بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
فیزیولوژی قلب و دستگاه گردش خون
خصوصیات ظاهری قلب
قلب یک عنصر تو خالی مخروطی شکل تخصص یافته می باشد که در پشت تنه استرنوم و غضروف های دنده ای واقع شده است نسبت به خط وسط 1/3 و در سمت راست و 2/3 ان در سمت چپ است قاعده آن متمایل راست بالا وعقب است راس آن در پایین و متمایل به چپ و جلو است
اندازه های متوسط قلب بالغی در حدود دوازده سانتی متر طول و 8 – 9 سانتی متر عرض و درمهمترین قسمت 6 سانتی متر ضخامت قدامی خلفی آن می باشد .
وزن قلب در مرد ها بین 280 تا 340 گرم و در زن ها 230 تا 280 گرم است در افراد عادی 285 گرم است
دستگاه گردش خون شامل:
قلب –عروق خونی –لنفاویی :
1-قلب اندامی است که عمل تلمبه زدن یا پمپاژ یا به جلو راندن خون بعهده دارد و توزیع خون به تمام سلولهای بدن کار رگهای خونی است .را که در تمام احوال در بدن در طول زندگی اداره می کند
2-شریانها یا سرخکها خون خارج شد از قلب را بطرف اندامها ی مختلف بدن هدایت وریدها یا سیاهرگها برعکس عمل سرخکها ی خون پس از مصرف تغذیه ای سلول های بدن جمع آوری نموده وبه قلب باز می گرداند عروق خون اصلی
1-سرخکها 2-سیاهرگها
3-عرق لنفاویی جمع کردن –صاف کردن وبازگرداند مایعات به جریان عمومی خون است
ساختمان خون :
آب 91درصد پروتئین6درصد{آلبومین-کلوبولین-فیبرینوژن}09%{کلروسدیم-بیکربنات سدیم-املاح کلسیم و فسفر-منیزیم-آهن}وبرای حفظ تعادل ترکیبات خون مقدار اندکی هم عناصر غیر ارکانیک یا آلی مانند –کلوکز-چربی –اوره –اسیداوریک-کرهاتینین –کلسترول-اسید آمینه }وجود دارد گاز های خون شامل :اکسیژن واکسید کربن است –ترشحات داخلی خون شامل :آنزیم ها وآنتی ژن هاست
عمل دستگاه گردش خون ، برآوردن نیازهای بافتها یعنی حمل مواد غذایی به بافتها حمل فرآورده های زاید به خارج از بافتها ، راندن هورمونها از یک قسمت بدن به قسمت دیگر و بطور کلی حفظ یک محیط مناسب در تمام مایعات بافتی برای بقا و عمل مناسب سلولها است.
قلب دارای دو دهلیز به عنوان حفره های دریافت کننده و دو بطن به عنوان حفره های ارسال کننده جریان خون در قلب می باشد:
* دهلیز راست خون کم اکسیژن را می گیرد
* وارد بطن راست شده و بعد از جذب اکسیژن تازه در ریه ها وارد دهلیز چپ می شود
توسط بطن چپ خون تازه به تمام بدن پمپاژ می گردد.
1-دهلیزراست خون رااز بدن می گیرد خون بدون اکسیژن2-دهلیز چپ خون رااز ریها می گیرد خون یا اکسیژن 3- بطن راست خون که به ریها می روداز خود خارج می کند گردش کوچک 4-بطن چپ خونی را که به بدن می رود بیرون می راند گردش بزرگ.
