غش در معامله
فهرست مطالب
مقدمه
معنای غش در معامله
انواع غش
غش در معامله ملک چیست؟
مجازات غش در معامله ملک
غش در ازدواج چیست؟
انواع تخلف از شرط صفت
موارد غش در معامله
احکام غش
مثالی از غش در معامله
مقدمه
یکی از کسب های حرام، غشّ (تقلّب) در معامله است؛ یعنی انسان عیب جنسی را که می خواهد بفروشد، پنهان ساخته و به صورت یک جنس خوب به مشتری عرضه کند. یا عیب پولی را که می خواهد به طرف بدهد، مخفی کند و در قالب یک چیز درست و صحیح ارائه دهد. این، از مصادیق کسب حرام محسوب می گردد. اسلام، غشّ و تقلّب در معامله را حرام دانسته و به شدت از آن نهی کرده است. در رساله های عملیه نیز همه علما به حرمت این معامله فتوا داده اند. امام راحل در تحریر الوسیله آن را حرام دانسته اند. به هر حال تردیدی در حرمتش نیست. فقها هم در کتاب های خود گفته اند که غشّ یعنی انسان عیب جنس خود را بپوشاند و به صورت جنس خوب عرضه بدارد، که مصداق هایش را خودتان می توانید پیدا کنید. یکی از مصادیق هم در روایتی که بیان شد، آب داخل کردن در شیر بود. یا مثلاً اگر در روغن حیوانی مقداری روغن نباتی، یا دنبه آب کرده بریزد و بعد به نام روغن حیوانی بفروشد، یا سیب زمینی را داخلِ روغن کند و به اسم روغن بفروشد، یا فرش پاره شده را کاملاً رفو کند و به مشتری ارائه دهد و عیبش را نگوید، یا جنسِ معیوب را طوری درست کند که خریدار خیال کند بی عیب است و… اینها هم از غلّ و غشّ و تقلّب و حرام است. یا عیب پارچه معیوب را در کارخانه یا مغازه اش برطرف و رفو کند و در قالب پارچه سالم عرضه می دارد، یا در جعبه های پرتقال و سیب و خرما جنس بد را زیر خوب می چینند که وقتی انسان در نگاه نخست، ظاهر آن ها را زیبا و خوب می بیند، اما وقتی زیرشان را بررسی می کند، می فهمد معیوب است.
معنای غش در معامله
غش در معامله یعنی گول زدن یا فریب مشتری به این معنا که صاحب کالا جنس معیوب خود را به عنوان سالم عرضه کند و به نوعی قالب مشتری کند.
آنچه برای تاجران، صنعتگران، پیشه وران، کشاورزان و در حوزه کسب و کار مهم به نظر می آید امانت داری و دوری از هرگونه خیانت و خلاف آنچه ظاهر جنس است به شمار می رود.
تاجری که صداقت و امانت را پیشه و روش خود قرار دهد، سعادت و زیادت و برکت در مال و همچنین پایه علو درجات و امیدواری را برای خود به ارمغان خواهد آورد.
اگر جنس ایراد کاملا واضحی دارد که به صورت عادی قابل فهم است، اگر توسط فروشنده ابراز نشود، غش نیست حتی اگر مشتری در آینده از آن مطلع شود، خیار غبن یا عیب خواهد داشت.
انواع غش
غش در معامله ملک
غش در ازدواج
غش در معامله ملک چیست؟
غش در معامله ملک در صورتی تحقق پیدا می کند که ملک مورد معامله، عیب و نقصی داشته که به واسطه حیله و تقلب فروشنده پوشیده شده باشد. به عبارت دیگر، مخفی کردن عیب و نقص خانه مورد معامله نیز باعث تحقق غش در معامله می شود. برای مثال، سیستم لوله کشی خانه مورد معامله، یک مشکل اساسی دارد اما فروشنده در هنگام امضای معامله این موضوع را به خریدار اطلاع نمی دهد.
