با عرض سلام وخیرمقدم
بارالها
به من بینشی عنایت فرما تا عظمت زنجیره پرشکوه حیات را در زمین بشناسم و مرا توفیقی عطا فرما تا در پاسداری از آنچه در طبیعت به ما ارزانی داشته ای تلاش کنم .زیبایی ها وپاکی های زمینت را بستایم ودر جهت آلودگی وتخریب آن گام برندارم که بخوبی می دانم بقای من در گرو بقای زمین پاک است .
جمع آوری زباله وروش های دفن بهداشتی پسماندها
سرفصل های مورد بحث
– مقدمه
مدیریت بهداشتی درجمع آوری زباله
اصول طراحی تعیین انتخاب جایگاه دفن زباله
آشنایی با اصول وروشهای مختلف دفن انواع زباله
جمع آوری ودفن بهداشتی زباله درشرایط اضطراری وبلایا
قانون پسماندها
مقدمه
انسان و بسیاری از موجودات به شیوه های مختلف زباله تولید می کنند که تولید زباله بطور چشمگیری رو به افزایش است این افزایش و تولید موجب بحرانهایی در زمینه محیط زیست گردیده است که حیات موجودات کره زمین را بامشکلات جدی روبرو ساخته است . تولید آلاینده های مختلف زباله که هرروز برتعداد وتنوع آنها افزوده می شود سبب شده که ضمن خسارت به منابع اصلی ( آب ، خاک ، هوا ) با مقادیر زیاد مواد زاید به اشکال جامد ، نیمه جامد ، مایع و گاز مواجه شده ایم و این بدان معناست که بشر به دست خود عرصه زندگی را برخود و سایر موجودات تنگ نموده است.
افراد جامعه باید بدین باوربرسند که علاوه بر رعایت موازین بهداشت فردی ملزم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود نیز هستند زیرا درصورت عدم رعایت این موضوع سلامت آنها و سلامت سایر افراد جامعه در مخاطره خواهدافتاد یکی از موارد مهم در زمینه حفظ و ارتقای سلامت افراد و جامعه ،دفع زباله ومواد زاید به روش صحیح است که متاسفانه درخیلی از مناطق شهری و روستایی بدلیل روشهای نامطلوب جمع آوری زباله، محیط زندگی وسلامت افراد در معرض آلودگی وخطر قرار دارد.
انسان انواع مواد را با سختی از طبیعت بدست می آورد و به آسانی آن را به زباله تبدیل نموده وبه طبیعت باز می گرداند در گذشته بسیار دور زباله ها در یک دوره تکوینی ایجاد وتبدیل می شدند .اما امروز، دیگر امکان چنین چرخه ای وجود ندارد ، زیرا میزان زباله ها بیش از آن است که تجزیه و تبدیل آنها در یک دوره زمانی مناسب ممکن باشد .
تعریف زباله
بطور معمول به کلیه مواد زاید جامد (فسادپذیر و فسادناپذیر) گفته می شود که درمنازل ، مراکز تهیه وتوزیع وفروش موادغذایی ، موسسات صنعتی وتجاری وکشاورزی و بیمارستانها ومراکز درمانی تولید می شود.
خطرات بهداشتی زباله :عدم کنترل زباله های شهری وروستایی بعلت مواد آلوده کننده وفساد پذیر و نیز رطوبت وحرارت مناسب، پناهگاهی مناسب برای انواع حشرات و جوندگان موذی می باشد. همواره توده های زباله از عوامل اصلی ومولد بسیاری از بیماریهای مشترک بین انسان و حیوانات و سایر بیماریهای واگیر دار وغیرواگیردار بوده است .
کمیت پسماند تولیدی دریک اجتماع به عوامل مختلفی چون نوع جامعه ،سطح زندگی ،شرایط آب وهوایی ،فصول سال ،آداب ورسوم مردم ،نوع غذای مصرفی ،قیمت موادغذایی ومیزان دردسترس بودن آنها ،عادات اجتماعی ،نوع فعالیت های اقتصادی ،گستردگی وپراکندگی جمعیت ،اجرا یا عدم اجرای بازیافت پسماند وعوامل مختلف دیگر بستگی دارد.مردمی که درنواحی گرمسیرزندگی می کنند پسماندهای فسادپذیر بیشتری را تولید می کنند .
توجه به دوراهکار کاهش درمنبع تولیدوبازیافت درمبدا دریک اجتماع درمیزان پسماند تولیدی تاثیر بسزایی دارد .کاهش درمنبع تولید یکی از مهم ترین ایده های مدیریتی جهت کاهش پسماندتولیدی است.این ایده را می توان با طراحی وساخت مواد ووسایل با حداقل سمیت وحداقل حجم وحداکثر طول عمر اجرایی نمود.ازطرف دیگربازیافت درمبدا نیز یک راهکار مدیریتی مناسب جهت کاهش پسماند تولیدی است که درصورت انجام گرفتن بسیاری ازهزینه های مربوط به جابجایی وحمل ودفع پسماندهای غیرقابل بازیافت کاهش خواهد یافت.
جمع آوری و دفع زباله
مگس ها برای تخم ریزی به مواد در حال فساد و تجزیه جلب می شوند . رشد تخم و لارو (کرمینه) مگس ها بستگی به میزان مواد غذایی و درجه حرارت زباله ها دارد . در شرایط و درجه حرارت مناسب رشد تخم تا مرحله مگس بالغ در طول 7 تا 8 روز انجام می گیرد. بنابراین مد ت ماندن زباله در مرحله جمع آوری و حمل و نقل بایستی کمتر از این مد ت باشد .مجهز کردن ظروف جمع آوری زباله – چه زباله دانهای خانگی و چه جایگاههای موقت زباله – به سرپوش و نیز بهداشتی کردن محل دفع زباله می تواند تا حدود 90 درصد موجب جلوگیری از تولید مگس شود. همچنین انباشته کردن زباله ها در فضای آزاد موقعیت مناسبی را برای تکثیر مگس ها ایجاد می کند .
در بسیاری از موارد در زباله های شهری غذا ، آب و پناهگاه وجود دارد که برای تولید مثل و ازدیاد جمعیت موشها بسیار مناسب است .
تخلیه مواد زاید جامد (زباله ها) در محل های نامناسب ، بوسیله جریان آب های سطحی اعم از جویبارها ، رودخانه ها و آب های حاصل از بارندگی ، به نقاط مختلف منتقل شده و باعث انتشار آلودگی می شود.
زباله های شهری در آخرین مرحله دفع به خاک یا آب منتقل می شوند. مواد موجود در زباله ها در تبادل آب و هوا در خاک اختلال ایجاد می کند.
بر اثر انباشته شدن زباله ها در فضای آزاد و در فصلهای گرم سال ، گازهایی (مانند 4 CH ، 2 SH، 2 CO و CO ) تولید می شود که این گازها با وزش باد به فضای شهرها وارد می شوند.
شیوه جمع آوری ، حمل و نقل و دفع زباله از محل زندگی انسان باید به طریقی باشد که تاثیر خطرات ناشی از آن در سلامت انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.
انواع ظروف نگهداری پسماند
بطورکلی نوع وظرفیت کانتینر نگهداری پسماند به نوع سیستم جمع آوری ودفعات جمع آوری وفضای موردنیاز برای کانتینر بستگی دارد.
ساختمان های کوتاه ،روش جمع آوری دستی کنار پیاده رو:چون پسماند به روش دستی جابجا می شوند باید آنقدر سبک باشد که یک نفر بتواند آن را حمل کند .توصیه می شود حداکثر وزن کانتینر 18 تا 30 کیلوگرم باشد.(گالوانیزه یا پلاستیکی)
ساختمان های کوتاه با سیستم جمع آوری مکانیزه کنارپیاده رو: دراین سیستم کانتینر نگهداری جزیی از سیستم جمع آوری محسوب می شودوکانتینرمتناسب با کانتینرهای جمع آوری پسماند طراحی می شود.اندازه کانتینر دراین سیستم 70 تا 120گالن ومتداول ترین آن90 گالن است.
