معرفی حمام بلور ایمانی ملایر
شهرستان ملایر
از نظر محدوده های جغرافیایی ، شهرستان ملایر از شمال به شهرستان همدان و تویسرکان، از سمت مغرب به شهرستان نهاوند، از جنوب به استان لرستان و از سمت شرق نیز به استان مرکزی محدود می شود. بنا براین شهرستان در جنوب شرقی استان واقع شده است .
شهر ملایر بعنوان مرکز شهرستان ، دومین شهر پر جمعیت استان می باشد . شهرستان ملایر با وسعتی معادل 3208 کیلومتر مربع محدوده ای بالغ بر 9/16 در صد از کل وسعت استان را به خود اختصاص داده است .
پیشینه تاریخی
مورخان در مورد وجه تسمیه ملایر، نظرات مختلفی ارائه داده اند ، ازجمله گفته اند که در زمان مادها در این نقطه ، با روشن کردن آتش بر روی تپه ها و کوهها، اخبار را به سایر مناطق می رساندند و از این روی این منطقه را ((مل آگر)) به معنی تپه آتش (تپه بالای آتش) می نامیدند . این منطقه از زمانهای بسیار دور ، منطقه ای آباد و پر جمعیت بوده است. که اسامی روستاهایی همچون مانیزان ، گوراب (جوراب) ، اسکنان و ابنیه و آثاری چون دژگوراب ، تپه نوشیجان ، بیانگر قدمت تاریخی منطقه است. بنای شهر ملایر مقارن است با حکومت فتحعلی شاه قاجار در سال 1188هجری شمسی که ابتدا دولت آباد نامیده می شده و احتمالاً با انقراض سلسله قاجار ، به ملایر تغییر نام یافته است .
بناهای تاریخی و فرهنگی شهرستان ملایر
آتشکده و قلعه باستانی نوشیجان – تپه تاریخی گوراب(جوراب) – برج سامن – یخچال میرفتاح – خانه قدیمی لطفعلیان – خانه مصدقی- بازار قدیمی ملایر – مقبره سیف الدوله.
حمام بلور ایمانی
نحوه پیدایش بنا
حمام بلور ایمانی واقع در شمال خیابان شهید طلوعی ملایر می باشد . این بنا تشکیل شده از دو قسمت مردانه و زنانه ، مساحتی حدود 950متر مربع را شامل می شود.
معرفی بنا
در قسمت حمام مردانه از طریق یک هشتی ورودی با 7پله به داخل حمام سرد راه پیدا می نماید . این قسمت دارای دو طاق ضری گنبدی بزرگ در وسط و چهار طاق کوچک تر با 9 ستون می باشد که جهت نگهداری سقف تعبیه گردیده است .
در وسط صحن نیز حوض آبی که قبلاً با خاک پر شده قراردارد و این قسمت از طریق یک راهرو باریک به حمام گرم مردانه متصل می گردد که دارای یک طاق ضربی گنبدی بزرگ در وسط و دو طاق کوچک تر با چهار ستون قطور در اطراف می باشد.
این حمام دارای خزینه ای بوده که در سالهای اخیر تبدیل به دوش گردیده است .
حمام زنانه نیز کاملاً شبیه حمام مردانه می باشد . قسمت داخل طاق گنبد با اشکال هندسی زیبایی تزئین گردیده است و نورگیرهایی نیز در داخل گنبد تعبیه شده که نور حمام گرم و سرد را تامین می نماید.
تاریخچه بنا
طبق شواهد و مدارک بدست آمده در تاریخ ، ساخت بنای حمام بلور ایمانی از آثار اواخر دوران قاجاریه می باشد.
مصالح شناسی
حمام بلور ایمانی با وجود تخریب هایی که در آن صورت گرفته، همچنان فضاهای اصلی یک حمام سنتی را داراست که شامل طاق، میان در، حوضچه ورودی و … است.
