پروژه راهسازی انواع خرابی آسفالت و مرمت آنها
مقدمه
همانطور که هر نقطه از بدن انسان به وسیله شبکه های ارتباطی مویرگها رگها و شاهرگها به مرکز بدن یعنی قلب مربوطند و این ارتباط باعث ادامه حیات شخص می شود یک کشور هم که در حکم یک ارگان زنده است برای ادامه حیات و توسعه روابط اقتصادی اجتمعاعی و فرهنگی خود باید دارای شبکه گسترده ا ی از راهای فرعی اصلی و شاهراها باشد که بتواند تمام نقاط کشور را به هم متصل نماید.نگاهی کوتاه به کشورهای صنعتی و کشاورزی د نیا نشان می دهد با وجود اینکه هم اکنون دارای شبکه های ارتباطی پیچیده و تار عنکبوتی هستند و این شبکه ها از استانداردهای بالای برخوردار بوده و تمام مناطق کشور را زیر پوشش خود گرفته است معذالک هنوز هم این کشورها سهم بزرگی از بودجه عمرانی سلانه خود را صرف احداث تکمیل توسعه و نگهداری راه ها می نماید برای رسیدن به این منظور قبل از هر چیز داشتن اطلاعات اساسی کافی در امر طراحی هندسی راه و راهسازی که براساس سه عامل اصلی ایمنی راحتی و اقتصاد استوار باشد ضروری است.
انواع خرابی راهها و اصول مرمت آنها :
یکی از معضلات سرنشینان وسایل نقلیه عبور بر بستر ناهموار معابر می باشد . با پیشرفت تکنولوژی و توسعه صنایع خودروسازی پارامتر آسایش و راحتی مسافر بیش از پیش مورد توجه طراحان قرار می گیرد . این راحتی ممکن نخواهد بود مگر اینکه وسایل نقلیه بر یک بستر مناسب و هموار قرار بگیرند و حرکت نمایند . در کشور ما به علت ارزان بودن فراورده های نفتی مثل قیر ، غالباً از آسفالت برای اجرای لایه های نهایی روسازی راهها استفاده می شود.
روسازی بتن آسفالتی علاوه بر ایجاد سطح صاف دارای زبری لازم برای ترمز گیری وسایل نقلیه نیز می باشد . خرابی روسازی راه و تاثیر بسزایی در کاهش سرعت ترافیک و به تبع آن ایجاد تاخیر بیشتر برای هزینه های مربوط به استهلاک وسایل نقلیه و مشارگکت زیست محیطی را از طرف دیگر در پی دارد .
شناخت دقیق نوع خرابی و اندیشیدن تدابیر لازم برای تعمیر و نگهداری راه و رفع خرابی های بوجود تقسیم بندی راهها از نظر رویه به شرح ذیل می باشد:
راههای فاقد روکش
راههای با رویه بتن آرمه
راههای با رویه بتن آسفالتی
خرابی راههای فاقد روکش :
در اثر نفود آب به جسن اینگونه راهها خرابی زودتر اتفاق افتاده و نیازمند بازرسی و تعمیر و نگهداری بیشتری هستند . مهمترین خرابیهای راههای فاقد روکش عبارتند از :
پروفیل عرضی نامناسب :
با توجه به شدت خرابی سطح راه دارای گودی و تجمع آب و ناهمواری می شود . پروفیل عرضی نامناسب به صورت ، طول خرابی در واحد نمونه و در راستای خط وسط راه اندازی گیری می شود . درجه شدت خرابی برای ارزیابی رویه نیز برداشت می گردد.
زهکش های کناری نامناسب :
این نوع خرابی موجب جمع شدن آب در جوی ها و کانالها و نفوذ آب به جسم راه می گردد . خرابی زهکش ها در اثر جمع شدن مکواد زاید ، رشد علفهای هرز ، فرسایش جوی ها و جاری شدن سیل اتفاق می افتد . زهکش های نامناسب به صورت طول خرابی در واحد نمونه گیری اندازه گیری می شوند .
موج افتادگی :
عبارت است از یک سری پستی و بلندی های نزدیک به هم یا فواصل تقریباً یکنواخت و در جهت عمود به محور طولی جاده . این نوع خرابی معمولاً بعلت ترافیک سنگین و عدم تراکم روسازی جاده ایجاد می شود . بسته به شدت خرابی ناهمواری هایی به عمق 5/7 – 5/2 سانتیمتر ایجاد می شود . موج افتادگی به صورت تخمینی از مساحت خرابی و یا ذکر شدت خرابی در واحد طول نمونه اندازه گیری می شود .
گردو غبار :
عبور و مرور وسایل نقلیه و فرسایش راه فاقد روکش منجر به سست شدن مصالح سنگی و جدا شدن آنها از خاک چسبنده و ایجاد گرد و غبار می شود . عدم کنترل این نوع خرابی علاوه بر مسایل ایمنی فرسایش بیشتر و سریعتر راهها را نیز بدنبال دارد . بسته به شدت خرابی ، غلظت گرد و غبار تغییر خواهد کرد . این نوع خرابی به صورت تخمین مقدار گردد و غبار حاصل بر اثر عبور وسیله نقلیه با سرعت Km/h 40 و سدن آن اندازه گیری می شود .
چاله :
فرورفتگی های کاسه ای شکل در سطح جاده با قطر کمتر از یک متر بوده و در اثر سائیده شدن مصالح سنگی در پی تردد وسایل نقلیه سنگین ایجاد می شود . تجمع آب در چاله و نفوذ آن به جسم راه منجر به رشد چاله شده و خرابی های بعدی را در پی خواهد داشت . این نوع خرابی با شمارش تعداد چاله ها با درجات مختلف در واحد نمونه اندازه گیری می شود .
شیارهای طولی :
فرورفتگی سطح جاده در مسیر چرخهای وسایل نقلیه بوده و بدلیل تغییر شکل دائم لایه های زیرین بر اثر عبور و مرور مکرر وسایل نقلیه سنگین ایجاد می شود .
