مالکیت معنوی اثر پژوهشی و اخلاق در انتشارات
مالکیت داده ها Data Ownership
معمولاً بانی مطالعه صاحب داده هاست
حق نویسندگی (Authorship)
شامل افرادی می شود که میتوانند مسئولیت محتوای علمی اثر را بعهده داشته باشند
حق نویسندگی
مسئولیت اثر:
توانایی ارائه و دفاع از محتوا اعم از داده ها, روش اجرا, آنالیز و تفسیر نتایج
تصدیق عمومی هر گونه خطا
در مورد تقلب: مسئول ابراز نوع ,میزان و دفعات تقلب
معیارهای نویسندگی
سهم قابل توجهی در حداقل یکی از فعالیت های زیر داشته باشد:
ایده پژوهشی و طراحی مطالعه
آنالیز
تفسیر نتایج
مدیریت گرد آوری داده ها
در نوشتن مقاله به صورت نوشتن پیش نویس مقاله و یا مرور نقادانه آن که منجر به اصلاح محتوای علمی مقاله گردد نقش داشته باشد.
مقاله نهایی شده را مطالعه و تصویب نموده باشد.
وجود هر سه معیار ضروری است
Authorship Policy of International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE)
دو تبصره
تبصره 1: در مواردی که فرد یا افرادی سهم قابل توجهی در فرآیند پژوهش یا نگارش مقاله داشته اند به نحوی که به نظر می رسد شایستگی درج نام به عنوان یکی از نویسندگان را داشته باشند، اما تمامی سه معیار فوق در مورد آنها صادق نمی باشد، درج نام این فرد یا افراد به عنوان نویسنده با درخواست مکتوب نویسنده ی مسوول و در صورت تایید کمیته ی اخلاق دانشگاه یا موسسه ی محل انجام پژوهش بلامانع است. نویسنده ی مسوول موظف است که از موافقت دیگر نویسندگان دست نوشته با اضافه شدن نام این فرد یا افراد اطمینان حاصل کند. تبصره 2: اشخاص حقوقی و تیم های پژوهشی نیز مشمول معیارهای این ماده می گردند.
تمامی نویسندگان باید مسوولیت محتوای مقاله را در کلیه ی زمینه های زیر بپذیرند: صحت مطالب مندرج در مقاله ، پایبندی به راهنماهای اخلاقی عمومی و اختصاصی کشور در حفاظت از آزمودنی انسانی یا حیوانات در مطالعه ی انجام شده، اظهار تعارض منافع احتمالی خود بصورت مکتوب در هنگام ارسال مقاله.
در پژوهش های بزرگ که توسط یک تیم پژوهشی انجام شده اند و نقش نویسندگان در ایجاد مقاله بسیار تخصصی بوده است، سهم و مسوولیت هر یک از نویسندگان می تواند محدود به قسمت تخصصی مربوط به خود وی گردد. در این موارد پژوهشگر یا پژوهشگران اصلی، فردی را که مسوولیت کلیت مقاله را خواهد داشت، تعیین خواهند کرد.
ترتیب نویسندگان
به ترتیب نقش:
نویسنده اول: مسئولیت اصلی جمع آوری و آنالیز داده ها و نویسنده ویرایش اول مقاله
نویسنده آخر: مسئول کلی مطالعه
نویسندگان میانی: به ترتیب اهمیت نقش
پیشگیری از اختلاف بر سر حق نویسندگی
ابتدا مشخص کنید که چه کارهایی در این مطالعه حق نویسندگی می آورد و چه کارهایی تنها شامل تقدیر و تشکر می شود. سپس کارها را تقسیم کنید و بر سر نویسندگان و ترتیب نام آنها توافق کنید
نویسندگی را به انجام و کیفیت انجام کار مربوط بدانید نه به عنوان یا نقش افراد
هر بار که:
کارجدیدی پیش آمد
فردی همکاری خود را قطع کرد
مسئولیتها تغییر کرد
دوباره مذاکره کنید.
عدم توافق نویسندگان در مورد ترتیب نامشان در مقاله به درخواست هر یک از ایشان در شورای پژوهشی دپارتمان، مرکز تحقیقات، دانشکده یا موسسه ی محل اجرای طرح مربوطه مطرح می گردد و اتخاذ تصمیم می شود.
