رده بندی کتابخانه کنگره: تاریخچه و ساختار
اولین روش تنظیم کتاب های کتابخانه کنگره بر اساس اندازه بود. در این روش، کتاب ها پس از اندازه بر اساس شماره ثبت تقسیم فرعی می شدند.
در سال 1812 میلادی برای اولین بار رده بندی موضوعی در کتابخانه کنگره مورد استفاده قرار گرفت. این رده بندی شامل 18 رده و اساس آن نظام مورد استفاده بنجامین فرانکلین در شرکت کتابخانه فیلادلفیا بود. فرانکلین رده بندی خود را بر اساس نظام های رده بندی فرانسیس بیکن و جان دالامبر ساخته بود.
تاریخچه مختصر رده بندی های مورد استفاده در کتابخانه کنگره
پس از آتش سوزی کتابخانه کنگره و خرید مجموعه توماس جفرسون توسط کنگره، نظام رده بندی جفرسون مبنای رده بندی کتاب های کتابخانه کنگره قرار گرفت. جفرسون این نظام را بر اساس نظام های بیکن/دالامبر طراحی کرده بود. نظام جفرسون با کمی اصلاحات تا اواخر قرن 19 در کتابخانه کنگره مورد استفاده قرار گرفت.
تصویب قانون حق مولف در سال 1870 میلادی سیل عظیمی از کتب، جزوات، نقشه ها، تصاویر و … را به کتابخانه سرازیر ساخت. در سال 1890 میلادی مجموعه کتابخانه کنگره از 7000 جلد به حدود یک ملیون جلد رسید. با افزایش چشمگیر مجموعه کتابخانه مشخص شد که نظام جفرسون دیگر جوابگو نیست و جابه جایی کتابخانه به ساختمان جدیدش این مسئله را بیشتر آشکار کرد.
با توجه به گسترش مجموعه کتابخانه کنگره، اندیشه طراحی یک رده بندی جدید در سال 1870 شکل گرفت. و در سال 1900 میلادی تصمیم به توسعه آن گرفته شد.
پس از بررسی رده بندی های موجود، رده بندی دهدهی دیویی، رده بندی گسترش پذیر کاتر و طرح هال، هانسون و مارتل که ماموریت بررسی یک رده بندی جدید را برای کتابخانه کنگره بر عهده داشتند، طرح رده بندی گسترش پذیر کاتر را به عنوان مبنای گسترش رده بندی کتابخانه کنگره انتخاب کردند.
رده Z، کتابشناسی و علوم کتابداری، اولین رده ای بود که برای گسترش انتخاب شد، زیرا این رده کلیه آثار کتابشناختی را که برای طرح رده بندی دوباره کتابخانه مورد نیاز بود در بر می گرفت. درسال 1898 میلادی مارتل اولین ویرایش رده Z را از روی ویرایش 7 رده بندی گسترش پذیر کاتر منتشر نمود.
در سال 1901 میلادی تصمیم گرفته شد که با توجه به ماهیت مجموعه کتابخانه کنگره وویژگی های آن، برای کتابخانه یک رده بندی کاملا جدید طراحی شود. بنابراین، اگر چه رده بندی گسترش پذیر کاتر به عنوان مبنای توسعه رده Z در رده بندی کتابخانه کنگره مورد استفاده قرار گرفت، لیکن بیشتر رده های دیگر اساسا توسط کتابخانه کنگره طراحی شده است. با این وجود، تاثیر بسزای رده بندی کاتر در طرح رده بندی کتابخانه کنگره کاملا مشهود است.
رده Z اولین رده ای بود که در سال 1898 میلادی توسط کتابخانه کنگره تهیه شد. انتشار فرانماهای انفرادی این رده بندی در سال 1901 با انتشار ردهE-F(تاریخ) آغاز گردید و تا سال 1948 میلادی تمام فرانماها به جز رده K( قانون) تکمیل و منتشر شد .
رده بندی جدید کتابخانه کنگره
فرانماهای رده بندی کتابخانه کنگره به صورت انفرادی زیر نظر متخصصان موضوعی که مستقلا بر روی هر کدام از این فرانماها کار می کنند تولید و اداره می شوند. بنابراین بر خلاف بیشتر نظام های رده بندی، رده بندی کتابخانه کنگره محصول یک مغز متفکر نبوده و کاری گروهی است. از این رو آن را "مجموعه ای هماهنگ از رده های تخصصی"می نامند.