آپارتمان های بلند : درساختمان هایی که سیستم شوت دارند کانتینرمجزا یی نیاز نیست.ولی درجاهایی که سیستم شوت ندارند باید از کانتینرهای بزرگ دربین آپارتمان ها استفاده شود.
محل قرار گرفتن کانتینر:درساختمان مسکونی مجزا درکنار یا پشت خانه ،داخل کوچه یا محل هایی که به این منظور تعبیه شده است درجاهایی که چندخانوار درنزدیکی هم زندگی می کنند می توان ازیک چهاردیواری بتونی یا فلزی برای نگهداری پسماند استفاده کرد.درآپارتمان های کوچک کانتینردرطبقه هم کف قرار می گیرد.
جنبه های زیبا شناختی وبهداشت عمومی
هجوم حشرات وجوندگان موذی ،پناسیل خوبی را برای شیوع بیماریها ایجاد می کند.استفاده از کانتینر محکم ودرب دار وشستن متناوب آنها و زدودن مواد آلی تجزیه پذیر (درکمتراز 8روز)بالاخص درآب وهوای گرم راه حل مناسب جهت کنترل آنها می باشد.
مدیریت مواد زائد جامد
مدیریت مواد زائد جامد عبارتست از جمع آوری و دفع بهداشتی این مواد و در سه طبقه کلی دسته بندی می شوند :
– مواد زائد جامد شهری
– مواد زائد جامد صنعتی
– مواد زائد جامد خطر ناک
مواد زائد جامد شهری
عبارتست از پسماند های غذائی – ضایعات ساختمانی – خاکستر و مواد باقی مانده جامد قابل اشتعال و غیر قابل اشتعال مثل پلاستیک – چرم و منسوجات و… و مواد زائد جامد و نیمه جامد ناشی از عملیات تصفیه آب ( لجن و غیره ) .
مواد زائد جامد صنعتی : این زباله ها ناشی از فعالیت های صنعتی و تجاری نوعاً شامل اشغال – خاکستر – زباله های ساختمانی ناشی از ساخت و ساز و زباله های ویژه و خطرناک می باشند .
زباله های خطرناک : شامل ضایعاتی هستند که برای حیات انسانها ، گیاهان و جانوران دارای خطرات آنی باشند و شامل ضایعات اشتعال پذیر،خورنده،پسماندهای رادیواکتیو،موادمنفجره و… می باشند.
مدیریت بهداشتی درجمع آوری زباله
مدیریت مواد زائد شهری از شش عنصر تولید ، ذخیره درمحل ،جمع آوری ،حمل ونقل ،پردازش وبازیافت ودفع تشکیل شده است.
درحال حاضر درمدیریت مواد زائد جامد شهری ،قسمت اعظم منابع مالی وانسانی برای جمع آوری وحمل ونقل صرف می شود.ودر زمینه های تولید ،ذخیره درمحل ،بازیافت ودفع کارچندانی صورت نگرفته است.این عدم تعادل بهترین دلیل سوءمدیریت درامر موادزائد شهری است.
ترکیب فیزیکی زباله
برای مدیریت و برنامه ریزی برای جمع آوری و دفع بهداشتی زباله بایستی از ترکیب آن آگاهی کامل داشته باشیم.
شناخت ترکیب فیزیکی و شیمیایی زباله مواد تشکیل دهنده زباله را روشن می نماید . لذا در شناخت این ترکیب بایستی مسائل ذیل مورد بررسی قرار گیرد :
– مقدار رطوبت ذرات
– دانسیته زباله
– آنالیز ابعادذرات
Mدرصدرطوبت، Wوزن اولیه نمونه برحسب کیلوگرم ،dوزن نمونه بعدازخشک کردن دردمای 105درجه سانتی گراد درمدت 24ساعت
در شناخت ترکیب فیزیکی زباله و آنالیز ابعاد آن مواد را به سه گروه عمده طبقه بندی می کنند
مواد قابل تبدیل به کود ( پسماند سبزیجات ، پارچه ، کتان ، کاه ، علوفه و مواد مشابه ) .
– مواد قابل احتراق : چوب ، کارتن ، چرم ، پلاستیک ، استخوان و …
– مواد غیر قابل احتراق و سوختن ( آهن ، فلزات ، سنگ ، چینی ، شیشه ، سرامیک و …
ترکیب شیمیایی زباله
شناخت ترکیب شیمیایی زباله نیز در مدیریت جمع آوری و دفع بهداشتی مهم است . در شناخت این ترکیبات عناصری همچون کربن – هیدروژن – اکسیژن – ازت – سولفور و خاکستر دسته های مواد زائد مورد سنجش قرار می گیرد .
در شناخت ترکیبات شیمیایی زباله همچنین باید نسبت کربن به ازت برای تهیه کود – درصد خاکستر – فلزات سنگین –PH – هدایت الکتریکی – فسفر – کلسیم – پتاسیم و میکرو نوترینت ها را تعیین کرد .
اثرات آلودگی های ناشی از دفع غیر بهداشتی زباله
بر مبنای اصول بهداشتی و بهسازی زیست محیطی بایستی زباله ها که منشاء انواع آلودگی هستند در اسرع وقت دفع گردند چرا که در غیر اینصورت انتشار و انتقال بیماری – ایجاد بو و چشم اندازهای بد و نشت شیرابه زباله ها باعث آلودگی شدید محیط زیست می گردد .
بیماریهایی همچون کزاز – حصبه و شبه حصبه – انگل های روده ای – اسهالهای خونی – فلج اطفال – سالک از جمله بیماریهایی هستند که از طریق آلودگی ناشی از مواد زائد جامد در آب ، هوا و خاک حاصل می شوند .
سیاه زخم وبروسلوز دراثر مصرف علوفه آلوده به زباله به دام ودرنهایت به انسان سرایت می کند.
کیست هیداتیک: نوعی بیماری انگلی شایع در ایران است که ارتباط مستقیم با مدفوع سگ و رشد لارو اکی نوکوکوس گرانولوزوس در یکی از اعضای بدن انسان به وجود می آید . سگهای ولگرد و زباله خوار از طریق دفع مدفوع موجب انتشار انگل می شوند .
بیماریهایی که از طریق جوندگان انتقال می یابند موشها ی بیمار از طریق مدفوع – ادرار و گزش موجب انتشار آلودگی می شوند .
بیماریهای ناشی از آلودگی آب به لحاظ وجود فلزات سنگین – ترکیبات فلوئور – کادمیوم – نیتراتها – رادیو اکتیو و غیره هستند .
بیماریهای ناشی از الودگی خاک :آلودگی خاک اثر مستقیمی روی آلودگی آب دارد و می تواند در انتشار انواع و اقسام باکتریها – ویروسها و انگلها موثر واقع شود .
جمع آوری زباله
جمع آوری زباله بطور کلی به دو صورت است
جمع آوری خانه به خانه ( برای بافت سنتی و قدیمی مورد استفاده قرار می گیرد ) .
جمع آوری از کانتینر های موقت
در روش کانتینر های موقت دو سیستم وجود دارد :
الف) سیستم کانتینر ثابت SCS Stationary container system
ب) سیستم کانتینر متحرک HCS Hauled container system جمع آوری اطلاعات دقیق از وضعیت موجود اجتماع – تعیین زمان مورد نیاز برای عملیات جمع آوری و بررسی متغیرها – از نیازهای اولیه برای تجزیه و تحلیل اساسی در سیستم جمع آوری محسوب می شود .