بسته به شدت خرابی عمق شیارهای طولی بین 5/7 – 5/2 سانتیمتر تغییر خواهد کرد . این نوع خرابی به صورت مساحت سطح شیاردار در واحد نمونه با ذکر شدت خرابی اندازه گیری می شود .
مصالح سست :
عبور و مرور مکرر وسایل نقلیه از جاده های فاقد روکش ( خاکی ) سبب سست شدن پیوند دانه های درشت با ذرات ریز ( چسبنده ) شده و نهایتاً باعث پیدایش دانه های سست روی سطح یا کناره شانه ها می شود . بسته به شدت خرابی ، توده ای از دانه های سست به ارتفاع 10-5 سانتیمتر در قسمت های مختلف راه انباشته خواهد شد .
تعمیر و مرمت روسازی سطح شواره روک
یکی دیگر از موارد دیگر که باعث بروز سوانح می شود تعمیر و مرمت سطح روسازی بدون رعایت مسایل ایمنی است . بعضاَ اتفاق می افتد که در سطح معابر عملیات اجرایی تعمیر و مرمت روسازی و یا اجرای تاسیسات شهری انجام شده و هیچگونه علایم ایمنی مورد استفاده قرار نمی گیرد . در حالی که در کشورهای پیشرفته آیین نامه های خاص جهت رعایت مسایل ایمنی در هنگام تعمیر و نگهداری وجود دارد که نصب علایم ، چراغهای چشمک زن و خط کشیهای ویژه این شرایط را پیشنهاد و اعمال می نماید .
در هنگام تعمیر و نگهداری سطح معابر باید از تجهیزات ویژه جهت هشدار به رانندگان در حال عبور از محورهای در دست تعمیر و همچنین حفاظت از کارگران و هدایت وسایل نقلیه از منطقه خطر استفاده نمود .
این تجهیزات شامل مخروطهای ایمنی مورد استفاده می باشد که باید قابلیت ارتجاعی داشته و رنگ سطح آنها روشن باشد . هنگام روز و در جاده های فرعی باید از مخروطهایی استفاده کرد که حداقل دارای 50 سانتی متر ارتفاع باشد .
مخروطهای ایمنی که رد ساعات تاریکی و در آزادراهها و بزرگراهها مستقر می شوند باید حداقل 70 سانتی متر از ارتفاع داشته باشند . در شبها و مواقع تاریکی هوا نصب تجهیزات روشنایی شامل چراغهای خطرنما و تابلوهای پیکانی چشمک زن الزامی است . تابلوها و علایمی که در شب مورد استفاده قرار می گیرند باید از شبرنگ یا موارد بازتابنده نور ساخته شوند .
یخبندان آبهای موجود در سطح معابر :
مورد دیگری که باعث بروز سوانح و واژگونی وسایل نقلیه و همچنین تراکم ترافیک شده است یخبندان آبهای موجود در سطح معابر می باشد . یکی از مسایل مهم در طراحی راهها در نظر گرفتن شیوه دفع آبهای سطحی است که این مهم در برخی از معابر آبهای باقیمانده در سطح سواره رو منجمد شده و معمولاً مشکلات فراوانی را برای ترافیک وسایل نقلیه بوجود می آورد .
راه حل اساسی این مشکا بازنگری و بررسی وضعیت پروفیل طولی و عرضی معابر بخصوص در نقاطی که مشکلات حادتری به لحاظ دفع آبهای سطحی دارند می باشد . اصلاح وضعیت این معابر معمولاً هزینه قابل توجهی را به خود مصروف نداشته و بعنوان یکی از اولویتها باید در برنامه مسئولان ذیربط قرار گیرد .
در مورد آبهای حاصل از شستشوی معابر این نکته را نیز باید مد نظر داشت که موقعیت زمانی اینگونه عملیات با توجه به دمای محیط به گونه ای انتخاب شود تا مشکل یخ زدگی آبها و به دنبال آن تصادف یا تراکم ترافیک در ساعات اوج را در پی نداشته باشد .
توقف اتومبیلهایی که در تصادفات دچار خسارت شده اند :
توقف اتومبیل های خسارت دیده در تصادفات از موارد دیگری است که خود موجب بروز تصادفات جدید می شود . معمولاً تصادفات در نوارهای عبوری میانی صورت می گیرد که سرعت وسایل نقلیه در آن بالا است . به دنبال توقف این وسایل و عدم امکان نصب تجهیزات هشداردهنده بعد از وقوع تصادفات ، دیگر وسایل نقلیه عبوری با توقف وسایل نقلیه در یک یا دو نوار عبوری مواجه می شوند . در این حالت کنترل وسیله نقلیه مشکل و در بعضی حالات غیر ممکن می شود .
در ماده 79آیین نامه راهنمایی و رانندگی آمده است :
هرگاه تصادف فقط منجر به خسارت مالی شود به نحوری که امکان حرکت از وسیله نقلیه سلب نشده باشد راننده موظف است وسیله نقلیه را در نزدیکترین محلی که موجب سد معبر نگردد برای رسیدگی و معاینه متوقف سازد .
بنابر مفاد ماده فوق لازم است رانندگان در تصادفات جزیی سریعاً وسیله نقلیه خود را منتهی الیه سمت راست معابر منتقل کند تا از بروز حوادث بیشتر که معمولاً شدت زیادتری هم دارند جلوگیری شود .
ترک انقباض :
ترکهای طولی یا عرضی گاهی بصورت بلوکهایی هستند که در اثر افت دمای محیط و تغییر حجم رویه بوجود می آید .
این ترکها در پی پدیده معروف Shrinkage و جمع شدن رویه ایجاد شده و به صورت قطعات بزرگ با گوشه های تیز ایجاد می شوند . استفاده از قیر و مخلوط نامناسب ، سفت شدن مخلوط به دلیل پیری زودرس و اجرایی رویه در هوای سرد از عوامل اصلی ایجاد این نوع ترکها می باشند . برای تعمیر این نوع خرابی باید ابتدا ترکها با هوای فشرده تمیز و سپس با قیر حاوی ماسه ریزدانه و گرد سنگ پر شده و سپس در صورت لزوم با استفاده از یک لایه نازک مخلوط بتن آسفالتی روکش شود .