همچنین، ممکن است که فروشنده، ویژگی هایی را برای ملک مورد معامله ذکر کند که از آن برخوردار نیست. همانگونه که در مطالب قبلی این نوشته نیز گفتیم، غس در صورتی تحقق پیدا می کند که خانه مورد معامله عین معین باشد. در این حالت، خریدار با استناد به خیار تدلیس می تواند نسبت به فسخ معامله ملک اقدام کند.
مجازات غش در معامله ملک
تقلب در معامله، پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی متعددی را به دنبال دارد و به همین دلیل، قانونگذار برای آن، مجازات در نظر گرفته است. غش در معامله ، در واقع یک عملیات متقلبانه است که باعث فریب خوردن مشتری می شود. در قانون مجازات اسلامی به عملیات متقلبانه ای که منجر به بردن مال شخص دیگری شود، کلاهبرداری می گویند. در اینجا نیز فروشنده، به واسطه عملیات متقلبانه ای که مرتکب شده است، بهایی را از خریدار دریافت می کند.
مجازات غش در معامله ملک
به همین دلیل می توان گفت که فروشنده متقلب در حکم کلاهبردار است و غش در معامله نیز به منزله ارتکاب کلاهبرداری خواهد بود. مجازات کلاهبرداری نیز در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری مشخص شده است. با توجه به ماده یک این قانون می توان گفت که مجازات غش در معامله ملک عبارت است از:
برگرداندن اصل مال؛
حبس از یک تا هفت سال؛
پرداخت جزای نقدی معادل با مالی که فروشنده متقلب اخذ کرده است.
غش در ازدواج چیست؟
ازدواج یک عقد است، یعنی اراده دو نفر به همدیگر گره می خورد تا این عمل حقوقی انجام شود. ممکن است یکی از طرفین عقد، دیگری را به انواع و اقسام روش ها فریب دهد. این فریب از گفتن سخنان دروغ درباره موقعیت، خانواده، شغل و تحصیلات خود تا مخفی کردن بیماری های خاص یا ازدواج قبلی را دربرمی گیرد که باعث می شود طرف مقابل (همسر)، حق فسخ عقد داشته باشد.
انواع تخلف از شرط صفت
شخص به دروغ صفتی را به خود نسبت می دهد یا نقصی را از خود دور می کند مثلا خود را دکتر متخصص معرفی می کند یا خود را سالم جلوه دهد در صورتی که بیماری شدیدی دارد.
شخص نسبت به نقصی که مخفی است و بدون اظهار او نمی توان آن را دریافت سکوت کند مثلا عارضه قلبی یا بیماری سرطان داشته باشد یا قبلا ازدواج کرده و باکره نباشد.
فرد به عیب خود علم دارد و نقص هم در ظاهر مشخص می باشد و سکوت از عیب به معنای کتمان آن نمی باشد، ولی فرد متقاضی ازدواج کوتاهی کرده و در مورد آن دقت و تحقیق ننموده است، لذا به دلیل کوتاهی خویش، تصوری خلاف واقع نسبت به طرف مقابل پیدا نموده است.
موارد غش در معامله
نشان دادن ویژگی خوب در کالای مورد معامله؛ در صورتی که واقعیت خلاف گفته های فروشنده است، مثل پاشیدن آب روی سبزی به منظور ترو تازه نشان دادن سبزی های کهنه و مانده.
اگر فرشی رفو شده یا بید خورده فرش فروش باید در موقع معامله به مشتری بگوید و او را از نقائص متاع آگاه سازد. در ضمن خریدار آگاه شده اگر بخواهد بعداً آن را به دیگری بفروشد، باید عیوب فرش را بیان نماید تا آگاهانه معامله شود.
مخفی کردن چیزی که مورد معامله نیست در کالای مورد معامله، مثل مخلوط کردن آب با شیر.
نشان دادن چیزی مخالف جنس و ماهیت آن، مانند آبکاری آهن با نقره یا طلا تا خریدار آن را به عنوان نقره یا طلا بخرد.