سیستم های با کانتینر قابل حمل
دراین سیستم کانتینرهایی که در ایستگاههای برداشت توسط مردم یا کارگران ازپسماند پرشده است توسط وسایط جمع آوری کننده ،برداشته شده وبه محل دفع حمل می شود وپس از تخلیه دوباره به جای اصلی بازگردانده می شود.
سیستم های با کانتینرثابت
دراین سیستم کانتینرهایی که در ایستگاههای برداشت توسط مردم یا کارگران از پسماند پر شده است همیشه درنقطه تولید پسماند ودرجایگاه خودش ثابت می ماند وزمانی که پرشدتوسط وسایط جمع آوری کننده تخلیه شده ودوباره درمحل اولیه قرارداده می شود.معمولاً این سیستم ها دارای تجهیزات متراکم کننده می باشند.تا پسماندهای تخلیه شده درکامیون بلافاصله متراکم شده وبدین ترتیب مقداربیشتری پسماند بارگیری شود.این سیستم ها جهت مناطق ساختمانی غیرمتراکم ودرمواردی که مقدار پسماند تولیدی کم است مناسب می باشد.
نحوه عملکرد درسیستم کانتینرمتحرک
درسیستم کانتیرمتحرک به دونحو می توان سیستم را مورد بهره برداری قرار داد:
روش متداول
روش تعویض کانتینر
روش متداول
دراین روش کامیون خالی بدون کانتینراز پارکینگ حرکت کرده ودراولین ایستگاه برداشت ،کانتینر پررابرداشته به محل دفع برده وکانتینر خالی را به همان ایستگاه برداشت برمی گرداند. سراغ ایستگاه دوم می رود وهمان عمل را تکرار می کند تا شیفت کاری تمام شودودرنهایت از آخرین ایستگاه برداشت بدون کانتینر به پارگینگ می رود.
روش تعویض کانتینر
دراین روش کامیون همراه با کانینر خالی از پارکینگ به سمت اولین ایستگاه برداشت می رود.کانتینر را درآن محل قرار داده وکانتینر پر را برداشته به سمت محل دفع می برد کانتینرخالی شده را به ایستگاه دوم برداشت برده ومجدداً کانتینرپر را از آن محل برمی دارد این عمل را تا پایان شیفت کاری انجام می دهدودرنهایت ازمحل دفع همراه با کانتینر خالی به سمت پارگینگ می رود. درمقایسه با روش متداول در این روش در زمان کمتر پسماند بیشتری جمع آوری می گردد.
نحوه عملکرد درسیستم کانتینر ثابت
دراین روش کامیون وارد ایستگاه برداشت شده کانتینر پررا درون خود خالی کرده وبه سمت ایستگاههای بعدی می رود.واین عمل را تازمانی انجام می دهد که ظرفیتش تکمیل شود ودرنهایت به سمت محل دفع می رود تا بارخود را تخلیه کند.
شناخت پارامترهایی نظیر زمان برداشت در سیستم کانتینر ثابت و متحرک – زمان حمل – زمان خارج از خط در محاسبات مربوط به خطوط جمع آوری از اهمیت خاصی برخوردار است . پس از تعیین لوازم و نیروی انسانی مسیر حرکت و سایل تعیین می گردد و اطلاعات و مسیر دقیقاً روی نقشه پیاده می شود .
دفع نهائی
سوزاندن در کوره های زباله سوز
دفن زیر خاک یا دفن بهداشتی
تهیه کود کمپوست به طریق سنتی – نیمه سنتی و صنعتی
پردازش – بازیافت و استفاده مجدد
قبلاً روش تلمبار کردن در اقیانوسها مورد استفاده قرار می گرفت که روشی کاملاً غیر بهداشتی است و امروزه منسوخ شده است .
ضوابط کلی انتخاب محل – آماده سازی با روشهای مختلف دفن
دفن بهداشتی زباله
تخلیه زباله در سطح شیار محل دفن و پوشش آن با خاک ، و سپس تسطیح و فشردن آن ، هوای موجود در میان زباله را به حداقل می رساندو این امر به همراه افزایش درجه حرارت در قشرهای زیرین زباله ، موجب نابودی کرمینه (لارو) حشرات و یا عدم تکامل ورشد آنها خواهد شد.
دفن زباله و پوشش سریع و کامل زباله ها پس از تخلیه در محل دفع ، باید به طور کامل و صحیح انجام پذیرد تا پرندگان از اجزای زباله ها تغذیه نکنند . جستجوی غذا در میان زباله ها توسط پرندگان موجب انتشار بسیاری از باکتریهای مضر در طبیعت می شود.
دفن بهداشتی زباله یعنی انتقال مواد زائد به محل ویژه – تخلیه – لایه بندی و متراکم نمودن آن با پوششی از خاک . انتخاب محل : محلی که برای دفن انتخاب می شود بایستی با توجه به رشد جمعیت محل با وسعت مناسب انتخاب شود و جوابگوی نیازها تا 30تا 40سال آینده باشد . فاصله محل تا مرکز جمعیت بایستی 10تا 20کیلومتر منظور گردد و مطالعات اولیه با نقشه برداری از نظر توپو گرافی مشخص شود .
مطالعات زمین شناسی – هیدرولوژی – زهکشی طبیعی منطقه – خاک پوششی – قابلیت دسترسی – هواشناسی – بادهای غالب و … مقبولیت عمومی – مسائل بهداشتی با دقت انجام می گیرد و آماده سازی می شود .
آماده سازی محل دفن : پس از انتخاب محل بر اساس ضوابط بایستی جهت آماده سازی محل جاده کشی – تسطیح – نصب باسکول – اتاق نگهبانی – فنس کشی – برق ـ آب و … اقدام شود .
جلوگیری از نشت شیرابه زباله به داخل آب : بایستی جهت جلوگیری از نشت شیرابه تدابیری اتخاذ گردد . شیب بندی مناسب 2 تا 4 درصد و ایجاد سد یا حفاظ 3 متری خاک برای جلوگیری از نفوذ سیلاب و آبهای سطحی بسیار موثر است .
در صورتیکه جایگاه دفن زباله مجاور دریا و یا روی سفره آبی آبهای زیر زمین باشد یا حرکت شیرابه بطرف سفره ها انجام شود آبهای زیر زمینی آلوده می شوند . همچنین نفوذ گازهای تولید شده به داخل آب باعث سختی آب می شود . شیرابه زباله بشدت سمی است و علاوه برداشتن CO2 دارای BOD5 2 تا 3000 میلی گرم در لیتر و COD 30 تا 45هزار میلی گرم در لیتر است و عناصری نظیر کلرور -سولفات – منیزیوم – فسفر – کلسیم – آهن – سدیم – پتاسیم – نیترات –ازت آلی و آمونیاکی و جامدات معلق را به آبها وارد می نماید . شیرابه با روشهای فیزیکی – شیمیایی و بیولوژیکی تصفیه می شود .
ماده پوشش زباله : برای پوشش زباله هر نفر در سال حدود 1 متر مکعب خاک پوششی لازم است و حجم خاک پوششی مورد نیاز یک چهارم تا یک پنجم حجم کل زباله فشرده شده توصیه می گردد . پوشش نهائی بایستی 60سانتیمتر خاک باشد .
کنترل بو: بو بوسیله پوشش سریع زباله – بستن شکافها و حفره ها و استفاده از مواد از بین برنده بو مثل اورتو – دی – کلرو- بنزن به نسبت یک بیست و پنجم با آب و مصرف به مقدار 5000لیتر در هکتار است . کنترل آتش سوزی هم بایستی در محلهای دفن صورت گیرد .
