1
استاد:
شهر زندگی
دانشجو:
(Life city)
2
3
https://www.weforum.org/agenda/2018/01/how-s-life-where-you-are/
مقدمه
4
مطمعنا تصور واژه شهر بدون اینکه زندگی درونش جریان داشته باشه امکان پذیر نیست .
همانطور که همه میدونیم اولین بار انسان ها برای تعامل بیشتر با یکدیگر و استفاده از مزیای زیاد دیگر شهر را به وجود اوردند .
به اعتقاد برخی کارشناسان (برای پیدایش شهر انسان باید از مرحله ابتدایی تنازع بقا عبور کند و وابستگی انسان به طبیعت بطور نسبتی کمتر شده ، وابستگی اجتماعی او بیشتر می شود) شهرترکیبی از فعالیت ها و بنا ها و عناصر است.
شهر زندگی یا به معنای بهتر حیات شهر و زنده بودن یک شهر به عوامل مختلفی ارتباط دارد که درباره 6 تا از مهم ترین انها به نظر اینجانب,بحث میشود
5
امنیت
ایجاد فرهنگ زندگی اجتماعی
زیبا سازی شهری
روح زندگی
همه جانبه بودن
درختان
6
اولین و مهم ترین ویژگی شهر زندگی و حیات یک شهر بحث امنیت اون شهر است .
وقتی روح زندگی در یک شهر جریان داره که اون شهر در اولین قدم از لحاظ امنیتی در محدوده خوبی قرار گیرد
امنیت به معنای رهایی از ترس و تهدید، یکی از نیازهای اساسی انسان است. هر یک از ابعاد مختلف امنیت، موضوع کار رشته های مختلف بوده است. در ادبیات شهرسازی مفهوم امنیت به معنی امنیت شهری و امنیت در محیط شهر مطرح است. در سال های اخیر رسالت شهرسازی در زمینه ارتقاء سطح امنیت بیشتر معطوف به چگونگی طراحی فضاها و برنامه ریزی مناسب کاربری های شهری بوده است. در این راستا می توان به رویکرد CPTED 1در طراحی و برنامه ریزی محیط و منظر شهری اشاره نمود که در تلاش است تا با رعایت استانداردهای ویژه ای در ساخت و سیمای محیط کالبدی، به ارتقا ایمنی در شهر و از آن راه احساس امنیت ساکنین آن کمک نماید.
امنیت شهری
7
نکته مهم این است که مفهوم امنیت در هنگام ادراک، دارای ابعاد ذهنی و عینی می باشد، به گونه ای که واقعیت های موجود در این زمینه، که معمولاً با اعداد و ارقامی راجع به میزان وقوع جرم و جنایت بیان می شوند، همیشه در تطابق کامل با میزان احساس امنیت ساکنین (امری ذهنی و روانی) نمی باشد.احساس امنیت به عنوان امری ذهنی تحت تاثیر عوامل مختلف اجتماعی و روانی است. بنابراین به نظر می رسد که وظیفه شهرسازی تنها محدود به ارتقاء استانداردهای کالبدی برای افزایش ایمنی و امنیت نیست، بلکه رسالت شهرسازی برای ارتقاء سطح آسایش روانی شهروندان ایجاب می کند تا این دانش با مداخله مستقیم در فرآیند ادراک امنیت توسط ساکنین در جهت افزایش میزان احساس امنیت در آنها تلاش نماید
براساس تحقیقات انجام گرفته در حوزه جامعه شناسی شهری، یکی از عوامل اساسی در ارتقاء احساس امنیت ساکنین در سکونت گاه های شهری، روابط همسایگی مطلوب در این سکونت گاه ها می باشد. مساله ای که به نظر می رسد شهرسازی جدید بدان بی توجه بوده و به این ترتیب ممکن است به علت رعایت پاره ای از استانداردهای کالبدی در ساخت بافت های جدید (نسبت به مناطق قدیمی تر) میزان وقوع جرم و جنایت در آنها کمتر باشد، ولی میزان احساس امنیت (امری ذهنی) در مناطق قدیمی، به دلیل وجود روابط همسایگی بیشتر باشد.
