بسم الله الرحمن الرحیم
قلمرومطالعات اجتماعی در برنامه درسی
مطالعات اجتماعی چیست ؟
مطالعات اجتماعی حوزه ای است که از انسان و تعامل او با محیط های اجتماعی ، فرهنگی وطبیعی و تحولات زندگی بشر در گذشته ، حال و آینده وجنبه های گوناگون آن (سیاسی و اقتصادی ، فرهنگی و محیطی بحث می کند .
با توجه به دیدگاه های متفاوت برنامه ی درسی ، مقاصد ، نیاز ها و علایق دانش آموزان ، نوع محتوا ، فرآیندها و مقاصد تربیتی ، برنامه درسی مطالعات اجتماعی برنامه ای است که در آن :
1.به ایجاد فهم وسیع موضوعات علوم اجتماعی و وحدت در یادگیری تاکید می شود .
2.محتوای روش ها برگرفته ای از موضوعات علوم اجتماعی و انسانی باتوجه به ویژگی های مخاطبان به شکل ساده ای ارائه می شود.
3.به نیاز های فرد و جامعه توجه می شود .
4.پرورش مهارت های فرآینده تفکرنظیر گردآوری اطلاعات ، مشاهده کردن ،حل مساله ، تعمیم دادن استنتاج کردن، تفسیر کردن…اهداف اساسی است.
ساعات تدریس درس مطالعات اجتماعی
این راهنمای برنامه درسی برای آموزش مطالعات اجتماعی ،در ظرف زمانی2ساعت در هفته برای پایه سوم و2/5 ساعت در هفته برای پایه های چهارم و پنجم در دوره ابتدایی و3ساعت در هفته برای هر پایه دردوره راهنمایی تحصیلی ، تهیه تنظیم شده است .
هدف اصلی از آموزش مطالعات اجتماعی ، تربیت اجتماعی و شهروندی و پرورش مهارت های کاوشگری است .
رویکرد های برنامه درسی مطالعات اجتماعی
رویکرد عام :
رویکرد و جهت گیری اصلی برنامه درسی مطالعات اجتماعی ، رویکرد فرهنگی و تربیتی می باشد .بدین ترتیب که برنامه درسی مطالعات اجتماعی سعی میکند به عنوان یکی ازابزار های تربیت ،زمینه های تربیت اجتماعی و فرهنگی کودکان و نوجوانان را به عنوان سرمایه اجتماعی برای نیل به شهروندانی مومن و مسلمان ،آگاه ،مسئول و توان مند در زندگی فردی واجتماعی ، دارای احساس تعلق و علاقه مندی به سرزمین ایران و افتخار به هویت اسلامی-ایرانی فراهم آورد.
رویکرد های خاص
الف- در زمینه سازماندهی محتوا «رویکرد برنامه «بین رشته ای است . بدین منظور مفاهیم و موضوعات تاریخی ، جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی در قالب تماتیک (موضوعی یا مضمونی )با یکدیگر تلفیق می شوند.
ب) در زمینه فرایندیاددهی –یادگیری ، رویکرد برنامه «کاوشگری است .در چهارچوب فرایند کاوشگری در موضوعات محیطی و اجتماعی بر پرورش مهارت ها تاکید می شود.
اهداف کلی برنامه درسی مطالعات اجتماعی در دوره آموزش عمومی (ابتدایی – راهنمایی)
دانش آموزان :
الف – در قلمرو شناخت و دانش
1.علل و عوامل دخیل در دگرگونی ها و تغییرات منابع ، مکان ، فعالیت های اقتصادی و نظام های اجتماعی را در طی زمان درک می کنند.(زمان ، تداوم وتغییر )
2.از تغییر و تحولات وتداوم ها درزندگی اجتماعی و برخی رویدادهای مهم تاریخی قبل و بعد از اسلام در ایران آگاهی دارند و روابط علت ومعلولی رویدادها رادرمی یابند .(زمان،تداوم وتغییر)
عناصر و مولفه های برنامه درسی مطالعات اجتماعی
3. با چگونگی روابط متقابل جوامع انسانی با محیط های طبیعی و تنوع شیوه های زندگی در سطوح مختلف ( محلی تا ملی ، قاره ای و جهانی ) آشنا هستند و الگو های پراکندگی پدیده ها و سیستم های طبیعی و انسانی رادر این سطوح درک می کنند .(فضا و مکان ) 4. با برخی منابع ، استعداد ها و توان ها و قابلیت های محیطی و انسانی کشور برای توسعه وپیشرفت آشنا هستند و ضرورت و اهمیت حفاظت از محیط در سطوح مختلف درک می کنند(فضا و مکان )
فضا و مکان
5. حقوق و مسئولیت های فردی و احتماعی رادر محیط های مختلف (خانواده،مدرسه ، محله ، شهر وروستا ،کشور،جهان ) می شناسند.(نظام اجتماعی )
