(SCO) معرفی اتحادیه اقتصادی شانگهای
تهیه کننده: نیما شکوری وش
3
فهرست مطالب
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………. 4
تاریخچه ………………………………………………………………………………………………………………… 6
هدف از تشکیل …………………………………………………………………………………………………….. 12
اهم توافقات …………………………………………………………………………………………………………. 13
اهداف اتحادیه …………………………………………………………………………………………………….. 15
اصول …………………………………………………………………………………………………………………… 17
ارکان و اعضاء ……………………………………………………………………………………………………….. 19
زمینه های فعالیت ………………………………………………………………………………………………… 20
نمایی از کشورهای عضو ……………………………………………………………………………………….. 22
عضویت ایران ……………………………………………………………………………………………………… 25
تجارت ایران با اتحادیه شانگهای ………………………………………………………………………….. 29
سهم صادرات و واردات ایران ………………………………………………………………………………. 33
مقدمه
وجود سازمانهای بین المللی در جامعه بین المللی معاصر واقعیت انکار ناپذیری است که دولت ها آن را نیازی برای حل و رفع مشکلات خود در سطوح منطقه ای، ناحیه ای و جهانی می دانند و اما در سالهای اخیر، تشکیل سازمانهای منطقه ای گسترش چشمگیری داشته است این بازیگران جدید به عنوان یکی از مکانیسم های تحقق همگرایی منطقه ای در مناطق مختلف جغرافیایی با ماهیت و کارکرد اقتصـادی، سیاسی و نظامی تاسیس شده و به تدریج بسط و گسترش یافتند.
4
مقدمه
سازمانهای منطقه ای برای برون رفتن از مشکلات اقتصادی، امنیتی و غیره مورد توجه کشورهای قـرار گرفته است. بخصوص کشورهای در حال توسعه که با تشکیل اینگونه گروه بندی ها بتوانند به همگرایی منطقه ای موثر دست پیدا کنند. یکی از سازمانهای منطقه ای سازمان همکاری شانگهای می باشد که بر اساس شرایط و مقتضیات جامعه بین المللی و منطقه ای تشکیل شده است.
5
تاریخچه
در طول مرزهای ۷۵۰۰ کیلومتری چین و اتحاد شوروی چنـدیـن بـار تـا قبـل از فروپاشی شوروی تنش هایی بروز می کرد و گاهی نیز آتش جنگ گشوده می شد. از اوایل دهه ۱۹۶۰ به علت بروز اختلاف عقیده بین دو قطـب کمونیستی جهـان، چین و روسیه آتش جنگ را در مرزهای خود به روی هم گشودند. درگیری ها تا اواخـر دهه ۸۰ طول کشید. تا اینکه با فروپاشی ورشو و دیدار رهبران دو کشور (گورباچف و دنگ شیائوپنگ) بنا بر تحولات منطقه ای و داخلی در دو کشور بر سر مسائل امنیتی روابط متعادل شد.
6
تاریخچه
در این زمـان چین به علت مسائل منطقه ای در شرق آسیا به خصوص مواجـه مستقیم آمریکا و چین در بحـران موشکی تنگه تایوان در سال ۱۹۹۶ و حمایت آمریکا از تایوان و شوروی برای آمادگی با بحران های جبهه غرب تصمیم گرفتند به اختلافات مرزی خود پایان دهند. پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ به نظر می رسید که درگیریها بین روسیه با گرایش به غرب و چین کمونیستی از سرگرفته شود. اما بنا بر تاکید استراتژیست های چینی و نیاز برای ادامه رشد اقتصادی خود، چین نیازمند به یک محیط امن در اطراف مرزهای خود بود.
7
تاریخچه
در طول دهه ۸۰ رهبری چین با اتخاذ سیاست درهای باز و برنامه های توسعه و جلب سرمایه گذاری خارجی به دنبال ایجاد یک محیط خارجی ایمن بود تا بتواند برنامه های اقتصادی خود را با آرامش دنبال کند. در نوامبر ۱۹۸۹ چین و روسیه روند اعتمادسازی را بـرای کـاهش نیروهای نظامی مستقر در مرزها را آغاز کردند. پس از فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی معضل مرزها مسئله شد بین چین و روسیه بـه عـلاوه قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان.
