نقش مشاوره ای ماما در مسائل دوران نوجوانی
از بین دوران های مختلف زندگی انسان، نوجوانی از مهمترین و با ارزش ترین دوران زندگی هر فرد محسوب م یشو د. این مرحله بینابینی، درگذر از کودکی به بزرگسالی، سرآغاز تحولات و دگرگونی های جسمی، روانی و اجتماعی است که بر عملکرد او در بزرگسالی تاثیر گذاشته و منجر به ایجاد نیازهای متفاوت مخصوص این گروه سنی خواهدشد.
آمارها نشان داد که بزرگترین نسل نوجوانان از .نظر تعداد، مربوط به عصر حاضر است نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را افراد زیر ١٠سال و یک پنجم از جمعیت جهان را افراد ٢٥ ساله تشکیل می دهند. – ١٩ ٨٥ درصد آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند
در بیانیه کنفرانس بین المللی جمعیت و توسعه،که به عنوان نقطه عطفی در خدمات بهداشت باروری درجهان است، تاکید شد ه که نوجوانان نیازهای منحصر به فردی نسبت به بزرگسالان دارند و از کشورهای متعهد به این بیانیه، می خواهد که این نیازها را شناسایی کنند و در جهت رفع آنها بکوشند
با توجه به ویژگی های بلوغ در دختران، شرایط جسمی و روانی این دوران و نیز نقش اساسی دختران درباروری، میتوان ادعا نمود که سلامت دختران نوجوان از جایگاه ویژ های برخوردار است. دوران نوجوانی در دختران، زیربنا و سرآغازی جهت دهنده برای دوره های بعدی زندگی آنها خواهد بود و تاثیر مستقیمی بر خانواده و کودکان آنها خواهد گذاشت. از نظر صندوق جمعیت ملل متحد، سلامت دختران، کلید شکسته شدن چرخه فقر بین نسل ها و دسترسی به اهداف توسعه هزاره است.
یافته های حاصل از مطالعه ای توصیفی بر روی ١٣٨٥نوجوان ایرانی نشان داد که آگاهی عمقی آنان نسبت به بهداشت باروری و جنسی و بیماری های مقاربتی محدود بوده و باورهای نادرست در مورد خطرات عمل جنسی نامطمئن و عواقب آن به میزان زیادی دیده شد. همچنین به علت استانداردهای دوگانه مبتنی بر جنس در نگرش و رفتار جنسی و باروری نوجوانان دختران به خصوص آسیب پذیرتر می باشند.
مطالعه ای از نوع کارآزمایی میدانی نشان داد که اطلاعات دختران در مورد بهداشت بلوغ، ناچیز و با باورهای نادرست همراه بو د. این مطالعه پیشنهاد می نماید که موانع و مشکلات پیرامون آموزش بهداشت باروری را می توان با رعایت فرهنگ و باورهای مردمی به حداقل رساند و در این راستا، بر آموزش دختران از طریق خانواده ها و به خصوص مادران و با کمک رابطین بهداشتی تاکید می نماید.
رشد و تکامل نوجوانان از اهداف والای جوامع است. نوجوانی دوره اوج سلامتی است اما نوجوانان به فراخور سن و ویژگی های تکاملی خود با عوامل خطرزا رو به رو هستند که بعضی از این عوامل خطرزا مبتنی بر شرایط خانواده است. این تغییرات تکاملی در دوره نوجوانی شرایط خانواده ها را به گونه ای تغییر می دهد که عملکرد متفاوتی داشته باشند. شناخت دیدگاه نوجوانان و کارکرد خانواده در ارتباط با نوجوانان، از رسالت های مشاوران مامایی است.