احکام غش
حکم تکلیفی غشّ
غشّ در معامله به هر شکلی حرام است، مگر آن که خریدار از آن آگاه باشد و یا در صورت سکوت فروشنده، جنس را به قیمت پایین بفروشد؛ به گونه ای که خریدار زیان نبیند. فروختن کالا در مکانی تاریک که عیب کالا پنهان می ماند، به جهت امکان ابتلا به غشّ، کراهت دارد.
حکم وضعی غش
آیا داد و ستد کالای غش دار صحیح است یا باطل ؟ در صورتی که غشّ به نشان دادن چیزی بر خلاف جنس آن باشد، مانند آبکاری آهن با طلا و فروختن آن به عنوان طلا، معامله باطل است؛ لیکن نسبت به دیگر موارد غشّ، در بطلان معامله اختلاف است. بسیاری از فقها معامله را صحیح دانسته اند. بنابر قول به صحّت معامله، خریدار حق فسخ معامله را دارد و پس از آگاهی از غشّ می تواند معامله را بر هم زند.
البته نوع خیار نیز بر حسب نوع غشّ متفاوت است. به عنوان مثال، اگر غشّ به نشان دادن وصفی بر خلاف واقع باشد، خیار تدلیس و اگر از نوع مخلوط کردن شیر با آب باشد، خیار عیب ثابت است.
سایر احکام درباره غش
در طلا یا نقره آمیخته با فلزی دیگر، زکات واجب نیست، مگر آن که طلا یا نقره آن به حدّ نصاب برسد. فروختن طلا یا نقره آمیخته با فلزی دیگر در برابر غیر هم جنس آن مطلقا جایز است؛ خواه مقدار آمیختگی معلوم باشد یا نامعلوم؛ لیکن در صورت نامعلوم بودن، فروختن آن در برابر هم جنس (طلا یا نقره) جایز نیست و اگر مقدار آن معلوم باشد، جایز است به شرط آن که عوض زیادتر باشد تا زیادی آن در ازای فلز مخلوط شده قرار گیرد.
مثالی از غش در معامله
مرد خرما فروش کمی خرمای خوب و مرغوب را روی خرما های نامرغوب چیده، تا مشتری جمع شود، اما زمان تحویل از قسمت نامرغوب به مشتری می دهد.
متاسفانه این موضوع در بازار بسیار به چشم می خورد هنگام بسته بندی میوه برای عرضه کردن چند دانه از مرکبات یا سیب مرغوب یا چند خوشه انگور خوب را روی بار قرار می دهند تا جلب توجه کند و نامرغوب ها را زیر بار مخفی می کنند. این عمل ناپسند خلاف فرموده ی قرآن و نبی اکرم (ص) است و آن فرد با این کارخود را از مسلمین جدا می کند.
عدالت و نظم و حساب در همه چیز و همه جا، یک اصل اساسی است، همان گونه که گفته شده اصلی است که بر کل عالم هستی حکومت می کند، بنابراین، هر گونه انحراف از این اصل، خطرناک و بدعاقبت، و هر گونه خیانت و تقلب در امر معاملات، پایه های اعتماد عمومی را ویران می سازد.
گفتنی است، چنانچه فروشنده نسبت به بیان عیب یا نقص موجود در کالا سکوت کند، در صورتی که وی منشا بروز آن نباشد، غشّ به شمار نمی رود، مگر آنکه خریدار به سبب اعتمادی که به او دارد از وی بخواهد عیب یا نقص موجود در کالا را بازگو کند و او سکوت کند که در این صورت غشّ محقق می شود. لیکن برخی، ملاک در تحقق غشّ را علم فروشنده به نقص یا عیب کالا و جهل خریدار به آن دانسته اند. بنابر این، با علم فروشنده به عیب یا نقص و جهل خریدار به آن، غشّ تحقق می یابد؛ هرچند فروشنده درباره آن سکوت کند.