سیستم پشتیبان تصمیم گیری یا DSS
سیستم اطلاعات مدیریت
به نام خدا
انواع سیستم های اطلاعاتی سیستمهای پردازش تراکنش TPS سیستم های اطلاعات مدیریتMIS سیستم های پشتیبان تصمیم گیری DSS سیستم های پشتیبان مدیران ارشد ESS
سیستم پشتیبان تصمیم گیری (DSS ) چیست؟ تعریف سیستم پشتیبانی از تصمیم (Dss: Decision support system) مجموعه ای از برنامه ها و داده های مرتبط بهم که برای کمک به تحلیل و تصمیم گیری طراحی می شوند.کمک این گونه سیستم ها در تصمیم گیری بیش از سیستم های مدیریت اطلاعات (MIS) یا سیستم های اطلاعات اجرایی(EIS) است.
اجزای DSS: این سیستم ها دارای یک بانک اطلاعاتی متشکل از دانش موجود درباره ی موضوع و یک زبان که برای فرموله کردن مسائل و پرسش بکار میرود و یک برنامه مدلسازی برای ازمایش تصمیمات ممکن هستند. هر سیستم پشتیبان تصمیم گیری دستیابی به سه هدف اصلی را دنبال می کند: 1) کمک به مدیر برای تصمیم گیری در مورد مسائل نیمه ساخت یافته 2) پشتیبانی تصمیم گیری انجام شده توسط مدیر و نه جایگزینی ان 3) بهبود کارائی تصمیم گیری و توجه بیشتر به اثر بخشی ان
اجزای DSS
1- بانک مدلها 2- بانک اطلاعاتی a. داده های خارجی b. داده های داخلی 3- سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی 4- سیستم مدیریت مدلها 5- نرم افزار مدیریت
فرآیند DSS الف)یکی از مهم ترین سیستمهای اطلاعاتی است که مدیران رده بالای هر سطح سازمان را درامرتصمیم گیری وهدایت سیستم، یاری می کند. DSS پشتیبان، تصمیم گیری های مدیر است و تصمیم گیری نهایی با مدیر است. ب) 1-Data Analysis 2-Data Mining 3-Intelligent Agent
نرم افزار های گروه گرا(GroupWare): نرم افزاری که به گروهی از کاربران یک شبکه امکان میدهد تا در رابطه با یک پروژه ی خاص با یکدیگر همکاری کنند. این گونه نرم افزار ها ممکن است خدماتی برای بر قراری ارتباط (مثلا پست الکترونیکی) و تئلید جمعی سند ها و زمان بندی و پیگیری فراهم کنند.سندها ممکن است حاوی متن و تصاویر یا دیگر اشکال اطلاعاتی باشند. نرم افزار گروه گرا :که امکان فعالیت چندین حل کننده ی مسئله را در کنار هم برای هر راه حل فراهم می کند که در این مورد به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم گیری گروهی بکار می رود. این سیستم پشتیبان تصمیم گیری از بخش های زیر تشکیل شده است: -مدیریت تقاضا و مدیریت ارشد -برنامه ریزی احتیاجات موادMRP -کنترل فعالیت های تولید/ زمانبندی تامین کنندگان -بانک اطلاعات -زمانبندی خط مونتاژ -هماهنگ کننده کارخانه -رابط کاربر