خانواده سالم در سلامت نوجوانان نقش اساسی دارد و عامل زیربنایی در سلامت آینده نیازمند ارائه راهکارهایی برای اصلاحات اجتماعی و فرهنگی است. مشاوره مامایی یک دانش بین رشته ای است و مشاوران مامایی نقش گسترده ای در سلامت نوجوانان و همچنین خانواده ها دارند. این قشراز طریق همکاری با سیاستگزاران اجتماعی با درک کردن دیدگاه های نوجوانان می توانند برنامه های واقعی برای تسهیل عوامل خانوادگی بهداشتی و تامین سلامت آن ها داشته باشند.
سلامت نوجوانان
تامین سلامت نوجوانان، زیربنای اهداف توسعه ملی و توجه به نوجوانان و نیازهای منحصر به فرد آنان از اهداف خدمات بهداشت باروری بوده و شناسایی این نیازها، گامی ضروری برای برنامه ریزی های هدفمند و تخصیص متناسب منابع و امکانات با توجه به اولویت ها است. علیرغم اهمیت نقش حیاتی خانواده در سلامت نوجوان، ضعف در ارتباطات عاطفی مناسب بین والدین و فرزندان مشهود است. آموزش خانواده ها بر اساس نیازها و خصوصیات دوران نوجوانی می تواند کمک موثری به بازگشایی این حلقه مفقوده بنماید(1).
یافته های مطالعه ای که با عنوان نیازهای سلامت دختران نوجوان: تبیین نقش و اهمیت خانواده انجام گردید به بررسی نیازهای سلامت دختران نوجوان پرداخته شد که نتایج آن نشان می دهد محور خانواده به عنوان یکی از نیازهای سلامت اجتماعی نوجوانان، موید 4 درون مایه اصلی نیاز به حمایت عاطفی خانواده، نیاز به والدین مسوول، نیاز به والدین آگاه و نیاز به آزادی با نظارت خانواده می باشد. علیرغم اهمیت نقش حیاتی خانواده در سلامت نوجوان، ضعف در ارتباطات عاطفی مناسب بین والدین و فرزندان مشهود بوذه است. آموزش خانواده ها بر اساس نیازها و خصوصیات دوران نوجوانی می تواند کمک موثری به بازگشایی این حلقه مفقوده بنماید(1).
مامای مشاور با توجه به آگاهی از حیطه های بهداشت بلوغ و نوجوانی و آشنایی با علوم رفتاری و مشاوره ای نقش بسزایی در پیشبرد آموزش خانواده ها و مشاوره با آنها در همکاری با نظام آموزش و پرورش می تواند بر عهده گیرد .
جامعه بستر زندگی و دربرگیرنده نهادهای اجتماعی است. نوجوانان یکی از گروه های مهم اجتماعی هستند که هم به دلیل ویژگی های اجتماعی کنونی و هم به دلیل ویژگی های نوجوانی، دشواری ها و آسیب های زیادی را تجربه می کنند. شیوه زندگی و عادات نوجوانی گاه تا پایان عمر به درازا می کشد و از این رو مشکلات حاصله بیش از آنکه تنها به یک دوره بازگردد، بر یک عمر موثر خواهد بود. شناخت عوامل اجتماعی موثر بر سلامت نوجوانان به درک نوجوانی در بستر اجتماع کمک خواهد کرد.
درپژوهش انجام شده در سال1390 دیدگاه نوجوانان در مورد عوامل اجتماعی موثر برسلامت تبیین گردید. بر طبق یافته ها این عوامل به سه دسته تقسیم گردید که عبارت بوده اند از نشانه شناسی جامعه بیمار، انتظارات نوجوان از جامعه و پیش شرط های اجتماعی سلامت. نقش مهم عوامل اجتماعی بر نوجوانان و سلامت آنان غیر قابل انکار است. پرداختن به بعد اجتماعی سلامت نوجوانان با زیر گروه هایی که با خانواده، اشتغال، رفاه و توسعه ارتباط دارد می تواند در طراحی زیر بنای سلامت آینده مفید باشد.