رده بندی کتابخانه کنگره شامل 21 رده است که در چندین جلد منتشر شده است. بعضی از رده های آن به علت طول فرانماهایشان در جلد های متعدد منتشر می شوند. هر کدام از فرانماهای انفرادی رده بندی شامل یک رده اصلی، یک رده فرعی و یا گروهی از رده های فرعی است.
رده های اصلی با یک حرف بزرگ و رده های فرعی با دو یا سه حرف بزرگ نشان داده می شوند. تمام حروف الفبا به جزI ،O ،W، X وY در رده بندی کتابخانه کنگره مورد استفاده قرار گرفته اند. تقسیمات فرعی و گسترش های موضوعی رده های اصلی و فرعی با اعداد عربی 1-9999 و گاها شماره های کاتر نشان داده می شوند.
بخش خدمات فهرست نویسی کتابخانه کنگره مسئول تولید و انتشار رده بندی می باشد.
تا اوایل دهه 1990 میلادی فرانماهای رده بندی کتابخانه کنگره به صورت چاپی منتشر می شدند. اداره و بازنگری آن ها اساسا کاری دستی، نیرو بر و زمان بر بود. با توجه به این مسئله، مطالعات و اقداماتی در جهت تبدیل رده بندی کتابخانه کنگره به شکل ماشین خوان صورت گرفت. روند تبدیل در سال 1993 آغاز و در 1996 خاتمه یافت.
فرایند تبدیل به شکل ماشین خوان با استفاده از USMARC ( هم اکنون تبدیل به MARC21 شده است) انجام گرفته است.
مدیریت و انتشار رده بندی کتابخانه کنگره
در حال حاضر رده بندی کتابخانه کنگره هم به شکل چاپی و هم به شکل الکترونیکی منتشر می شود. قالب های الکترونیکی رده بندی کتابخانه کنگره به دو صورت عمده منتشر می شوند:
1- Classification Plus: نسخه روی سی دی رام مبتنی بر ویندوز است که متن کامل رده بندی کتابخانه کنگره را در بر دارد و به صورت فصلی روز آمد می شود.
2- : Classification Webنسخه رسمی مبتنی بر وب رده بندی کتابخانه کنگره است که از سال 2002 جانشین Classification Plus گردیده است. این نسخه به صورت هفتگی روز آمد می شود. تغییرات و اضافات در رده بندی کتابخانه کنگره به محض تایید در Classification Web اعمال می شوند.
رده بندی کتابخانه کنگره از این لحاظ که برای استفاده یک کتابخانه خاص طراحی شده است در میان سایر طرح های رده بندی منحصر به فرد می باشد. این رده بندی، اساسا با توجه به خصوصیات مجموعه های کتابخانه کنگره و گسترش های آتی آن طراحی شده است.
ویژگی های رده بندی کتابخانه کنگره
از دیگر ویژگی های کتابخانه کنگره می توان به این موارد اشاره کرد:
پشتوانه انتشاراتی: رده بندی کتابخانه کنگره اساسا بر مبنای پشتوانه انتشاراتی ساخته شده است. به این معنی که رده های مختلف نه بر اساس یک نقشه اولیه از دانش، بلکه بر اساس کتاب های موجود در کتابخانه کنگره که می بایست رده بندی می شدند، طراحی شده اند.
شمارشی بودن: در این رده بندی، موضوعات مرکب از قبل در فرانماها پیش همارایی شده اند و فهرست نویس نمی تواند پیش از این که کتابخانه کنگره رسما شماره های موضوعات جدید را در فرانما وارد کند، برای موضوعات جدیدی که در فرانما وجود ندارد شماره ای بسازد.
