به نام خدا بروژه شناخت خانه گلشن یزد استاد : دکتر امید باستانفر دانشجو : مهرسا محبی 96/8/30
1
این خانه را حاج علی اکبر محله تلی ، ملقب به مروج ساخته است و چون خانه را در اختیار دخترش بی بی فاطمه و همسر او حاج حسین گلشن قرار داده به خانه گلشن معروف شده است . این بنا 120 سال قدمت دارد و به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده و هم اکنون در تملک شهرداری یزد است .
2
تاریخچه : خانه گلشن یزد خانه ایست قدیمی و بنا شده از خشت در دوره ی قاجار . این خانه مشتمل بر سه باب خانه متصل و مرتبط به هم ، از جمله خانه های قدیمی یزد است که اکثریت شاخصه های معماری مسکونی قدیم یزد مانند تالار ، بادگیر ، بنج دری ، سه دری ، زیر زمین و نارنجستان را دارد .
3
معماری خانه گلشن یزد : خانه گلشن یزد از سه قسمت اندرونی ، بیرونی و نارنجستان تشکیل شده است که هر کدام مخصوص سکونت افراد خاصی از اعضای خانواده گلشن و خدم و حشم آنان بوده است . نارنجستان و بیرونی را مرحوم مروج در زمان رضا شاه به خانه الحاق نموده است ولی قسمت های دیگر در زمان قاجار ساخته شده ست . خانه گلشن یزد با ملاتی از خشت ساخته شده و دارای 42 اتاق که هر کدام به شکل منحصر به فردی طراحی شده است . ایوان و حیاط مرکزی خانه محل مناسبی است برای گذراندن اوقات فراغت و گفت و گو های دوستانه . ترکیب زیبای معماری اصیل با هشتی ها ، دالان ها ، اتاق های ارسی و بنج دری و انعکاس نور شمسه بنجره ها همه دست به دست هم داده تا خاطره ای شیرین در ذهن باقی گذارد . حیاط بیرونی مدرس بوده است . حیاط اندرونی به 90 سال بیش زمان قاجار برمی گردد . داخل همه حیاط ها حوض وجود دارد و دارای بادگیر بوده است .
4
5
6
7
8
9
کشف یک دفینه در دل خانه گلشن یزد : در این خانه یک دفینه که گویا شامل یک دیگ مسی بر از سکه های طلا بوده در سال 1357 کشف و تحویل میراث فرهنگی شده است که متعلق به خانم گلشنی همسر مرحوم مروج بوده است .
10
تغییر کاربری
این بنا تا قبل از سال 1357 به عنوان منزل مسکونی مورد استفاده قرار می گرفت که بس از چند سال متروکه بودن از اوایل سال 1379 بازسازی آن آغاز گردیده و بعد از طی 3 سال از ابتدای سال 1382 به بهره برداری کامل رسید . هم اکنون خانه ی گلشن یزد ، تحت عنوان هتل لاله بذیرای مهمانان و مسافران از سراسر ایران و دنیاست .
11
موقعیت موقعیت کنونی خانه گلشن در یزد و در نزدیکی بلوار بسیج ، حد فاصل خیابان سلمان فارسی و خیابان دهم فروردین ، محله تل ، کوچه ی دروازه قصابها واقع شده است .
