مهارتهای ارتباطی موثر
وقتی با هم دست می دهید ، دستان یکدیگر را بفشارید تا محبت میان شما جاری شود.
امام جعفر صادق(ع)
ارتباط چیست ؟
ارتباط از نظر واژگانی به معنای پوند دادن ، و تماس برقرار کردن است .
تعریف ارتباط
ارتباط جریانی است که طی آن دو یا چند نفر به تبادل اندیشه ها ، نظر ها باور ها ، و خواستهای خود می پردازند و این عمل را از طریق کلام و نمادهای غیر کلامی ،که برای طرفین ارتباط ، معنای مشترکی دارد ، انجام میدهد.
ارتباط یعنی تبادل اندیشه ها ، باورها ، و خواسته ها از طریق کلام و نمادهای غیر کلامی . انسان ها در سایه تمام ارتباط های خویش ، به ارضای نیازهایشان می اندیشند.
انواع ارتباط
در مجموع ارتباط ها به زبان خیلی ساده دو نوعند : ارتباط مستقیم و ارتباط غیر مستقیم . ارتباط مستقیم آن است که پیامتان را رودر رو بیان می کنید بدون آنکه از فردی به عنوان واسطه یا از ابزار ها و وسایل بهره ببرید مثل زمانی که سر کلاس درس ،چشم در چشم معلم دارید .
ارتباط غیر مستقیم هم که با این اوصاف ، مشخص است . مثل زمانی که پای اینترنت هستید یا مثل همین الان که حرفهای مر از خطوط کتاب در یافت می کنید .
در نزدیک شدن ما به دیگران و برقراری رابطه با دنیای پیرامونمان دوعامل نقش مهمی دارند.
1- عوامل درونی
2- عوامل بیرونی .
عوامل درونی به شخصیت ما مربوط است و عوامل بیرونی به محیط اطراف ما مربوط می شوند.
عوامل دخیل در شکل گیری ارتباط
الف – عوامل درونی
شخصیت
خصوصات فردی
احسان نیاز
باورها
علایق
ب- عوامل بیرونی
محیط
نزدیک بودن
معاشرت
تشابه فیزیکی
مبادله اجتماعی
الف – عوامل درونی
1- شخصیت : حتما دیده اید که بعضی ها ذاتا خنده رو هستند و با دیگران رابطه برقرار می کنند در عوض گروهی دیگر اساسا درون گرا هستند کمتر با دیگران به سرعت ارتباط برقرار می کنند . ولی همیشه این طور نیست . افراد گروه اول هم گاهی احساس می کنند باید با دیگران ارتباط بیشتر برقرار کنند تا احساس بهتری داشته باشند . مثلا وقتی در شهری زلزله می آید مردم ترجیح می دهند کنار هم باشند تا ترسها کمتر شود .
2- خصوصات فردی : در واقع تعریف دیگری از شخصیت است. اشخاص درون گرا بیشتر دلشان می خواهد با افراد همانند خود رابطه داشته باشند و افراد برون گرادلشان می خواهد با همه ارتباط برقرار کنند.
3- احسان نیاز: یکی از عواملی که ما را به طرف ارتباط با دیگران سوق می دهد.
4- باورها: ما بر اساس باورهایمان، به ارتباط با دیگران علاقه مند می شویم. مثلاً کسی با باورهای دینی بیشتر تمایل دارد با شخصی که باورهایش مشابه اوست ارتباط برقرار کند.
5- علایق: اشتراک علایق ما را به طرف ارتباط با یکدیگر می کشاند مثلاً کسی که اهل موسیقی پاپ است به کنسرت موسیقی پاپ می رود. هر چند ممکن است به صرف دوست داشتن موسیقی از کنسرت موسیقی سنتی هم لذت ببردکه آن مربوط می شود به علاقه داشتن به موسیقی.
ب- عوامل بیرونی:
1- محیط:به انواع و اقسام نمودها بر ما اثر می گذارند- برای توضیح این مطلب فقط کافی است توجه شمابه تبلیغات تلویزیونی معطوف شود.