مشاوران مامایی از طریق آموزش خانواده ها بر اساس نیازهای اجتماعی و خصوصیات دوران نوجوانی می تواند کمک موثری به بازگشایی این حلقه مفقوده بنماید. مشاورین مامایی با شناخت ساختار و دیدگاه های ذهنی نوجوانان و خانواده ها و افراد کلیدی آگاه، در تعیین نیازهای اجتماعی موثر بر سلامت نوجوانان این امکان را فراهم می آورند که مسئولان و برنامه ریزان بهداشتی و مراقبتی، علاوه بر امکان ارزیابی نیازهای سلامت به شکلی دقیق و مبتنی بر جوهره اصلی آن ، رهیافت های مناسب و مقتضی در جهت برنامه ریزی های شایسته و تخصیص متناسب منابع و امکانات را طراحی و تدوین نمایند.
نقش مشاور مامایی در برنامه ریزی دراز مدت سلامت جسمی نوجوان عوامل مختلفی به عنوان عوامل خطر پوکی استخوان شناخته شده اند که عبارتند از:عوامل ژنتیکی، کمبود استروژن در زنان یائسه، سن اولین قاعدگی، سن یائسگی، تعداد سالهای بعد از سن یائسگی، ورزش ناکافی و عدم تحرک، مصرف الکل، مصرف سیگار، کاهش جذب کم یا زیاد ،D جذب کلسیم و ویتامین پروتئین، جذب زیاد فسفر، سدیم و کافئین. بعضی از افراد به طور ژنتیکی از استخوانبندی خوبی برخوردارند، ولی بعضی دیگر این طور نیستند.
تا عصر حاضر علم پزشکی قادر به تغییر خصوصیات ژنتیکی افراد نبوده ولی سبک زندگی برای رسیدن به حداکثرتوده استخوانی قابل تغییر میباشد. توده استخوانی در هر شخص نه تنها به ژنتیک وابسته است بلکه به تغذیه و ورزش نیز مربوط می شود .
با درنظر داشتن این که تغییر سبک زندگی در سنین نوجوانی نقش اصلی در پیشگیری از پوکی استخوان در سنین سالمندی ایفا میکند و با توجه به این که زنان به علت کوچکی و ظرافت و نیز تراکم کمتر استخوانهایشان و توقف هورمون استروژن پس از یائسگی که موجب کاهش توده استخوانی میشود، بسیار بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا میشوند و با توجه به این که طبق بررسیهای پژوهشگران در متون و منابع مرتبط، توجه کمتری به سبک زندگی نوجوانان دختر در ارتباط با پیشگیری از پوکی استخوان شده است، توجه به نقش مشاوره مامایی در جهت پیشگیری از پوکی استخوان از طریق مشاوره با نوجوانان جهت تغییر سبک زندگی استخوان درزمینه های تغذیه، عادات استعمال سیگار، مصرفالکل، استفاده از رژیم غذایی لاغری و داروی لاغری( و فعالیت بدنی و ورزش و دستیابی به حد مطلوب سلامتی و در نهایت ارتقای سلامت حائز اهمیت می باشد.
بخش عظیمی از زندگی نوجوان در مدرسه سپری می شود که اغلب با وظایفی همراه است که باعث بروز استرس در دانش آموز می شود دوره نوجوانی به عنوان دوره پراسترس در فرآیند رشد شناخته می شود. بنابراین برنامه آموزش مهارتهای زندگی روش موثری در جهت رشد شخصیت سالم نوجوانان و حفظ سلامت روان آنان تلقی می شود.
بهداشت روان نوجوانان
با توجه به میزان شیوع استرس در رده های خفیف، متوسط و شدید و اثرات مختلف آن بر ابعاد زندگی، مشاوران مامایی می تواند با ایفای نقش مشاوره ای، آموزشی(مهارتهای زندگی، حل مسئله ، تفکر انتقادی، تصمیم گیری، تفکر خلاق ، مهارتهای روابط بین فردی و…) و حمایتی خود گامی موثر در راستای ارتقاء بهداشت روان دانش آموزان در هر سه سطح پیشگیری بردارد.
