بنام خدا
موضوع :
سرمایه فکری
فهرست مطالب :
مقدمه
اهمیت
مدیریت سرمایه فکری
مفاهیم وتعاریف سرمایه فکری
عناصر سرمایه فکری
ویژگیهای سرمایه فکری
اهداف اندازه گیری سرمایه فکری
روش های اندازه گیری سرمایه فکری
گزارشگری سرمایه فکری
نتیجه گیری
مقدمه :
با رشد سریع تکنولوژی و فناوری اطلاعات، از سالهای بعداز1990 ، الگوی اقتصاد جهانی، تغییر اساسی کرده است بطوریکه در اقتصاد امروزه، دانش به عنوان مهمترین سرمایه،جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است. سرمایه فکری، زاده عرصه علم و دانش است و نوعی از دارایی های نامشهود سازمانی بشمار می رود.اهمیت داراییهای نامشهود (مانند: مهارتهای نیروی کار و سازمان) در تعیین سودهای آتی به طور فزاینده ای در حال افزایش است. علاوه بر این، شناسایی کردن این داراییها مشکلتر است و این سختی مربوط به تعیین ارزش آنهاست که از گذشته تا به امروز ادامه داشته است و درست به همین خاطر است که در بیشتر شرکتها اصلاً گزارش نمی شوند. همین امر باعث شده است که این داراییها برای جهان خارج از موسسه، نامرئی باقی بمانند و حتی گاهی اوقات برای کارکنان درون سازمان نیز قابل تشخیص نباشند. برای نخستین بار، در سال 1991 توماس استوارت یکی از پیشگامان مطالعه در این زمینه، اصطلاح پولی «سرمایه فکری» را برای این داراییها مطرح کرد یعنی درست در زمانی که شرکت بزرگ سوئدی اسکاندیا شروع به اجرای مجموعه ای از روش های نوآورانه علمی برای توجه ویژه به دارایی های نامحسوس خود کرد.
اهمیت
شرکت ها برای حفظ بقاء خود باید همواره مزیت رقابتی را مد نظر قرار دهند واز آن جایی که بازارها، تولیدات، تکنولوژی، رقبا و مقررات به طور سریع در جامعه در حال تغییر هستند، بهبود دانش و نوآوری مستمر، آن ها را قادر به حفظ مزیت رقابتی پایدار خواهد نمود. از این رو، امروزه مدیران، توانایی ایجاد و به کارگیری دانش را به عنوان مهمترین منبع مزیت رقابتی پایدار به شمار می آورند.چون که دانش به عنوان یک دارایی تلقی شده و تلاش در جهت مدیریت دانش و به کارگیری دارایی های فکری با موفقیت قابل ملاحظه ای در راستای هدایت سازمان ها همراه بوده است.
مدیریت سرمایه فکری
برنامه ریزی محرکهای کلیدی ارزش
شناسایی و تعریف سرمایه فکری سازمان
اندازه گیری سرمایه فکری
مدیریت و اداره سرمایه فکری
گزارشگری سرمایه فکری
مفهوم و تعاریف سرمایه فکری
استوارت
سرمایه فکری مجموعه ای از دانش، اطلاعات، داراییهای فکری ٬تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است که می تواند برای ایجاد ثروت به کار گرفته شود. در واقع سرمایه فکری تمامی کارکنان، دانش سازمانی و تواناییهای آن را برای ایجاد ارزش افزوده در بر می گیرد و باعث منافع رقابتی مستمر می شود.
بنتیس
سرمایه فکری را به عنوان مجموعه ای از داراییهای نامشهود (منابع، تواناییها، رقابت) تعریف می کند که از عملکرد سازمانی و ایجاد ارزش به دست می آیند.
ادوینسون و مالون
سرمایه فکری را «اطلاعات و دانش به کار برده شده برای کار کردن، جهت ایجاد ارزش» تعریف می کنند.
بنتیس و هالند
در مقاله خود در سال 2002، سرمایه فکری را این طور تعریف می کنند:
سرمایه فکری ذخیره ای از دانش را که در نقطه خاصی از زمان در یک سازمان وجود دارد، نشان می دهد. در این تعریف ارتباط بین سرمایه فکری و یادگیری سازمانی مورد توجه قرار گرفته است.