دفن بهداشتی : عملیات مهندسی مورد استفاده برای به حد اقل رساندن اثرات زیست محیطی وبهداشتی دفع پسماند
دفن بهداشتی اقتصادی ترین واز نظر زیست محیطی قابل قبول ترین روش برای دفع پسماند
مدیریت دفن:
1-برنامه ریزی
2-طراحی
3-بهره برداری
4-کنترل نهایی
محاسن دفن بهداشتی:
1- اقتصادی
2- سرمایه گذاری اولیه نسبتا کم
3- تقریبا هیچگونه آلودگی هوا ایجاد نمی کند
4-بعد از پر شدن محل می توان از زمین آن دوباره استفاده کرد.
معایب دفن بهداشتی
-به مسافت رفت وبرگشت زیاد تری در مقایسه با سایر روشها نیاز می باشد
-به زمین بیشتری در مقابل سایر روشها نیاز می باشد.
-در وضعیت بدی آب وهوایی امکان توقف کار زیاد است
دوفاکتور مهم در کمیت مواد زائد جامد برای دفن بهداشتی
1-مقدار مواد فساد پذیر ومتعاقبا میزان فساد پذیری آنها
2-دانسیته مواد متراکم شده قبل وبعد ازتجزیه
مدیریت عملیات یک محل دفن بهداشتی :
1- مکان یابی مناسب محل دفن
2- آماده سازی محل دفن
3- عملیات اجرائی ومهندسی در محل دفن
تمامی اثرات زیان آور ومهمی که در طول ارزیابی اثرات محیط زیستی محل دفن نمایان می شوند باید در طول فرایند مکان یابی مورد توجه قرار گیرند.
مکان یابی صحیح می تواند بیش از نیمی از نگرانی های موجود در محل دفن را کنترل نماید
ملاحظات مکان یابی
فاصله حمل:
– براساس ملاحظات زیست محیطی وسیاسی فاصله تامحل 10 تا20 کیلومتر
– وجود یک یا چند ایستگاه انتقال ،فاصله تا محل 30 تا40 کیلومتر
محدودیت های مکان
فرود گاهها
دشت های سیلابی
اراضی مرطوب
مناطق گسلی
منطقه زلزله خیز
مناطق نا پایدار
-سطح زمین در دسترس:
قوانین ثابتی در مورد سطح مورد نیاز وجود ندارد اما وجود سطح کافی برای کمر بند حفاظتی جهت بهره برداری به مدت حداقل 5سال در یک محل دفن مطلوب است.
به علت تغییر جمعیت زمین مورد نیاز برای یک دوره 20تا 40سال در نظر گرفته می شود
در صد تراکم مواد در محل دفن
عمق ترانشه
نرخ تولید مواد زائد
مثال:براورد سطح مورد نیاز محل دفن
سطح مورد نیاز محل دفن برای شهری با جمعیت 31000نفر را برآورد کنید فرض کنید شرایط زیر حاکم باشد:
1-تولید پسماند :2/9کیلو گرم بر روز نفر
2-وزن مخصوص پسماند متراکم شده در محل دفن بر حسب کیلو گرم بر متر مکعب474/5
3- عمق متوسط پسماند متراکم شده بر حسب متر6
حل :
1- نرخ تولید روزانه پسماند به تن در سال تعیین کنید
نرخ تولید=31000*2/9=89900 kg/d=89/9 ton/d
– به طور محاسباتی سطح مورد نیاز را به صورت زیر تعیین
می شود.
= حجم مورد نیاز روزانه89900/474.5=189.46m^3/d
سطح مورد نیاز درسا189.46*365/6=11525.48m^2/y
سطح مورد نیازواقعی 20تا 40در صد بیشتر از سطح به دست آمده خواهد بود.
-دسترسی به محل
نزدیک بزرگراههاورا ههای اصلی
عرض جاده بین جایگاه وجاده اصلی کمتر از 8متر نباشد.
شرایط خاک وپستی وبلندی
ضرورت پوشش پسماند جایگذاری شده در محل دفن.
نوع عملیات دفن مورد استفاده
تجهیزات مورد نیاز
میزان عملیات لازم برای قابل استفاده کردن
دانه بندی خاک منطقه که درواقع ترکیبی از رس وشن است درانتخاب محل دفن بسیار مهم است. زیرا نسبت درصد ذرات، تعیین کننده تراوایی خاک به شمار می آید.هرچه درصد شن درساختار خاک منطقه بیشترباشد میزان نفوذپذیری آن بیشتر می گردد. ودرمقابل افزایش درصد رس درخاک ازمیزان نفوذپذیری آن می کاهد.
-شرایط اقلیمی
دربعضی ازمناطق شرایط زمستانی بر دسترسی به محل تاثیر دارد
در صورت یخ زدگی شدید وغیر ممکن بودن حفاری،ماده پوششی باید در پشته هایی انباشته شود
باد منجر به پراکنده شدن مواد و آشغالهای سبک وبوی آنها در فضا می گردد
-شرایط زمین شناسی وهیدرولوژی
بررسی عواملی برای ارزیابی احتمال بروز آلودگی در محل واقدامات جهت کنترل حرکت شیرابه وگاز با بررسی بین بارندگی وتوپوگرافی منطقه، نفوذ پذیری خاک ،سنگ های موجود، عمق ونوع خاک لایه ها ،بستر های زیری محل انجام می گیرد.
-هیدرولوژی آب های سطحی
در پایه ریزی واستقرار زهکش های طبیعی موجود ومشخصه های رواناب های سطحی، جریان آب سطحی باعث فرسایش خاک شده ومواد پوششی را جابه جا می کند .
هیدرولوژی وهیدروژئولوژی محل دفن
به غیراز خاکشناسی وبررسی مشخصات سنگ بستر درمبحث هیدرولوژی وهیدروژئولوژی محل دفن ،مواردی نظیر عمق سطح ایستایی آبهای زیرزمینی – تخلخل خاک ،حرکت وآبدهی آبهای زیرزمینی ،ظرفیت نگهداری رطوبت خاک نیزباید مورد بررسی قرارگیردچرا که اغلب نفوذ وجاری شدن آب عامل تحرک وانتقال آلاینده هاست.واین دوعامل بستگی فراوانی به نوع وشدت بارش،جنس خاک وسنگ بستر ،رطوبت خاک ،شیب زمین ،پوشش گیاهی و… دارد.هرقدرپوشش گیاهی ورطوبت خاک کمتروبارش باران آرام ومداوم باشد قدرت نفوذ آب بیشتراست.
درارزیابی هیدروژئولوژی محل دفن فاصله کف زمین تاخط ایستایی باید مشخص شود. زیرا مناسب ترین موقعیت جهت آلودگی آبهای زیرزمینی هنگامی بوجود می آید که خط ایستایی آبهای زیرزمینی نزدیک به کف محل دفن بوده وشیرابه مستقیماًبا آب درتماس باشد.
معیارها وشاخص ها در انتخاب وارزیابی محل دفن
Olekno: شاخص الکنو
Drastic: روش دراستیک
Mpca:روش سازمان کنترل الودگی مینسوتا
Minnesota Pollution Control Agency
شاخص الکنو جهت تعیین مکان دفن بهداشتی
شاخصی برای انتخاب زمین مناسب جهت جلوگیری از خطرات شیرابه زباله در اماکن
میزان بارندگی
جنس خاک
سطح آبهای زیر زمینی از کف محل دفن
شاخص الکنو
DRASTIC روش
توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا برای ارزیابی
پتانسیل آلودگی آبهای زیرزمینی با استفاده از هیدروژئولوژی منطقه، مناطق مختلف رابامقایسه 7پارامتر که در الودگی آب زیرزمینی نقش دارند وامتیاز دادن به هر کدام مورد مقایسه قرار می دهد.