بخش دستگاه هدایتی قلب
1 – گره سینوسی دهلیزی ( sa )
2 – گره دهلیزی بطنی (av)
3 – دسته تار دهلیزی بطنی ( دسته تار هیس )
4 – رشته های پور کینیژه
تشریح 4 بخش دستگاه هدایتی قلب:
1 – گره سینوسی دهلیزی ( sa ) این گره آغاز گر ضربان قلب می باشد و تعداد ضربان که ایجاد می شود ریتم سینوسی می گویند
2 – گره دهلیزی بطنی (av) تکانها را از دهلیز ها به بطن ها هدایت میکند 13 ثانیه طول می کشد که به دسته تار دهلیزی بطنی برسند این تاخیر باعث می شو د که دهلیز ها قبل از انقباض بطن ها بطور کامل منقبض شوند و بطن ها تا آنجا که ممکن است پر از خون شوند ، دسته تار دهلیزی بطنی وارد دیواره بین بطنها شده و سپس رشته های فرعی به هر دو بطن می فرستند هر شاخه به زیر شاخه های متعدد تقسیم و در سراسر دیواره بطن ها منتشر می شوند
3 – دسته تار دهلیزی بطنی ( دسته تار هیس )
4 – رشته های پورکنیژه : شاخه پایانی دسته تار دهلیزی بطنی در رشته های پروکینژه می نامند که تکانها را تقریباً شش بار سریع تر از بقیه به دستگاه هدایتی قلب به بطن ها انتقال می دهد این هدایت سریع موجب می شود که تمام بخشهای بطن تقریباً در یک زمان منقبض شوند .
Atria
Ventricles
سیستول بطنی
P
Q
R
S
T
انواع عضله :اسکلتی –صاف –قلب
عضله قلب بیشتر به عضله اسکلتی شباهت دارد تا صاف
بازده قلب :مقدار خون که از یک بطن در دقیقه خارج می شود
حجم ضربه ای :مقدار خونی که در هر ضربه از قلب خارج می شود
هر اندازه خون بیشتری وارد بطن شود نیروی انقباض بیشتر است
بعبارتی :یعنی حجم خون در بطن ها نیروی انقباض تناسب مستقیم دارد
کنترل عصبی تعداد ضربان قلب در بصل النخاع است هر اندازه از قلب دور می شویم مجموعه سطح مقطع عروق بیشتر می شود و فشار خون در طول مسیر ان نیز وسیع شدن عروق است
سرعت جریان خون {دو عامل در جریان خون تاثیر دارد 1-فشار خون 2-مقاومت عروق }
در وسط رگ سرعت خون بیشتر است زیرا اصتحکاک کمتر است2 غلظت بالای خون در سرعت آن یک عامل منفی است
1-قطر رگ :هر اندازه قطر رگ بیشتر باشد سرعت بیشتر ومقاومت کمتر است
2-طول رگ :هر اندازه طول رگ بیشتر باشد مقاومت بیشتر است
اعمال عمده دستگاه قلبی عروقی در پنج رده بندی خلاصه می شود :
1 – تحویل : دستگاه قلبی عروقی اکسیژن و مواد غذایی را به سلولهای بدن تحویل داده
2 – دفع : دی اکسید کربن و مواد زائد حاصل از متابولیسم را از سلول دور می کند
3 – انتقال : هورمونها را از غدد مترشحه داخلی به گیرنده های در هدف انتقال می دهد
4- نگهداری : درجه حرارت بدن را در حد طبیعی حفظ کرده مقدار مایعات بدن را در حد طبیعی حفظ کرده تا مانع آب زدایی بدن شود
5 – پیشگیری : از بروز عفونت در بدن توسط ارگانیسم های مهاجم کمک می کند
هر دستگاه گردش خون مستلزم برخورداری از سه بخش زیر است
1 – تلمبه قلب
2 – دستگاه مجاری ( رگ های خونی )
3 – مایع واسطه ( خون )
قلب از چهار حفره مجزا تشکیل شده است دو حفره بالایی آن دهلیز دو حفره پائین بطن
دیواره هر یک از حفره ها از سه لایه تشکیل گردیده :
1 – لایه داخلی اندو کاردیوم
2 – لایه وسطی مایو کاردیوم که شامل عضلات قلب است 3 لایه خارجی اپی کاردیوم است