عناصر سرمایه فکری
بنابه متداولترین الگوی سرمایه فکری و نظر صاحب نظران حوزه سرمایه فکری، سرمایه فکری از سه عنصر تشکیل شده است:
سرمایه ساختاری
سرمایه فکری
سرمایه رابطه ای
سرمایه انسانی
سرمایه انسانی
سرمایه رابطه ای
مهارتها و شایستگی های نیروی کار
دانش آنها در زمینه رشته هایی که برای موفقیت سازمان مهم و ضروری هستند
استعدادها و اخلاق و رفتار نیروی کار
1) گروه اول روابطی هستند که از طریق قرارداد و تعهدات با مشتریان و تامین کنندگان یا شرکای اصلی، رسمی می شوند 2) گروه دوم، بیشتر شامل روابط غیررسمی هستند.
سرمایه ساختاری
1) فرایندهای مهم اجرایی سازمان 2) چگونگی ساختاربندی آنها 3) سیاستها، جریانهای اطلاعاتی و عناصر پایگاههای داده 4) رهبری و سبک مدیریت آن 5) فرهنگ سازمان 6) طرحهای پاداش کارکنان
باوجود شباهت سرمایه فکری با داراییهای مشهود، در توانایی بالقوه برای ایجاد جریانهای نقدی آتی، اما ویژگیهایی که سرمایه فکری را از این داراییها متمایز می کنند، عبارت اند از: – داراییهای فکری، بر خلاف داراییهای فیزیکی که فقط می توانند برای انجام یک کار به خصوص در یک زمان خاص مورد استفاده قرار بگیرند،می توانند به طور همزمان برای چند امر خاص به کار گرفته شوند.( برای مثال، سیستم پشتیبانی از مشتری می تواند، امکان حمایت از هزاران مشتری را در یک زمان خاص فراهم کند.) این توانایی یکی از مهمترین معیارهای برتری داراییهای فکری بر داراییهای فیزیکی است. – سرمایه انسانی و سرمایه رابطه ای، قابلیت تبدیل شدن به مالکیت شخصی ندارند، بلکه باید بین کارکنان و مشتریان و تامین کنندگان مشترک باشند. بنابراین، رشد این نوع از داراییها نیاز به مراقبت و توجه جدی دارد .
ویژگیهای سرمایه فکری
اهداف اندازه گیری سرمایه فکری
برخی از اهداف اندازه گیری سرمایه فکری،در جهت تصمیم گیری های داخلی و حداکثر کردن عملکرد عملیاتی شرکتها، برای ایجاد درآمد از طریق حداقل هزینه و بهبود مستمر در روابط با مشتریان و تامین کنندگان و سهم بازار می باشند. و برخی دیگر به ایجاد انگیزه های اجرایی و انگیزه برای سهامداران خارج از سازمان اشاره می کنند.
1) روشهای مستقیم سرمایه فکری 2) روشهای بازار سرمایه گذاری (روشهای تشکیل بازار سرمایه) 3) روشهای بازده داراییها 4) روشهای کارتهای امتیازی
روش های اندازه گیری سرمایه فکری
از نظرویلیام :
1) روشهای مستقیم سرمایه فکری
عبارت اند از برآورد ارزش پولی داراییهای نامشهود یا سرمایه فکری، به وسیله شناسایی عناصر مختلف تشکیل دهنده آنها. طبق این روشها یک بار ارزش عناصر به صورت تک تک محاسبه می شود و سپس مجموع ارزش طبقات مختلف آنها بیانگر ارزش دارایی مربوطه است.
ویژگیهای این روش عبارت اند از:
این روشها جزئیات بیشتری را در اختیار تحلیلگران قرار می دهند و به آسانی در هر سطحی از سازمان قابل استفاده اند.
– نیازی به اندازه گیری شرایط مالی ندارند
– این روشها، برای سازمانهای غیرانتفاعی، واحدهای تجاری، بنگاههای دولتی و برای اهداف زیست محیطی و اجتماعی بسیار مفید هستند.
عیب روش :
به آسانی نمی توان نتایج حاصل از آنها را به نتایج مالی ارتباط داد.
2) روشهای بازار سرمایه گذاری (روشهای تشکیل بازار سرمایه)
محاسبه کردن اختلاف بین ارزش بازار شرکت (برمبنای قیمت بازار سهام) و حقوق صاحبان سهام تعدیل شده ازبابت تورم یا بهای جایگزینی، به عنوان ارزش سرمایه فکری یا داراییهای نامشهود در نظر گرفته می شود.
نقاط قوت و ضعف روش:
– این روشها روی ارقام مالی تاکید دارند که باوجود کامل نبودن، قابلیت حسابرسی دارند.
– این روشها تلاش می کنند که یک ارزشیابی واقعی از سازمان ارائه دهند.
مزیت اصلی آنها این است که می توانند برای مقایسه ساده بین شرکتهای فعال در یک صنعت مشابه، مورد استفاده قرار گیرند، ولی جزئیات بسیار اندکی در اختیار تحلیلگران مالی قرار خواهند داد.