7پارامتر روش دراستیک
عمق سطح آب زیرزمینی
تغذیه آب های زیرزمینی
محیط لایه آبدار
محیط خاک
توپوگرافی
تاثیر ناحیه غیراشباع
هدایت هیدرولیکی لایه آبدار
روش سازمان کنترل آلودگی مینسوتا Minnesota Pollution Control Agency(MPCA
بر اساس 6 فاکتور حذفی اولیه و7فاکتور شرطی ثانویه
عدم رعایت 6فاکتور اولیه موجب حذف محل دفن مورد نظر خواهد شد.
فاکتورهای 6گانه اولیه
– فاصله محل دفن از دریاچه یا یک استخر آب حداقل 305 متر 1
2-فاصله محل دفن از رودخانه ویا هر مجرای آب محلی ،92 متر
3-محل دفن نباید در داخل مسیر با دبی دوره برگشت 100ساله واقع شود.
4- محل نبایستی در مناطق باتلاقی واقع شود
5-محل نبایستی خطر حضور پرندگان رابه فرودگاه محلی ایجاد کند
6-در محل هایی که دارای غار اهکی هستند واقع نشوند
7فاکتور شرطی
1-محل دفن نباید در فاصله کمتر از 305متری جاده اصلی واتوبان ها ،پارک های عمومی ومنازل مسکونی واقع شود
2-محل دفن نباید در مناطق فرسایش پذیر وزهکشی واقع شود
3-محل دفن نباید منابع آب مورد استفاده عمومی را تهدید به آلودگی کند.
4-محل دفن نباید مخازن آب آشامیدنی را تهدید به آلودگی کند.
5-محل دفن نباید آب زیر زمینی دارای شرایط زیر را تهدید به آلودگی کند.
– محل دفن نباید آب زیر زمینی دارای شرایط زیر را تهدید به آلودگی کند.
الف: منابعی که توسط چا هها مورد استفاده قرار می گیرند
ب- منابعی که احتمالا با دبی 4لیتر در دقیقه مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
ج- منابعی که یک لایه آبدار دیگر را در منطقه تغذیه می کند.
6-محل دفن نباید در محلی قرار گیرد که منابع آب زیرزمینی توسط یک چینه آب بند مورد حفاظت قرار نگرفته است.
7-محل دفن نباید در جایی واقع شود که نتوان منابع آب زیرزمینی را توسط روشهای متداول مورد نمونه برداری قرار داد
اگر 7فاکتور شرطی توسط عملیات مهندسی قابل رفع باشند از نظر محل استقرار مشکلی ایجاد نمی کنند.
روشهای مختلف دفن بهداشتی زباله
بصورت مسطح Area Method
روش سراشیبی Ramp Method
روش ترانشه یا گودالی Trench Method
روش دره ای با شیب نسبتاً زیاد Ravine Method
روش معمول در زمینهای باتلاقی
دفن در زمینهای ساحلی
دفن زباله بصورت مسطح
وقتی که زمین برای گود برداری مناسب نباشد بعد از تخلیه زباله بصورت نوار باریکی 40تا 75 سانتیمتری روی زمین تسطیح و فشرده می شوند تا به ضخامت 180تا 300سانتیمتر برسند و آنگاه روی آنها قشری خاک به ضخامت 15 تا 30سانتیمتر می ریزند و فشرده می نمایند عرض هر لایه فشرده نباید از 240سانتیمتر تجاوز نماید .
دفن زباله به روش سراشیبی
وقتی که خاک کمی برای پوشش زباله باشد و در مناطق کوهستانی و یا کم شیب از این روش استفاده می نمایند . زاویه شیب مورد نظر با زمین 30 % است و عرض باریکه با توجه به شیب سطح در طول عملیات با نقشه برداری و شدت ترافیک تردد ماشین آلات طراحی می شود در این روش ابتدا شیاری به موازات دامنه سراشیبی ایجاد می شود و اولین لایه زباله در داخل شیار جایگزین می شود و سپس مثل روش مسطح ادامه می یابد .
دفن زباله به روش ترانشه یا گودالی
در مناطقی که خاک با عمق کافی در دسترس است و سطح آبهای زیر زمینی به اندازه کافی پائین است ترانشه هائی به طول 30تا 120متر و به عمق 1 تا 4 متر و عرض 4/5 تا 15 متر حفر می شود و زباله در آن ریخته و با خاک ریز به ضخامت 10تا 30سانتیمتر پوشانده می شود . هزینه این روش بعلت گود برداری زیاد بسیار زیاد است .
دفن زباله به روش دره ای
در مناطقی که گودالهای مصنوعی یا دره های مصنوعی وجود دارد از آنها استفاده می نمایند و فقط بایستی زمین شناسی منطقه – ویژگی های خاک منطقه و ضعیت آبهای سطحی و زیر زمینی – سیستم جمع آوری زباله مد نظر قرار گیرد .
روش دفن زباله درزمین های باتلاقی
در شرایط اضطراری می توان از زمینهای باتلاقی استفاده نمود ولی بایستی کنترل آلودگی صورت گیرد . زهکشی مناسب – احداث سد مطمئن با مصالح و ایزولاسیون با 30تا 40سانتیمتر خاک رس کوبیده مهم است .
روش دفن در زمین های ساحلی
عملیات دفن بایستی با توجه به سطح زیر زمین – میزان و نوع زباله صورت گرفته تا آب الوده نشوند و مثل روش دفن در زمین های باتلاقی بایستی محل ایزوله شود .
گازهای متصاعد شده از زباله
وقتی که زباله به ایستگاه دفن منتقل و با هر یک از روشهای موجود دفن می گردد بعلت وجود فعل و انفعالات بیولوژیکی و شیمیایی از زباله گازهائی بوجود می آید که حتی الامکان بایستی جمع آوری شده و برای تولید انرژی مصرف گردند . این گازها شامل آمونیوم ، دی اکسید کربن ، منواکسید کربن ، هیدروژن ، سولفید هیدروژن ، متان ، نیتروژن و اکسیژن هستند . گازهای متان و دی اکسید کربن گازهای اصلی تولید شده ناشی از تجزیه غیر هوازی ترکیبات آلی زباله می باشند که بیش از 90درصد حجم گازهارا جامد را تشکیل میدهند.
اگر غلظت گاز متان در هوا بین 5 الی 15 درصد برسد عمل انفجار به وقوع خواهد پیوست البته وجود گاز متان در لایه های زباله به علت عدم حضور اکسیژن باعث انفجار نمی گردد، اما در هر صورت بایستی بصورت کنترل شده به اتمسفر تخلیه گردد .
اگر گاز متان با روش کنترل نشده به اتمسفر تخلیه گردد می تواند در زیر ساختمانها و یا سایر فضاهای مسدودی که مجاور زمین های پر شده از زباله بنا گردیده اند متراکم گردد .
گاز متان از هوا سبک تر است ولی انیدرید کربنیک co2 در حد 1.5 بار از هوا و 2.8 بار از متان غلیظ تر است و بنابراین در محل دفن زباله متراکم می شود و با توجه به وزن مخصوص خود به اعماق محل دفن حرکت می کند .
گاز انیدرید کربنیک با عبور از لایه های زیرین در آبهای زیر زمینی نفوذ می کند و در آن حل می شود و باعث سختی آب می شود. برای جمع آوری و کنترل گازها معمولاً از لوله های مشبکی استفاده می کنند که در لایه های شنی کف زمین تعبیه شده است. گازها بصورت جانبی در زیر خاک حرکت می کنند
اگر تهویه گاز از اماکن دفن بصورت جانبی امکان پذیر نباشد الزاماً باید از لوله های عمودی انتقال گاز استفاده نمایند تا گاز پمپاژ شده به اتمسفر رها گردد .
