سلول های بدن انسان
سلول
واحد زنده اصلی بدن انسان ، سلول می باشد. بسیاری از سلول های بدن تفاوت های زیادی با هم دارند اما بعضی از خصوصیات پایه در میان تمام آنها مشترک است . به عنوان مثال اکسیژن در تمام سلول ها با مواد حاصل از تجزیه کربو هیدرات ها ،ترکیب شده و انرژی لازم را برای اعمال سلول تامین می کند .هم چنین، تقریبا تمام سلول ها از نظر ساختمانی تشابهات زیادی دارند.
ساختمان سلول
قسمت های اصلی یک سلول عبارتند از: 1- غشاء سلول 2- سیتوپلاسم 3- اندامک ها 4- هسته
غشاء سلول
ساختار اصلی غشاء سلول ، یک لایه دو طبقه چربی می باشد و در لابه لای این دو طبقه چربی مولکول های پروتئینی دیده می شود. قسمت عمده این لایه دوطبقه را مولکول های فسفولیپید تشکیل می دهند. ویژگی خاص آن مایع بودن چربی غشاء است . به طوری که پروتئین ها یا سایر مواد حل شده ی لایه دو طبقه چربی ،می توانند در تمام مناطق غشاء سلول منتشر شوند. پروتئین های غشاء سلول یا به صورت سطحی قرار داشته و به عنوان آنزیم عمل می کنند و یا به صورت عمقی (سرتاسری)در غشاء دیده می شوند که کانال هایی را برای ورود و خروج مواد محلول در آب ،ایجاد می کنند.
سیتوپلاسم
قسمت اعظم یک سلول را سیتوپلاسم تشکیل می دهد و محتوی ذرات و ارگان های پراکنده ریز و درشت است. در حقیقت این ارگان ها (اندامک ها) در سیتوزول شناورند. سیتوزول یا بخش مایع سیتوپلاسم،حاوی اندامک ها ،پروتئین ها ،الکترولیت ها ،گلوکز و مقداری فسفولیپید و کلسترول می باشد .
شبکه آندوپلاسمیک
یک شبکه تور مانند است که از یک طرف با غشاء هسته و از طرف دیگر با غشاء سلول در تماس است. توزیع مواد ساخته شده بوسیله سلول ،در سیتوپلاسم آن ،وظیفه این شبکه است.گاهی دانه هایی به نام ریبوزوم روی سطح خارجی بعضی از این شبکه ها وجود دارد که در این صورت به آنها شبکه آندوپلاسمیک دانه دار گویند و در غیر این صورت این شبکه به شبکه آندوپلاسمیک بی دانه موسوم است
دستگاه گلژی
این دستگاه ارتباط نزدیکی با شبکه آندوپلاسمیک دارد. دستگاه گلژی از حداقل 4 لایه نازک مسطح و محصور تشکیل گردیده که روی هم انباشته شده و نزدیک هسته قرار دارند
این دستگاه به ویژه در سلول های ترشحی دیده می شود و در قسمتی از سلول قرار دارد که مواد ترشح از آن بیرون ریخته می شود.
لیزوزوم
ارگان های حبابچه ای هستند که توسط دستگاه گلژی ساخته می شوند و در سراسر سیتوپلاسم پراکنده می گردند. لیزوزوم ها در واقع دستگاه گوارش داخل سلول هستند . درون لیزوزوم حدود 40 آنزیم هیدرولاز (هضمی) وجود دارد و توسط این آنزیم ها مواد غیر ضروری و قسمت های آسیب دیده سلول هضم می گردد.
میتوکندری
میتوکندری موتور خانه سلول است . تعداد میتوکندری در یک سلول به میزان انرژی مورد نیاز آن بستگی دارد . غشاء میتوکندری دو لایه است،لایه داخلی آن در بسیاری از مناطق به داخل برجسته می شود.
این برجستگی ها تاقچه هایی ایجاد می کنند و درون آن آنزیم های اکسید کننده وجود دارد که می توانند ،مواد غذایی را اکسید کرده و انرژی آزاد کنند. قابل ذکر است که ،میتوکندری ها خود تکثیر هستند. یعنی در صورت نیاز سلول ،می توانند تکثیر شوند.
هسته
هسته،مرکز کنترل سلول است و توسط غشاء هسته ای محصور می شود. این غشاء از دو لایه تشکیل شده است . هر هسته ،حداقل دارای یک هستک است.هستک یک ساختمان به رنگ روشن و پر از پروتئین می باشد. کروماتین نیز به صورت رشته های طولانی یا دانه های ریز در هسته سلول وجود دارد. هسته حاوی مقدار زیادی DNA است. DNA یا اسید دزوکسی نوکلئیک یک عامل انتقال وراثت است که آن را ژن نامیده ایم.