به نظر می رسد اصول طراحی محیطی امن cpted تنها عامل تاثیرگذار بر احساس امنیت نیست، بلکه اجتماع پذیر نمودن محیط و افزایش حس تعلق ساکنین به محیط، عوامل دیگری هستند که با کمک به ارتقا سطح روابط همسایگی بر جنبه های روانی امنیت تاثیر بیشتری می گذارند. به این ترتیب بالا بودن حس تعلق به محیط مسکونی و همچنین میزان اجتماع پذیری محیط، در محلات مسکونی قدیمی سبب شده است تا میزان روابط همسایگی و به همین طریق احساس امنیت در این محلات بالاتر از محیط های مسکونی بافت جدید باشد.
8
9
تعریف امنیت
واژه "امنیت "در کاربرد عام به معنای رهایی از مخاطرات مختلف است. فرهنگ آکسفورد این واژه را با عبارت زیر تعریف کرده است:"شرایطی که در آن یک موجود در معرض خطر نبوده یا از خطر محافظت می شود (کینگ و موری،1383ص787 ). تعاریف مندرج در فرهنگ لغات درباره مفهوم کلی امنیت، بر روی " احساس آزادی از ترس " یا " احساس ایمنی" که ناظر بر امنیت مادی و روانی است، تاکید دارند
امن بودن فضا خود دارای دو مولفه است:
الف. ایمنی
ب. امنیت
در مولفه ایمنی، اشاره به موارد و عوامل محیطی است که در صورت عدم تامین شرایط مطلوب وقوع حوادث اجتناب ناپذیر است و خطرات به صورت بالقوه و بالفعل جان و مال حاضران، عابران و ناظران را تهدید خواهد نمود
10
مولفه امنیت نیز اشاره به جرایم علیه اشخاص و اموال آن ها دارد که در صورت عدم تامین شرایط پیش گیری کننده، اموال و جان حاضران، عابران و ناظران را به صورت بالقوه و بالفعل تهدید خواهد نمود. یک فضای شهری امن در معنای کامل آن شامل هر دو مولفه فوق الذکر می شود و شرایطی که از فصل مشترک این دو به وجود آید را می توانیم به عنوان فضای شهری امن توصیف کنیم
بنابراین فضای شهری امن از ویژگی ها و مولفه های عینی و کالبدی متعدد و گسترده ای برخوردار است که بعضاً دارای تاثیرات متقابل نیز هستند. اما علاوه بر این ها یک فضای شهر امن مستلزم تعاملات اجتماعی نیز هست. چنان که آرامش و امنیت شهرها صرفاً به وسیله پلیس تامین نمی شود. بلکه آرامش و امنیت عمدتاً به وسیله ایجاد شبکه ای پیچیده و تقریباً ناخودآگاهی از نظارت ها و رعایت داوطلبانه هنجارها در میان خود مردم حفظ می شود و به وسیله خود مردم اجرا می گردد (صالحی،1387، صص112- 113).
یکی از رویکردهای مطرح در شهرسازی برای ارتقا امنیت در فضاهای شهری، رویکرد CPTED می باشد. این رویکرد یک پیشنهاد روش شناسی طراحی است که بر اساس آن با به کارگیری طراحی مناسب و هدفمند محیط انسان ساخت، معماران و شهرسازان می توانند مجال ترس از جرم و تبهکاری را کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود بخشند
11
عوامل تاثیرگذار بر امنیت از دیدگاه CPTED
1.نمایانی و نظارت پذیر بودن فضا
کیفت محیطی است که بر اساس آن فضاهایی که احتمال وقوع جرم در آنها بیشتر است باید در معرض دید ساکنین قرار گیرند. برای رسیدن به این کیفیت مهم ترین عامل در طراحی چگونگی قرارگیری ساختمان ها و فضاهای فعالیتی نسبت به فضاهای جرم خیز است .