ترک لغزشی :
این نوع ترک در اثر وارد آمدن نیروی شدید افقی ( ترمز کردن ) در مسیر حرکت چرخهای وسایل سنگین در سطح روسازی ظاهر می شود فقدان چسبندگی کافی بین رویه و لایه های زیرین ، وجود گرد و غبار ، روغنهای نفتی یا آب ، عدم استفاده از اندود سطحی بین لایه آستر و لایه لغزشی محسوب می شوند . بدلیل هلالی شکل بودن ، این نوع ترکها در اثر پایین آمدن مقاومت برشی رویه به ترکهای برشی نیز مشهور هستند . برای رفع این نوع خرابی ابتدا باید ضعف خاک بستر یا لایه های روسازی برطرف گردد سپس به پرکردن با بتن آسفالتی گرم و در صورت لزوم روسازی مجدد اقدام نمود .
ترک انعکاسی :
این نوع ترک ها در حقیقت انعکاس ترکهای لایه زیرین در لایه روکش آسفالتی هستند . حرکات و درجه رطوبت و قایم لایه های زیرین تغییرات درجه حرارت و درجه افقی نقلیه سنگین از عوامل عمده بروز این نوع ترک هستند . برای تعمیر این نوع تر ک هستند . برای تعمیر این نوع خرابی باید ترک ها را با قیر و قیر حاوی ماسه ریزدانه و گردسنگ پر نمود .
مصالح صیقل شده :
سطح راه در اثر سائیده شدن مصالح سنگی مخلوط لغزنده می شود . اگر مصالح بکار رفته در مخلوط بتن آسفالتی دارای دوام کافی نبوده و از نوع گرد گوشه و یا نرم باشند در اثر تکرارتردد وسایل نقلیه سطح راه بویژه در مواقع بارندگی لغزنده شده و احتمال تصادفات بالا می رود . اگر سطح خرابی محدود باشد از روکش coat seal ( که یک لایه ماده قیری معمولاً EmulsionCut Back و یک لایه سنگ شستکه ) با غلتک چرخ لاستیکی استفاده می شود . اگر سطح خرابی گسترده باشد از یک لایه جدید نازک بتن آسفالتی گرم با دانه های مقاوم استفاده می شود . برای اینکه یک سطح مطلوب برای رانندگی داشته باشیم باید سطح روسازی و مصالح آن دارای زبری مناسب باشند .
کچل شدن رویه :
خروج دانه های روسازی و گسترش آن باعث کچل شدن سطح روسازی و نمایان شدن قیر شده و در نهایت باعث از هم پاشیدگی رویه خواهد شد . تاخیر در پخش مصالح سنگی پس از پخش قیر ، تاخیر در غلتک زدن مصالح سنگی پس از پخش ، عدم استفاده از غلتک چرخ لاستیکی برای کوبیدن آسفالت ، بهره برداری پیش از موعد روسازی ، وجود سطح متخلخل و مکنده قیر ، اجرای روسازی در هوای سرد و مرطوب ، استفاده از قیر سوخته ، کمبود قیر و عدم تراکم کافی آسفالت از عوامل اصلی این نوع خرابی محسوب می شوند . برای تعمیر این نوع خرابی باید از Seal Coat با ماسه درشت دانه استفاده و با غلتک های چرخ لاستیکی متراکم نمود .
عریان شدن مصالح :
پس از جدا شدن غشاء نازک قیر از پیرامون مصالح سنگی ، دانه های سنگی سست شده و از سطح رویه جدا می شوند . گسنرش این پدیده باعث ایجاد ترک و در نهایت چاله خواهد شد . استفاده از مصالح مرطوب ، قیر کم یا سوخته ، مصالح کثیف ، اجرا در هوای سرد و مرطوب و عدم تراکم کافی مصالح آسفالتی از عوامل عمده ایجاد این نوع خرابی هستند .
در صورتی که سطح خرابی محدود باشد پس از تمیز کردن ترک ها و چاله ها سطح روسازی به صورت موضعی پر و متراکم می شود . لیکن در سطوح گسترده باید پس از اجرای صحیح زهکش ها رویه تعویض شود .
چاله :
خرد شدن و خارج شدن قسمتی از مصالح سنگی از سطح روسازی در اثر ضعف زهکشی ، نفوذ آب به جسم راه ، کمبود قیر و مصرف بیش از حد ریز دانه در مخلوط بتن آسفالتی باعث ایجاد چاله می شود . روند تشکیل چاله در شکل نشان داده شده است . برای تعمیر چاله ها باید آنها را تمیز و پس از قیر پاشی با مصالح بتن آسفالتی گرم پر و به خوبی متراکم نمود .
ترک پوست سوسماری :
ترکهای متصل بهم شبیه پوست سوسمار و یا موزائیک و به شکل تکه های نسبتاً کوچک چند ضلعی در سطح روسازی ظاهر می شوند . خستگی رویه ناشی از تکرار بارگزاری و اجرایی رویه روی خاک های با مقاومت کم و با قابلیت شکل پذیری زیاد از عوامل اجرای عمده ایجاد این نوع ترکها می باشند . برای حالت موضعی قسمتهای ترک خورده و لایه های زیرین را خارج و تمیز کرده و وصله عمیق (Full Depth ) زده می شود . در صورتی که سطح خرابی گسترده باشد روکش تقویتی اجرا می شود .
معین با احتساب حداکثر سه رشته در هر مسیر اندازه گیری می شود .
خرابی راههای با رویه بتن آرمه :
ترک :
این نوع خرابی در اثر نامناسب بودن مخلوط بتن ایجاد می شود .
خروج ریز دانه ها از داخل ترک :
در اثر نفوذ آب به زیر رویه بتنی ، خاک زیر آن اشباع شده و ریزدانه ها از داخل ترک بیرون می زنند .
عدم وجود تکیه گاه برای لبه دالها
در اثر خروج ریزدانه ها از داخل ترکها لبه های دال بتن بدون تکیه گاه شده و حفره ای زیر ترک ها ایجاد می شود .