دستگاه هدایتی قلب :
عضله قلب مانند عضله اسکلتی دارای میو فیبریل های مشخص تقریباً نظیر عضله اسکلتی است دارای فیلامانهای آکتین و میوزین هستند عضله قلب قابلیت بی نظیری در ایجاد علائم الکتریکی دارد که با آن خود هدایتی می گویند این قابلیت به قلب امکان می دهد که بدون تحریک عصبی به آهنگ منظمی منقبض شود بدون تحریک عصبی و هورمونی میانگین ضربان ذاتی قلب هفتاد تا هشتاد ضربه در دقیقه است ولی در ورزشکاران استقامتی این مقدار کمتر است
عضله قلب از سلولهای دراز چند هسته ای تشکیل شده اند که قطر هریک از آن 15 و درازای آنها 125 میکرومتر می شوند – نوارهای میرزین A آکتین I و صفحات z تارهای عضله قلب شبیه عضلات اسکلتی است با این تفاوت برخی ازنقاط عضله قلب دو صفحه z از دو تار متوالی درهم می آمیزند و یکپارچه می شوند که پیوند صفحات میانه ای به وجود آورده و به جای دستگاه سه گانه عضلات اسکلتی دستگاه دو گانه به وجود می آورند .
مجاری لوله های عرضی با سیستم t و شبکه سارکوپلاسمیک در تارهای عضله قلب بسیار گسترده تر از عضلات اسکلتی است و سرعت انتشار امواج عصبی و فراوانی یون کلسیم ( C a + + ) مشهود است و دارای شبکه مویرگی بسیار گسترده ای است به این دلیل است که مواد غذایی و اکسیژن به سرعت و آسانی در اختیار تمام تارهای عضلانی هست .
عضله قلب از لحاظ تعداد و اندازه میتو کندری ها بسیار غنی است 25 تا 30 درصد عضله را میتو کندری تشکیل می دهد .
عضله قلب در تمام عمر به طور هوازی کار می کند نیاز مبرم به A t p دارد . عضله قلب به دلیل ماهیت متابولیسم هوازی نمی تواند در مقابل کمبود اکسیژن مقاومت چندانی ازخود نشان دهد .
ویژگی های عضله قلب :
قلب یک عنصر عضلانی است ازسه نوع عضله دهلیزی بطنی- تارهای عضلانی تخصصی عمل یافته – تحرک و هدایتی تشکیل شده
* عضله های دهلیز بطنی : به دلیل داشتن نوارهای تیره و روشن شبیه عضلات اسکلتی مختلط هستند و به همان شیوه نیز منقبض می شوند .
* تارهای عضلانی تخصص عمل یافته از دو گونه بافت تشکیل شده که در پیدایش و انتشار امواج الکتریکی قلب اهمیت بسزایی دارند . این دو بافت به نام بافت گروهی هدایت شده قلب موسومند .
بافت گروهی گره های سینوسی – دهلیزی (S – A ) دهلیزی – بطنی ( A – r )
بافت هدایت کننده از دسته تار هیس و شبکه پورکینژه ای تشکیل می شود .
در شرایط طبیعی گروه سینوسی – دهلیزمولد جریان الکتریکی و آغاز گر طبیعی قلب است
کنترل ضربان قلب از راه دستگاه خود مختار
1-دستگاه عصبی سمپاتیک :اثر سریع کننده دارد سبب تراوش –اپی نفیرن-نورایی نفرین سیستم سمپاتیک جریان خون را با تنگ کردن عروق تنگ می کند
2-دستگاه پاراسمپاتیک:اثر .وقفه ای دارد هورمن واگ –و استیل کولین
اعصاب پاراسمپاتیک واگ –راست:اثر کنترل کننده خود را بیشتر رویsa اعمال شد-چپ:اثر کنترل کننده خود را بیشتر رویav
اعمالشد
هیچ یک از رشته های واگ به بطن نمی رود
تاثیر اعصاب سمپاتیک –گره sa-av-درمیوکارد قلب
سیستم سمپاتیک بیشتر روی دهلیزاثر دارد و روی بطن ها کمتر
دستگاه عروقی : شبکه ای گسترده و ممتد از رگها هستند که خون را ازقلب به بافتها و از بافت به قلب حمل می کند .