2- نزدیک بودن: مثلاً اعضای ساکندر دو آپارتمان واقع در یک مجتمع، با هم بیشتر در ارتباط هستند تا اعضای دو آپارتمان واقع در یک مجتمع، با هم بیشتر در ارتباط هستند تا اعضای دو آپارتمان در دو محله جدا از هم (هیچ چیز خالی از استثنا نیست).
3- معاشرت: یعنی رفت و آمد داشتن، سبب برقراری ارتباط می شود اغلب با کسانی که بیشتر آنها را ببینیم ارتباط بیشتری برقرار می کنیم. از طرفی هر چه رابطه مان رودرروتر باشد ارتباط قویتری خواهیم داشت.
4- تشابه فیزیکی: ما را به سوی یکدیگر می کشد. اگر به اطراف خود دقیق شوید خواهید دید بسیاری دوستی ها میان کسانی است که از نظر ظاهری بیشتر به هم شبیه هستند.
5- مبادله اجتماعی : بسیاری وقت ها هم مجبور به برقراری ارتباط هستیم چون از ارتباط سود می بریم. در واقع نوعی مبادله اجتماعی در کار است. مثلاً اگر معلم شما، شما را بیشتر تشویق کند شما رابطه بهتری با او خواهید داشت چون سود عایدتان می شود (که آموزش بیشتر و تشویق بیشتر است) تامعلم دیگری که همیشه شما را توبیخ می کند.
اثر ارتباط بر سلامت :
1- مستقیم
2- غیر مستقیم
اثر مستقیم: یکی از تاثیرات ارتباط اثر مستقیم است یعنی از نظر فیزیکی از یکدیگر مراقبت می کنند . مثلاً در هنگام فوت یکی از بستگان, یکی خرما می خرد, یکی تدارک مراسم تشییع و تدفین رامی دهد ، یکی مسجد محل را برای عزاداری آماده می کند، یکی آگهی به روزنامه می دهد و … در حالی که صاحب عزا از نظر جسمی و روانی به تنهایی قادر به انجام این اعمال نخواهد بود
غیر مستقیم: از طرفی یک اثر دیگر ارتباط، اثر غیر مستقیم است که به ما کمک می کند وجهه و موقعیت خود را حفظ کنیم و بحران را پشت سر بگذاریم. چرا مجلس عزای پدر دوستتان می روید؟ زیرا می خواهید به او پیام بدهید که(من هستم، از تو حمایت می کنم و با تو همدرد هستم.)
اثر ارتباط بر شادی:
از طرف دیگر روابط می توانند شادی آفرین باشند . تحقیقات روانشناسی نشان داده است آنها که روابط قوی تری دارند کمتر احساس تنهایی می کنند و لذا شادتر هستند.
اجزای ارتباط:
پوشش ما زمانی کامل می شود که چهره مان لبخند بپوشد
یکی از اجزای مهم هر رابطه سهمی است که هریک از طرفین رابطه در آن می گذارند.
مثلاً وقتی شما به عنوان یک دانشجوی فیزیک با مدرس فیزیک در دانشگاه ارتباط برقرار می کنید او در این ارتباط علم خود را در میان می گذارد و شما به عنوان درس گیرنده این فرصت را به او می دهید تا از این راه امرار معاش کند.
یک جزء دیگر در هر رابطه آن است که شما و کسی که با او ارتباط برقرار می کنید. چه توقعی از یکدیگر دارید. مثلاً شما از همسرتان توقع دارید به ارزشهای ذهنی و اعتقادی که برای شما مهم است احترام بگذارید. پس اگر خانم (یا آقایی) که این ارزشها را محترم نمی شمارد بخواهد همسر شما شود با او ارتباط برقرار نخواهید کرد.