الفبایی کردن: در رده بندی کتابخانه کنگره در بسیاری از موارد، هر جا که به جزئیات بیشتری نیاز باشد، موضوعات به صورت الفبایی منظم می شوند. باید به این مسئله اشاره کرد که این روش تنظیم، یک روش نظام مند نیست و موضوعات مرتبط را کنار هم قرار نمی دهد. مثال زیر نمونه ای از ویژگی الفبایی کردن را نشان می دهد:
HE 199.5.L43 Liquefied petroleum gas
HE 199.5.L45 Liquids
HE 199.5.L5 Livestock
HE 199.5.L84 Lumber
HE 199.5.M4 Metal products
HE 199.5.M5 Milk
HE 199.5.O27 Oats
HE 199.5.O7 Ores
HE 199.5.P4 Petroleum
HE 199.5.R3 Radioactive substances
HE 199.5.R43 Refrigerated goods
HE 199.5.S26 Sand, Iron
HE 199.5.S66 Soybeans
HE199.5.T43 Tea
HE 199.5.W5 Wheat
هر فرانما از قسمت های زیر تشکیل شده است :
پیشگفتار: در پیشگفتار خلاصه کوتاهی از تاریخچه فرانما و نکاتی در مورد حدود و دامنه آن آمده است.
خلاصه رده: خلاصه رده، حاوی خلاصه ای کوتاه از تقسیمات فرعی هر رده است. مثل:
ساختمان رده ها
B-BJ: PHILOSOPHY.PSYCHOLOGY
PHILISOPHY (General)
LOGIC
SPECULATIVE PHILOSOPHY
PHSYCHOLOGY. PARAPSYCHOLOGY. OCCULT SCIENCE
AESTHETICS
ETHICS. SOCIAL USAGES. ETIQUETTE
خلاصه تفصیلی: خلاصه تفصیلی اطلاعات بیشتری نسبت به خلاصه رده ارائه می دهد و در آن فهرست مطالب هر رده نمایش داده شده است. مثل:
Outline
متن فرانما: متن کامل رده، رده های فرعی و تقسیمات فرعی آن ها با همه جزئیات در متن فرانما می آیند. شماره هایی که باید با استفاده از جداول کمکی ساخته شود در متن فرانما وجود ندارد. مثل:
PHILOSPHY (GENERAL)
جداول کمکی: بعضی از جداولی که در طول رده بسیار مورد استفاده قرار می گیرند، در انتهای فرانما و قبل از نمایه می آیند.
نمایه: نمایه، راهنمای مطالب درون فرانما است. بیشتر فرانماها دارای نمایه هستند.
اضافات و تغییرات: در فرانماهای رده بندی کتابخانه کنگره که تا پیش از سال1970 انتشار یافته اند صفحات مکملی به اضافات و تغییراتی که در طول چاپ های مجدد به وجود می آمدند اختصاص داده شده است.
نمایه اضافات و تغییرات: این نمایه به اضافات و تغییرات می پردازد. هم چون مورد قبل، نمایه اضافات و تغییرات تنها در فرانماهایی که قبل از سال 1970 منتشر شده اند وجود دارد.
ساختار درونی رده ها
متخصصان موضوعی در ایجاد فرانماهای انفرادی یک ساختار کلی را مد نظر قرار داده اند که به هفت نکته مارتل معروف است. این هفته نکته عبارتند از:
تقسیمات شکلی عمومی: تقسمیات شکلی عمومی شامل نشریات ادواری، انجمن ها، مجموعه ها، واژه نامه ها و غیره می باشد. علاوه براین کنگره ها، نمایشگاه ها، موزه ها، اسناد و مدارک یا هر تقسیم شکلی عمومی مربوط به یک رده یا رده فرعی خاص جزء تقسیمات شکلی عمومی قرار می گیرند. مثل:
BC Logic
نظریه. فلسفه: این عنصر معمولا در رده های اصلی و رده های فرعی به کار می رود؛ غالبا تک شماره ای است، لیکن ممکن است در بعضی موارد به چندین شماره گسترش پیدا کند. مثل:
CB HISTORY of CIVILIZATION and CULTURE
تاریخ: معمولا عنصر تاریخی یک رده یا رده فرعی به ترتیب زمانی تقسیــم بندی می شود. غالبا تقسیم تاریخی با تقسیمات نواحی انفرادی و کشورها با هم ترکیب می گردند. مثل:
رساله ها. آثار عمومی: این عنصر برای آثار جامعی که یک رده، رده فرعی یا موضوع خاص را در بر می گیرند به کار می رود و معمولا به صورت "رساله ها" (Treatises)، "آثار عمومی" (General works) یا "عمومی" General)) نشان داده می شود.