هدف اصلی ایجاد یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری برای کمک به زمانبندی تولید خط مونتاژ نهایی است به نحوی که تصمیم گیرنده بتواند امر هماهنگی تمامی اجزای کارخانه را طوری انجام بدهد که: 1) از موجودی انبارها بتواند یک برنامه تولیدی استخراج نماید 2) از موجودی های در جریان ساخت و انبار محصول نیمه ساخته بهترین استفاده را بنماید 3) فیدبک های لازم را در جهت تعیین بهترین برنامه خطوط مونتاژ ارائه دهد 4 ) پیشنهادات سفارشات جدید رد یا قبول نماید 5) در مقابل حوادث برهم زننده برنامه ریزی تولید واکنش نشان دهد
پنج مورد از خصوصیات سیستمهای DSS 1-یک سیستم پشتیبان تصمیم ، با کنار هم قرار دادن افکار انسانی و اطلاعات رایانهای، از تصمیمگیرندگان حمایت و پشتیبانی میکند. 2- این سیستمها برای پشتیبانی سطوح گوناگون مدیریت، از مدیران ارشد تا عملیاتی ارائه می شود. 3-انعطاف پذیر است. 4- قدرت ریسک را بالا می برد. 5- سبب بهبود بخشیدن دقت، کیفیت، بروز بودن تصمیمات در تصمیم گیری می شود
مفهوم سیستم تصمیم یار همانگونه که گفته شد سیستم های اطلاعات مدیریت اشکالاتی دارد که سیستم های پشتیبانی تصمیم برای رفع آنها بوجود آمده است. سیستم اطلاعات مدیریت به منظورتدارک پشتیبانی شخصی برای هر مدیرنمی باشد. این ضعف سیستم اطلاعات مدیریت، اقداماتی را باعث شد که منتهی به مفهوم سیستم پشتیبانی تصمیم گشت. مفهوم سیستم پشتیبانی تصمیم ،شکستهای اولیه سیستم اطلاعات مدیریت راتجربه نکرد. به احتمال قوی دلیل اصلی آن، دامنه محدودترسیستم پشتیبانی تصمیم است. برخورد ملایم تر سیستم پشتیبانی تصمیم، شانس موفقیت خود را حداکثر می کند. این سیستمها،منابع انسانی (اگاهیهای فردی ) را با قابلیتهای کامپیوتری ترکیب میکنند تا باعث ارتقاء کیفیت تصمیم گیریها مخصوصا در مورد مسائل نیمه ساخت یافته شوند. سیستم های پشتیبانی تصمیم، سیستم هایی هستند که منابع فکری افراد را با قابلیت های کامپیوتر، جهت بهبود کیفیت تصمیمات به کار می گیرند. این سیستم ها، معمولاً برای حل مسائل نیمه ساخت یافته به کار می روند.
سیستم های پشتیبانی تصمیم، سیستمهای تعاملی مبتنی بر کامپیوتر می باشند که تصمیم گیران را یاری می کنند تا با به کارگیری داده ها و مدل ها، مسائل نیمه ساخت یافته را حل نمایند. به طور خلاصه می توان سیستمهای حمایت ازتصمیم(DSS)را به این گونه ها تعریف کرد : این سیستمها،منابع انسانی (اگاهیهای فردی) را با قابلیتهای کامپیوتری ترکیب میکنند تا باعث ارتقاء کیفیت تصمیم گیریها مخصوصا در مورد مسائل نیمه ساخت یافته شوند . سیستم پشتیبان تصمیم گیرا یک سیستم اطلاعاتی کامپیوتری دوطرفه (Interactive) است که انعطاف پذیر و وفق پذیر می باشد که بطور اختصاصی برای پشتیبانی حل یک مسئله غیرساخت یافته مدیریتی استفاده می شود .