یون ها (الکترولیت ها)
مهمترین یون های سلول عبارتند از پتاسیم ،منیزیم، فسفات، سولفات، بی کربنات ومقدار کمی سدیم و کلر و کلسیم. یونها ،مواد شیمیایی غیر آلی واکنش های سلولی را تشکیل می دهند.ضمنا،وجود آنها برای برخی از مکانیسم های کنترل سلولی ضروری است
پروتئین ها
ماده ای که پس از آب ،بیشترین وزن را در اکثر سلول ها دارد ،انواع پروتئین ها است. پروتئین ها را می توان به دو نوع ساختمانی و آنزیمی تقسیم کرد. بزرگترین کاربرد پروتئین های ساختمانی در عضلات است که به آنها قدرت انقباضی می بخشند. پروتئین های آنزیمی که اغلب در مایع سلول محلولند، آنزیم های سلول محسوب می شوند
چربی ها (لیپید ها)
مهمترین چربی های بیشتر سلول ها عبارتند از : فسفولیپید ها و کلسترول . مجموع این دو نوع چربی حدود 2 درصد وزن کل سلول می باشد. اهمیت خاص آنها در این است که عمدتا در آب نامحلولند. لذا،عمدتا در تشکیل غشاء سلولی و نیز غشاء های حایل درون سلولی که بخش های مختلف سلول را از هم جدا می کنند،به کار رفته اند.برخی سلول ها نیز حاوی مقادیر زیادی تری گلیسرید هستند. این چربی به عنوان انبار اصلی مواد غذایی انرژی دهنده بدن انسان به شمار می رود.
کربوهیدرات ها
نقش کربوهیدرات ها در اعمال ساختمانی سلول ناچیز است و بیشتر نقش آنهادر تغذیه سلول می باشد. گلوکز محلول در آب نیزبه عنوان نوعی کربوهیدرات همیشه در مایع خارج سلولی وجود دارد. به طوری که ،به آسانی در دسترس قرار می گیرد. ضمنا، همیشه مقدار کمی کربوهیدرات به شکل گلیکوژن ،در سلول ذخیره می شود.
بافت
بافت شامل مجموعه ای از سلول هایی با ساختمان مشابه و وظایف یکسان می باشد.
بافت پوششی
سلول هایی هستند که سطح بدن را می پوشانند مانند پوست. بافت پوششی دو دسته است: الف) بافت پوششی ساده
ب)بافت پوششی مرکب
بافت پوششی ساده
این بافت شامل یک ردیف سلول ساده است که به سه گروه طبقه بندی می شوند:
سنگفرشی
ستونی
مژک دار.
بافت پوششی سنگفرشی
این نوع بافت نازک،پهن و پهلو به پهلو مثل قطعات موزائیک قرار دارند. مانند جدار داخلی قلب ،عروق خونی و لنفاوی
بافت پوششی ستونی
این نوع بافت فقط از یک ردیف ساخته شده و سطح داخی کیسه صفرا و بسیاری از غدد را می پوشانند.
بافت پوششی مژک دار
این بافت در جدار داخلی مجاری تنفسی و لوله های رحمی مشاهده می شود و فرق آن با بافت ستونی در داشتن مژک هایی در انتهای آن می باشد.
بافت پوششی مرکب
این بافت از بیش از یک ردیف سلول ساخته شده و به دو دسته مطبق و موقت تقسیم می شوند. بافت پوششی مطبق ، همان بافتی است که پوست را می سازد و سلول های این بافت یک شکل هستند. در بافت پوششی موقت،سلول ها در هر طبقه یک شکل خاص دارند مانند: سطح داخلی مثانه.
بافت پیوندی (همبند)
بافتی است که به عنوان چهار چوب سایر بافت ها به شمار می رود و فضای بین بافت های گوناگون را می پوشاند. بیشترین قسمت این بافت از ماده بین سلولی تشکیل شده و تعداد کمی سلول در آن وجود دارد.ماده بین سلولی می تواند از نوع کلاژن (در بافتهای سخت ومحکم)، یا لنفاوی (در بافت های نرم و لطیف) و یا از نوع الاستیک (در بافت هایی که حالت ارتجاعی دارد) باشد.
منابع
سندگل. حسین؛ 1372، فیزیولوژی ورزش(جلد اول)؛ انتشارات صنوبر. گایتون. آرتور، رخشان. محمد، 1378 ،فیزیولوژی پزشکی گایتون، انتشارات تیمور زاده. گائینی. عباسعلی؛1382، فیزیولوژی انسان(رشته تربیت بدنی)، انتشارات دانشگاه پیام نور. عنوان کتاب: آناتومی و فیزیولوژی انسان ،تالیف: غلامحسین لاسجوری- مهدی اصفهانی
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان