پاورپوینت ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی

 ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی مطابق با استاندارد بین المللی حسابداری 37 دکتر محمدحسین صفرزاده عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

هدف، دامنه کاربرد و تاریخ اجرا
هدف: شناخت، اندازه گیری و افشای ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی

دامنه کاربرد: موارد زیر در دامنه کاربرد استاندارد قرار ندارد:
قرار داد های اجرایی، مگر در مواردی که قرار داد زیانبار باشد؛ و
مواردی که در دامنه کاربرد سایر استانداردها قرار دارد. مانند ذخایر مرتبط با مالیات بر درآمد، مزایای کارکنان، اجاره ها، قراردادهای بیمه و …

تاریخ اجرا: اول جولای 1999

تعاریف
ذخیره نوعی بدهی است که زمان تسویه یا مبلغ آن توام با عدم اطمینان است.

بدهی احتمالی تعهدی غیرقطعی است که از رویداد های گذشته ناشی می شود و وجود آن تنها از طریق وقوع یا عدم وقوع یک یا چند رویداد نامشخص آتی که بطور کامل در کنترل واحد تجاری نیست، تایید خواهد شد؛ یا تعهد فعلی است که از رویداد های گذشته ناشی می شود اما به دلایل زیر شناسایی نمی شود.
١. خروج منافع اقتصادی برای تسویه تعهد محتمل نیست.
٢. مبلغ تعهد را نمی توان با قابلیت اتکای کافی اندازه گیری کرد.

دارایی احتمالی یک دارایی غیر قطعی است که از رویداد های گذشته ناشی می شود و وجود آن تنها از طریق وقوع یا عدم وقوع یک یا چند رویداد نامشخص آتی که بطور کامل تحت کنترل واحد تجاری نیست، تایید خواهد شد.

رابطه بین ذخایر و بدهیهای احتمالی
ذخایر به عنوان بدهی شناسایی می شود (با فرض اینکه مبلغ آن به گونه ای اتکاپذیر قابل برآورد باشد)، زیرا تعهد فعلی است و ضرورت خروج منافع اقتصادی برای تسویه این تعهدات محتمل است.
بدهیهای احتمالی به عنوان بدهی شناسایی نمی شود، زیرا:
تعهدات احتمالی است و وجود تعهد فعلی واحد تجاری که منجر به خروج منافع اقتصادی می شود، باید تایید گردد، یا
تعهدات فعلی است که معیار های شناخت مندرج در این استاندارد را احراز نمی کند.

ذخایر- معیارهای شناخت
ذخیره باید در صورت احراز معیارهای زیر شناسایی شود:

واحد تجاری تعهدی فعلی (قانونی یا عرفی) دارد که در نتیجه رویدادی در گذشته ایجاد شده است؛

خروج منافع اقتصادی برای تسویه تعهد محتمل باشد؛ و

مبلغ تعهد به گونه ای اتکاپذیر قابل برآورد باشد.

معیارهای شناخت ذخایر- تعهد فعلی
تعهد فعلی در پایان دوره گزارشگری می تواند در قالب موارد زیر باشد:

تعهد قانونی: تعهد ناشی از قرارداد یا الزامات قانونی
تعهد عرفی: تعهد ناشی از اقدامات واحد تجاری در پذیرش مسئولیتهای خاص نسبت به سایر اشخاص با توجه به:
نحوه عمل خود در گذشته؛
سیاستهای اعلام شده؛ یا
آئین نامه های جاری کاملاً مشخص.

معیارهای شناخت ذخایر- رویداد گذشته
رویداد گذشته ای که منجر به تعهد فعلی شود، رویداد تعهدآور نامیده می شود. برای اینکه رویدادی تعهد آور تلقی شود، لازم است واحد تجاری هیچ راهکار عملی جز تسویه تعهد ایجاد شده ناشی از این رویداد نداشته باشد.
این وضعیت تنها در موار زیر واقع می شود:
الزام قانونی برای تسویه تعهد وجود داشته باشد؛ یا
در مورد تعهد عرفی، هنگامی که رویداد موردنظر (که ممکن است ناشی از اقدام واحد تجاری باشد) انتظاراتی بجا مبنی بر ایفای تعهد واحد تجاری در اشخاص دیگر ایجاد کند.

معیارهای شناخت ذخایر- محتمل بودن جریان خروج منافع اقتصادی
برای اینکه یک بدهی شرایط شناخت را احراز کند نه تنها وجود تعهد فعلی، بلکه محتمل بودن جریان خروج منافع اقتصادی برای تسویه آن تعهد نیز ضروری است. در این استاندارد، خروج منافع اقتصادی در صورتی محتمل تلقی می شود که احتمال وقوع رویداد بیش از عدم وقوع آن باشد.

چنانچه وجود تعهد فعلی محتمل نباشد، واحد تجاری آن را به عنوان بدهی احتمالی افشا می کند مگر اینکه امکان خروج منافع اقتصادی بعید باشد.

معیارهای شناخت ذخایر- برآورد اتکاپذیر از مبلغ تعهد
استفاده از برآورد در تهیه صورتهای مالی امری اساسی است و اتکا پذیری آن را خدشه دار نمی کند. این امر به ویژه در مورد ذخایر مصداق دارد که در مقایسه با سایر اقلام صورت وضعیت مالی عدم اطمینان بیشتری دارد. به جز در موارد بسیار نادر، واحد تجاری قادر است طیفی از نتایج ممکن را مشخص کند و بنابراین می تواند برای شناخت ذخیره، تعهد را به گونه ای اتکا پذیر برآورد نماید.

در موارد بسیار نادر که تعیین مبلغ بدهی از طریق برآورد اتکا پذیر میسر نیست، این بدهی به عنوان بدهی احتمالی افشا می شود.

شناخت بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی
بدهی احتمالی به عنوان بدهی شناسایی نمی شود. بدهی احتمالی افشا می شود، مگر اینکه امکان خروج منافع اقتصادی بعید باشد.

واحد تجاری نباید دارایی احتمالی را شناسایی کند زیرا ممکن است منجر به شناخت درآمدی شود که هرگز تحقق نیابد. داراییهای احتمالی معمولاً از رویداد های برنامه ریزی نشده یا غیر منتظره ای ناشی می شود که ورود منافع اقتصادی به واحد تجاری را ممکن می سازد. دارایی احتمالی زمانی افشا می شود که جریان ورود منافع اقتصادی محتمل باشد.

اندازه گیری
بهترین برآورد
ریسک و ابهام
استفاده از ارزش فعلی
رویدادهای آتی
واگذاری مورد انتظار داراییها

اندازه گیری- بهترین برآورد
مبلغ شناسایی شده به عنوان ذخیره باید بهترین برآورد از مخارجی باشد که برای تسویه تعهد فعلی در پایان دوره گزارشگری لازم است.
بهترین برآورد مبلغی است که واحد تجاری به طور منطقی لازم است برای تسویه تعهد یا انتقال به شخص ثالث در پایان دوره گزارشگری بپردازد.
چنانچه ذخیره ای که اندازه گیری می شود مربوط به اقلام متعددی باشد، تعهد از طریق تعیین وزن هر یک از پیامد های ممکن با توجه به احتمال وقوع آنها برآورد می شود. این روش آماری برآورد، «ارزش مورد انتظار» نامیده می شود. هنگامی که پیامد های احتمالی دارای یک دامنه پیوسته است و احتمال وقوع هر رویداد در این دامنه مشابه سایر رویداد هاست، نقطه میانی این دامنه به عنوان ذخیره برآوردی مدنظر قرار می گیرد.

اندازه گیری- ریسک و عدم اطمینان و ارزش فعلی
ریسک و عدم اطمینان حاکم بر بسیاری از رویدادها و شرایط باید در دستیابی به بهترین برآورد در نظر گرفته شود.
تعدیل ریسک ممکن است مبلغ بدهی را افزایش دهد.

هنگامی که اثر ارزش زمانی پول با اهمیت است، مبلغ ذخیره باید معادل ارزش فعلی مخارج مورد انتظار لازم برای تسویه تعهد باشد.
نرخ (یا نرخهای) تنزیل مورد استفاده باید قبل از مالیات باشد تا بیانگر ارزیابی فعلی بازار از ارزش زمانی پول و مخاطرات مختص آن بدهی باشد.

اندازه گیری- رویدادهای آتی و واگذاری مورد انتظار داراییها
اگر شواهد عینی کافی وجود داشته باشـد که رویدادهای آتی موثـر بر مبلغ موردنیاز برای تسویـه تعهد، رخ خواهد داد، این رویدادها باید در تعیین مبلغ ذخیره در نظرگرفته شود.
اثر یک قانون جدید در اندازه گیری تعهد فعلی در صورت وجود شواهد عینی کافی مبنی بر تصویب شدن آن در نظر گرفته می شود.
سود ناشی از واگذاری مورد انتظار داراییها نباید در اندازه گیری ذخیره در نظر گرفته شود، حتی اگر واگذاری مورد انتظار رابطه نزدیکی با رویدادی داشته باشد که منجر به ایجاد ذخیره می شود. واحد تجاری سود ناشی از واگذاری مورد انتظار داراییها را در  زمان تعیین شده مطابق استاندارد حسابداری مرتبط با دارایی موردنظر شناسایی می کند.

جبران مخارج
چنانچه انتظار رود تمام یا بخشی از مخارج موردنیاز برای تسویه ذخیره توسط شخص دیگری جبران شود (برای مثال از طریق قرار داد های بیمه)، این مبلغ تنها زمانی به عنوان یک دارایی جداگانه شناسایی می شود که جبران آن پس از تسویه تعهد توسط واحد تجاری تقریباً قطعی باشد.

مبلغ شناسایی شده برای جبران مخارج نباید بیش از مبلغ ذخیره باشد.

در صورت سود و زیان جامع می توان هزینه مرتبط با ذخیره را پس از کسر مبلغ شناسایی شده برای جبران مخارج ارائه کرد.

تغییر ذخایر و استفاده از ذخایر
ذخایر باید در پایان هر دوره گزارشگری، بررسی و برای نشان دادن بهترین برآورد جاری تعدیل شود. هرگاه خروج منافع اقتصادی برای تسویه تعهد، دیگر محتمل نباشد، ذخیره باید برگشت داده شود.
در مواردی که برای تعیین مبلغ ذخیره از تنزیل استفاده می شود، مبلغ دفتری ذخیره در هر دوره با گذشت زمان افزایش می یابد. این افزایش به عنوان هزینه مالی شناسایی می شود.

ذخیره باید تنها برای مخارجی استفاده شود که در اصل برای آن شناسایی شده است.

بکارگیری قواعد شناخت و اندازه گیری
زیانهای عملیاتی آتی
قراردادهای زیانبار
تجدید ساختار

زیانهای عملیاتی آتی
بابت زیانهای عملیاتی آتی نباید ذخیره ای شناسایی شود. زیانهای عملیاتی آتی، تعریف بدهی و معیارهای شناخت ذخیره را احراز نمی کند.

انتظار وقوع زیانهای عملیاتی آتی ممکن است بیانگر کاهش ارزش برخی داراییهای عملیاتی باشد که در این صورت لازم است شرکت موضوع کاهش ارزش این داراییها را مورد توجه قرار دهد.

قراردادهای زیانبار
قرارداد زیانبار قراردادی است که مخارج غیرقابل اجتناب ایفای تعهدات ناشی از قرارداد، بیش از منافع اقتصادی مورد انتظار آن قرارداد است.
مخارج غیرقابل اجتناب قرارداد بیانگر حداقل خالص مخارج خروج از قرارداد، یعنی اقل الف) زیان ناشی از اجرای قرارداد و ب) مخارج جبران خسارت ناشی از ترک قرارداد است.
در صورتی که واحد تجاری قرارداد زیانبار داشته باشد، تعهد فعلی مربوط به زیان قرارداد باید به عنوان ذخیره شناسایی شود. بسیاری از قراردادها، نظیر بعضی از سفارشات خرید عادی را می توان بدون پرداخت خسـارت بـه طـرف قـرارداد فسخ کـرد و بنابـراین بابت آنهـا تعهـدی وجـود نـدارد.