2. فضاهای قابل دفاع
به گونه ای که هر فضا در قلمرو نظارت کنترل کنندگان خاصی باشد.کنترل کنندگان فضا ممکن است گروه یا فرد باشند که نسبت به آن فضا احساس مسئولیت دارند. نظریه فضاهای قابل دفاع برای اولین بار توسط نیومن مطرح شد. این نظریه در 35 سال گذشته مورد نقد و تکامل قرار گرفته و امروزه میزان ارتباط فضاها با فعالیت های معمول روزانه مهم ترین موضوع از تحقیقات مربوط به این حوزه می باشد. طراحی محیطی با چیدمان مناسب فعالیت های روزانه و همچنین در دسترس نمودن فضا و… می تواند در این زمینه به مداخله بپردازد.
12
3.خوانایی و نفوذ پذیری فضا
خوانایی و نفوذ پذیری محیط مسکونی باعث می شود تا افراد به راحتی جهت حرکت خود را انتخاب نمایند و در این محیط سر در گم نشوند. به این ترتیب از یک طرف زمینه اتلاف وقت و بیهوده گردی مجرمان در محیط برداشته می شود و از طرف دیگر ساکنین و عابرین کمتر در معرض خطر قرارگیری در فضاهای غیرقابل دفاع قرار می گیرند
توجه به کنج ها، فضاهای گم سطوح L ، U شکل، در این جا بسیار مهم است. این فضاها باید به گونه ای طراحی شوند که فضا قابل رویت باشد.
4.اندازه فضا
مقیاس فضا یکی از عواملی بسیار مهم محیطی تاثیر گذار در میزان امنیت محیط های شهری است. وجود فضاهای بی کران و بزرگ مقیاس امکان نظارت اجتماعی را کم می کند. همچنین با زیاد شدن فاصله افراد (به خصوص افراد پیاده) از یکدیگر امکان دریافت کمک از دیگران در هنگام خطر کاهش می یابد. به این منظور باید برای امن نمودن فضاهای شهری بزرگ مقیاس مانند پارک ها یا فضاهای باز بین ساختمان ها، تمهیدات خاصی اندیشیده شود. این تمهیدات شامل نورپردازی مناسب فضا، ایجاد فعالیت های مختلف و مختلط در فضا و همچنین تحت نظارت قرار دادن آن است
از سویی دیگر، صاحب نظران روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسان، نیاز به خلوت و مسئله احساس ازدحام در فضاهای کوچک را در ارتباط مستقیم با آسیب شناسی رفتارهای اجتماعی مورد توجه قرار داده اند. لذا برای موضوع مذکور باید آستانه ای در نظر گرفت.
5. کاربری مختلط زمین
امروزه کاربری مختلط اراضی شهری یکی از راهبردهای پیشنهاد شده CPTED می باشد. کاربرد مختلط زمین در انتقاد به منطقه بندی کاربری اراضی شهری درصدد ایجاد محیطی زنده، شاداب و فعال در ساعات مختلف از روز یا شب می باشد. با استفاده از ترکیب فعالیت ها می توان فضاها و محیط های شهری را در ساعات مختلف زنده نگاه داشت و این فضاها را در معرض نظارت همگانی قرار داد. فعال بودن فضا در ساعات مختلف از میزان احتمال وقوع جرم و جنایت در آن می کاهد
13
نمودار شماره1، معیارهای کالبدی تاثیرگذار در کاهش جرم خیزی فضا بر اساس رویکردCPTED را نشان می دهد
14
عوامل تاثیر گذار بر احساس امنیت
هر چند در الگوی تحلیلی حاضر در تصویرشماره 2 بر رابطه یک سویه میان متغیرها تاکید شده است، با وجود این رویکردهای نظری مورد بررسی غالباً به رابطه دوسویه و متقابل متغیرها توجه می کنند. چنانکه برای مثال در این نظریه ها بر این نکته تاکید می شود که بی نظمی اجتماعی می تواند ریسک و مخاطره (ریسک اعتمادکردن) را ایجاد کند و ریسک و مخاطره نیز سبب احساس ناامنی و ترس می شود. همچنین احساس ناامنی و ترس نیز به نوبه خود می تواند موجب کناره گیری افراد از فعالیت های اجتماعی، محدودشدن ارتباطات آنها و تضعیف کنترل اجتماعی غیررسمی شود و زمینه مناسبی را برای بی نظمی اجتماعی فراهم سازد. در واقع یک چرخه معیوب میان بی نظمی اجتماعی، ریسک و مخاطره و احساس ناامنی و ترس وجود دارد که می توانند یکدیگر را تولید و باز تولید نمایند.