تقدیر و تشکر Acknowledgement
افراد و سازمانهایی که نقش کمی در تهیه اثر داشته اند
افرادی که نقش موثر داشتند اما معیارهای نویسندگی را ندارند
باید همراه با ذکر نقش آنها باشد
تقدیر و تشکر (موارد رایج)
ویرایش پروپوزال
جمع آوری داده ها, جلب مشارکت کنندگان, تهیه حیوانات ویا نمونه ها
مشاوره آماری
ورود داده ها
ویرایش ادبی
عکاسی
حمایت مالی یا فراهم آوردن امکانات
همکاری در امور دفتری
مشارکت کنندگان
انتساب
ذکر انتساب غیرواقعی (صوری) به موسسه، مرکز یا دپارتمانی که نقشی در اصل پژوهش مربوطه یا در فعالیت حرفه ای فرد نویسنده ندارد، نادرست است.
سوء رفتار در انتشار Publication Misconduct
انواع نویسندگی نادرست
1- نویسنده ی میهمان (Guest Author)
2- نویسندگی هدیه ای (Gift Authorship)
3- نویسنده ی پنهان (Ghost Author)
انتشار تکراری (Redundant Publication)
هنگامی که دو (یا بیشتر) مقاله بدون ارجاع به یکدیگر, فرضیه, داده ها, نتیجه گیری یا بحث یکسان داشته باشند.
انتشار چکیده مقاله در فراخوان نشستهای علمی مانع انتشار اثر بشکل مقاله نیست.
انتشار به زبان دیگر: اظهار منبع در زمان ارائه مقاله دوم
انتشار تکراری (Redundant Publication)
اگر سردبیران چند نشریه تصمیم بگیرند که به طور هم زمان یا مشترک دستنوشته ای را منتشر کنند، در صورتی که هدف از این اقدام تامین سلامت جامعه باشد و نیز مراتب به طور شفاف به خوانندگان آن نشریات اطلاع رسانی شود، مشروط به رعایت کلیه ی حقوق مادی و معنوی مرتبط، این کار بلامانع است.
انتشار تکراری (Redundant Publication)
اگر نویسنده(گان) دستنوشته ای که در یک نشریه در دست بررسی برای انتشار است، تصمیم بگیرند، به هر دلیلی، آن دستنوشته را برای نشریه ی دیگری ارسال نمایند، باید ابتدا انصراف خود را از انتشار دستنوشته به صورت کتبی به نشریه ی اول اعلام نمایند. این کار حداکثر تا پیش از اعلام پذیرش دستنوشته برای انتشار در نشریه ی اول، امکان پذیر است.
سرقت ادبی (Plagiarism)
استفاده بدون ذکر ماخذ, از ایده و اثر انتشار یافته یا انتشار نیافته دیگران
تمام منابع باید ذکر شوند
اگر میزان قابل توجهی از اثر دیگری قرار است مورد استفاده قرار گیرد باید از وی اجازه گرفته شود
Excuses
It’s okay if
I don’t get caught!
I was too busy to
write that paper!
(Job, big game, too much homework!)
My teachers
expect
too much!
I’ve got to get
into
??? U.!
My parents
expect “A”s!
This assignment
was BORING!
Everyone does it!
What’s the big deal?
If I change a
few words, I’m okay, right?
Wrong! Paraphrasing
original ideas without
documenting
your source,
is plagiarism too!
It is easier to get caught than you think.
Harris, R. A.,2001
استثنا!
در مورد اطلاعات یا داوری هایی که جزو دانش عمومی محسوب می شوند یا همه از آن اطلاع دارند:
نیازی به رفرانس دهی وجود ندارد
Hooray for
common
knowledge!