خصوصیات کلی سیستمهای تصمیم یار : • سیستمی است که به منظور پشتیبانی از تصمیم گیری نیمه ساخت یافته بکار می رود. • بر خط (On-line) است . • رابط کاربر و خروجی های گرافیکی می باشد . • یک سیستم برپایه کامپیوتر است که از تکنولوژی ها و متدولوژی های کامپیوتری استفاده می کند . • به تصمیم گیری کمک می کند ولی جایگزین فرد تصمیم گیر نمی شود. • از پایگاههای داده ، مدلهای تحلیلی و محاسباتی و سیستم های خبره درحل مسائل استفاده می کند. • قابلیت بکارگیری درحل مسائل نیمه ساختاریافته و بی ساختار را داراست ; • قابلیت پشتیبانی از تصمیم گیریهای فردی و گروهی "GDSS" را دارد; • برای کلیه سطوح مدیریتی قابل استفاده است ; • دقت ، سرعت و کیفیت تصمیم گیری را بهبود می بخشد "بهبود اثربخشی " ولی درراندمان تصمیم گیری "هزینه تصمیم گیری " تاثیری ندارد; • سیستم های DSS به سمت قابلیت های یادگیری و خلاقیت ، کارکرد شبکه ای و سهولت بهره برداری به پیش می رود
• پشتیبانی هم برای تصمیم گیری انفرادی و هم تصمیم گیری گروهی وجود دارد . • DSS برای چندین تصمیم گیری مرتبط با هم و یا تصمیم گیریهای متوالی پشتیبانی فراهم می کند. • DSS تمام مراحل تصمیم گیری را که: هوش (جستجوی شرایطی که نیاز به تصمیم گیری دارند) ، طراحی (اختراع، توسعه و بررسی گزینه های موجود برای پیاده کردن تصمیم) ، انتخاب ( انتخاب یکی از گزینه های ممکن) و پیاده سازی است را پشتیبانی می کند . • انواع مختلف فرآیندهای تصمیم گیری را پشتیبانی می کند . • DSS انعطاف پذیر است طوریکه کاربران بر حسب تغییراتی که بوجود می آید می توانند سیستم را نسبت به نیاز خود شکل دهند، به این معنی که عناصر اصلی را اضافه، حذف، ترکیب و یا سازماندهی دوباره کنند. • DSS در تلاش است که تاثیر گذار بودن تصمیم گیری یعنی دقت، بروز بودن تصمیمات را بهبود ببخشد. • تصمیم گیرنده بر تمامی مراحل تصمیم گیری در حل یک مسئله تسلط دارد . • DSS از مدلها برای ارزیابی موقعیتهای تصمیم گیری استفاده می کند. توانایی مدل کردن باعث می شود که استراتژیهای مختلف را در ترکیبها و شرایط مختلف بتوانیم بررسی کنیم . • DSS دستیابی به انواع مختلف منابع داده با فرمتهای گوناگون را فراهم می کند
بطور کلی دلایل استفاده از سیستم DSS: • محاسبه سریع: کامپیوتر به تصمیم گیرنده اجازه می دهد مقادیر بسیار زیادی از داده را در مدت زمان کوتاه و با هزینه کمی پردازش کند . • غلبه بر محدودیتهای انسانی محاسبات و ذخیره سازی: مغز انسان در تجزیه و تحلیل اطلاعات و همچنین یادآوری آنها دارای محدودیت است . • محدودیتهای انسانی: قدرت حل مسئله یک فرد دارای محدودیت است • کاهش هزینه: کنار هم آوردن گروهی از تصمیم گیران مخصوصاً کارشناسان ممکن است هزینه زیادی داشته باشد • پشتیبانی فنی: بسیاری از تصمیمات محاسبات پیچیده ای را می طلبند • پشتیبانی کیفیت: سیستمهای کامپیوتری تصمیم گیرا می توانند کیفیت تصمیمات اتخاذ شده را بهبود بخشند. • رقابت: فشار رقابتی تصمیم گیری را مشکل می کند
فناوریهای اصلی پشتیبانی از تصمیم: • سیستم حمایت از تصمیم (DSS) • سیستم حمایت از تصمیم گروهی(GDSS) • سیستمهای اطلاعات مدیریت عالی(EIS) • سیستمهای خبره(ES) • شبکه های عصبی مصنوعی(ANN) • سیستمهای حمایت ترکیبی(MSS)
نتیجه گیری کلی : • یک DSS یک سیستم بسیار ضروری برای تمامی سازمانها ، به ویژه مدیریت سازمان می باشد . • در حال حاضر کامل ترین سیستم برای یک سازمان ، DSS می باشد • DSS بطور مستقیم با مدیران در ارتباط است وبا پردازش انبوهی از داده ها ، گزینه های یک تصمیم را در اختیار او قرار می دهد . • DSS در بستر IS تعریف و پیاده سازی می شود