15
نمودار شماره 2، عوامل تاثیرگذار بر احساس امنیت را نشان می دهد. همانگونه که نمودار نشان می دهد این عوامل جامعه شناختی و روانشناختی می باشند.
16
نتیجه گیری
امنیت دارای ابعاد عینی و ذهنی است.ابعاد عینی براساس آمار وقوع جرم و جنایت قابل توصیف است، اما ابعاد ذهنی که از آن با تعبیر احساس امنیت یاد می شود تاثیر پذیری زیادی از عوامل روانشناختی دارد.
رعایت استانداردهای طراحی CPTED در محیط مسکونی باعث کاهش جرم خیزی و وقوع جرم در محله می گردد، ولی این مورد برای ارتقا سطح احساس امنیت ساکنین کافی نمی باشد و به نظر می رسد میزان اجتماع پذیر بودن فضا و میزان حس تعلق ساکنین به آن سایر عوامل محیطی و روانی هستند که تاثیر زیادی بر احساس امنیت دارند.
وجود روابط همسایگی بالا در محله مسکونی، تاثیر زیادی در ارتقا احساس امنیت ساکنین آن دارد. این مورد را می توان در مقایسه بین یک محله قدیمی و یک محله در بافت جدید شهر قزوین مشاهده نمود.در حالی که میزان انطباق محله جدید با شاخص های CPTED بیشتر است و این امردر پایین بودن جرم در این محله نسبت به محله قدیمی نیز مشهود است، اما احساس امنیت در محله قدیمی بیشتر است. این امر را تنها از طریق بالا بودن روابط همسایگی در محله قدیمی می توان توجیه نمود.
به نظر می رسد طراحان و برنامه ریزان منظر باید علاوه بر اتخاذ رویکرد CPTED برای کاهش میزان جرم خیزی فضا و از آن طریق کاهش وقوع جرم در آن، به فکر ابداع و ایجاد خلاقیت هایی برای افزایش همبستگی اجتماعی ساکنین باشند تا ساکنین به احساس امنیت و آرامش بیشتری دست یابند
17
ایجاد و آموزش فرهگ زندگی اجتماعی
اموزش شهروندی از ارکان اساسی زندگی اجتماعی عصر حاضر است که در جوامع صنعتی از طریق برنامه ریزی های متنوع به آموزش مهارت های زندگی می پردازد . این آموزه ها در برگیرنده یادگیری دانش,مهارت و ارزش هایی است که ماهیت و شیوه های اداری یک نظام مردم سالار و مشارکتی همخوانی دارد و از همان دوران کودکی به گونه ای است که کودک را درگیر مشارکت با اجتماع ومحیط پیرامون خود می کند.
آموزش شهروندی امروزه نقش مهمی در تقویت روح و وجدان جمعی جامعه دارد . در واقع چنین آموزش هایی در یک جامعه باعث می شود سه عنصر اصلی شهروندی یعنی حس نظام حقوقی,حس عضویت ملی و حس تعلق و وابستگی اجتماعی در وضعیت ارتباطات بین فرهنگی هر جامعه ای اثر گذار باشد. چنین آموزش هایی با مسایل جمعی و رفتار های نوع دوستانه,جوانمردانه همراه ادب و مهربانی,خوش خویی و حس وظیفه شناسی ارتباط دارد.