اطلاعات جعلی (Data fabrication)
وبگاه استادان علیه تقلب http://profs-against-plagiarism.blogspot.com/
تحریف اطلاعات (Data Falsification)
دستکاری نتایج
عدم اشاره به missing data
نادیده گرفتن outlierها
عدم اعلام عوارض ناخواسته
برخورد با سوء رفتار در انتشارات
Fabrication of data or cases
wilful distortion of data
plagiarism
no ethics approval
not admitting missing data
ignoring outliers
no data on side effects
gift authorship
redundant publication
failure to do adequate literature search
serious
minor
Research misconduct
Peer review process
Corresponding Author
Author
Author
Author
Authors’ permission
Copyright transfer
Permission to use copyright matl
Editorial Office
Editor
Editor
Publisher
recommendation
decision
Accept minor revise major revise reject
سردبیری و داوری
باید به سردبیر مجلات، آزادی و اختیار عمل کافی برای تصمیم گیری و ایفای مستقلانه ی وظایف خود(از قبیل رد یا قبول دستنوشته های واصله) داده شود.
سردبیر موظف است که رازداری را در تمامی مراحل بررسی دستنوشته رعایت نماید.
بعد از اعلام تصمیم سردبیر در مورد رد یا پذیرش یک دستنوشته برای انتشار، باید فرصت حداقل یک نوبت درخواست تجدید نظر به نویسنده ی مسوول داده شود. هر مجله باید سیاست های مدونی برای بررسی این گونه درخواست ها داشته باشد.
سردبیری و داوری
سردبیر باید تمامی تلاش خود را برای کشف موارد سوءرفتار در مقالات دریافتی و برخورد مناسب با موارد احتمالی به کار بندد.
سردبیر یا هیات تحریریه باید فرد یا افرادی را برای داوری هر مقاله انتخاب کند که تا حد ممکن در زمینه ی علمی مربوطه توانا و مجرب باشند. داور(ان) انتخاب شده باید فاقد هرگونه تعارض منافع شناخته شده در زمینه ی مقاله ی مورد داوری باشند.
سردبیر مسوول است که بررسی، انتخاب و اولویت بندی دستنوشته های واصله برای چاپ، به نحوی بی طرفانه و تنها با توجه به ویژگی های علمی و فنی دستنوشته انجام گیرد و عوامل نامربوط در این امر تاثیری نداشته باشد.
سردبیری و داوری
داوری که مرور همتای یک دستنوشته ی ارجاع شده از سوی یک مجله را قبول می کند، باید داوری خود را به صورت بیطرفانه و تنها براساس ویژگی های علمی و فنی دستنوشته به انجام برساند و نباید تحت تاثیر روابط شخصی خود با نویسنده(گان) دستنوشته یا سایر عوامل نامربوط قرار گیرد.
شخصی که مرور همتای یک دستنوشته به او پیشنهاد می شود، در صورت وجود هر گونه تعارض منافع، می تواند از پذیرش آن دستنوشته برای داوری امتناع کند؛ در غیر این صورت، باید تعارض منافع خود را بطور واضح به اطلاع سردبیر مجله برساند.
سردبیری و داوری
داوران و نویسنده(گان) دستنوشته باید از برقراری ارتباط با یکدیگر (در رابطه با داوری آن دستنوشته) در طول فرآیند داوری، بدون کسب اجازه از سردبیر مجله ی مربوطه امتناع کنند.
چنان چه داوری که یک دستنوشته را برای مرور همتا پذیرفته است، خود را واجد صلاحیت علمی یا فنی لازم برای داوری دقیق تمامی یا بخشی از آن دستنوشته نداند، باید مراتب را به اطلاع سردبیر مجله برساند.
سردبیری و داوری
دستنوشته ای که برای مرور همتا ارسال می گردد، باید از سوی داور نیز به عنوان یک متن محرمانه تلقی گردد و اطلاعات مربوط به یا مندرج در آن با هیچ فرد دیگری در میان گذاشته نشود. داور مجاز نیست از دستنوشته ی مورد داوری برای هیچ مقصود دیگری به جز مرور همتا استفاده کند و لازم است بعد از پایان داوری از نگهداری دستنوشته به هر شکل، اجتناب نماید. تبصره ی 1: در صورتی که داور، مشورت با فرد دیگری را برای داوری ضروری بداند و این مشورت متضمن افشای مطالب مندرج در مقاله باشد، این کار تنها با کسب اجازه از سردبیر مجله قابل انجام است. تبصره ی 2: مفاد ماده ی فوق نسبت به تمامی دستنوشته هایی که برای مرور همتا ارسال شده و داور به هر دلیل از پذیرش داوری آن خودداری کرده است نیز جاری می باشد.