نقش مشاوره مامایی در سنجش نیازهای آموزشی دختران نوجوان پیرامون بهداشت باروری و تعیین راهبردهای مناسب برای تامین آن
نیمی از نوجوانان دنیا در برابر بیماری های مقاربتی همچون ایدز و حاملگی ناخواسته حفاظت کافی ندارند و در معرض خطر روابط جنسی، باروری ناامن و فارغ از مسوولیت، حاملگی زودرس، سوء مصرف مواد، شکست در تحصی ل، مسایل مربوط به سلامت فردی، بهداشتی، تغذیه و ورزش هستند.
امروزه به دلیل اهمیت ویژه دوره نوجوانی ، اولو یت
بهداشت باروری جهان، بهداشت باروری نوجوانان
است.
طبق بررسی های انجام شده اکثر نوجوانان جامعه ما به خصوص دختران به دلایل فرهنگی ، نه اعتقادی و مذهبی، از اطلاعات صحیح در ارتباط با بهداشت باروری محروم هستند و چه بسا به دلیل کسب اطلاعات از منابع ناآگاه و غیرموثق در زندگی خانوادگی خود دچار مشکلات جسمی و روانی می شوند(1). ارتقا سطح دانش و آگاهی دختران نوجوان در مورد مفاهیم مرتبط با بهداشت باروری و ارتقا مهارت های زندگی از اساسی ترین نیازهای آموزشی آنان می باشد.
به نظر می رسد که نقش مشاوران مامایی پیرامون بهداشت باروری و تعیین راهبردهای مناسب برای تامین آن اعم از بررسی اطلاعات، نگرش های نوجوانان و خانواده ها و رفتارهای پرخطر نوجوانان نسبت به بهداشت باروری و جنسی و حتی مسائل مربوط به سلامت فردی، تغذیه ، ورزش نوجوانان و بیماری های مقاربتی بسیار پررنگ می تواند باشد.
نقش مشاوره ای ماما در دیسمنوره نوجوانان
دیسمنوره شایع ترین نوع شکایت و از مهم ترین مسایل بهداشتی دختران نوجوان می باشد و معمولا آن ها در این موقعیت به دنبال هیچ گونه دریافت اطلاعات و یا درخواست کمک از افراد حرفه ای نیستند.
در مطالعه ای به بررسی تاثیر برنامه ی مشاوره ی گروهی بر وضعیت دیسمنوره و عملکرد تغذیه ای ورزشی دختران نوجوان در شهریار تهران پرداخته شده که یافته های این پژوهش نشان داد که ارایه ی برنامه ی مشاوره ی گروهی می تواند سبب کاهش شدت دسیمنوره اولیه و نیز افزایش عملکرد (تغذیه، ورزش) دختران گردد. لذا با توجه به یافته های پژوهش جهت پیشگیری و کاهش شدت دیسمنوره اولیه، پیشنهاد می شود برنامه های مشاوره متناسب با شرایط افراد از نظر فرهنگی، اجتماعی و در سطح مدارس اجرا گردد. با توجه به تبحر مشاورین مامایی در مباحث مرتبط با علم مامایی و آشنایی با علوم رفتاری،این مشاوره ها توسط مشاوران مامایی در تعامل با آموزش و پرورش قابل انجام می باشد.
نقش مامای مشاور در تامین بهداشت دوران بلوغ
سازمان جهانی بهداشت نیازهای آموزشی زنان و دختران را به عنوان یک اولویت مشخص کرده است، دوران بلوغ زمان گذار از کودکی به جوانی است و با تغییرات چشمگیر جسمی و روانی همراه بوده و عدم آگاهی نوجوانان در این دوره ممکن است منجر به عملکرد نادرست و پیامدهای ناگوار شود. آموزش میتواند بسیاری از مشکلات و بحرانهای این دوره را کاهش دهد.
