موضوع:
سنگهای دگرگونی
انواع دگرگونی
دگرگونی را می توان بر اساس عوامل موثر برآن، میزان و وسعت پراکندگی و یا شکل ظاهری توده ی دگرگون شده به گروههای مختلفی تقسیم نمود. برخی از مهمترین انواع دگرگونی عبارتند از دگرگونی مجاورتی، دگرگونی ناحیه ای، دگرگونی دینامیکی یا حرکتی، دگرگونی تدفینی، دگرگونی ناحیه ای، دگرگونی هیدرونرمال و دگرگونی در زیر کف اقیانوسها. که هر یک مشخصات و ویژگی های بافتی، سنگ شناسی و …. خاص خود را دارا می باشند.
دگرگونی ناحیه ای یا عمومی
دگرگونی ناحیه ای با گسترش زیاد (از چند صد متر تا هزاران کیلومتر) در نوارهای کوهزایی و محل برخورد صفحات پوسته زمین به دو صورت دفنی و دینامیکی اتفاق می افتد. در دگرگونی ناحیه ای میزان دما گاه به هشتصددرجه سانتی گراد و مقدارفشار به دوهزار تا هزاربار می رسد و گاهی ممکن است مدت زمان تاثیر آنها به بیش ازده میلیون سال نیز برسد. این نوع دگرگونی معمولاً با فعالیتهای ماگمایی همراه است. شیست، فیلیت، گنیس، واسلیت از جمله معروف ترین سنگهای حاصل از دگرگونی ناحیه ای هستند.
فرایند دگرگونی
برخی از سنگهای رسوبی و آذرین به عنوان واکنش در مقابل تغییرات شدید محیط خود ، در حالت جامد تغییر کرده اند. این تغییرات از طریق فرآیندی که دگرگونی نامیده می شود، ممکن است باعث ایجاد تبدیلاتی در درون سنگها شود. دگرگونی در درون پوسته زمین ، در زیر ناحیه هوازدگی ، سیمانی شدن و بالاتر از ناحیه ذوب مجدد به وقوع می پیوندد. در این محیط سنگها برای تطبیق با شرایطی که شرایط تشکیل آنها متفاوت است، دچار تغییرات شیمیایی و ساختاری می شوند. از آنجایی که دگرگونی معمولا در درون پوسته زمین رخ می دهد، مطالعه مستقیم آن به آسانی مطالعه هوازدگی ، رسوبگذاری و فعالیت آذرین نبوده و با مشکلات بیشتری همراه است.
سنگ شناسى دگرگونى
هورنفلس
رخساره شیت سبز
رخساره گرانولیت
انواع مختلفی از دگرگونی وجود دارد. دو نوع اصلی دگرگونی مجاورتی و دگرگونی ناحیه ای هستند. نوع سوم دگرگونی که دگرگونی کاتاکلاستیک نام دارد، در اثر فرسایش ناشی از گسلش و چین خوردگی شدید بوجود می آید. در این حالت کانی ها و سنگها شکسته می شوند و یا حتی به صورت پودر درمی آیند و نوعی برش گسلی درشت دانه و یا انواع دانه ریزتری موسوم به میلونیت تولید می کنند. اینگونه سنگها نشان دهند ه شدت فشار و دمایی است که با گسلش و چین خوردگی همراه می باشند.
دگرگونی دینامیکی
بر اثر حرکات تکتونیکی پوسته زمین و فشارهای جهت داری که منجربه ایجاد گسلهای بزرگ، چین ها و وراندگی های مهم می شود، در ساخت سنگهای سطوح فوقانی پوسته تغییراتی ایجاد می گردد. به طوری که ساخت قدیمی سنگ از بین رفته و ساخت جدیدی در آن به وجود می آید. فشار جهت دار موثر در این نوع دگرگونی سبب پیدایش شیستوزیته در سنگ می شود که بر اثر آن می توان سنگ را به صورت ورقه های نازک از یکدیگر جدا کرد.
میلونیت یک نوع سنگ دگرگونی شده است که در دگرگونی های دینامیکی به وجود می آید
دگرگونی اصابتی یا ضربه ای
بر اثر برخورد سنگهای آسمانی (متئوریتها) با سطح زمین و یا تحت تاثیر انفجارهای هسته ای در زیرزمین، سنگها دچار دگرگونی می شوند. اگر سنگ آسمانی که با زمین برخورد کرده است بزرگ و سنگین باشد می تواند تا محدوده ی نسبتاً وسیعی، سنگهای اطراف خود را ذوب کرده و حتی مقدار کمی از آنها را به بخار تبدیل نماید.
در انفجارهای زیرزمینی نیز بر اثر تشعشعات ناشی از انفجارهای هسته ای، بخشی از سنگها، در اطراف محل انفجار ذوب یا بخار می گردند و پدیده دگرگونی در آنها به وقوع می پیوندد. سنگهای تشکیل شده بر اثر این پدیده دارای کانی هایی هستند که فقط تحت فشار بسیار بالا تشکیل می گیرد و این موضوع اشاره به اهمیت بسیار زیاد فشار در این نوع دگرگونی دارد.
دگرگونی هیدروترمال
محلول ها و آبهای نفوذی ای که در حین نفوذ در درون زمین، بر اثر درجه زمین گرمابی و برخورد با منابع ماگمایی یا گرم و تبخیر می شوند، یا مواد سیالی که هنگام انجماد توده های نفوذی از آن جدا گشته اند، از نظر فعل و انفعالات شیمیایی بسیار فعالند و در حین بالا آمدن به آسانی با سنگهای محیط ترکیب شده و آنها را حل می نمایند و یا باعث تشکیل کانیهای جدید و دگرگونی آنها می گردند. به عنوان مثال بر اثر واکنش های بین محلول ها داغ با سنگهای الیوین و پیروکسن دار، این کانی ها به سرپانتین تبدیل می گردند.