پوسته پوسته شدن رویه :
در اثر تکرار تردد وسایل نقلیه و بدلیل وجود اصطکاک بین سطح رویه و لاستیک وسایل نقلیه این پدیده اتفاق می افتد .
خوردگی بتن :
در اثر نفوذ مواد قلیایی به داخل بتن این پدیده اتفاق می افتد .
خرابی آرماتورهای فولادی :
در اثر افزایش حجم بتن پس از پدیده یخبندان بوجود می آید .
خرابی راههای با رویه بتن آسفالتی :
بدلیل استفاده گسترده از این نوع رویه ها در روسازی راههای برون شهری خرابی رویه های بتن آسفالتی با حساسیت بیشتری مورد بررسی قرار گرفته است . مهمترین خرابیهای ایجاد شده در رویه های بتن آسفالتی و اصول تعمیر آنها بشرح زیر می باشد
شیارهای طولی :
شیارهای طولی گودی در مسیر چرخهای وسایل نقلیه سنگین بوجود می آید . بوسیله شمشه فلزی یا چوبی اندازه گیری می شود . برای پیشگیری از وقوع این پدیده باید مصالح سنگی مخلوط های آسفالتی نیز گوشه باید مصالح سنگی مخلوط های آسفالتی نیز گوشه بوده و از بکار بردن مصالح سنگی گرد گوشه بوده و از بکار بردن مصالح ریزدانه خودداری کرد . برای تعمیر این نوع خرابی باید محلهای معیوب تراشیده و با استفاده از مخلوط بتن آسفالتی گرم و تسطیح شود و در صورت لزوم با یک لایه نازک آسفالتی روکش می شود .
نشست موضعی :
نشست موضعی گودی در منطقه محدودی از سطح روسازی است که در اثر سستی خاک بستر یا مصالح لایه های روسازی و نفوذ آب به جسم راه و فقدان تراکم کافی مصالح بکار رفته برای پرکردن محلهای حفاری شده برای تاسیسات شهری به وجود می آید . برای تعمیر این نوع خرابی باید برای حالت موقت محل های گودی را با مخلوط بتن آسفالتی پر و متراکم کرد و برای حالت اصولی باید با تزریق موضعی یا اصلاح خاک بستر و ایجاد زهکش مناسب اقدام شود .
تورم :
تورم بالا آمدن قسمتی از سطح راه در اثر افزایش حجم حاک بستر یا مصالح روسازی است که بدلیل نفوذ آب به جسم راه بویژه در صورتی که سیستم زهکش مناسب نباشد اتفاق می افتد . اگر از خاکهای حساس مثل لای (Silt) در لایه های روسازی استفاده شده باشد ، پس از پدیده یخبندان تورم سطح روسازی پدید می آید . برای تعمیر این نوع خرابی باید خاکهای نامناسب تعویض و پس از تعبیه زهکش مناسب وصله عمیق نمود .
موج افتادگی :
موج افتادگی ناهمواریهای عرضی است که معمولاً نزدیک به هم در محل تقاطعها و سرازیریها در سطح رویه راه ایجاد می شوند . این نامهمواریها در محل هایی که نیروی برشی شدید بر سطح روسازی وارد می شود ، بویژه در هنگام ترمز گیری ظاهر می وشند . موج افتادگی در اثر استفاده بیش از حد نیاز قیر در مخلوط بتن آسفالتی ، مصرف بیش از حد مصالح ریزدانه و وجود مقدار زیاد مصالح گرد گوشه توام با ترافیک سنگین بوجود می آید . برای تعمیر این نوع خرابی در راههای کم تردد باید سطح ناهمواری تراشیده و روکش مناسب اجرا شود . لیکن در معابر پر تردد بویژه با ترافیک وسایل نقلیه سنگین باید لایه های روسازی تعویض شوند .
قیر زدگی :
روزدن قیر به سطح معبر در اثر تردد وسایل نقلیه بخصوص در فصل گرما منجر به لغزنده شدن سطح راه و خطر وقوع تصادف خواهد شد . وجود قیر زیاد ، مصالح ریزدانه بیش از حد و عدم تراکم کافی لایه ها با ترافیک سنگین و تفزایش درجه حرارت محیط از عوامل عمده پدیده قیر زدگی محسوب می شوند . اگر سطح راه ماسه یا شن ریزدانه پاشیده و متراکم می شود در غیر اینصورت با یک لایه نازک و کم قیر روکش می گردد .
شیوه های ایمن تعمیر و نگهداری در بزرگراهها:
سالیانه مقادیر توجهی از هزینه ها ، صرف ایمن سازی معابر بویژه بزرگراههای درون شهری تهران می شود . این هزینه ها شامل نصب و تعمیر و نگهداری نرده های حفاظتی ( گاردریل ) ، خط کشی معابر ، نصب علایم افقی و عمودی هشدار دهنده و غیره می شود . با این جود هر از گاهی شاهد اخبار مربوط به تصادفات ناشی از برخورد وسایل نقلیه با موانع ثابت و یا متحرک در بزرگراهها هستیم که اغلب این تصادفات بعلت شدن برخوردهای حاصله منجر به فوت سرنشینان وسایل نقلیه می شود . عدم هماهنگی در نگهداری فضای سبز معابر و یا تعمیر و نگهداری روسازی و تجهیزات راه با سازمانهای مسئول ایمنی ترافیک باعث شده است تا علاوه بر هدر رفتن تلاشها و هزینه های مصرفی در زمینه ایمن سازی معابر ، هزینه های سنگین ناشی از تصادفات نیز به استفاده کنندگان از راهها تحمیل شود .
در کشورهای پیشرفته به دلیل اهمیت و تاثیر خسارات احتمالی ناشی از تعمیر و نگهداری راهها ، آیین نامه ها و مقررات خاصی در این زمینه شده است که جزئیات ، نقشه ها و دستورالعملهای ویژه شرایط تعمیر و نگهداری را ارائه و مسئوالان ذیربط را ملزم به رعایت آنها نموده است .
