی ماشین آلات ، بهبود کیفیت محصولات در کنار کاهش هزینه های نت و عدم خسارت به محیط زیست از جمله مواردی بود که باعث ایجاد تحولی جدید در زمینه نگهداری و تعمیرات گردید .
دست آوردهای جدید نت در این دوره عبارتند از
3-1- معرفی سیستم نگهداری و تعمیرات بر پایه شرایط کارکرد ماشین آلات Reliability Centered Maintenanc و ترویج استفاده از روشهای CM همچون آنالیز لرزش ، حرارت سنجی و …
3-2- معرفی و بکارگیری انواع روشهای تجزیه و تحلیل خرابیهای ماشین آلات .
3-3- طراحی تجهیزات با تاکید بیشتر بر قابلیت اطمینان و قابلیت تعمیر .
3-4- تحول اساسی در تفکر سازمانی به سمت مشارکت و گروههای کاری .
3-5- معرفی سیستم نگهداری و تعمیرات موثر .
3-6- معرفی روش نت مبتنی بر قابلیت اطمینان به عنوان روشی جامع جهت تصمیم گیری در استفاده صحیح از انواع سیستم های نگهداری و تعمیرات موجود ؛ RCM فرایندی است که اولا معین می کند چه کاری می بایست برای تداوم عمر هر گونه سرمایه فیزیکی انجام شود و دوم آنکه انتظارتی را که کاربران از تجهیزات دارند ، عملی می نماید .
اهمیت نت در دنیای امروز
امروزه در دنیای صنعتی شاهد بوجود آمدن سیستم ها ی مختلفی در رابطه با موضوع «تجهیزات و ماشین آلات» هستیم. مفاهیمی مثل :
نت – Maintenance
مدیریت تجهیزات فیزیکی– Physical Asset management / PAM
مدیریت دارایی های تجاری – Enterprise Asset management /EAM
این روزها زیاد به گوش مدیران سازمان ها می خورند. هدف اصلی این سیستم ها حفظ و نگهداری، بهبود بهره برداری و بطور کلی بهره وری از ماشین آلات، تجهیزات، دستگاهها و تاسیسات هستند.
اما چرا اینقدر سرمایه های فیزیکی (ماشین آلات، تجهیزات، دستگاهها و تاسیسات) و حفظ و نگهداری از آنها برای سازمانها مهم شده اند:
گسترش سطح اتوماسیون و مکانیزاسیون در صنایع، کارخانجات و خدمات موجب رشد مقدار سرمایه گذاری در خرید این دستگاهها شده است.
شرایط حاکم بر بازار تجاری (قیمت، کیفیت، رقابت، تحویل بموقع، ایمنی، رفاه و رضایت مشتری)؛ که موجب شده اند سازمان های تولیدی به سمت سیستم های منعطف تولید، با روش تولید انبوه و ناب بروند و بنابراین نیاز به دستگاههایی دارند که در بهترین وضعیت راندمان کار کنند، متوقف نشوند تا سازمان بتواند درست بموقع کالاها را تحویل مشتری دهند.
انتظارات جدید در حوزه های ایمنی و سلامت افراد و محیط زیست؛ که سازمان ها را ملزم به رعایت نکات ایمنی در بکارگیری و طراحی و تولید محصولات خود می کند.
انتظارات جدید در مشتریان، مثل مهیا بودن دائمی خدمات شهری، سیستم های حمل و نقل، انرژی که ناگزیر سازمان ها را موظف می کند به فکر چاره ای برای این نیاز باشند.
مدل های موجود سیستم نت
۱.سیستم واکنشی (غیر برنامه ای): Unplanned Maintenance
این سیستم بدون برنامه ریزی عمل نموده و در صورت وقوع خرابی تجهیزات جهت رفع آن اقدام می کند .
۲. سیستم برنامه ای : Planned Maintenance
اساس عملیات این سیستم ها براساس برنامه ریزی از پیش طرح ریزی شده می باشد که خود به سیستم های زیر تقسیم میگردد:
1-2)سیستم اصلاحی : Corrective Maintenance
در این سیستم صرفاً تجهیزاتی مورد توجه قرار می گیرند که شرایط عملکردی ضعیف آنها باعث توقف سیستم می گردد و برنامه ریزی در راستای اصلاح این شرایط صورت می پذیرد .
2-2)سیستم تطبیقی : Adaptive Maintenance
هدف این سیستم بهبود عملیات , قابلیت اطمینان ( Reliability ) و ظرفیت تجهیزات می باشد که عمدتاٌ در مرحله ساخت تجهیزات استفاده شده و شامل مطالعه , مهندسی طراحی , ساخت , نصب , راه اندازی و نظارت می باشد .
3-2)سیستم پیشگیرانه : Preventive Maintenance
در سیستم های نت پیشگیرانه همواره نگرش بسوی آینده و پیشگیری از وقوع خرابی می باشد . این سیسم خود به دو گروه تقسیم می گردد :
1-3-2)سیستم نت بر مبنای موقعیت : Condition – Based Maintenance
در این سیسم اصل بر رفع پیشگیرانه خرابی و عیوب بدون دمونتاژ کردن و انجام تعمیرات اساسی Overhauling ماشین می باشد .
2-3-2)سیستم نت سیستماتیک :
در این سیستم با شناخت شرایط عملکردی و رفتاری ماشین , سرویس ها و تعمیرات در توالی زمانی معین صورت گرفته و مبنا جلوگیری از بروز هر نوع خرابی و اصولاٌ پیش بینی خرابی و حذف آنها می باشد .