سربینه یا رختکن شامل یک گنبد مرکزی است که در وسط دو گنبد کوچکتر گره پوش مشاهده می شود. مصالح بکار رفته در آن از ساروج است.
در گرمخانه از گل و آجر و سنگ استفاده شده است.
شاه نشین در شمال ، محل شست و شو در شمال و جنوب خزینه است.
بنای شاه نشین آجر و گل می باشد.
بنای درب ورودی نیز از آجر و سنگ ساخته شده است.
ساختمان حمام از آجرهای ختایی و ملات آجر و سیمان استفاده شده است.
مقایسه بنا با بناهای مشابه
حمام بلور ایمانی
حمام مصباح کرج
شاه نشین حمام مصباح در شمال با پوشش گهواره ای ، و محل شست و شو در شمال شرقی و جنوب شرقیِ غرب خزینه قرار گرفته است.
شاه نشین حمام بلور در جنوب با پوششی ساده وکوچک محل شتستشو قرار گرفته است.
فضاهای گرمخانه حمام مصباح شامل محل نظافت خانه در جنوب با طاق گهواره ای است .
فضاهای گرمخانه حمام بلور بسیار کوچک و محل نظافت خانه در جنوب حمام است .
از مشخصه های مشابه حمام مصباح کرج با بلور ایمانی تخریب هایی است که به دست اشخاصی که قصد بازسازی حمام در زمان استفاده از آن را داشتند صورت گرفته است .
در بخش مرمت حمام مصباح ، قرار دادن ستون برای جلوگیری از تخریب بنا که باعث شده تا آن چهره ای نامناسب از خود نشان دهد.
در بخشهایی از حمام بلور هم همین اتفاق باعث شده تا چهره حمام بدتر شده و باعث تخریب بیشتر شود.
مرمت و تخریب بخشهایی از حمام بلور ایمانی
مرمت بنای بام حمام با استفاده از پوشش ایزوگام یکی از کارهای خوبی است که در این بخش صورت گرفته و باعث شده تا حمام در برابر باران و برف در امان بماند.
در بخشهای متعددی از بنا که نیاز به مرمت داشته است. متاسفانه اقدامی صورت نگرفته و باعث خرابی بیشتر بنا شده است. مانند حوضچه حمام که به کلی تخریب شده است.
همچنین یکی از بخشهایی که موجب تاسف در این بنا شده این است که حمام بلور تبدیل به محیطی برای پدید آمدن زباله شده که به کلی فضای این بنای تاریخی را مختل نموده است.
نتیجه گیری
حمام بلور ایمانی در حال حاضر یکی از مهمترین مراکز گردشگری شهر ملایر محسوب می شود و به معرفی بخشی از آداب و رسوم حمام های تاریخی ایران پرداخته است . این بنا با قدمت زیاد و همچنین تاریخچه اش متاسفانه مورد کم لطفی قرار گرفته و همانطور که پیش تر هم گفته شد اقدامات لازم جهت بهینه سازی و مرمت در آن تحقق نیافته و باعث خرابی بسیاری از بنای آن شده است. این بنا در حال حاضر در تملک اداره اوقاف ملایر می باشد و در تاریخ 27/10/77 به شماره 2259 ثبت فهرست آثار تاریخی گردیده است .
پیشنهادات
با وجود خرابی هایی که در حمام صورت گرفته و تاکنون اقدامی برای بهبودی آن نشده است یکی از بهترین راهکارها برای امن ماندن بنا و مصالح آن یک مرمت کلی و دقیق و همچنین نظارت کامل مهندسان در آن است. همچنین با حفظ کلی شکل بنا می توان مانند مرمت بام ، مابقی بنا را با مصالحی محکم بنای حمام را همچنان حفظ نمود و آن را تبدیل به موزه ای برای صنعت توریستی و گردشگری شهر کرد.
منابع
www.wikipedia.com
سایت سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
باتشکر پایان