استفاده از لایه های رسی شنی برای کنترل گاز و جلوگیری از نفوذ بی رویه آن به اعماق زمین یک روش معمول در اماکن بهداشتی زباله است .
شیرابه زباله
شیرابه زباله باید در محل دفن بماند و یا به منظور تصفیه انتقال داده شود . شیرابه زباله مایعی است بسیار سمی . حرکت شیرابه درون زمین صورت گرفته و بسته به جنس مواد اطراف آن ممکن است درجهات جانبی نیز حرکت کند .
درحالت طبیعی شیرابه معمولاًبه کف محل دفن نفوذ می کند هرچند که در بعضی ارمواقع حرکت جانبی شیرابه وجود دارد .میزان نفوذ شیرابه به کف محل دفن از فرمول دارسی محاسبه می شود:
مدیریت شیرابه درمحل دفن
شیرابه تولیدی در محل دفن می تواند بصور مختلف جمع آوری شود .متداول ترین روشها عبارتند از:
ساخت کف محل دفن بصورت شیب های مثبت ومنفی تا دالانهای شیبدارایجاد شده وشیرابه دراین دالانها جمع آوری شود.
لوله گذاری کف محل دفن : لوله های سوراخدار با فواصل مشخص درکف محل دفن قرارگرفت وبرروی آنها یک لایه گراول قرارمیگیرد تا پسماند وارد لوله نشود شیرابه جمع آوری شده توسط این لوله ها درنهایت به لوله اصلی جمع آوری شیرابه وارد شده وتوسط این لوله به چاهک جمع آوری شیرابه منتقل می شود.
بازگردش شیرابه (بازیابی بهترگازهای تولیدی درمحل دفن)
تبخیرشیرابه
تصفیه شیرابه ودفع آن بصورت اسپری
تصفیه از طریق وتلندها:وتلندها زمین های انباشته از گیاهانی هستند که باعبور فاضلاب وشیرابه می توانند آلودگی را به حداقل برسانند. میکروارگانیسم های موجود درخاک واطراف ریشه گیاهان وهمچنین عملکرد ریشه گیاهان نقش اساسی در تصفیه فاضلاب دارد.
جمع آوری مواد زائد جامد در بلایا
مواد زائد به اطراف پخش نشوند. ( این کا رزاد وولد حشرات را افزا یش داده وموش هایی را که می توا نند مزا حمت ایجا د کرد و بیما ریها راانتقال دهند جلب می کند).
دردوره بلافاصله پس از بلا اگر جمع آوری زباله سا زما ن یافته جایگزین نشود . مواد زائد جامد خانگی توسط خانواده ها دفن شود
یکی از اقدا ما ت جمع آوری که صو رت می گیرد اینست که زباله ها در سطل ها ی تهیه شد ه جا داده شود.
سطل ها ی پر شد ه در مناطق تهیه غذا نمانند.
سطل ها بطو ر محکمی پوشاند شوند تا از زباله گردی توسط بچه ها یا حیوا نا ت جلوگیری بعمل آید.
ز باله ها ی خانگی بطور مرتب دفع شود . تا ازایجاد مگس ها ی خانگی وهجوم موش ممانعت بعمل آید.
تعفن و آلودگی های ناشی از فساد اجساد انسانها، حیوانات و مواد غذایی فاسد شدنی یکی از معضلاتی است که معمولاً چند روز پس از بحران و بسته به نوع آب و هوای منطقه بوجود آمده که علاوه برانتشار بو و تعفن شدید و مشمئز کننده زمینه را برای افزایش بیماری ها فراهم نموده و موجب رنجش و شکایت آسیب دیدگان می شود لذا در چنین مواقعی باید با مواد گندزدا و ضد عفونی کننده که ازقبل پیش بینی شده با این معضل احتمالی مقابله نمود.لذا سمپاشی محل دفن زباله ووسایل حمل زباله ضروری است.
تفکیک زباله های عفونی و خطرناک از زباله عادی جهت سهولت در دفع آنها (مدیریت صحیح زباله های عفونی و خطرناک) (با در اختیار گذاشتن امکانات و تجهیزات لازم)
چک لیست نیازسنجی بهداشتی اولیه (زباله)
آیا زباله های جامد مشکل آفرین هستند؟
مردم چگونه زباله های خود را دفع می کنند؟ چه نوع و چه میزان زباله تولید می شود؟
آیا می توان زباله ها را در منطقه دفع کرد یا لازم است آنها را جمع آوری و در جایی خارج ازمنطقه دفع نمود؟
روش طبیعی جمعیت آسیب دیده از بحران برای دفع زباله ها چیست؟ (مخازن زباله/کمپوست نظام جمع آوری؟ سطل های زباله؟)
آیا تسهیلات و فعالیت های پزشکی زباله ساز هستند؟ این زباله ها چگونه دفع می شوند؟
چه کسی مسئول است؟
چک لیست مواد زائد
کیفیت
آیا تسهیلات و سیستم ها از لحاظ فنی مناسب هستند؟
اگر سطل ها و کانتینرها در منطقه حادثه دیده تهیه می شوند، آیا مناسب و بهداشتی هستند؟
در صورت نیاز، چه کسری از مواد زائد جامد جمع آوری و به یک جایگاه دفع منتقل می شوند؟
آیا تسهیلات در فاصله زمانی مناسب تخلیه/جایگزین می شوند؟
آیا وسایل نقلیه ای که استفاده می شوند برای حمل مواد زاید جامد مناسب هستند؟
آیا تکنولوژی مورد استفاده برای دفع نهایی مواد زائد جامد مناسب هستند؟
خطرات بالقوه در انتقال بیماری چه می باشد؟
آیا هیچ یک از مواد زائد جامد خطر بالقوه هستند؟
اثر زیست محیطی (نظیر آلودگی آب و غذا) مدیریت مواد زائد جامد در منطقه حادثه دیده چیست؟
برای چه کسری از کارگران لباس های حفاظتی تهیه و مورد استفاده قرار می گیرد؟
سیستم های دفع جاری، برای چه مدتی پایدار می باشند؟
آیا شیوه انتقال مورد استفاده (سوخت در دسترس، ابزار یدکی و منابع انسانی برای بهره برداری ونگهداری) پایدار هستند؟
کمیت
اگر جمعیت حادثه دیده مواد زاید جامد خود را بطور مستقیم در داخل گودال ها دفع می کنند، نسبت حجم گودال در روز به جمعیت چقدر است؟
اگر در منطقه حادثه دیده از سطل ها یا کانتینرها استفاده می شود، نسبت حجم کانتینر مواد زاید به واحد اندازه گیری چیست؟
حداکثر مسافت پیاده روی تا نزد یکترین گودال، سطل یا کانتینر چقدر است؟
مواد زاید جامد به کجا منتقل می شوند، نسبت ظرفیت وسیله نقلیه به واحد اندازه گیری چقدر است؟
از نزدیک ترین ساختمان محل سکونت تا محل دفع، مسافت چقدر است؟
حجم تخمینی زمین در دسترس برای دفن در زمین یا حجم گودال های موجود، به عنوان نسبتی ازجمعیت و تعداد روزهایی که باید استفاده شوند چقدر است؟
مدیریت پسماندها
(مشتمل بر بیست و سه ماده و نه تبصره)
مصوبه 20/2/83
مجلس شورای اسلامی
پیشگفتار:
روند رو به گسترش تولید پسماندها از یک سو و فقدان استراتژی و قانونمندی لازم برای مدیریت این مواد ، از سوی دیگر بسیاری از مناطق کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده و لطمات و خطرات زیست محیطی زیادی به همراه داشته است. صرف نظر از جمع آوری پسماندها در داخل شهرها که نسبتاً مطلوب انجام می شود، در بیشتر موارد دفع آنها با مشکل مواجه بوده و پسماندها معمولا به صورت غیر بهداشتی دفن می شوتد پسماندهای بیمارستانی نیز در بسیاری از موارد همراه با سایر پسماندها دفن شده و یا در مناطق مختلف تلنبار یا پراکنده می شوند که از این طریق بسیاری از منابع آب سطحی و زیرزمینی آلوده شده و اکوسیستم های طبیعی و سلامت مردم با لطمات فراوان مواجه شده است.