سردبیری و داوری
در مرور همتا، داور باید به نقاط قوت و ضعف مقاله توجه کند و در صورت امکان راهکارهایی را برای رفع اشکالات موجود به نویسنده(گان) توصیه نماید. این کار باید با رعایت احترام به استقلال فکری نویسنده(گان) به انجام برسد.
داور در صورت پذیرش یک دستنوشته برای مرور همتا، باید این کار را در مهلت اعلام شده از سوی سردبیر مجله به انجام برساند. تبصره: در صورتی که مهلت اعلام شده از سوی سردبیر مجله برای داور مناسب نیست، باید داور از پذیرش مرور همتای آن دستنوشته امتناع کند یا در مورد مهلت دیگری با سردبیر مجله به توافق برسد.
داور باید علاوه بر بررسی های علمی و فنی در مرور همتا، هر گونه عدم رعایت مفاد این راهنما را نیز به اطلاع سردبیر برساند.
وظایف سردبیر*
رسیدگی توسط مرورگران و ویراستار
سوء رفتار جدی: اگر دلایل کافی پیدا نکرد کمک گرفتن از یک خبره و اگر فرد خبره ایرادات جدی وارد دانست:
توضیح خواستن از نویسنده
اعلام به رئیس موسسه
سوء رفتار خفیف( عدم ذکر تعارض منافع, انتشار مجدد):
حق دفاع به نویسنده
ممکن است نیاز به اعلام به موسسه باشد یا نباشد
مجازات:
اخطار به نویسنده
گزارش به رئیس موسسه
اعلام وقوع انتشار مجدد یا دزدی تالیفات در مجله
رد مقالات بعدی آن پژوهشگر برای مدتی معین
جمع آوری مقاله از بانکهای اطلاعات متون علمی معتبر
*Guidelines on Good Publication Practice, Committee on publication Ethics (COPE)
تعارض منافع
تعارض منافع عبارت است از وجود هرگونه منفعت مالی و غیر مالی که احتمال دارد نویسنده ، داور یا سردبیر را در اظهار صادقانه ی نظر خود تحت تاثیر قرار دهد. وجود تعارض منافع به خودی خود ایرادی اخلاقی برای یک دستنوشته محسوب نمی شود.
نویسنده(گان) یک دستنوشته باید هرگونه تعارض منافع خود را که از نگاه مخاطبین پوشیده است ، در متن یا ذیل دستنوشته به طور شفاف اعلام نمایند. تبصره: قرارداد میان پژوهشگر(ان) و حامی مالی پژوهش نباید متضمن منع اعلام هر گونه تعارض منافع در دستنوشته حاصله باشد.
تعارض منافع
نویسنده(گان) باید منابع تامین هزینه های پژوهش و نگارش مقاله را به طور شفاف معرفی نمایند.
اعضای هیات تحریریه یا شورای سردبیری چنان چه در تصمیم گیری سردبیر در مورد یک دستنوشته تاثیرگذار باشند، باید به طور شفاف و کامل سردبیر را دربار ه ی هر گونه تعارض منافع در امر مورد نظر مطلع نمایند.
حریم خصوصی و رازداری
تبصره ی 1: در مورد عکس افراد، پوشش باید به گونه ای باشد که منجر به شناسایی فرد نشود و پوشش چشم ها به تنهایی کفایت نمی کند، مگر آن که رضایت آگاهانه ی کتبی اخذ شده باشد.
تبصره ی 2: در صورتی که انتشار دستنوشته بدون محرمانه ماندن کامل کلیه ی اطلاعات هویتی یا اطلاعاتی که می تواند منجر به کشف هویت افراد مذکور در ماده ی فوق شود امکان پذیر نباشد و اخذ رضایت آگاهانه نیز مقدور نباشد، رسیدگی به اصل ادعای عدم دسترسی به افراد مذکور و ضرورت انتشار اطلاعات و تصمیم گیری در مورد انتشار آن بر عهده ی کمیته ی اخلاق منطقه ای خواهد بود. تبصره ی 2: انتشار اطلاعاتی که از پیش و بروش صحیح در دسترس عموم قرار گرفته اند، نیاز به اخذ رضایت آگاهانه ندارد.