پوشش ما زمانی کامل می شود که چهره مان لبخند بپوشد
«مهاتما گاندی»
اجزای ارتباط:
1- یکی از اجزای مهم هر رابطه سهمی است که هریک از طرفین رابطه در آن می گذارند.مثلاً وقتی شما به عنوان یک دانشجوی فیزیک با مدرس فیزیک در دانشگاه ارتباط برقرار می کنید او در این ارتباط علم خود را در میان می گذارد و شما به عنوان درس گیرنده این فرصت را به او می دهید تا از این راه امرار معاش کند.
2- یک جزء دیگر در هر رابطه آن است که شما و کسی که با او ارتباط برقرار می کنید. چه توقعی از یکدیگر دارید. مثلاً شما از همسرتان توقع دارید به ارزشهای ذهنی و اعتقادی که برای شما مهم است احترام بگذارید. پس اگر خانم (یا آقایی) که این ارزشها را محترم نمی شمارد بخواهد همسر شما شود با او ارتباط برقرار نخواهید کرد.
3- یکی دیگر از اجزای هر رابطه، آن است که طرفین رابطه منصف باشند یعنی فقط به سود مالی یا لذت روحی خودشان فکر نکنند و طرف مقابل را هم مذنظر داشته باشند.
هر رابطه ای برای خودش قواعدی دارد نمونه ای این قواعد به شرح زیر است.
1- نمونه قواعد دوستی
2- نمونه قواعد ازدواج
3- نمونه قواعد همکاری در اداره
4- نمونه قواعد روابط والدین با فرزندان
5- نمونه قواعد همسایگی
6- نمونه قواعد صمیمیت
بقای رابطه به چه عواملی بستگی دارد؟
1- احترام به ارزشهای مورد قبول طرف مقابل.
2- نقش طرفین رابطه روشن و مشخص باشد.
3- یکی دیکر از رموز تداوم رابطه آن است که باید برای حفظ رابطه و تداوم آن تلاش کنید.
4- برای تداوم رابطه باید تفاوتهای خود و طرف را بشناسید و آنها را بپذیرید.
5- برای تداوم و تقویت دوستی ها (ارتباط) به یکدیگر، توجه هدیه بدهید.
ولی مهمتر از آن اینست که ادای توجه کردن را در نیاورید
6- ویتامین بعدی که سبب حفظ و تقویت رابطه می شود احترام کردن است.
7- ویتامین بعدی همدلی است
8- استفاده از پیامهای غیر کلامی
نمونه ای از پیامهای غیر کلامی
رابطه ای که از روی ترس باشد. دوام نمی آورد
اریک فروم
ارتباط خوب
ارتباط بد
خصوصیت ارتباط خوب:
هر ارتباط خوب دو خصوصیت را حتماً دارد:
ابراز وجود
گوش دادن
ابراز وجود یعنی شما احساسات خود را بخوبی ابراز می کنید و به طرف مقابل هم اجازه می دهید احساسات خود را بیان کند . یعنی به حرفهایش گوش می دهید
خصوصیت ارتباط بد:
دو طرف به جای گوش دادن به یکدیگر با هم بحث کنند و حق را به جانب خود بدهند و جدل کنند.
احساس خود رابه شکلی غیر مستقیم بیان کردن
به همسایتان مستقیم پرخاش کنید.
وقتی کسی درمانده و مایس می شود، تسلیم می شود.
سرزنش کردن دیگران.
تحقیر کردن.
تحقیر کردن و سرزنش کردن خودتان.
تقصیر را به گردن دیگران انداختن.
نکته:
اما نکته مهمی که می خواهم توجه شما را به آن جلب کنم آن است که وقتی دلخور هستید، احساس خود را پنهان نکنید بلکه ابراز کنید و از عواقب ابراز آن نترسید.
راهکارهای ارتباط موثر:
ارتباط موثر یعنی ارتباط در
سایه احترام و عدالت متقابل
انواع راهکارهای ارتباط موثر:
حرف زدن موثر
گوش دادن موثر
بیان احساسات
نکته:
زبان ، اصلی ترین و قدیمی ترین فرم ارتباطی آدمیان است
قواعد حرف زدن موثر:
– پشت سر هم حرفن نزنید
خلاصه گویی کنید
در میان صحبت هایتان مکث کنید
حرف دیگران را قطع نکنید
به شنونده نگاه کنید ولی به او زل نزنید
شفاف و رک و راست حرف بزنید.