12
دسترسی ها ، ارتباط با معابر و همسایگان خانه گلشنی یزد با واقع شدن در قلب شهر یزد و در نزدیکی مراکز خرید و بافت تاریخی دسترسی به این اماکن را آسان نموده است . در ضلع غربی ، مطبخ ، دو اتاق دو دری ، یک راهرویی که ارتباط خانه با مغازه ( گوشه جنوب غربی ) را میسر می سازد قرار گرفته است . خانه بیرونی به صورت سه طرف ساخت ( شمالی ، جنوبی و شرقی ) است
حیاط شرقی
حیاط غربی
حیاط شمالی
13
14
1) ورودی 2) هشتی 3) دالان 4) تیمچه 5) حجره 6) رواق 7) ایوان 8) ایوانچه 9) راهرو / کفش کن 10) مهتابی 11) صحن 12) باغچه 13) حوض 14) حیاط 15) بازارچه 16) بارانداز 17) چهار سو
15
16
17
18
19
20
در بنا کتیبه تاریخ داری یافت نشده است و بانی و سازنده بنا شناخته نشده است . بر سر در حمام ، (( میراث فرهنگی )) نوشته ای نصب کرده است که حاکی از ساخت بنا در سال 1242 است . این حمام با توجه به تاریخ مذکور ، متعلق به دوره ی فتحعلی شاه قاجار است . قسمت های مختلف بنا تا به امروز به خوبی حفظ شده اند . این بنا از دو حمام بزرگ و کوچک تشکیل شده است که هر یک شامل سربینه و گرم خانه است . حمام بزرگ علاوه بر این ها ، فضای چال حوض نیز دارد . این دو حمام در زمینی نامنظم قرار گرفته اند ، اما همه فضاهای آنها قاعده ای منظم و هندسی دارند . سربینه حمام بزرگ را که قاعده هشت دارد ، گنبدی مرتفع می بوشاند . در میانه کف آن ، فضایی به شکل هشت ضلعی بایین نشسته و حوضی به شکل هشت گوش تزیینی در میانه آن است . نورگیر میانه سقف و چهار نورگیر اطراف آن به زیبایی و به صورت منظم ، روشنایی سربینه را تامین می کنند
حمام گلشن
راست : دالان ورودی گرمابه گلشن یزد . چب : نمایی از سربینه سنتی گلشن در یزد
21
در هر وجه سربینه غرفه ای با قوس نیم دایره در نما وجود دارد ، در چهار وجه با قاعده ی نیم هشت ، و در چهار وجه دیگر با قاعده ی مستطیل . با وجود این غرفه های متفاوت ، چهار محور فضا ، دو به دو تفکیک شده است و فضاهای واقع بر هر محور ، یا محور عمود بر آن هم خوان شده است . راه ورود به سربینه در امتداد یکی از این محور هاست و فضای هشتی مانند میاندر در امتداد محور دیگر .
22
گرم خانه فضایی با قاعده ی مربع است که گنبد کم خیز و کوتاه آن ، گرمای لازم را به خوبی حفظ می کند . دو فضا با قاعده مستطیل شکل در دو ضلع مقابل گرم خانه عقب نشسته اند و محوری قوی در این فضا بدید آورده اند . در انتهای این محور ، فضای چال حوض قرار دارد که با سه قوس مجاور هم از گرمخانه تفکیک شده است . فضای چال حوض ، با قاعده مستطیلل شکل ، حوضی در میانه و طاق نماهایی در اطراف دارد . در یک سو این فضا ، بلکانی آجری قرار دارد که شاید سکوی شیرجه بوده باشد . خزینه نیز در میانه جبهه مقابل ورودی گرمخانه قرار داشته است . دستگاه ورودی مفصل این حمام شامل سردر و دو هشتی و دالان بین آنهاست . سر در ، قوس جناغی مرتفعی دارد و قوس تزیینی بالای درگاه نیز حکایت از سلایق دوره قاجاریان دارد .
23
حمام کوچک نیز سربینه ای دارد با طراحی مشابه با سربینه حمام بزگ . این فضا ، قاعده هشت و نیم هشت و غرفه هایی با قاعده نیم هشت در اضلاع کوچک و غرفه هایی با قاعده مستطیل در اضلاع بزرگ خود دارد . سربینه در امتداد یکی از محورهای فرعی خود به میاندر راه دارد . راه ورود به سربینه نیز از بام و به واسطه بلکانی است در سوی دیگر همین محور . میاندر شامل فضایی است با قاعده شش ضلعی منتظم و دالانی متصل به آن . گرمخانه فضایی با قاعده ی مربع است که در وجوهی از آن فضاهایی عقب نشسته و شکل نیم صلیبی به آن داده اند . خزینه ها نیز در انتهای محور ورود به گرمخانه قرار گرفته اند .
دو نما از گرمخانه حمام گلشن یزد
24
برش افقی همکف حمام سنتی گلشن در محله گارزگاه یزد . 1- ورودی 2- هشتی 3- سربینه 4- میاندر 5- گرمخانه 6- خزینه 8- تون 9-فضای چال حوض
25
برش عمودی A-A و برش عمودی B-B از حمام گلشن در یزد
26