در کشور ما نیز دستورالعمل های لازم در این زمینه موجود بوده حساسیت زیادی در مورد ایمنی بزرگراهها جود دارد بطوریکه با نصب تابلوهای تبلیغاتی در حریم بزرگراهها به دلیل انحراف توجه رانندگان از مسیر ، برخورد می شود . جای آن دارد که در مورد توقف موانع متحرک در خط سبقت بزرگراهها و یا دیگر موانع موجود در سطح سواره رو معابر پرتردد اقدامات لازم صورت پذیرد .
عوامل و موانع حادثه ساز در بزرگراهها :
عواملی که باعث بروز سوانح در بزرگراهها شده اند عبارتند از :
توقف تانکرهای آبرسانی در حاشیه فضای سبز معابر
توقف کامیونهای حامل خاک و دیگر مواد جامد در حاشیه رفیوژ میانی .
یخبندان آبهای حاصل از شستشوی معابر و یا ریزش های جوی .
تعمیر و نگهداری روسازی
توقف اتومبیلهای حادثه دیده در تصادفات
توقف تانکرهای آبرسانی در بزرگراهها :
یکی از مواردی که تاکنون موجب تصادفات شدید در بزرگراهها شده است . توقف تانکرهای آبرسانی در باند سرعت بزرگراهها می باشد . معمولاً این تانکرها فاقد علایم خطرنما و هشدار دهنده بوده هیچ نوع پیش آگاهی به رانندگان در مورد وجود چنین موانعی داده نمی شود .
تصدفات عمدتاً بعد از قوسهای افقی یا قایم راهها که میدان دید رانندگان محدود است بوقوع پیوسته و به همین دلیل هم اغلب منجر به خسارات و تلفات جانبی و مالی شده است . آبیاری با استفاده از تانکر معمولاً در مناطقی استفاده می شود که فاقد آبهای زیرزمینی هستند و یا دسترسی به آن مقرون به صرفه اقتصادی نمی باشد . آنچه که موجب شده است تا این روش سنتی در شهر تهران نیز با وجود امکانات بالقوه آبیاری با روش های پیشرفته همچنان پابرجا بماند منافع حاشیه ای و اغماض مسئولین تامین ایمنی راهها به دلیل اهمیت فضای سبز بوده است . روش جانشین برای شیوه فعلی که روش کاملاً شناخته شده ای است و در اغلب شهرهای ایران و برخی نقاط تهران مورد استفاده قرار گرفته است ، تعبیه یک حلقه چاه در ناحیه بالا دست بزرگراهها و یا دیگر معابر و انتقال آب آن به فضای سبز می باشد . توپوگرافی زمین در تهران و شیب موجود در اغلب معابر شهری آن بازدهی آبیاری را افزایش می دهد . هزینه این روش بخصوص در دراز مدت قابل قیاس با هزینه آبیاری با روش سنتی نبوده و مشکلات ایمنی نیز بهمراه ندارد .
هزینه آبیاری آن کسری از هزینه با این روش شامل موارد زیر می شود .
هزینه آبیاری آن کسری از هزینه روش سنتی در کوتاه مدت می باشد و در دراز مدت کاملاً مستهلک می گردد .
هیچگونه تداخلی با ترافیک سواره معابر نداشته و مخاطرات ایمنی در بر ندارد .
از محل های اختصاصی فلعی جهت آبگیری تانکرها که عمدتاً در حاشیه معابر می باشند در جهت افزایش ظرفیت ترافیکی معابر می توان استفاده بعمل آورد .
پرت آب و فرسایش خاک به دلیل قابلیت تنظیم فشار آب در روش جدید وجود ندارد .
حذف تردد تانکرها در معابرسواره موجب افزایش ظرفیت معابر و کاهش آلودگی هوا می شود . قابل ذکر است که برداشت آب از منافع زیرزمینی در روش جدید افزایش نخواهد یافت چون محل تغذیه تانکرهای آبرسانی درز شرایط فعلی هم چاههای واقع در محل های آبگیری هستند که ممکن است بعضی از انها مسدود و چاههای جدید بجای آنها حفر گردند .
انواع نقایص و معایب راه های آسفالته
خرابی های آسفالت بر دو نوع است :
خرابی های بنیادی و یا سازه ای
خرابی های سطحی و یا وظیفه ای
خرابی های بنیادی به آن دسته از خرابی ها اطلاق می گردد که سیستم روسازی بعلت نداشتن قدرت باربری کافی در اثر بار های وارده صدمه ی کلی دیده و به سبب ناهمواری بیش از حد , باید آن را از نقطه نظر سازه ای تقویت و اصلاح کرد.
در خرابی های سطحی , سیستم روسازی ناهموار شده و باید اقدامات لازم جهت مرمت سطح و رویه ی راه به عمل آید.
بی شبهه تمامی راه های آسفالته احتیاج به مرمت و نگهداری دایم دارند زیرا که تنش های وارده به سطح راه که در ابتدا سبب پیدایش نقایص و معایب جزیی در سطح آسفالت می شود بتدریج توسعه یافته و تبدیل به نقایص بزرگتری شده و به راه صدمات و لطمات سنگینی وارد می کنند. این تنش ها در اثر ترافیک یا تغییر درجهی حرارت و یا نفوذ رطوبت به راه وارد می شود و باعث می شوند که در راه عوارضی نظیر ترک , چاله, نشست و غیره پدبیدار گردد.
بی تردید شناسایی به موقع این عوارض در سطح راه های آسفالته و اقدام به مرمت آن ها از جمله مهمترین وظایف هر واحد نگهداری راه بوده زیرا که ترک ها و سایر عوارض راه های آسفالته در ابتدا جزئی و غیر قابل توجه می باشند و چنان که فی الفور مرمت نشوند سریعاً توسعه یافته و صدمات زیادی به راه وارد می نمایند , به همین دلیل است که بایستی راه های آسفالته مرتباً به توسط متخصصین ذیصلاح مورد بررسی دقیق قرار گیرند تا چنانچه نیازی به مرمت دارند بلافاصله اقدام لازم در جهت ترمیم آن ها به عمل آید.