8
تاریخچه
با آغاز تحرکات استقلال طلبانه و قوم گرایی و اسلام گرایی افراطی در کشورهای آسیای مرکزی موضوع حل اختلافات مرزی و عوامل بی ثباتی در منطقـه، بـه علـت وجود ایغورهای مسلمان در کیانگ چین، و گرایش استقلال طلبانـه ایـن اسـتان بـه کشورهای آسیای مرکزی، در درجه بالای از اهمیت برای کشور چین قرار گرفت. نهایتا پس از مذاکرات متعدد بین پنج کشور مزبور در آوریل ۱۹۹۶ «توافـق تقویت اعتمـاد سـازی نظامی در مناطق مرزی» در شانگهای چین به امضاء رسید که نقطه آغـاز سـازمان همکاری شانگهای بود.
9
تاریخچه
سازمان همکاری های شانگهای Shanghai Cooperation Organization (SCO)، سازمانی بین دولتی است که با هدف همکاری های امنیتی تاسیس شده است. گروه “شانگهای 5” در 26 آوریل سال 1996 با امضای “ پیمان تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی” در شانگهای توسط رهبران کشورهای قزاقستان، چین، قرقیزستان و تاجیکستان تاسیس شد. در 24 آوریل سال 1997، همین کشورها “ پیمان کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی” را طی نشستی در مسکو؛ به امضا رساندند.
10
تاریخچه
این سازمان پس از عضویت ازبکستان تغییر نام داد و به سازمان همکاری های شانگهای مشهور شد. زبان رسمی کاری سازمان همکاری های شانگهای چینی و روسی است. سازمان همکاری های شانگهای به جز شش کشور اصلی، چهار عضو ناظر هم دارد. هند، ایران، مغولستان و پاکستان به عنوان ناظر در این سازمان عضویت دارند.
11
هدف تشکیل
هدف اولیه تشکیل سازمان«شانگهای پنج» ممانعت از حضور قدرت های غربی در منطقه اوراسیا و در مرزهای میان چین و روسیه و دیگر کشورهای تازه استقلال یافته شوروی بود. ماهیت اصلی این سازمان ماهیتی امنیتی بود که بعدها صبغه های اقتصادی و فرهنگی نیز یافت.
12
اهم توافقات
اهم توافقات پیمان شانگهای 5 عبارت است از:
۱- اتخاذ اقداماتی برای ارتفاء امنیت در نواحی مرزی بین یکدیگر.
۲- نیروهای نظامی شان به هیچ فعالیت تهاجمی در محدوده مرزها اقدام نکنند.
۳- هیچ مانور نظامی بر ضد دیگری به انجام نرسانند و میزان، سطح و تکرار آن رادر ناحیه مرزی محدود کنند.
13
اهم توافقات
4- کشور مقابل را از انجام مانورهای نظامی طراحی شده دعوت به عمل آورند.
5- تبادل دوستانه نیروهای نظامی و نیروهای گشتپل مرزی دو نواحی مرزی را گسترش دهند.
این توافقنامه موجب شد تا جلوی فعالیت های نظامی خطرناک در نواحی مرزی و بحران های بالقوه بین کشورها گرفته شود و اهمیت ثبات نسبی در روابط بین این کشورهای پنج گانه حاصل شوند.
14
اهداف
مهم ترین اهداف و وظایف سازمان همکاری شانگهای طبق مفاد ماده ۱ عبارتند از:
تقویت اعتماد، دوستی و حسن همجواری متقابل بین دولت های عضو؛
تحکیم همکاری های منظم در ایجاد و تقویت صلح، امنیت و ثبات در منطقه و ارتقای یک نظـم بین المللی اقتصادی و سیاسی عقلایی نوین بر پایه دمکراسی، عدالت عقلانیت؛
مقابله مشترک با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی در تمامی اشکال آن، مبارزه بـا قـاجـاق مـواد مخدر و حمل و نقل سلاح و سایر فعالیت های مجرمانه فراملی و همچنین مهاجرت غیر قانونی؛
15
اهداف
تشویق همکاری کارآمد منطقه ای در حوزه هایی همچون سیاست، تجارت و اقتصاد، دفاع، اجرای قوانین، حفاظت محیط زیست، فرهنگ، علوم و فنآوری، آموزش، امرزی، حمل ونقل، مسایل مالی و اعتباری و …
هماهنگی شیوه ها برای همگرایی در اقتصاد جهانی؛
حمایت و توسعه روابط با سایر دولت ها و سازمانهای بین المللی؛
همکاری در پیش گیری از درگیری های بین المللی و حل و فصل صلح آمیز آن ها؛
16
اصول
اصول اساسی سازمان در ماده ۲ منشور تحت عنوان(اصول) آمده است:
احترام متقابل به حاکمیت، استقلال، یکپارچگی قلمرو دولتها و تخطی ناپذیری مرزهای دولتی، عـدم تجاوز، عدم دخالت در امور داخلی، عدم کاربرد زور یا تهدید به کار برد زور در روابط بین المللی عـده رویکرد در جهت دستیابی به برتری یکجانه نظامی در مناطق مجاور؛
برابری تمامی دولت های عضو، بررسی مواضع مشترک بر اساس تفاهم متقابل و احترام به عقاید هرکدام از آنها؛
بکار گیری تدریجی فعالیت های مشترک در حوزه منافع متقابل؛
17
اصول
حل و فصل صلح آمیز اختلافات بین دولتهای عضو؛
سازمان همکاری شانگهای علیه سایر دولت ها و سازمان های بین المللی نخواهد داشت؛
پیشگیری از هر گونه فعالیت های غیر مشروع و ضد منافع سازمان همکاری شانگهای تعهدات ناشی از منشور کنونی و سایر اسناد مصوب در چارچوب سازمان همکاری شانگهای، با حسن نیت صورت می گیرد.