تاثیر مشاوره مامایی بر علایم مرتبط با سندرم قبل از قاعدگی در نوجوانان
:PMS (Premenstrual Syndrome) سندرم پیش از قاعدگی مجموعه ای از تغییرات خلقی، رفتاری و جسمانی می باشد که پیش ازدوره قاعدگی یا در طول آن به صورت قابل پیش بینی و پیوسته رخ می دهد ( 1). علایم مربوط به سه دسته کلی فیزیکی، روانی و ناراحتی لگنی تقسیم می شود. اگر چه شا یع ترین علایم مرتبط با ممکن است مربوط به اخ تلالات ف یزیک ی PMSمانند خستگ ی، سردرد، حتباس ما یعات ، درد وناراحتی مفاصل و غ یره باشد، نتا یج بس یاری ازتحقیقات نشان می دهد که علای م روانی – خلقی مانند افسردگی، اضطراب ، تغییرات خلقی ناگهانی،
خشم، تحر یک پذیری، احساس گناه ، عدم کنترل ، گریه بدون دل ی ل و غ ی ره به عنوان اصلی ترین عوامل ایجاد کننده پریشانی، اختلال و ناراحتی در طی یک هفته قبل و یک هفته بعد از شروع قاعدگی تجربه می شود.
روش های مشاوره به نوجوان کمک می نماید تا آگاه شود د یگران نیز مشکلاتی مشابه دارند و از آن جا که همسالان یکد یگر را بهتر درک می کنند می توانند راحتتر از مشکلات خود پرده برداشته و به بیان احساس واقعی خود در روند مشاوره گروهی بپردازند ( 12
نقش مشاوره ای ماما در مقابله با سرطان در نوجوانان و والدین آنها
تشخیص و درمان بیماری سرطان مستلزم درک صحیح نوجوان مبتلا و والدین او از چگونگی مقابله با جنبه های تنش زای این بیماری است. نوع مقابله نقش مهمی در سازگاری نوجوانان با بیماری دارد. و از آن جا که والدین مهم ترین افراد در سیستم حمایتی فرزندانشان می باشند، بر افزایش توانایی مقابله فرزندشان با بیماری نقش به سزایی ایفا می کند
در پژوهشی که درباره روش مقابله با سرطان در نوجوانان مبتلا و والدین آن ها انجام گرفت محققین به این نتیجه رسیدند که:با توجه به تاثیر پذیری مقابله نوجوانان مبتلا از مقابله والدین خود،مشاوران می توانند با آموزش مقابله صحیح به خانواده و یا معرفی خدمات مشاوره ای، نوجوانان را در نحوه مقابله یاری کنند. همچنین پیشنهاد می شود که مسوولین با ارایه خدمات مشاوره ای و تدوین و اجرای برنامه ای مدون در جهت آموزش مقابله صحیح به خانواده ها تسهیلات لازم را به منظور یادگیری روش های مقابله و سازگاری در نوجوانان مبتلا به سرطان فراهم آورند.
وضعیت مراکز موجود ارایه خدمات سلامت باروری به نوجوانان و جوانان در ایران
در مطالعه ای که در سال 1388 در خصوص وضعیت مراکز موجود ارایه خدمات سلامت باروری به نوجوانان و جوانان در ایران انجام گرفت محققین به نتایج ذیل دست یافتند:
64% از پرسنل شاغل در این مراکز رضایت شغلی داشتند و از نظر کارشناسان کیفیت ارایه خدمت در مراکز دارای نواقص و کمبودهایی بود (کیفیت صندلی ها، وجود امکانات سرگرم کننده در سالن، نظافت سرویس های بهداشتی، تجهیزات اتاق معاینه). در این مراکز 35 نفر (39%) نوجوانان- جوانان ابراز رضایت کامل و 48 نفر (54%) رضایت نسبی و 7 نفر (8%) ناراضی بودند. بالا ترین میزان رضایت از برخورد روانشناس، پزشک، ماما و تسلط علمی انها بر موضوع و آموزش فردی بود، به طوری که 95% آنها چنین مراکزی را به سایر نوجوانان- جوانان توصیه می کنند و از سوی دیگر در بسیاری از مراکز پرسنل متبحر غیرپزشک مانند کارشناس ارشد مامایی (5/17%) و تغذیه (50%) کم بود. نتیجه گیری: وضعیت مراکز موجود ارایه دهنده خدمت به نوجوان و جوان در ایران از نظر احراز کمیت های فیزیکی مراکز دوستدار نوجوان و جوان بر اساس چک لیست، در گروه متوسط و ضعیف بود.