نظر باینکه ترک ها و انواع دیگر عوارض راه های آسفالته در ابتدا بسیار جزئی می باشد که از داخل اتومبیل غیر قابل رویت و تشخیص بوده که لاجرم برای شناسایی این عوارض بایستی بطور پیاده در سطح راه قدم زد و نسبت به شناسایی عوارض مختلف اقدام نمود. با توجه به مطالب گفته شده عوارض سطوح آسفالته سه نوع می باشد:
ترک های راه آسفالته
تغیر شکل راه آسفالته
اضمحلال راه آسفالته
انواع ترک های راه های آسفالته
در سطوح آسفالته به طریقه های گوناگونی ترک بوجود می آید پیدایش این ترک ها در واقع علل و ریشه های مختلف دارد که قبل از هر گونه اقدامی می بایست علت و یا عللی که سبب پیدایش ترک در سطح راه شده است را شناخت و سپس اقدام به مرمت آن نمود به همین علت ترک های سطوح آسفالته به تفکیک مورد بررسی قرار می گیرند.
انواع ترک های شناخته شده ی سطوح آسفالته به شرح زیر می باشد :
1) ترک های موزائیکی(پوست سوسماری )
2) ترک های تیغه ای
3) ترک های لبه ای
4) ترک های دو بندی
5) ترک های انعکاسی
6) ترک های چروکی
7) ترک های لغزشی
8) ترک های تعریضی
ترک های پوست سوسماری(موزائیکی)
الف) شناسایی ترک
ترک های موزائیکی بعلت شباهتی که به پوست پشت بدن سوسمار یا مار دارند, به ترک های پوست سوسماری و پوست ماری نیز شناخته می شوند این نوع ترک ها در اشکال چند ضلعی در سطح رویه ی راه ظاهر می شوند و با تکرار تردد یا بارگذاری به مقدار آن در سطح راه افزوده می گردد.
علت پیدایش ترک های پوست سوسماری در سطح راه های آسفالته خستگی لایه های زیر سطح آسفالت و مقاومت کم آن و ناپایداری و ضعیف بودن زیر ساز راه می باشد . عدم تراکم قشر زیر اساس و اساس نیز عامل مهمی در ایجاد ترک های پوست سوسماری می باشد و غالباً در سطح کوچکی عارض می شود مگر اینکه زیر سازی راه کلاً ضعیف باشد که در این صورت ترک پوست سوسماری در سطوح مسیع تری عارض خواهد شد.
ب) مرمت ترک
نظر به اینکه ترک پوست سوسماری به واسطه ی اشباع شدن قشر خاک ریز و نیز روسازی راه عارض شده است در نتیجه تنها راه علاج و مرمت ,حذف خاک ها و مصالح اشباع شده و زهکش کردن اطراف محل لکه ها می باشد و نتیجتاً مرمت راه مشتمل است بر کندن آسفالت و برداشتن قشرهای روسازی و زیر سازی و انجام زهکشی در محل برداشته شده.(در صورتیکه مقدار ترک کم باشد , قطعات ترک خورده را برداشته و نسبت به جایگزین نمودن آسفالت مناسب اقدام می کنیم و در صورت زیاد بودن ترک , نسبت به تجدید روکش آسفالت با ضخامت کافی اقدام می نماییم.)
پس از حذف مصالح نامرغوب بایستی محل کنده شده را با مصالح مخلوط رودخانه ای از نوع مصالح زیر اساس پر کرده و سپس بجای قشر اساس قیر ریخته و روی آن قشر های بیندروتوپکا پخش نمود.
ترک های تیغه ای
الف) شناسایی ترک
ترک های تیغه ای از نوع طولی می باشند که به فاصله ی کمی از لبه ی آسفالت عارض می شوند.(حدود 30 سانتی متر)
علت پیدایش ترک های تیغه ای بیشتر به واسطه ی فقدان استحکام کافی در شانه های راه بر اثر ناپایداری و کم استقامتی خاک یا مصالح کناره ی روسازی می باشد. یکی دیگر از علل پیدایش ترک های تیغه ای همان اشباع شدن قشر خاکریز و نفوذ آب به روسازی راه می باشد که این مساله غالباً به واسطه ی فقدان زهکشی مناسب در بدنه ی راه می باشد.
ترک های تیغه ای ممکن است علاوه بر ترک های طولی بصورت ترک های عرضی نیز مشاهده گردد.
ب) مرمت ترک
برای مرمت , داخل ترک ها را باید با قیر مخلوط شده با ماسه پر کرد و چنانچه در محل ترک تیغه ای , نشست هم ملاحظه شود سطح نشست نموده را با آسفالت گرم پر کرده تا راه پروفیله شود.(آسفالت ترک خورده برداشته می شود)
ترک های لبه ای
الف) شناسایی ترک
ترکهای لبه ای معمولاً در فصل مشترک لبه ی آسفالت و شانه های راه پدید می آید و معمولاً ترک های عمیقی می باشند و چنانچه سریعاً مرمت نشوند صدمات زیادی به راه وارد می نمایند.
علل پیدایش این نوع ترک بواسطه ی فقدان زهکشی مناسب در شانه های راه و نفوذ آب در زیر آن ها و خشک شدن و مرطوب شدن خاکریز شانه بطور متوالی بوده که سبب پیدایش این نوع ترک می گردد.
ب) مرمت ترک
با توجه به علل پیدایش ترک برای رفع نقص و مرمت راه بایستی نسبت به احداث و ایجاد یک زهکشی مناسب در شانه ی راه اقدام نمود .
ترک های دو بندی(بین دوخط)
ترک دوبندی که خیلی زیاد به چشم میخورد در فصل مشترک دوباند آسفالت که توسط فینیشر پخش شده است ملاحظه میشود.این نوع ترک غالباً در قسمت گروه ماهی راه (در محور)بیشتر به چشم می خورد و به درزهای طولی بین خط راه مربوط میشود.
علل پیدایش این نوع ترک بیشتر بواسطه ی عدم رعایت نحوه ی پخش و کوبیدگی قشر آسفالت می باشد. بعلت اجرای نادرست رویه ی آسفالتی , درزهای بین دو خط باز شده و آب به داخل آن نفوذ نموده و باعث تشدید خرابی می شود . همچنین می توان اجرای غیر همزمان آسفالت های دو طرف خط را دلیل ایجاد ترک دانست. چنانچه دستورالعمل کوبیدگی دو بند آسفالت که در دفترچه ی مشخصات آمده , رعایت گردد; این عارضه حادث نخواهد شد.