18
ارکان و اعضاء
ارکان سازمان مطابق بند 1 ماده 4 منشور به شرح زیر است:
شورای سران کشورها(بالاترین رکن سازمان)
شورای سران دولت (نخست وزیر)
شورای وزیران امور خارجه
اجلاس سران وزارتخانه و یا آژانس ها
ساختار ضد تروریستی منطقه ای (طبق ماده ۱۰ منشور این رکن توسط مـوافقط نامه ای مبارزه باتروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی ۱۵ ژوئن ایجاد شد)
دبیرخانه (مقر آن در پکن پایتخت چین باشد)
19
زمینه های فعالیت ها
فعالیت های اتحادیه اقتصادی شانگهای:
فعالیت در زمینه مسائل امنیتی و سیاسی
همکاری در زمینه امنیتی
مقابله با قاچاق
اعتماد سازی
رابطه با کشورها و سازمان های دیگر
20
زمینه های فعالیت ها
فعالیت های اقتصادی، تجاری و فرهنگی
همکاری اقتصادی
همکاری در زمینه انرژی و راه های تدرکاتی
همکاری در زمینه تجارت، حمل و نقل و ترانزیت
همکاری در زمینه فرهنگی
21
نمایی از کشورهای عضو
22
امروزه این سازمان بزرگ (شانگهای)، جمعیتی حدود دو میلیارد و هشتصد و چهـار میلیون نفر را در خود جای داده است؛ یعنی بیش از ۴۳ درصد از جمعیت کره زمین، مساحتی بالغ بر ۳۷ میلیون کیلومتر مربع، یعنی ۹ برابر بیشتر از مطرح ترین سازمان منطقه ای جهان یعنی اتحادیه اروپا اهمیت ژنو استراتژیک، سیاسی و اقتصادی این سازمان، با دربر داشتن دو قدرت دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد و نیز چهار قدرت هسته ای جهان، یعنی چین، روسیه، هند و پاکستان، کاملاً آشکار است. تولیـد ناخالص داخلی کشورهای عضو و همچنین اعضای ناظر سازمان، بیش از ۱۵ تریلیون دلار یعنی بیش از یک سوم کل جهان می باشد.
سازمان شانگهای قدرت برتر منطقه ای
23
اعضای سازمان با وسعت گرفتن سازمان از مزایای مکمل یکدیگر بهره مند خواهند شد. از دیدگاه کشورهای عضو سازمان، سازمان همکاری شانگهای به تدریج به یک قدرت برتر منطقه ای بخصوص در آسیای مرکزی و حتی خاورمیانه و کل آسیا تبدیل خواهد شد و یک نیروی قوی مانند ناتو خواهد بود.
سازمان شانگهای قدرت برتر منطقه ای
24
این سازمان در واقع وقتی مانند ناتو شود یکی از وظایفش جلوگیری از نفوذ آمریکا در منطقه خواهد بود. گستردگی سازمان همکاری شانگهای می تواند باعث تقویت همکاری های سیاسی، امنیتی، نظامی و اقتصادی و حتی فرهنگی طرفین شود.