دستگاه عروقی عبارتند از :
1 – سرخرگها یا شریانها
2- شریانچه ها
3 – مویرگها
4 – سیاهرگچه ها و سیاهرگها
دستگاه عروقی عبارتند از :
1 – سرخرگها یا شریانها : بزرگترین ، پر عضله ترین ، ارتجاعی ترین رگها هستند و خون تازه را به سرعت زیاد به سمت بافت ها هدایت می کنند
2 – شریانچه ها:خون از شریانچه ها وارد مویرگ ها میشود
دو ویژگی شریانچه ها : 1-شریانچه ها دیواره قوی عضلانی دارند قطر انها قابل تغییر است 2- شریانچه ها نسبت به مکانیزم هایی که جریان خون را کنترل می کنند یعنی خود تنظیمی و کنترل عصبی خارجی واکنش نشان می دهند
3 – مویرگها : باریکترین رگها هستند و ضخامت دیواره انها به اندازه یک سلول است و تمام تبادلات بین خون و بافت ها در مویرگ ها روی می دهد.
4 – سیاهرگچه ها و سیاهرگها : خون مویرگها را ترک می کند تا از طریق سیاهرگچه ها و سیاهرگهای بزرگ خود را به قلب برساند و چرخه خود را کامل کند .
* ورید چه ها : خون را از مویرگها جمع کرده و بتدریج به یکدیگر می پیوندند ودیواره نازک و غیر عضلانی دارند و بعنوان منبع ذخیره خون مطرح هستند 60 درصد تمام خون را در خود ذخیره می کند
تاثیر اعصاب خود مختار بر فشار خون
1 – سمپاتیک : با تحریک اعصاب سمپاتیک تنوس عضله دیواره رگها افزایش یافته و فشار خون را در شریانها یا ورید ها زیاد می کند .
2 – پاراسمپاتیک : سیستم عصبی پاراسمپاتیک نقشی در گشاد شدن عروق ندارد .
انقباض سیستول بطنی شامل سه قسمت است:
1- دوره انقباض با حجم ثابت که انقباض ایزومتریک نیز نامیده می شود زمان بسته شدن در چپ میترال و بازشدن دریچه ائورت است
2-دوره تخلیه سریع :دوره تخلیه سریع یک سوم اول سیستول بطنی را تشکیل می دهد در خلال این دوره دو سوم حجم خون بطن داخل ائورت تخلیه می شود حجم پایانی دیاستول طبیعی در حدود 120 میلی لیتر وحجم پایان دیاستول در حدود 40 میلی لیتر است میانگین حجم ضربه ای به حدود 80 میلی لیتر و کسر تخلیه به 67 درصد می رسد کاهش کر تخلیه نشانه متداول ضعیف شدن عضله قلب است
3-دوره تخلیه کند تر:در قله منحنی مجموعه QRSیعنی در نقطه Rفشار بطن ها به حد اکثر فشار خود می رسد از این به بعد نیز بطن ها شروع به استراحت می کنند ولی خون هنوز در جریان تخلیه خود از بطن ها به داخل ائورت با سرعت کندتر ادامه می دهد
انبساط یا دیاستول بطنی:
در خلال یک سوم اول دیاستول بطنی تقریبا دوسوم بطن ها پر می شوند که این عمل را دوره پرشدن سریع غیر فعال می نامند در مرحله بعدی دیاستول پر شدن بطن ها به وسیله انقباض شریانی افزوده می شود که ان را پر شدن سریع فعال می گویند دوره بین دو مرحله سریع پر شدن غیر فعال و فعال را گاهی مرحله پر شدن کند تر می نامند.