ب) مرمت ترک
برای مرمت این نوع ترک ها از قیر یا امولسیون یا مخلوط قیر و ماسه ی ریز دانه استفاده می شود که با عکس و توضیحات بیشتر در قسمت مرمت ترک های انعکاسی آمده است.
علل پیدایش این نوع ترک را می توان به حرکت عمودی و افقی قشرهای زیرین آسفالت نسبت داد. عدم تراکم آسفالت قشر روکش , ترافیک و عبور وسایل سنگین , تغییرات رطوبت و درجه ی حرارت از عوامل دیگر بوجود آمدن این نوع ترک می باشد. تاثیر تغییر درجه ی حرارت در فصول مختلف ترک های زیرین را وسیع تر کرده و سبب می شود که این ترک ها به سطح آسفالت نیز منعکس شوند
ب) مرمت ترک
ترک های کوچک(با عرض کمتر از 1/8 اینچ ) را معمولاً به سختی می توان به کمک قیر یا امولوسیون مرمت نمود ولی ترکهای بزرگ (عرض بیشتر از 1/8 اینچ) را می توان توسط امولوسیون یا مخلوط قیر با کمی ماسه ی ریز دانه و فیلر مرمت نمود.
ترک چروکی
الف) شناسایی ترک
ترک چروکی به ترکهایی اطلاق میشود که همگی به یکدیگر مربوط بوده وتشکیل بلوکهای بزرگی را داده اندواین بلوکهای بزرگ معمولاً دارای دارای زوایای حاده وتند میباشند.
بسختی میتوان علل عارض شدن اینگونه ترک ها را مشخص نمود زیرا که این ترک ها بخاطر تغییر حجم قشر آسفالت و یا قشر اساس و یا قشر زیر اساس و بالاخره بستر راه ممکن است عارض شوند.اغلب اتفاق می افتد که این ترک ها در سطح آسفالت هایی که ریزدانه می باشند و با قیر با درجه نفوذ پایین (قیر سفت) تهیه شده اند پدیدار شوند (بواسطه ی تغییر حجم قشر آسفالت ناشی از افت دمای محیط و در نظر نگرفتن شرایط آب و هوایی) ناگفته نماند که کمبود ترافیک عارض شدن اینگونه ترک ها را تسریع می کند.
ب) مرمت ترک
اینگونه ترک ها را نیز می توان بروش مرمت ترک های انعکاسی (قیر و ماسه…) مرمت نمود.
ترک های لغزشی
الف) شناسایی ترک
ترک های لغزشی بصورت هلالی شکل بوده که در اثر ترمز شدید در سطح راه بوجود می آید و جهت این هلال ها بطرف نیروی چرخ ها است , البته این به این معنی نیست که همیشه جهت هلال بطرف جهت نیروی چرخ ها باشد . بعنوان مثال هنگامیکه اتومبیلی از تپه سرازیر می شود , در اثر نیروی ترمز وارده به سطح راه بتدریج سبب ایجاد خستگی در سطح راه می شود و به مرور زمان امکان دارد در بعضی نقاط ترک های لغزشی عارض شود که جهت آن به سمت بالای تپه است در صورتیکه جهت نیروی اتومبیل (معمولاً) در جهت سراشیبی می باشد .
علل پیدایش این نوع ترک بیشتر بواسطه ی فقدان چسبندگی کافی بین دو لایه ی آسفالت (رویی و زیری) و عدم بکار بردن اندود سطحی بین لایه ی آستر و رویه می باشد و این فقدان چسبندگی را می توان به وجود گردوغبار , آب , روغن و سایر مواد چسبنده بین دو لایه ی آسفالت نسبت داد . بعضی مواقع ترک های لغزشی در اثر کوبیدگی ضعیف قشر آسفالت نیز عارض می گردد.
مرمت ترک
بهترین طریقه ی مرمت ترک های لغزشی عبارتست از برداشتن لایه ی نا مناسب و کنده شده ی رویی و بررسی علل عدم چسبندگی دو قشر و جایگزین کردن لایه ی مناسب پس از اندود نمودن با قیر و سپس کوبیدن آن .
ترک تعریضی
الف) شناسایی ترک
ترک های تعریضی از جمله ترک های طولی انعکاسی محسوب می شوند که درست در فصل مشترک قسمت تعریضی راه ها ملاحظه می شوند. به این معنی که در آن دسته از راه ها که تعریض و سپس روکش آسفالت در قسمت تعریض کشیده شده , این قبیل ترک ها حادث می شوند .
علل پیدایش اینگونه ترک ها مشابه ترک های انعکاسی میباشد.
ب) مرمت ترک
مرمت ترک های تعریضی مشابه مرمت ترک های انعکاسی می باشد.
انواع تغیر شکل راه های آسفالت
منظور از تغیر شکل راه های آسفالته در واقع تغییر پروفیل سطح راه آسفالته از صورت اولیه می باشد.این تغییر شکل ها غالباً در اثر کوبیدگی قشرهای روسازی , ریز بودن بافت آسفالت , بالا بودن درصد قیر آسفالت و یا در اثر تورم یا نشست قشر های روسازی (در اثر یخبندان) حادث می شود. تغییر شکل آسفالت نیز بصور مختلف عارض می شود که عبارتند از :
1) شیار یا رد چرخ روی سطح آسفالت
2) کنار رفتن و موجدار شدن آسفالت
3) نشست آسفالت
4) تورم آسفالت
تغییر شکل شیاری راه های آسفالته
اینگونه تغییر شکل در واقع یک نوع نشست است
که در اثر عبور ترافیک وسیعتر شده است. وبر اثر تحکیم یک یا دو قشر روسازی یا زیر سازی راه زیر بار وارده در اثر ترافیک بوجود آمده و در راه های جدیدالاحداث که کوبیدگی کافی ندارند بیشتر دیده می شوند .