عضویت ایران در سازمان شانگهای
25
جمهوری اسلامی ایران نیز دو بار در طی سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۵ تقاضای عضویت رسمی در این پیمان را داشت که اگرچه با استقبال چین و روسیه دو قدرت برتر این سازمان روبرو شد، اما در سال ۲۰۰۶ به دلیل مخالفت تاجیکستان که با اتهام واهی حمایت جمهوری اسلامی از حزب نهضت اسلامی تاجیکستان با عضویت ایران ایران در پیمان شانگهای مخالفت کرده بود و در سال ۲۰۱۵ به دلیل تحریم های یکجانبه غرب در مورد برنامه صلح آمیز هسته ای ایران، هر دو بار تقاضای عضویت جمهوری اسلامی ایران در این پیمان رد شد.
عضویت ایران در سازمان شانگهای
26
عضویت جمهوری اسلامی در این پیمان با توجه به ماهیت ممتاز ژئوپلیتیک ایران حائز اهمیت است.
از منظر ژئوپلیتیک ایران در منتها الیه غربی جغرافیای این پیمان حضور دارد. پیمانی که وسعتی به اندازه ۲۰ درصد خشکی های جهان با حدود سه و نیم میلیارد نفر جمعیت را شامل می شود.
عضویت ایران در سازمان شانگهای
27
ایران کشوری است که دارای مرزهای آبی در خلیج فارس و دریای عمان است. مرزهای دریایی که گشوده به اقیانوس هند است و دارای تاسیسات بندری نسبتا پیشرفته ای است. از سوی دیگر دارای مرزهای خشکی متنوع با کشورهای عراق، ترکیه و منطقه قفقاز است و دروازه ورودی پیمان شانگهای به اروپا از طریق مرزهای خشکی و آفریقا و دیگر کشورهای خاورمیانه عربی از طریق مرزهای دریایی خود است.
عضویت ایران در سازمان شانگهای
28
این امر با توجه به اهمیت روزافزون ابعاد اقتصادی پیمان شانگهای و طرح دولت چین برای احیای جاده ابریشم باستانی تحت عنوان پروژه «یک کمربند_یک جاده» اهمیتی فوق العاده پیدا کرده و جایگاه ایران را در چشم این سازمان ارتقاء می دهد.
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای
29
آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت ایران مربوط به سال ۱۳۹۷ نشان می دهد که در این سال بین ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای ۲۸ میلیارد و ۸۲۴.۹ میلیون دلار مبادلات تجاری صورت گرفته است. از این مقدار ۱۳ میلیارد و ۵۴۳.۵ میلیون دلار صادرات و ۱۵ میلیارد و ۲۸۱.۴ میلیون دلار واردات بوده است.تراز تجاری ایران با این کشورها منهای ۱ میلیارد و ۷۳۷.۹ میلیون دلار است.
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای
30
تراز تجاری ایران با کشورهای پاکستان، ترکمنستان و قزاقستان مثبت و با بقیه کشورها منفی است.
بیشترین حجم تجارت خارجی کشورمان از میان ۱۱ عضو دیگر این سازمان با کشور چین بوده است که میزان این تجارت در بازه زمانی ۷ ماه سال ۹۹ بالغ بر ۱۷ میلیون و ۸۳۴ هزارو ۱۲۱ تن برابر با ۹ میلیارد و ۵۴۵ میلیون و ۵۹۹ هزارو ۶۵ دلار بوده است.
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای
31
بعد از چین، هند دومین شریک تجاری ایران به شمار می رود. دو کشور ۴ میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار تجارت انجام داده اند که تراز تجاری دو کشور۵۵۲ میلیون دلار به نفع هند است. هند نیز به عنوان دومین قدرت آسیا از قطب های آینده اقتصادی جهان به شمار می رود. پایین ترین میزان تجارت ایران با قزاقستان و ۲۱۸ میلیون دلار بوده است. البته ایران کمترین صادرات را با ۸۹.۶ میلیون دلار به قرقیزستان داشته است.
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای
32
لازم به ذکر است که کل تجارت ایران در سال ۱۳۹۷ برابر با ۸۶ میلیارد و ۹۲۲ میلیون دلار بوده است. بنابر این بیش از ۳۳ درصد حجم ارز مبادلات تجاری ایران با اعضای سازمان همکاری شانگهای بوده که رقم بسیار قابل توجهی است.از این رو درصورت راه اندازی ارز مشترک و سازو کاری جایگزین برای سوئیفت، بخش قابل توجهی از فشارهای تحریمی روی ایران و کشورهای عضو برداشته خواهد شد.
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای
33
تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای
34