حریم خصوصی و رازداری
اطلاعات مشخص کننده ی هویت شخصی آزمودنی ها، کارکنان محل انجام پژوهش یا هر فرد دیگری غیر از نویسندگان دستنوشته و افرادی که از آن ها تقدیر و تشکر می شود، نباید در متن دستنوشته، عکس ها، شجره نامه ها یا هر قسمت دیگری آورده شود، مگر این که فرد مورد نظر یا نماینده قانونی او برای نشر آن اطلاعات رضایت آگاهانه ی کتبی داده باشد.
آگهی
نشریه های علمی – پژوهشی ، اعم از چاپی و الکترونیک، باید تنها آگهی هایی را برای انتشار بپذیرند که به ارائه ی اطلاعات در مورد واقعه، محصول یا خدمت مورد نظر بپردازند و از هرگونه تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن مخاطب، با ارائه ی مطالب غیر علمی و نادرست، خودداری کنند.
مکان درج آگهی تبلیغاتی نباید در مجاورت سرمقاله یا مقاله ای علمی باشد که به نوعی ارتباط آن مقاله با آگهی مورد نظر را به ذهن خواننده متبادر سازد.
آگهی های تبلیغاتی باید به گونه ای در نشریه درج شوند که به خوبی از مندرجات علمی قابل چاپ متمایز باشند.
ویژه نامه
ویژه نامه ها شماره هایی از نشریه اند که معمولاً به انتشار مجموعه مقالاتی در رابطه با موضوعی مشخص و یا مجموعه ی مقالات یک همایش به نحوی که در ارتباط با موضوعات اصلی مورد بحث در نشریه باشد، اختصاص دارند. ویژه نامه غالباً توسط منابع دیگری غیر از ناشر مجله حمایت مالی می شود. ماده ی
سردبیر مجله مسوولیت مطالب مندرج در ویژه نامه ها را همانند شماره های عادی نشریه بر عهده دارد.
سردبیر مجله باید اختیار ارسال هر دستنوشته ی مورد نظر برای انتشار در ویژه نامه را به داوران مستقل و نیز حق عدم پذیرش آن ها را، همانند شماره هاس عادی مجله، حفظ کند. این شرایط باید به نویسندگان و ویراستاران ویژه نامه از قبل اطلاع داده شود.
ویژه نامه
حامی مالی ویژه نامه، در صورت وجود، باید به طور شفاف در ویژه نامه مشخص شود.
نشر آگهی در ویژه نامه باید از سیاستی مشابه آن چه در شماره های عادی مجله اعمال می شود، تبعیت کند.
سردبیر و میات تحریریه ی مجله نباید پاداش های شخصی یا کمک های شخصی حامیان مالی ویژه نامه را بپذیرند.
انتشار مجدد در ویژه نامه باید با ارجاع به مقاله ی اصلی به طور واضح مشخص شود. ویژه نامه ها نباید نتایج یک مطالعه را دوباره منتشر کنند، اما تجدید چاپ راهنماها یا دیگر مطالب در جهت منافع سلامت عمومی با ذکر ماخذ اولیه، می تواند مناسب باشد.
در ویژه نامه ها باید مانند شماره های عادی، سایر مواد راهنمای اخلاقی رعایت شود.
انتشار نتایج کارآزمایی های بالینی
در مطالعاتی که با همکاری پژوهشگران یا مراکزی از خارج از کشور به انجام می رسند، انتشار نتایج یا بخشی از نتایج مطالعه به زبان فارسی نیز باید با رعایت کلیه ی حقوق افراد خارجی دارای حق نویسندگی یا تقدیر و تشکر، بر اساس این راهنما، به انجام برسد.
در موارد انتشار نتایج کارآزمایی های بالینی که به صورت همکاری بین المللی به انجام رسیده اند، سردبیر نشریه می تواند در صورت لزوم، سهم یا نقش ایفا شده ی هر کدام از نویسندگان در کل طرح را به صورت مکتوب درخواست نماید.