بهترین طریقه ی مرمت تغییر شکل شیاری , پر کردن و پروفیله کردن محل شیار با آسفالت گرم می باشد. دانه بندی آسفالت باید با توجه به عمق شیار انتخاب شود.
کنار رفتن و موجدار شدن آسفالت
این نوع تغییر شکل در واقع یک تغییر شکل پلاستیک است که در قشر آسفالت عارض می شود و چنانچه عرضی باشد , موجدار شدن آسفالت و چنانچه طولی باشد , کنار رفتن آسفالت نامیده می شود. موجدار شدن آسفالت بیشتر در نقاطی است که وسایط نقلیه توقف و یا شروع به حرکت می کنند مانند ایستگاه اتوبوس , سر چهارراه ها , یا در تپه و ماهورها که اتومبیل ها توقف می کنند ویا در پیچهای تند.
بی شبهه این نوع تغییر شکل بدترین عارضه ایست که در یک راه آسفالته ممکن است بروز نماید و تنها راه علاج این نوع تغییر شکل عبارتست از برداشتن قشر آسفالت و پخش آسفالت گرم و پروفیله کردن در محلهائیست که این نوع عارضه حادث شده است.
نشست در راههای آسفالته
نشست به نوعی تغییر شکل اطلاق می شود که معمولاً دراین حالت سطح محدودی از راه پروفیل خود را از دست داده است و حدود یک اینچ یا بیشتر از تراز راه افتادگی پیدا میگند که به هنگام بارش آب در این نشست ها جمع میشود و در اثر یخبندان وضع خطر ناکی رابرای رانندگان و وسایل نقلیه ایجاد می کند.
برای مرمت نشست میتوان از بتن آسفالتی گرم و پروفیله کردن استفاده کرد که عملیات مرمت بشرح زیر می باشد:
تعیین میزان نشست بوسیله ی شمشه سپس تمیز کردن محدوده ی نشست و پس از آن تک کت کردن سطح نشست با امولسیون و بعد از آن (پس از تبخیر شدن آب قیر امولسیون) ریختن بتن آسفالتی گرم به میزان مورد لزوم و تسطیح کردن با گریدر , در آخر به کمک غلتک های مناسب سطح نشست را متراکم می کنیم.
تورم در راه های آسفالته
تورم در راه های آسفالته نوعی تغییر شکل سطح راه است که معمولاً قسمتی از سطح راه از پروفیل خود خارج شده و متورم می شود.این نوع تغییر شکل بواسطه ی تورم قشر ساب گرید یا لایه های خاکریز عارض می شود . اکثر تورم های راه های آسفالته بواسطه ی انبساط یخ در لایه های روسازی یا زیرسازی عارض می شود . برای مرمت این نوع تغییر شکل می توان مشابه ترک های پوست سوسماری عمل کرد.
پیدایش اضمحلال در راه های آسفالته
اضمحلال در قشر آسفالت معمولاً با پیدایش چاله ها یا پریدن دانه ها از سطح آسفالت مشخص می شود. در شروع اضمحلال قشر آسفالت دو نوع عارضه ی مشخص ملاحظه می شود.یکی پیدایش چاله و دیگری پریدن دانه های قشر آسفالت یا فرسایش است.
پیدایش چاله در راه های آسفالته
این عارضه معمولاً بشکل دوایر با اندازه های مختلف در سطح راه عارض می شود. چاله ها معمولاً در اثر ضعف قشر آسفالت بوجود می آیند که این پدیده ناشی از کمبود قیر قشر آسفالت یا ضخامت کم قشر آسفالت می باشد.
اکثراً چاله ها در قشر آسفالت بهنگامی عارض می شوند که واحد نگهداری راه قادر به مرمت دائمی راه آسفالته نمی باشد. چنانچه هدف مرمت موقتی باشد , کافی است که محل چاله را تمیز و سپس با آسفالت های سرد پیش اندود پر نمایند ولی چنانچه هدف مرمت اساسی راه باشد , بایستی اطراف چاله بریده شود(تا عمق مناسب ) سپس با بتن آسفالتی مرمت شود که بطور شماتیک ملاحظه می شود.
فرسایش راه آسفالته
فرسایش راه های آسفالته که همان پریدن دانه های مصالح از سطح قشر آسفالت می باشد و در نوعی دیگر از این نوع عارضه دانه های مصالح از لبه ی اسفالت پریده و فرسایش بطرف داخل عرض آسفالت می باشد. در این نوع عارضه معمولاً دانه های ریز ابتدا از سطح راه کنده شده و راه را آبله رو می کند و سپس همانطوریکه فرسایش ادامه یابد , دانه های بزرگتر نیز از سطح آسفالت کنده شده و سطح راه حالت زبر و ناهموار پیدا می کند.
برای مرمت سطح آسفالت راه هایی که فرسایش یافته اند بایستش بکمک آسفالت سطحی , سطح راه را مرمت نمود.این عمل بعنوان عمل نگهداری راه و یا جلوگیری از ادامه ی فرسایش تلقی می شود. با توجه به شدت فرسایش می بایستی نوع آسفالت سطحی انتخاب شود.
ترک انعکاسی
الف) شناسایی ترک
در سطح آسفالت غالباً ترک هایی ملاحظه می شود که در واقع انعکاس ترک های قشرهای زیرین راه می باشد. درصورتیکه در قشر زیرین آسفالت جدید , ترک های قدیمی وجود داشته باشد ترک های زیرین به سطح آسفالت جدید منعکس خواهد شد. این نوع ترک ها بصور مختلف مانند ترک طولی , عرضی, و غیره ملاحظه می شوند و بیشتر در سطح آسفالت هایی که روی بستر بتنی و یا خاکی که با سیمان یا آهک تقویت شده است ملاحظه می شود و یا در روکش های آسفالتی که بستر قدیم آسفالته بخوبی مرمت نشده است نیز ملاحظه می گردد این گونه ترک ها را ترک های انعاسی می گویند.
منبع:
کتاب آسفالت(مهندس محمد سرائی پور)
اینترنت
مقاله از(مجله حمل و نقل)
مقدمه: از کتاب راهسازی( دکتر حمید بهبهانی)