یکی از کمبودهای اصلی جهت ساماندهی وضعیت پسماندها، فقدان قانون جامعی بوده است که مسئولیت بخش های مختلف دولتی، غیر دولتی و مردم را به روشنی بیان کرده باشد. برای رفع این کمبود، از سال 1380 جلسات متعددی با حضور نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت خانه های کشور، جهاد کشاورزی، صنایع و معادن، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل گردید و نتیجه ی آن لایحه ی پیشنهادی مدیریت پسماندها بود که در تاریخ 1381/7/8به هیات محترم دولت تقدیم گردید.
لایحه در تاریخ 1383/2/15به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ 1383/3/9به تایید شورای محترم نگهبان رسید و در تاریخ 1383/3/25جهت اجرا ابلاغ گردید.
قانون مدیریت پسماندها
ماده 1- جهت تحقق اصل پنجاهم(50) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیانبار محیط زیست و مدیریت بهینه آنها، کلیه وزارت خانه ها و سازمان ها و موسسات و نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی که مشمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام می باشد و کلیه شرکت ها و موسسات و اشخاص حقیقی حقوقی موظفند مقررات و سیاست های مقرر در این قانون را رعایت نمایند.
ماده 2- عبارات و اصطلاحاتی که در این قانون به کار رفته است دارای معانی زیر می باشد:
الف- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست .
ب- پسماند: به مواد جامد، مایع و گاز(غیر از فاضلاب) گفته می شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم حاصل از فعالیت انسان بوده و از نظر تولید کننده زائد تلقی می شود.
پسماندها به پنج گروه تقسیم می شوند:
1- پسماند های عادی:به کلیه پسماندهایی گفته می شود که به صورت معمول از فعالیت های روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آنها تولید می شود از قبیل زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی.
2- پسماندهای پزشکی(بیمارستانی):
به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستان ها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه گفته می شود. سایر پسماندهای خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.
3- پسماندهای ویژه: به کلیه پسماندهایی گفته می شودکه به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند جزء پسماندهای ویژه محسوب می شوند.
4- پسماندهای کشاورزی:به پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی گفته می شود از قبیل فضولات، لاشه حیوانات(دام، طیور و آبزیان) محصولات کشاورزی فاسد یا غیر قابل مصرف.
5- پسماندهای صنعتی:به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می شود از قبیل براده ها، سرریزها و لجن های صنعتی.
ج- مدیریت اجرایی پسماند: شخصیت حقیقی یا حقوقی است که مسئول برنامه ریزی، سازماندهی، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به تولید، جمع آوری، ذخیره سازی، جداسازی، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندها و همچنین آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه می باشد.
1- دفع: کلیه روش های از بین بردن یا کاهش خطرات ناشی از پسماندها از قبیل بازیافت، دفن بهداشتی، زباله سوزی.
2- پردازش: کلیه فرایندهای مکانیکی، شیمیایی، بیولوژیکی که منجر به تسهیل در عملیات دفع گردد.
تبصره 1- پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی و کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جزو پسماندهای ویژه محسوب می شوند.
تبصره 2- فهرست پسماندهای ویژه از طرف سازمان، با همکاری دستگاه های ذی ربط تعیین و به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست رسیده است .
تبصره 3- پسماندهای ویژه پرتوزا تابع قوانین و مقررات مربوط به خود می باشند.
تبصره 4- لجن های حاصل از تصفیه فاضلاب های شهری و تخلیه چاه های جذبی فاضلاب خانگی در صورتی که خشک یا کم رطوبت باشند، در دسته پسماندهای عادی قرار خواهند گرفت.
ماده 3- موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه ها حسب مورد، استاندارد کیفیت و بهداشت محصولات و مواد بازیافتی و استفاده های مجاز آنها را تهیه نماید.
ماده 4- دستگاه های اجرایی ذیربط موظفند جهت بازیافت و دفع پسماندها تدابیر لازم را به ترتیبی که در آیین نامه های اجرای این قانون مشخص خواهد شد، اتخاذ نمایند. آیین نامه اجرایی مذکور می بایستی دربرگیرنده موارد زیر باشد:
1- مقررات تنظیم شده موجب گردد تا تولید و مصرف، پسماند کمتری ایجاد نماید.
2- تسهیلات لازم برای تولید و مصرف کالاهایی که بازیافت آنها سهل تر است، فراهم شود و تولید و واردات محصولاتی که دفع و بازیافت پسماند آنها مشکل تر است، محدود شود.
3- تدابیری اتخاذ شود که استفاده از مواد اولیه بازیافتی در تولید گسترش یابد.
4- مسئولیت تامین و پرداخت بخشی از هزینه های بازیافت بر عهده تولیدکنندگان محصولات قرار گیرد.
ماده 5- مدیریت های اجرایی پسماندها موظفند بر اساس معیارها و ضوابط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ترتیبی اتخاذ نمایند تا سلامت، بهداشت و ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت آنها تامین و تضمین شود.
ماده 6- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه هایی که نقش اطلاع رسانی دارند و همچنین دستگاه های آموزشی و فرهنگی موظفند جهت اطلاع رسانی و آموزش، جداسازی صحیح، جمع آوری و بازیافت پسماندها اقدام و با سازمان ها و مسئولین مربوط همکاری نمایند.
ماده 5- مدیریت های اجرایی پسماندها موظفند بر اساس معیارها و ضوابط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ترتیبی اتخاذ نمایند تا سلامت، بهداشت و ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت آنها تامین و تضمین شود.
ماده 6- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه هایی که نقش اطلاع رسانی دارند و همچنین دستگاه های آموزشی و فرهنگی موظفند جهت اطلاع رسانی و آموزش، جداسازی صحیح، جمع آوری و بازیافت پسماندها اقدام و با سازمان ها و مسئولین مربوط همکاری نمایند.
تبصره- وزارت خانه های جهاد کشاورزی، صنایع و معادن کشور و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور کاهش پسماندهای کشاورزی، موظفند نسبت به اطلاع رسانی و آموزش روستائیان و تولیدکنندگان اقدام لازم را به عمل آورند.
ماده 7- مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری ها و دهیاری ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری ها و دهیاری ها به عهده بخشداری ها می باشد. مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به عهده تولید کننده خواهد بود. در صورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.
تبصره: مدیریت های اجرایی می توانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به جمع آوری، جداسازی و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار نمایند.
ماده 8- مدیریت اجرایی می تواند هزینه های مدیریت پسماند را از تولید کننده پسماند با تعرفه ای که طبق دستورالعمل وزارت کشور توسط شوراهای اسلامی بر حسب نوع پسماند تعیین می شود، دریافت نموده و فقط صرف هزینه های مدیریت پسماند نماید.
ماده 9- وزارت کشور با هماهنگی سازمان موظف است برنامه ریزی و تدابیر لازم برای جداسازی پسماندهای عادی را به عمل آورده و برنامه زمان بندی آن را تدوین نماید. مدیریت اجرایی مندرج در ماده 7 این قانون موظفند در چارچوب برنامه فوق و در مهلتی که در آیین نامه اجرایی این قانون پیش بینی می شود، کلیه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده جمع آوری، بازیافت یا دفن نمایند.