قواعد گوش دادن موثر:
– شنونده خوبی باشید
حرفهای مخاطب را باز خورد بدهید
صبر کنید تا گوینده بین صحبتای خود مکث کند آن وقت جملات بازخوردی را بیان کنید
حوصله به خرج دادن
هیچ گاه دستپاچه نشوید و عجله نکنید
به جنبه های مثبت و جالب توجه گفته هایش اشاره کنید
همدلی و سپس راهنمایی کنید.
نکته
فقط زمانی توصیه و راهنمایی کنید که گوینده، خود از شما درخواست کند . در آن شرایط هم ابتدا همدلی کنید سپس راهنمایی کنید.
بیان احساسات:
– احساس خود را با جرات ابراز کنید.
بدون پرخاش احساس خود را بیان کنید و از عبارات مناسب استفاده کنید.
اگر از طرف مقابل ناراحت هستید. احساستان را بگویید و خود را به دروغ و تظاهر شاد نشان ندهید.
احساس خود را همان طور که هست بیان کنید نه آن را بزرگنمایی کنید و نه آن را کوچکتر از آن چه هست نشان دهید.
به حواشی نپردازید.
از زبان بدن به طور موثر استفاده کنید اگر همکارتان را می بینید و از دیدن او خوشحال می شوید ضمن بیان کلامی آن، باحرکات بدن خود خوشحالی را نشان دهید.
موانع ارتباط موثر
اگر بخواهید ارتباط هایتان حفظ شوند و تداوم یابند، باید برای آن تلاش کنید
«اریک فروم»
انواع موانع ارتباط موثر:
قضاوت کردن
بی توجهی به احساسات طرف مقابل
قطع کردن صحبت دیگران
مسخره کردن طرف مقابل
تهدید کردن
برچسب زدن به یکدیگر
قضاوت کردن:قضاوت کردن یعنی آن که شما ارزشهای ذهنی خود و باورها و عقایدتان را به طرف دیگر رابطه تحمیل کنید.
از قضاوت فوری بپرهیزید . قضاوت را موکول به زمان پس از همدلی کنید.
نکته :
تا زمانی که از شما خواسته نشده قضاوت نکنید
بی توجهی به احساسات طرف مقابل: مثال به عنوان معلم وارد کلاس می شوید. شاگردانتان هیاهو می کنند و از بازی شب گذشته ایران و آلمان صحبت می کنند. شما با صدای بلند داد می زنید که : (ساکت، کتابهایتان را باز کنید).
قطع کردن صحبت دیگران: صحبت دیگران را قطع نکنید حتی اگر احساس می کنید حرفشان کاملاً بی ربط است. بگذارید حرفشان را تمام کنند و یا مکث کنند. آنوقت نظرتان را بگوئید.
مسخره کردن طرف مقابل: مسخره کردن نه تنها سبب قطع رابطه بلکه می تواند سبب واکنشهای تند و شدید شود.
نکته :
شوخی کردن : هم اگر جنبه تمسخر به خود بگیرد مانع ارتباطی خواهد بود لذا از شوخی کردن زیاد تر از حد و بی مورد بپرهیزید.
تهدید کردن: هر رابطه ای می تواند در بعضی از قسمتها دچار تیرگی شود. ولی روابطی که با تهدید همراه باشند همه پلهای ارتباطی را خراب می کنند:(این آخرین دفعه ای است که به تو اعتماد کردم)
برچسب زدن به یکدیگر: برچسب زدن یک مانع بزرگ در ایجاد یک رابطه موثر است. ارتباطی که در آن برچسبهای تخریب کننده رد و بدل شود پیوسته در خطر تیرگی است. مثلاً(دست و پا چلفتی ، باز هم گند زدی)
نکته :
برچسب زدن هم تحقیر کردن و هم قضاوت کردن را در بر می گیرد
پایان