یادگیری پارامترهای آموزش رفتار شهروندی به افزایش کیفیت زندگی جمعی و تقویت سرمایه اجتماعی می انجامد . این آموزه ها به تقویت اخلاق اجتماعی و بسط همبستگی اجتماعی یک جامعه در سطح محلی-ملی و جهانی منجر می شود . در واقع نقش چنین آموزه هایی رابطه تنگاتنگی با رفتار های اخلاقی و اخلاق دارد .
18
آموزش شروندی = رکن فراموش شده زندگی
آموزش شهروندی به عنوان یک واقعیت اجتماعی در ساختار فرهنگی جامعه ایران در قالب سه شکل : امتناع شهروندی,امکان شهروندی و ایجاب شهروندی قابل مطالعه است . آموزش شهوندی با ارتقاء فرهنگ شهروندی رابطه مستقیم دارد . این مولفه درجهت دادن رفتار شهروندان و کیفیت مشارکت آنان در امور جامعه به عنوان یکی از الزامات اساسی سرمایه اجتماعی و شاخص های توسعه فرهنگی یافتگی نقش موثری دارد . این مولفه اموزشی با مشوق هایی چون احساس برادری,همنوعی,تعهد و مسعولیت پذیری همراه است. (مجله تهران زیبا شماره 8 آذر ماه 1395)
19
زیبا سازی
20
زیبایی به عنوان والاترین ارزش انسانی در تمامی فرهنگ ها و جوامع انسانی مورد تقدیر و ستایش انسان بوده، بویژه در محیط های انسان ساخت همواره خواست و آرمان بشر بوده است. امروزه ابعاد گوناگون زیباسازی توجه مدیران شهری، متخصصان، صاحبنظران و شهروندان را به خود معطوف داشته است.
زیباسازی را می توان فرآیند آفرینش هنر در محیط شهری دانست که در آن هنرمند؛ فرهنگ، ارزش ها و باورهای جامعه را با رویکردی هنرمندانه در معرض دید عموم قرار داده و موجب حظ بصری آنان نیز می گردد. از این منظر انواع هنرهای تجسمی، مجسمه وآثار حجمی، نقاشی دیواری، گرافیک و تبلیغات محیطی و مبلمان و تجهیزات شهری در فضاهای شهری علاوه بر انبساط خاطر شهروندان، مورد استفاده آنان نیز قرار می گیرد.
افزون بر آن، زیباسازی در بستر شهر بر ارتقاء کیفیت محیط شهر و فضاهای عمومی تاکید دارد تا تعامل اجتماعی شهروندان را تسهیل کند و هویت کالبدی شهر و هویت اجتماعی شهروندانش را تحکم بخشد. در این راستا زیباسازی به ساماندهی و بهسازی خیابان ها، میادین، پیاده رو ها وپیاده راه ها، رود دره ها، المان ها و یادمان های تاریخی و فرهنگی می پردازد.
21
زیبا سازی شهر همواره در بین کارشناسان مسائل شهری از دو بعد کارکردی و بصری مورد مطالعه قرار می گیرد. "بعد کارکردی" به جنبه های عملکردی عناصر محیط و "بعد بعصری" نیز به مقوله رنگ، فرم و ترکیب فضا و محیط می پردازد. بعد عملکردی عناصر، المان، مبلمان و طراحی های منظر شهری بیشتر با جسم شهروندان تاثیر گذار است. بنابر این محیطی زیبا است که انسان در آن هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی احساس آرامش و راحتی نماید. این زیبایی به عوامل و عناصری مثل کیفیت طراحی شهری، کیفیت مصالح به کار رفته در نماها، رنگ، فرم، معماری نور، روشنایی در شب، ضوابط معماری نما، افق دید و کیفیت و کمیت فضای سبز، المان ها و مونومان ها و همچنین تناسب احجام با محیط، پاکیزگی شهر، ترافیک، کیفیت تاسیسات زیر بنایی شهر، کیفیت و کمیت تبلیغات شهری …. بستگی دارد.