ماده 10- وزارت کشور موظف شد در اجرای وظایف مندرج در این قانون ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این قانون، نسبت به تهیه دستورالعمل های تشکیلات و سامان دهی مدیریت اجرایی پسماندها در شهرداریها، دهیاری ها، و بخشداری ها اقدام نمودند.
ماده 11- سازمان موظف است با همکاری وزارت خانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (در مورد پسماندهای پزشکی)، صنایع و معادن، نیرو و نفت (در مورد پسماندهای صنعتی و معدنی) ، جهاد کشاورزی (در مورد پسماند های کشاورزی) ضوابط و روشهای مربوط به مدیریت اجرایی پسماندها را تدوین و در شورای عالی حفاظت محیط زیست به تصویب برساند. وزارت خانه های مذکور مسئول نظارت بر اجرای ضوابط و روشهای مصوب هستند.
ماده 12- محل دفن پسماندها بر اساس ضوابط زیست محیطی توسط وزارت کشور با هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی تعیین خواهد شد.
تبصره 1- شورای عالی شهرسازی و معماری موظف است در طرح های ناحیه ای جامع، مناطق مناسبی را برای دفع پسماندها در نظر بگیرد.
تبصره 2- وزارت کشور موظف است اعتبارات، تسهیلات و امکانات لازم را جهت ایجاد و بهره برداری از محل دفع پسماندها راساً یا توسط بخش خصوصی فراهم نماید.
ماده 13- مخلوط کردن پسماندهای پزشکی با سایر پسماندها و تخلیه و پخش آن ها در محیط و فروش ، استفاده و بازیافت این نوع پسماندها ممنوع است.
ماده 14- نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه تابع مقررات کنوانسیون بازل و با نظارت مرجع ملی کنوانسیون خواهد بود. نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه تابع آیین نامه اجرایی مصوب هیات وزیران خواهد بود.
ماده 15- تولید کنندگان آن دسته از پسماندهایی که دارای یکی از ویژگی های پسماندهای ویژه نیز می باشند، موظفند با بهینه سازی فرایند و بازیابی، پسماندهای خود را به حداقل برسانند و در مواردی که حدود مجاز در آیین نامه اجرایی این قانون پیش بینی شده است در حد مجاز نگهدارند.
1.عوامل اجرایی پسماندها : به کلیه شاغلینی اطلاق می گردد که در مراحل جمع آوری ،ذخیره سازی، جداسازی، حمل و نقل، بازیافت ، پردازش و دفع پسماندها اعم از پسمانده های عادی ، پزشکی (بیمارستانی )، ویژه کشاورزی و صنعتی و نیز مرحله تولید پسمانده های مخاطره آمیز مشغول به کار می باشند.
2. مدیریت اجرایی پسماندها: شخصیت حقیقی یا حقوقی است که مسئول برنامه ریزی ، ساماندهی ، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به تولید ، جمع آوری ، ذخیره سازی ، جداسازی ، حمل و نقل ، بازیافت ، پردازش و دفع پسماندها و همچنین آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه که مسئولیت واحدها ، موسسات ، کارگاه های مشمول این قانون به شرح زیر را دارا می باشد:
الف – شهرداری ها ، بخشداریها ، و دهیاریها ، بعنوان مدیر اجرایی کلیه پسماندهای عادی، کشاورزی و نیز مدیر اجرایی پسماندهای ویژه پس از تبدیل آن به پسماند عادی و قرار گیری آن در خارج از واحد تولید پسماند از معابر و خیابانها قلمداد می گردند.
ب- کارفرمایان کارگاهها، کارخانجات ، شرکتهای دولتی، و نیمه دولتی ،و خصوصی و مدیران شهرکهای صنعتی به عنوان مدیر اجرایی پسماند تا تبدیل پسماند صنعتی و ویژه به پسماند عادی و تحویل آن به عوامل اجرایی شهرداریها ، دهیاریها قلمداد می گردند.
ج – مدیر ارشد بیمارستانها ، مرکز بهداشتی درمانی ، آزمایشگاههای تشخیص طبی ، مراکز تحقیقات و خدمات پزشکی و پیراپزشکی و سایر مراکز مشابه بعنوان مدیر اجرایی پسماندهای ویژه تولیدی و یا تبدیل پسماندهای پزشکی (بیمارستانی) به پسماند عادی و تحویل آن به عوامل اجرایی شهرداریها، بخشداریها و دهیاریها قلمداد می گردند.
تبصره – در صورت (دفع پسماند توسط واحد های موضوع جزء ب و ج این بند مسئولیت استقرار ضوابط و معیارهای آن دستورالعمل جهت تامین سلامت شاغلین در مراحل دفع نیز به عهده آنان خواهد بود.
مدیران ارشد وزارتخانه ها ، موسسات دولتی و خصوصی ، نهادها ، هتلها، اماکن عمومی ، تفریحی، ورزشی، فرهنگسراها، مراکز آموزشی، ترمینالها ، فرودگاهها ، اماکن و مجتمع های مسکونی به عنوان مدیر اجرایی پسماندهای تولیدی در داخل اماکن تحت مدیریت خود و تحویل آن به عوامل اجرایی شهرداریها ، بخشداریها ، دهیاریها قلمداد می گردند.
3. عملیات پاکسازی : منظور کلیه عملیات بر روی محیط آلوده به پسماندها است که به صورت جمع آوری در مخازن و بشکه ها ، سوزاندن ، خنثی سازی ، متعادل سازی ، تمیزکاری و یا سایر فرآیندهای ماشینی یا دستی که برای حذف پسماند انجام می گیرد تا منجر به ایمن شدن محل برای جامعه و محیط گردد.
4. آلودگی زدایی: منظور زدودن آلودگی از عوامل اجرائی پسماندها و تجهیزات مربوطه تا حد مورد نیاز است تا از بروز عارضه ، بیماری و صدمه به آنان جلوگیری گردد.
5. محل عملیات مخاطره آمیز : منظور کلیه مکانهای دائم یا موقتی است که عملیات مرتبط با جمع آوری ، حمل ، جابجایی با دست ، حمل و نقل با وسایل نقلیه موتوری و غیرموتوری ، بازیافت ، پردازش ، انبار و دفع پسماندهای مخاطره آمیز در آن انجام می گیرد.
6.عادی سازی پسماندها: منظور کلیه عملیاتی است که بر روی پسماند ویژه انجام می گردد تا پسماند عادی محسوب گردد
7. عوامل مخاطره انگیز : منظور کلیه عوامل تهدید کننده سلامت اعم از مواد شیمیایی ، عوامل بیولوژیک بیماریزا می باشد که حداقل یک مطالعه علمی وجود مسمومیت حاد یا مزمن در افراد مواجه با آن را گزارش نموده باشد . بنابراین کلیه عوامل سرطان زا ، عوامل سمی یا خیلی سمی ، و نیز عوامل دارای سمیت برای تولید مثل ، عوامل محرک ، خورنده، سوزانده ، حساس کننده ، سموم کبدی و کلیوی ، سمیت بر دستگاه عصبی (اعصاب ) ، عوامل اثر گذار بر سیستم خونساز ، از عوامل آسیب زا به ریه ، پوست ، چشم ، غشاء موکوسی ،و نیز سایر مخاطرات تهدید کننده سلامت شامل عوامل زیان آور فیزیکی مانند استرسهای گرمایی و سرمایی خارج از حد مجاز در این گروه قرار می گیرند.
سربلند وپیروز باشید.
بهداشت محیط شهرستان دهاقان پاییز 1393