انتشار نتایج کارآزمایی های بالینی
سردبیر نشریه باید تنها نتایج آن دسته از کارآزمایی های بالینی را برای انتشار بپذیرد که در یکی از مراکز ثبت بین المللی و ملی ثبت شده و مجوز کمیته ی اخلاق مربوطه را دریافت کرده باشد. برای حصول اطمینان از رعایت این اصل سردبیر مجله می تواند سند ثبت و مجوز کمیته یا کمیته های اخلاقی مرتبط را به صورت کتبی از نویسنده ی مسوول درخواست نماید. تبصره: در مطالعاتی که به صورت چند مرکزی در چند کشور به انجام می رسند، در صورت دریافت دستنوشته ی حاوی نتایج کل مطالعه، سردبیر می تواند مجوز اخلاقی مربوط به کلیه ی مراکزی که مطالعه در آن ها انجام گرفته است را به طور جداگانه از نویسنده(گان)درخواست کند. درصورتی که مقاله ای حاوی نتایج یکی از مراکز باشد، تنها مجوز اخلاقی مربوط به همان مرکز (کشور) قابل درخواست خواهد بود.
فریبکاری
سردبیر می تواند وقوع احتمالی فریبکاری را در دستنوشته های دریافتی جست وجو نماید، اما در صورت آگاهی از احتمال وقوع فریبکاری، موظف است که در مورد آن تحقیق و بررسی نماید. این تحقیق و بررسی می تواند به صورت درخواست توضیح از نویسنده ی مسوول یا در صورت لزوم، انعکاس مراتب به موسسه ی متبوع وی و درخواست پیگیری از سوی آن باشد. تبصره: تا پیش از محرز شدن وقوع فریبکاری نباید اشخاص غیرمرتبط از مطرح شدن احتمال آن یا بررسی های در حال انجام مطلع شوند.
فریبکاری
در صورتی که سردبیر، وقوع فریبکاری را احراز کند، باید بسته به شدت فریبکاری احراز شده، یک یا چند مورد از اقدامات ذیل را انجام دهد: خودداری از انتشار دستنوشته (در صورتی که هنوز دستنوشته منتشر نشده است، انتشار اصلاحیه یا تکذیبیه در شماره ی آتی نشریه (در صورت انتشار، اطلاع رسانی به موسسه ی حامی پژوهش، رئیس یا مسوول محل کار یا تحصیل نویسنده(گان، اجتناب از پذیرش مقالات آتی نویسنده(گان) برای مدتی معین، حذف مقالات قبلی نویسنده(گان) از سایت یا بانک اطلاعاتی نشریه.
سایر انواع انتشار
سردبیران کلیه ی نشریات علمی مصوب کمیسیون نشریات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که به صورت چاپی، هم زمان چاپی و الکترونیک، و یا الکترونیک منتشر می شوند، مشمول کلیه ی مواد مندرج در این راهنما می گردند.
در مواردی که انتشار به صورت هم زمان چاپی و الکترونیک صورت می گیرد، هر دو نسخه چاپی و الکترونیک باید برای رفرانس دهی یک آدرس واحد داشته باشند.
سایر انواع انتشار
نگارش یک فصل یا بیشتر از کتاب هایی که در قالب درسنامه منتشر می شوند، مشمول تمامی مواد این راهنما می باشد.وظایف سردبیر در این حالت، برعهده ی نویسنده ی مسوول کتاب (نامی که در روی جلد مندرج است) می باشد.
انتشار نتایج حاصل از پژوهش ها، پیش از آن که در نشریات دارای مرور همتا به چاپ رسیده باشند، از طریق رسانه های عمومی نادرست است، مگر در مواردی که به واسطه ی اهمیت ویژه برای سلامت عمومی، انتشار تمامی یا بخشی از نتایج یک پژوهش از سوی مراجع سیاستگذار، ضروری دانسته شود.
سایر انواع انتشار
اگر خلاصه مقاله ای که به همایشی ارسال می گردد، قبلاً به صورت خلاصه یا مقاله ی کامل منتشر شده باشد، باید مراتب به اطلاع دبیر کنگره رسانده شود.
از دقت نظر شما سپاسگزارم