نت سیستماتیک در سه مدل قابل انجام است :
1-2-3-2) PM:
در این نوع نت سیستماتیک , تمرکز صرفًا بر روی تجهیزات و ماشین آلات بوده و سایر منابع تحت سیستم قرار نمی گیرد .
2-2-3-2) 3M
این سیستم بازتر برخورد کرده و سه منبع ماشین Machine ، نیروی انسانی Man ، قطعات یدکی Material تحت سیستم نت قرار می گیرد .
3-2-3-2) TPM:
در این سیستم که کاملترین آنها می باشد علاوه بر سه منبع ذکر شده در3M ،سایر موارد زیر نیز تحت برنامه و کنترل قرار می گیرد :
تضمین کیفیت نت Quality Assurance
برنامه ریزی و کنترل مالی Managerial Accounting
آموزش نیروی انسانی نت Manpower Training
WBS نت و
بطور کلی از WBS جهت استاندارد سازی فعالیتهای نگهداری و تعمیرات استفاده میگردد .
1. تجزیه ساختار ماشین جهت اجرای نت برنامه ریزی شده :
در سیستم نت نیاز است بطور دقیق جزئی از ماشین که باید برای آن یک فعالیت نت انجام گیرد مشخص شود . در این راستا ساختار یک ماشین به 4 سطح تجزیه گردیده ، کدگذاری شده و شناسنامه تهیه میگردد .
سطح 1 : سیستم
System
قسمتهایی از ماشین که بصورت یک مجموعه کامل عمل کرده و هدف خاصی را دنبال میکنند . بعنوان مثال :سیستم انتقال قدرت – سیستم روانکاری ، سیستم هیدرولیک و …
سطح 2 : زیرسیستم
Subsystem
زیر مجموعه ای از یک سیستم . بعنوان مثال سیستم هیدرولیک در یک ماشین از زیر سیستمهای پمپاژ روغن (مولد انرژی)، کنترل فشار ، کنترل جهت ، کنترل دبی و مصرف کننده تشکیل میگردد
سطح 3 :
مجموعه Assembly
تعدادی از قطعات که به منظور برآوردن هدفی خاص در یک زیر سیستم بکارمیروند 0 بعنوان مثال در زیر سیستم پمپاژ روغن مجموعه های مخزن روغن ، موتورالکتریکی ، پمپ هیدرولیک و … وجود دارند
سطح 4 :
قطعه Part : به کوچکترین جزء یک ماشین اطلاق میگردد .هر مجموعه شامل حداقل دو قطعه میباشد .بعنوان مثال یک مجموعه الکتروموتور از قطعاتی چون روتور ، استاتور ، پروانه خنک کن ، بیرینگ و … تشکیل گردیده است
2. استاندارد سازی فعالیتهای تعمیراتی :
تعیین نوع فعالیت تعمیراتی مناسب ( شامل تعویض ، جوشکاری ، بوش زدن ، بازسازی رزوه و … ) برای اجزاء ماشین
برنامه ریزی مناسب جهت انجام فعالیتها
( ترسیم CPM ، تهیه گانت چارت و … ) ، جلوگیری از بروز خطاهای انسانی (با مشخص نمودن روشهای مونتاژ و دمونتاژ اجزاء )
جهت استاندراد سازی تعمیرات ، اجزاء ماشین بصورت زیر دسته بندی میگردد . لازم به ذکر است که تجزیه ساختار ماشین ( بند 1 ) بعنوان پیشنیاز در استاندارد سازی تعمیرات بوده و اصولا ساختار WBS تجزیه سطح چهارم بند 1 (قطعات ) براساس وضعیت تعمیراتی آنها میباشد
سطح 1 : قطعات دور ریز و قطعات نیاز بازرسی :
قطعات دور ریز : آندسته از قطعاتی که بدون بازرسی تعویض گردیده و بعنوان قطعات تعویضی روتین در تعمیرات میباشند . بعنوان مثال واشرهای آب بندی به دلایل تغییر شکل دادن احتمالی و عدم کارایی در آب بندی مجدد و
مستهلک شدن تحت شرایط کار در این گروه قرار میگیرند . تجزیه سطوح این گروه در همین قسمت پایان می یابد
قطعات نیازمند بازرسی : آندسته از قطعاتی که ابتدا میبایست مورد بازرسی قرار گرفته و سپس جهت تعمیر و یا تعویض آنها تصمیم گیری گردد . بعنوان مثال بیرینگها ، شافتها و چرخدنده ها در این گروه قرار دارند
سطح 2: زیر گروه قطعات نیازمند بازرسی
قطعات تعویض پذیر :
بعنوان مثال بیرینگها
قطعات تعمیر پذیر :
قطعاتی همچون شافت و چرخدنده ها
قطعات تعمیر پذیر :
قطعاتی همچون شافت و چرخدنده ها در این گروه قرار میگیرند . بعنوان مثال چنانچه چرخ دنده بعلت حرکتهای غلتشی بین محور و چرخ دنده از محور وسط آسیب دیده باشد ، امکان تعمیر آنها وجود خواهد داشت . به همین علت در گروه قطعات تعمیر پذیر قرار میگیرد. اما اگر دنده ها آسیب دیده باشند امکان دوباره یابی آن وجود نخواهد داشت و تعویض میگردد . بنابراین قطعات تعمیر پذیر نیز به 2گروه قابل تعمیر و غیر قابل تعمیر (تعویضی) تقسیم میگردد .
نت در صنعت هوایی
Mig-29 اورحال
Mig-29 اورحال
Mig-29 اورحال
تست موتور
گرداوری و ارائه :
بابک کاظمی
حسین محمّدی بیشک
ابراهیم محمّدی
سعید گلی پور
سیاوش جعفرنوه سی اصل