مدیریت داده data managment مدیریت داده کار ذخیره سازی و نگهداری از داده هایی را انجام می دهد که کاربر از طریق سیستم بر روی آنها تحلیل انجام می دهد. این بخش هم شامل یک پایگاه داده و هم نرم افزار مدیریت پایگاه داده می شود. در واقع اطلاعات در بستر یک نرم افزار مدیریت پایگاه داده ذخیره سازی شده و مورد استفاده قرار می گیرند. اطلاعاتی که در DSS مورد استفاده قرار می گیرند معمولاً از سه منبع عمده تامین می شوند: قسمتی از اطلاعات، اطلاعات سازمانی هستند که بسته به هدف کاربر از بکارگیری سیستم می تواند اطلاعات مختلفی را از محیط سازمان در بر بگیرد. معمولاً اطلاعات مورد نظر از پایگاه داده سازمانی و یا گاهی پایگاه داده تحلیلی بدست می آیند. بعضی از تصمیمات نیازمند استفاده از اطلاعات از منابع بیرونی مانند گزارشات دولتی، اینترنت و غیره هستند که به عنوان اطلاعات تکمیلی برای DSS مورد استفاده قرار می گیرند و آنها را اطلاعات بیرونی می نامند. همچنین گاهی می توان DSS هایی را طراحی کرد که اطلاعات را از کاربر دریافت می کند. به عبارتی به جای استخراج اطلاعات از منابع مختلف سازمانی و برون سازمانی، کاربر اطلاعات خود را وارد پایگاه داده سیستم می کند.
مدیریت مدل Model managment این جزء از DSS شامل مدلهای ذخیره شده در یک پایگاه مدل و نرم افزاری تحت عنوان سیستم مدیریت مدلها میشود که کار ایجاد و دسترسی به مدلها را بر عهده دارد. و اما مدل چیست؟ در واقع یک مدل بازنمایی است از یک سری وقایع و شرایط محیطی. انسانها برای درک خود از محیط و جهانی که در آن زندگی می کنند و درک پدیده های مرتبط با آن از مدلها استفاده می کنند. مدلهایی که بشر مورد استفاده قرار می دهد به چهار شکل می باشند: 1. مدلهای فیزیکی که در ابعادی معمولاً کوچکتر از اندازه واقی یک موجودیت یا یک شی ساخته می شود تا ویژگیهای آن را به نمایش گذارد. مانند ماکت یک ساختمان 2. مدلهای گرافیکی که به صورت تصویری یک واقعیت را بیان بیان می کند و مانند نقشه های جغرافیایی و یا نقشه یک ساختمان. 3. مدلهای تشریحی که با استفاده از گفتار و نوشتار به وصف یک پدیده یا حادثه یا یک شی می پردازد. برای مثال توصیفی که ما از یک حادثه رانندگی داریم و یا اخباری که هر روزه در روزنامه ها و تلویزیون اعلام می شوند. 4. مدلهای ریاضی که با تعریف تعدادی متغیر و تعیین نحوه تاثیر این متغیر ها بر یکدیگر تصمیم گیرندگان را در مدلسازی مسائل و راه حلهای ممکن یاری می دهند.
واسط کاربری واسط کاربری جزئی از سیستم است که به کاربر امکان می دهد با سیستم ارتباط برقرار کند. به عبارتی بخشی از سیستم است که به کاربر امکان می دهد دانش خود را با قابلیتهای پردازشیو ذخیره سازی سیستم در هم آمیزد. واسط کاربری قسمتی از سیستم است که کاربر آن را می بیند، و از طریق آن اطلاعات، دستورها و مدلها را وارد می کند و تنها قسمتی از سیستم است که مستقیماً با کاربر در ارتباط است. استفاده از سیستمهای DSS باعث افزایش اثربخشی فرایند تصمیم گیری خواهد شد و در واقع این نوع از سیستمها مفهوم OLAP را مورد حمایت قرار می دهند. بکارگیری این سیستمها باعث خواهد شد هزینه های تصمیم گیری به علت استفاده از مدلهای مناسب توسط کاربر به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یابد. در واقع کاربر به جای استفاده از روشهای آزمون و خطا که روشی بسیار پرهزینه برای تصمیم گیری است قبل از اینکه هرگونه اقدام عملی را انجام دهد نتایج را در قالب مدلهای مختلف خواهد دید.