تجدید ساختار
تجدید ساختار برنامه ای است که توسط مدیریت طراحی و کنترل می شود و در دامنه فعالیت واحد تجاری و یا شیوه انجام آن فعالیت، تغییرات بااهمیتی ایجاد می کند. موارد زیر نمونه هایی از تجدید ساختار است:
فروش یا توقف یک فعالیت تجاری؛
بستن مکان فعالیت تجاری در یک کشور یا منطقه یا تغییر مکان فعالیتهای تجاری از یک کشور یا منطقه به کشور یا منطقه دیگر؛
تغییر ساختار مدیریت، برای نمونه، حذف یک لایه از مدیریت؛ و
تجدید سازمان اساسی که اثر بااهمیتی بر ماهیت و محور عملیات واحد تجاری دارد.

تجدید ساختار- ادامه
برای مخارج تجدید ساختار تنها در صورتی ذخیره شناسایی می شود که معیار های عمومی شناخت ذخایر احراز شود.

تعهد عرفی در مورد تجدیدساختار تنها زمانی رخ می دهد که واحد تجاری:
طرح تفصیلی مصوب برای تجدید ساختار داشته باشد که حداقل 1) فعالیت تجاری موردنظر، 2) مکان های اصلی متاثر از تجدید ساختار، 3) مکان، کارکرد و تعداد تقریبی کارکنانی که برای خاتمه خدمت آنها مزایایی پرداخت خواهد شد، 4) مخارجی که تحمل خواهد شد، و 5) زمان اجرای طرح در آن مشخص شده باشد، و
با شروع اجرای طرح یا اعلام ویژگیهای اصلی آن به اشخاصی که از آن متاثر می شوند، در آنها انتظاری بجا ایجاد شود که تجدید ساختار انجام خواهد شد.

تجدید ساختار- ادامه
در رابطه با فروش تمام یا بخشی از فعالیت تجاری، هیچ گونه تعهدی ایجاد نمی شود مگر اینکه واحد تجاری به موجب یک قرارداد فروش ملزم به فروش باشد.
ذخیره تجدید ساختار باید تنها شامل مخارج مستقیم ناشی از تجدید ساختار باشد یعنی الف) آن مخارجی که برای تجدید ساختار ضروری است، و ب) به فعالیتهای جاری واحد تجاری مربوط نباشد.
ذخیره تجدید ساختار شامل مخارجی نظیر بازآموزی یا جابجایی کارکنان دائم، بازاریابی، یا سرمایه گذاری در سیستم ها و شبکه های توزیعی جدید نیست.

افشا- ذخایر
برای هر طبقه از ذخایر، واحد تجاری باید موارد زیر را افشا کند:
مبلغ دفتری ابتدا و پایان دوره؛
ذخایر ایجاد شده طی دوره، شامل افزایش ذخایر موجود؛
مبالغ استفاده شده طی دوره؛
مبالغ استفاده نشده برگشتی طی دوره؛ و
افزایش مبالغ تنزیل شده طی دوره ناشی از گذشت زمان و اثر هرگونه تغییر در نرخ تنزیل.
ارائه اطلاعات مقایسه ای الزامی نیست.

افشا- ذخایر
برای هر طبقه از ذخایر، واحد تجاری باید موارد زیر را افشا کند:
شرح مختصری از ماهیت تعهد و زمان بندی مورد انتظار برای خروج منافع اقتصادی،
موارد عدم اطمینان مربوط به مبلغ یا زمان بندی خروج منافع اقتصادی و درصورت ضرورت، افشای کافی در مورد مفروضات اصلی مربوط به رویدادهای آتی، و
مبلغ مخارج قابل جبران مورد انتظار و هرگونه دارایی شناسایی شده بابت جبران این مخارج.

افشا- بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی
واحد تجاری باید برای هر طبقه از بدهیهای احتمالی در پایان دوره گزارشگری، شرح مختصری از ماهیت بدهی احتمالی و موارد زیر را افشا کند، مگر اینکه امکان هرگونه خروج منافع اقتصادی برای تسویه بعید باشد:
برآورد اثر مالی بدهی احتمالی؛
موارد عدم اطمینان مربوط به مبلغ یا زمان بندی خروج منافع اقتصادی؛ و
امکان هرگونه جبران مخارج.

در مواردی که جریان ورود منافع اقتصادی محتمل است، واحد تجاری باید برای هر طبقه از داراییهای احتمالی در پایان دوره گزارشگری، شرح مختصری از ماهیت دارایی احتمالی و هرگونه برآورد از اثر مالی آن را افشا کند.

با تشکر از توجه شما