6.ساختار ، کارکرد و نحو برقراری ارتباط مناسب ومقتضی را با برخی نهادها ، موسسات وسازمان هایی که در تامین انواع نیازهای فردی و اجتماعی (از خانواده و مدرسه تا نهادهای اداره کننده جامعه نظیرقوای سه گانه و حکومت )نقش دارند،می شناسند .(نظام اجتماعی )
نظام اجتماعی
فرهنگ و هویت
7.میراث فرهنگی به جای مانده از دوره های تاریخی قبل وبعد از اسلام در ایران (آداب وسنن و آثار هنری –معماری ،مفاخر وشخصیت های علمی ، فرهنگی ، مذهبی و…) را می شناسند.(فرهنگ و هویت )
8.عناصر و مولفه های هویت (تعلق و تعهد در سطوح مختلف : تعلق به فرهنگ بومی و محلی تا فرهنگ اسلامی –ایرانی و تعهد و احساس مسئولیت تا مقیاس جهانی ) را درک می کنند .(فرهنگ وهویت )
منابع و فعالیت های اقتصادی
9. اهمیت منابع و نقش آن ها را در تامین نیاز ها می شناسند و برخی شیوه های حفاظت و بهره برداری مطلوب از آن ها را می دانند .(منابع و فعالیت های اقتصادی )
10.با انواع فعالیت های اقتصادی و برخی فرایند ها و تحولات مربوط به آن ، مسائل مربوط به اشتغال ، فرهنگ کار و بهره وری آشنا هستند .( منابع و فعالیت های اقتصادی )
بررسی و کاوش ========خلاقیت
ب-در قلمرو مهارت های کاوشگری
1.توانایی بررسی وکند وکاو در موضوعات محیطی و اجتماعی ومراحل مختلف آن شامل (طرح سوالات روشن ، شناسایی ، منابع اطلاعات ، تفسیر و تجزیه و تحلیل مدارک و شواهد ، جمع آوری داده ها ، مقایسه داده ها طبقه بندی اطلاعات ، نتیجه گیری و جمع بندی و…) را به دست می آورند .(بررسی وکاوش)
2.می تواند دانش و اطلاعات رادر الگو ها و موقعیت های جدید به کار ببرند ، روش ها یا محصولات جدیدی ابداع کنند ، به مسائل غیر منتظره پاسخ دهند، درباره ی موضوعات محیطی و اجتماعی پیشنهاد هایی ارایه کنند(خلاقیت )
مشارکت=== برقراری ارتباط
3.توانایی مشارکت ، همکاری و کارگروهی رادر انجام فعالیت های مختلف در محیط ها و جوامع گوناگون (خانه ؛مدرسه ؛محله و…)به دست می آورند.(مشارکت)
4.می توانند رابطه موثر ومفید با دیگران وبانهادهای مختلف در مقیاس های (خانه ،مدرسه،محله وجامعه ) برقرار کنند.(برقراری ارتباط)
واکنش شخصی و اظهار نظر
5.می توانند موضوعات محیطی و اجتماعی را بر مبنا استنباط و تلقی خویش نقد وبررسی کنند و احساس و نظر خود را به طرق گوناگون بیان کنند و آینده ترجیحی و احتمالی رادر برخی زمینه ها پیش بینی کنند.
ج –در قملرو ونگرش ها و ارزش ها
1.به کشور ایران و پیشرفت و آبادانی آن ،حفظ میراث فرهنگی ، حفظ نظام جمهوری اسلامی ودستاوردهای انقلاب اسلامی علاقه مند هستند و نسبت به فرهنگ و هویت اسلامی – ایرانی خود ، احساس تعلق و افتخار می کنند.(مهین دوستی )
مسئولیت پذیری== مشارکت طلبی == مشارکت طلبی توام با رافت و احسان
2. نسبت به رعایت تکالیف اخلاقی وظایف فردی ، اجتماعی و شهروندی درسطوح مختلف (زندگی خانوادگی ، مدرسه ، محله ، کشور، جهان ) احساس مسئولیت و تعهد دارند .(مسئولیت پذیری )
3. به همکاری ،مشارکت و تعاون در سطوح مختلف ،تمایل و نگرش مثبت دارند.(مشارکت طلبی )
4.نسبت به اعضای خانواده ، اولیاءمدرسه و خدمتگزاران جامعه احساس علاقه توام با قدردانی و احترام دارند.(مشارکت طلبی توام با رافت و احسان )
عدالت جویی====== حق طلبی
5.به برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی درروابط اجتماعی در همه سطوح (خانواده ،مدرسه ، محله ،ملی ، جهانی ) علاقه مند و متمایل هستند.(عدالت جویی)
6. به حاکمیت و اجرای قوانین و احقاق حقوق در زندگی فردی و اجتماعی علاقه مند و به ظلم ستیزی و حمایت از مظلومان ، نیازمندان و مستضعفان در سطوح مختلف (محلی تاجهانی ) معتقد هستند (حق طلبی )