(سایت سازمان زیباسازی 97/3/1)
22
روح زندگی شهری
پیاده راه
23
به نظر علیرضا رضوانی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، وجود "فضاهای عمومی" و "کیفیت "هویت تاریخی"، و "خوانایی" و نهایتا "ارتباط با طبیعت" شاخصهای اصلی روحبخش شهر می باشند
های لاین , جیمز کرنر
24
همه جانبه بودن
شهر زندگی باید همه جانبه باشد . یعنی در طراحی شهری,شهر برای همه افراد طراحی شود اعم از در نظر گرفتن شرایط جسمی مثل معلولین , نابینایان و ناشنوایان و … و هم شرایط مذهبی مانند اقلیت ها مثل ساخت مسجد یا نمازخانه و کلیسا و … وهم برای تمامی گروه های سنی کودک , جوان و بزرگسال و … وهم برای سلیقه های مختلف مثل استفاده کنندگان از اتومبیل و وسیله نقلیه عمومی و دوچرخه و… باشد .
25
آب و هــوا
باید شرایط مختلف اقلیمی در نظر گرفته شود,مثلا جایی که اگثر روز ها افتابیه باید به فکر ایجاد سایبان بود یا مکان بارانی باید شیروانی هایی برای استقرار شهروندان و جلوگیری از خیس شدن یا در مناطق بادی باید بادگیر های مناسب ایجاد کرد
فضای خالی
نکته ای که در کلانشهر هایی مثل تهران خیلی مهمه ایجاد فضای خالی است .
آدمی گاهی از فضای شهر و ساختمان ها خسته میشود باید در شهر جایی باشد که پاسخی به این نیاز روحی انسان بدهد
26
درخــتـان
درخت ها عضو بسیار مهم یک شهر زندگی می باشند . وجود درخت ضروری است اما به همان نسبت مکان و نوع ان مهم است .
درختان همان قدر که میتوانند زندگی را برای ما زیبا کنند میتوانند فضا را برای ما سخت کنند .
خیلی ها با این مشکل روبه رو هستند که چند ماهی از سال در فضای آزاد به دلیل الرژی و گرده های موجود در هوا اذیت میشوند , طراحی کاشت باید به گونه ای باشد که درختان حساسیت زا نزدیک منازل مسکونی و پیاده راه ها کاشته نوشوند .
برخی از درختان حساسیت زا:چنار-سپیدار-آکاسیا-کاج-سرو-افرا-عرعر-زبان گنجشک-کهور-اکالیپتوس
http://allergycomnet.ir/5098-2/ 1397/3/2
مورد بعدی در ارتباط با درختان توجه به اقلیم آن هاست . بعضی درختان در جاهایی غیر از اقلیم خود می مانند اما باید به مسایلی توجه شود که یکی از مهمترین هایش نیاز ابی اون درخت هست . مثلا چنار که درخت غالب در تهران است درختی با نیاز ابی تقریبا زیاد میباشد و در گذشته در کنار جوی های اب رشد میکرده , با توجه به تغییر اقلیم تهران و پیشروی به سوی خشکی , کاشت ان در سطح وسیع جای سوال دارد
مسعله دیگر مهاجم بودن بعضی درختان است مثل زبان گنجشک و عرعر . که باید از کاشت وسیع این گونه ها خودداری کرد
27
موردی که مورد توجه بسیاری هست کاشت ردیفی و ایجاد تونلی از یک گونه گیاهی است
که محیطی دل نشین برای پیاده روی ایجاد میکند
28
پایان