3) روشهای بازده داراییها
محاسبه میانگین سودهای قبل از مالیات چند سال شرکت و تقسیم آن بر میانگین داراییهای مشهود شرکت در آن سالها، نتیجه این محاسبه را نرخ بازگشت داراییها می نامند که بعداً با میانگین صنعت مقایسه می شود. تفاضل این دو رقم، در میانگین داراییهای مشهود ضرب می شود تا میانگین درآمدهای سالانه حاصل از داراییهای نامشهود به دست آید. بعد این میانگین درآمد به دست آمده، بر میانگین وزنی هزینه سرمایه یا نرخ بهره، تقسیم می شود تا از این طریق برآوردی از ارزش داراییهای نامشهود یا سرمایه فکری به دست آید.
-در این روشها از مقایسه مستقیم ارزشها با ارزشهای بازار استفاده نمی شود، بلکه تنها از بعضی عوامل که تحلیلگران بازار در ارزیابی خود از شرکت از آنها استفاده می کنند، بهره گرفته می شود.
این روشها همانند روشهای بازار سرمایه گذاری روی ارقام مالی تاکید
می کنند که دارای قابلیت حسابرسی هستند.
4) روشهای کارتهای امتیازی
این روشها بر مبنای شناسایی عناصر مختلف داراییهای
نامشهود یا سرمایه فکری و شاخصها و مقیاسهای به
دست آمده براساس کارت امتیازی و گزارش آنها به صورت گراف، استوارند. این روشها شبیه روشهای مستقیم سرمایه فکری هستند و تنها تفاوتشان این است که در روشهای کارت های امتیازی، برآوردی از ارزش پولی داراییهای نامشهود یا سرمایه فکری صورت نمی گیرد.
گزارشگری سرمایه فکری
استفاده کنندگان از اطلاعات مربوط به سرمایه فکری شامل گروههای زیر می شود:
سهامداران و سرمایه گذاران
تحلیلگران مالی
کارکنان
سهامداران و سرمایه گذاران : اگر سرمایه گذاران، اطلاعات کاملی در مورد ارزش سازمان و سرمایه فکری آن نداشته باشند، ارزیابی آنها از وضعیت سازمان دارای اعتبار کمتری خواهد بود و خود این ابهام، باعث افزایش هزینه سرمایه برای سازمان می شود. تحلیلگران مالی: تحلیلگران مالی بدون داشتن اطلاعات مفصل در مورد سرمایه فکری سازمان و درک چگونگی کمک کردن این اطلاعات درراه رسیدن به اهداف سازمان، نمی توانند ارزیابی درستی از وضعیت سازمان انجام دهند. این امر، منجر به افزایش ابهام برای سرمایه گذاران و بانک ها می شود و باعث خواهد شد که آنها ریسک بیشتری برای سرمایه گذاری یا دادن اعتبار، برای سازمان در نظر بگیرند که این خود سبب می شود، هزینه سرمایه ای افزایش پیدا کند.
کارکنان: کارکنان برای درک سلامت و وضعیت مالی سازمان خود، به اطلاعات نیاز دارند و امروزه سرمایه فکری یک عنصر بسیار مهم برای این هدف است. آنها بویژه به کسب اطلاعات در مورد شکل فرایندهای مربوط به نحوه مدیریت، نگهداری و گسترش دادن این داراییها علاقه مندند.
نتیجه گیری
امروزه تعداد زیادی از شرکتها در سرتاسر جهان دریافته اند
که اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری می تواند برای
آنها مزیتهای رقابتی فراهم آورد. سرمایه فکری یک
شرکت مجموع سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و
سرمایه رابطه ای آن است. داشتن کنترل بر این داراییها
سازمان را قادر می سازد از یک طرف حاکمیت داخلی موثری داشته و از طرف دیگر، دارای روابط خارجی موفقی با مشتریان وتامین کنندگان و سایرین باشد. بنابراین، ایجاب می کند که شرکت برای مدیریت، کنترل و گزارشگری سرمایه فکری اقداماتی انجام دهد. باید توجه داشت که ارزش محاسبه شده برای داراییهای نامشهود دقیق نیست و بیشتر روشهای اندازه گیری به دلیل اینکه به کارگیری آنها مشکل است و اطلاعات و شاخصهای زیادی را لازم دارند و این شاخصها نیز به طور کامل تشریح نشده اند، پیاده سازی آنها در عمل با مشکلاتی روبرو خواهد بود.
»بهترین مردم کسی است که برای مردم سودمندتر باشد.»
حضرت رسول اکرم(ص)