نقش مشاوره ای ماما در افسردگی نوجوانان از بحرانی ترین دوره های زندگی یک دختر، بلوغ و نوجوانی است که به دنبال آن مسئله شروع قاعدگی مطرح می شود از جمله تغییرات روانی مربوط به دوران قاعدگی، افسردگی است که شایع ترین بیماری روانی زمان حاضر نیز می باشد. افسردگی یک عامل مهم در بروز ناراحتی های عاطفی و افکار مربوط به خودکشی است.
عدم تعادل و بی ثباتی عاطفی از بارزترین ویژگی های دوره نوجوانی است و افسردگی یک عامل مهم در بروز ناراحتی های عاطفی و افکار مربوط به خودکشی است و با توجه به این که دختران امروز مادران آینده جامعه می باشند و سلامت روانی آنان پشتوانه تربیت فرزندان سالم خواهد بود لذا می توان از نقش مشاوران ماما در مراکز بهداشتی درمانی و همین طور در آموزش و پرورش به عنوان مشاور در زمینه مسائل و مشکلات بلوغ و دوران نوجوانی استفاده نمود.
سلامت جنسی در نوجوانان
تبدیل شدن به فرد بالغی که از نظر جنسی سالم باشد یکی از فعالیتهای تکاملی کلیدی در نوجوانان است. سلامت جنسی شامل تکامل جنسی و بهداشت باروری و همچنین توانایی ایجاد و حفظ روابط درست بین فردی، ارزش قائل بودن برای بدن خویش، تعامل محترمانه با هر دو جنس به روش صحیح و اظهار تمایل، عشق و صمیمیت بر اساس ارزشهای پایدار فردی و اجتماعی است.
چالشهای بهداشت جنسی نوجوانان در ایران
در مطالعه ای که در دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1391 با عنوان
چالشهای بهداشت جنسی نوجوانان در ایران انجام شد محققین به بررسی این چالشها در دوران نوجوانی پرداختند . یافته ها نشان داد کهعوامل و چالشهای مرتبط با بهداشت جنسی نوجوانان را میتوان در چهار طبقه اصلی( دوازده زیر طبقه) شامل اعتقادات مذهبی و معنویت(خویشتنداری جنسی)؛ فقدان آموزشهای جنسی(باورها و دانستههای غلط در مورد عملکرد جنسی، نگرش نوجوان نسبت به رفتارهای پرخطر و روابط جنسی، منابع اطلاعاتی نوجوانان، مهارت "نه گفتن")، جامعه و مسائل نوجوانان( تفاوتهای جنسیتی، ارتباط با همسالان، نظارت و کنترل توسط خانوادهها، چالشهای ارتباطی نوجوان با والدین، عوامل اجتماعی اقتصادی و مراکز ارائه خدمات بهداشت باروری به نوجوانان) و پیامدهای رفتار جنسی در نوجوانان( احتمال ابتلا به بیماریهای مقاربتی) عنوان کرد
نقش ماما در حیطه سلامت جنسی نوجوان
مشاوران مامایی با اگاهی از حیطه های مامایی ، روانشناسی و اموزش می توانند در ارتقا مشاوره رفتارهای جنسی و جنسیتی نوجوانان و ارتقا دانش و اگاهی والدین و نوجوانان در زمینه های مرتبط با سلامت جنسی مانند روشهای پیشگیری از ایدز و بیماریهای منتقله از راه جنسی، مهارتهای زندگی، خویشتنداری، تاثیر معنویت و اعتقادات مذهبی و تاثیر همسالان و … نقش بسیار موثری ایفا نمایند.