SYSTOLE
DIASTOLE
COMPLIANTE
RIGIDO
پیامهای الکتریکی ارسالی از قلب – الکتروکاردیوگرام پیامهای الکتریکی فعالیت منظم قلب را کنترل می کند. این پیامها حاصل تحریک خودبخودی سلولهای ماهیچه ای خاصی است که در دهلیز راست واقع اند.این سلول ها گره ی سینوسی-دهلیزی یا تپش ساز را تشکیل می دهندکه تقریبا ً۷۲ بار در دقیقه با فاصله های منظم تحریک می شوند.اعصاب بیرونی قلب که به نیاز های خونی بدن وسایر محرکها پاسخ میدهند سرعت تحریک های گره را کم و زیاد میکنند .
پیام الکتریکی گره ی تپش ساز سبب غیرقطبی شدن اعصاب و ماهیچه های دهلیز ها می شود. با انقباض دهلیز ها خون به درون بطنها تلمبه می شود و ماهیچه های دهلیز ها دوباره قطبی می گردند. با عبور پیامهای الکتریکی از گره ی دهلیزی – بطنی بطنهای راست و چپ غیر قطبی می شوند این کار باعث انقباض ورانش خون به گردش خونهای ششی وعمومی می گردد. اعصاب بطنی و ماهیچه ها دوباره قطبی وچرخه تکرار می شود.
اعصاب و ماهیچه های قلب را می توان مانند انبار هایی از الکتریسیته در نظر گرفت که درون یک رسانای الکتریکی تنه (بدن) محصور شده اند. ظاهراً سنجش مستقیم الکتریکی در قلب امکان پذیر نیست. داده های تشخیصی یا اندازه گیری پتانسیل های الکتریکی که قلب تولید می کند از نقاط گوناگون سطح بدن بدست می آید.
با گذاشتن الکترود ها روی پوست و تقویت پتانسیل ها و سپس نمایش نتایج به صورت ECG می توانیم اختلاف پتانسیل های روی سطح بدن را اندازه گیری کنیم.تغییر جایگاه الکترودها روی سطح بدن ممکن است باعث تغییرات دامنه یا حتی وارونه شدن سیگنال شود از این رو ECG ها را از ناحیه های مختلفی تهیه می کنند که از نظر آناتومیک به خوبی مشخص باشند.
ویژگی های اصلی اعمال قلب :
1 – تحریک پذیری : سلولهای قلبی مثل انواع فیلبر هایعضلانی و بافتهایعصبی می تواند به پیامهایالکتریکی- مکانیکی شیمیایی و یا تغییرات حاصله پاسخ دهند .
2 – خود انگیزی ذاتی : توانایی قلب در خود انگیزی و آغازکردن ضربان موزونش از ویژگیهای ذاتی آن است . ناحیه ای ازقلب که سریع ترین خود انگیزی ذاتی را دارد معمولاً آغاز گر طبیعی ضربان قلبی است میزان خود انگیزی ذاتی به طور طبیعی ازگره سینوس دهلیزی شروع و هر قدربه عضلات بطنی نزدیک می شود کاهش می یابد .
3 – هدایت پذیری : کلیه بافتهای قلبی می توانند پیامها را انتشار دهند ولی سرعت هدایت بسته به نوع بافت است بافت هدایت کننده با دسته تار همین شروع و رشته های گسترده پور کنیژه ختم می شود . که سریعترین بافت هدایت کننده قلب به شمار می آیند .
4 – انقباض : تمام بافتهای قلبی می توانند در پاسخ به یک پیام منقبض شوند .
سلولهای عضله دهلیزی و بطنی قلب بافت های اصلی منقبض کننده هستند .
منابع:
فیزیولوژی انسانی تالیف وترجمه دکتر عیدی علیجانی
فیزیولوژی ورزش و فعالیت های بدنی جلد اول مولف: جک
اچ ویلمور-دیوید ال کاستیل
فیزیولوژی گایتون
و منابع اینترنتی
با تشکر از صبر و حوصله شما