روش عقلانی در تربیت اسلامی
عقل پایه انسانیت و به تعبیری (فصل ممیز) انسان از دیگر حیوانات است.
درعرصه تربیت پرورش عقل رکن اصلی در پرورش دیگر شئون آدمی است.
روش
تربیت عقل
روش های عقلانی در تربیت
تحلیل مفاهیم
چهار روش عقلانی در تربیت
مفهوم تفکر
امام علی (ع) می فرمایند: آنگاه از روح خود در او دمید پس به صورت انسانی درآمد دارای نیروی عقلانی که او را در جهات مختلف به حرکت وا می دارد و فکری که بوسیله آن تصرف می نماید.(نهج البلاغه خطبه یک)
هیچ عبادتی مانند تفکر نیست (بحاروالانوار)
اندیشیدن در ساعتی کوتاه بهتر از عبادتی طولانی است.(شیخ الاسلامی)
روش علم آموزی
حضرت علی (ع) می فرمایند:علم بیش از آن است که قابل احاطه باشد.به همین جهت معیار کلی (بهترگزینی) را به جویندگان علم و دانش معرفی فرموده است.
بهترین علم آن است که تو را اصلاح کند.(شیخ الاسلامی)
العلم مصباح العقل علم چراغ عقل است.
علی (ع)
اجرای قالبی حکمت نظری و عملی اسلام سعادت و رستگاری انسان را در دنیا و آخرت تامین می کند که شایسته است که چنین علمی را (بهترین علم ) بنامیم.
روش تجربه اندوزی
تجربه در لغت از ریشه (جرب) مشتق شده و به معنای (آزمودن) است.
حضرت علی (ع)می فرمایند:عقل استعدادی است که به سبب علم تجربه زیاد می شود.
به علاوه امام علی (ع) در روایات دیگری (تجربه اندوزی) را یکی از روش های تربیت عقل معرفی کرده است.
روش تزکیه نفس
روش تزکیه نفس برای تربیت عقل عملی می باشد.
امام علی(ع) می فرمایند: (نفس اماره ضد عقل است.) (هوا دشمن عقل است.)
(هوا آفت عقل است.)
درک وشناسایی در همه حال کارکرد عقل نظری است وتزکیه نفس نقش (دافع) موانع سلوک عقلانی را بر عهده دارد.
عقل دین را و دین عقل را تایید می کند.
بدترین جنبندگان نزد خدا کسانی هستند که کرولال اند و اصلا تعقل نمی کنند.(سوره انفال آیه بیست و دو)
هنگامی که به آنها گفته شود:از آنچه خدا نازل کرده است پیروی کنید.می گویند: نه ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم پیروی می نماییم. آیا اگر پدران آنها چیزی نمی فهمیدند و هدایت نیافتند (باز از آنها پیروی خواهند کرد)؟ سوره بقره آیه یکصد و هفتاد
امام کاظم می فرمایند: خداوند بر مردم دو حجت دارد: حجت آشکار و ظاهری و حجت باطنی.حجت آشکار رسولان و انبیا و امامانند و اما حجت باطنی عقول مردمند.
گزینش دین و پیروی از آن بوسیله عقل
العقل دلیل المومن. عقل راهنمای مومن است. امام صادق (ع)
هر کس عاقل است دین دارد وکسی که دین دارد به بهشت می رود. امام صادق(ع)
نتیجه آنکه در حوزه اسلام به عقل هم برای رجوع به دین و هم برای کشف احکام دینی اهمیت بسیاری داده شده است
منابع
فارسی
-دکتر بهشتی سعید (1381): روش عقلانی در تربیت اسلامی- چاپ دوم -دانشگاه علامه طباطبایی.
-شیخ الاسلامی سید حسین (1384): گفتارامیرالمومنین علی(ع)- چاپ سوم -قم
انتشارات انصاریان.
-فیض الاسلام سید علی نقی: نهج البلاغه(ترجمه و شرح) چاپ مکرر- تهران –
انتشارات فیض الاسلام.
-مطهری مرتضی (1378): حکمت ها و اندرزها چاپ دهم تهران انتشارات صدرا.
عربی
-المجلسی محمد باقر: بحارالانوار ج 1- الطبعه الرابعه- موسسه النشر الاسلامی-
قم -1416 ه.ق