مثل:
قانون. مقررات. روابط دولتی. تا پیش از تکمیل ردهK ( قانون) این عنصر بسیار مورد استفاده قرار می گرفت. لیکن با تکمیل رده مزبور، این عنصر در طول ویرایش های مختلف از متن فرانماها حذف شده است.
مطالعه و تدریس: این عنصر شبیه به شماره 07 جدول استاندارد در رده بندی دهدهی دیویی است. غالبا تک شماره ای است، لیکن ممکن است در بعضی موارد به چندین شماره نیز گسترش پیدا کند. مثل:
موضوعات خاص و تقسیمات فرعی موضوعات. این عنصر به گسترش های منطقی رده ها، رده های فرعی و موضوعات اشاره دارد. این گسترش ها در بسیاری موارد الفبایی است .
مثل:
HG FINANCE
Banking
یادداشت ها و مفاهیم به کار رفته در رده بندی کتابخانه کنگره
یادداشت ها
یادداشت دامنه : این یادداشت ها برای متمایز کردن دو موضوعی که از نظر ماهیت شبیه به یکدیگر هستند و در مکان های مختلفی از نظام رده بندی قرار دارند به کار می روند. مثل:
یادداشت توضیحی نگاه کنید به: وقتی دومین جمله از یادداشت دامنه (به مثال بالا نگاه کنید) به تنهایی به کار برود، آن جمله را یادداشت توضیحی نگاه کنید به می نامند. این یادداشت برای شناسایی مفاهیمی که باید در مکان دیگری در زیر یک شماره دیگر رده بندی شوند به کار می روند. در ویرایش های قدیمی "یادداشت ترجیحی" به همین معنی به کار می رفته است.
مثل:
یادداشت مقایسه کنید با: این یادداشت که معمولا با علامت cf. نشان داده می شود، به فهرستنویس آگاهی می دهد که اطلاعات مربوط به موضوع تحت بررسی وی زیر شماره یا شماره های دیگری در رده بندی وجود دارد و یا این که در زیر سر عنوان تحت بررسی، فهرست موضوعات فرعی کامل نیست و موضوعات فرعی بیشتر، در زیر سر عنوان دیگری وجود دارد. در یادداشت مقایسه کنید با، معمولا یک دامنه از شماره که با علامت + نشان داده شده، مشخص گردیده است. مثل:
یادداشت نگاه کنید به: این یادداشت فهرست نویس را از شماره انتخاب نشده در رده بندی به شماره انتخاب شده راهنمایی می کند.
مثل:
یادداشت شمول: این یادداشت، با ذکر مثال هایی انواع موضوعاتی که زیر یک سر عنوان قرار می گیرند را نشان می دهد.
یادداشت تقسیم کنید مثل: معمولا از این یادداشت برای صرفه جویی در فضا در فرانماها استفاده می شود. هر گاه نیاز به تقسیمات فرعی در زیر چند موضوع وجود داشته باشد، این تقسیمات تنها زیر یک شماره یا یک دامنه از شماره ها می آیند و یادداشت تقسیم کنید مثل فهرست نویس را از دیگر شماره ها به شماره ای که تقسیمات فرعی زیر آن ها آمده است هدایت می کند.
شماره های داخل کمانک: کمانک دور شماره ها به این معنی است که کتابخانه کنگره از آن شماره ها استفاده نمی کند. ولی چنان چه سایر کتابخانه ها تمایل داشته باشند می توانند آن ها را به کار ببرند.
شماره رده های معادل: وجود شماره های معادل بدین معنی است که به غیر از شماره ای که کتابخانه کنگره برای خود انتخاب کرده است، شماره های مناسب دیگری هم وجود دارند که سایر کتابخانه ها در صورت تمایل می توانند از آن ها استفاده کنند.
شماره های معادل معمولا برای اینکونابولاها، کتابشناسی های موضوعی در رده Z، یا برای مجموعه هایی که به عنوان یک کل رده بندی می شوند ارائه می گردند. هم چنین، شماره های معادل در پیشینه هایی که بین کتابخانه کنگره و کتابخانه ملی پزشکی آمریکا مشترک هستند قرار داده می شوند. شماره معادل در این پیشینه ها، شماره رده بندی پزشکی آمریکا است.
پایان