دانش محوری اقتصاد و بخش دولتی
فهرست مطالب
دانش چیست؟
اقتصاد دانش محور چیست؟
ویژگیهای اقتصاد دانش محور
آموزش عالی در اقتصاد دانش محور
وضعیت دانش محوری اقتصاد در ایران
نقش دولت و مدیریت دولتی برای شکل دهی پایه های دانش محوری اقتصاد کشور
دانش چیست؟
در توصیف اقتصاد دانش محور نخست تبیین و تشریح چیستی دانش ضروری است. امروزه، دانش یکی از عوامل کلیدی رشد اقتصادی محسوب می شود که اکتساب و در اختیار داشتن آن، سبب تامین عوامل سنتی دیگری نظیر سرمایه،نیروی کار و زمین می شود. بعضا دانش را با اطلاعات اشتباه می گیرند؛ در حالی که دانش، اطلاعاتی ساختار یافته و تفسیر شده است.
دانش را به دو طبقه بندی کلی تقسیم می کنند :
1 –دانش صریح : دانشی سازماندهی شده، نظام مند و مدون که ممکن است باروشهای گوناگون از جمله کتاب ، اختراع، گزارش و اینترنت ذخیره و انتقال یابد .
2 -دانش ضمنی : دانشی که ماهیتا نا ملموس و به استعداد و تجارب افراد بر می گردد و از دهان افراد ذخیره شده و انتقال آن دشوار است.
اقتصاد دانش محور چیست؟
اقتصاد اطلاعات، اقتصاد مجازی، اقتصاد بی وزن، اقتصاد پاک، اقتصاد دیجیتالی و اخیراً اقتصاد دانش محور عناوینی اند که به اقتصادهای کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی اطلاق می شوند.
اقتصاد دانش محور، اقتصادی است که در آن تولید و بهره برداری از دانش، نقش کلیدی در رشد اقتصادی و خلق ثروت دارد. مثلا در اقتصاد کشاورزی زمین ، نیروی کار و منابع طبیعی، عوامل اصلی رشد اقتصادی اند. اما در اقتصاد دانش محور، علم و فناوری و کارآفرینی عوامل کلیدی رشد به شمار می آیند . هسته اصلی اقتصاد دانش محور، سرمایه انسانی به ویژه نوآوری، تولید، بهره برداری از ایده های جدید و به کارگیری فناوری و اجرای مهارتهای کارآفرینانه است .
اقتصاد دانش محور تاثیر شگرفی بر اشتغال، تولید ناخالص داخلی و صادرات می گذارد.
نرم افزار ( ایده ها) : دانش رمزگذاری شده و ذخیره شده در خارج از ذهن انسان همچون، کتاب، اسناد و مدارکو نوارهای کاست.
مهارت افزار ( مهارت ها ): دانشی که نمی تواند از یکفرد جدا شود مثل استعداد که به شکل پنهان و نهفته در افراداست .
تفاوت های مفهومی بین نرم افزار و مهارت افزار ( ایده ها و مهارت ها ) در سطح رمزگذاری کردن دانش نهفته است. ایده به دانشی اطلاق می شود که می تواند در کلمات، نمادها یا دیگر وسایل ابراز آن ، مطرح شود.
در این نوع اقتصاد دانش ضمن آنکه نوعی عامل تولید محسوب می شود به کالایی برای دادوستد نیز تبدیل می شود. حال باید پرسید که دانش چگونه در اقتصاد دانش محور نقش دارد. با تعریف دانش در قالب طبقه بندی نرم افزار، مهارت افزار و سخت افزار به تبیین این نقشمی پردازیم.
ویژگیهای اقتصاد دانش محور
منابع فراوانی دارد.
مانع مکانی ندارد.
نیروی کارش تحصیلات عالی دارند.
سطح ثروت سرانه بالاست.
نوعی جامعه جهان وطنی باز برای جذب استعدادهای جهانی است.
با دیگر شاهراههای دانش جهانی پیوند خوبی دارد.
ساختارهای سازمانی مرتفع به ساختارهای مسطح نظیر شبکه های متشکل از تیم های نیمه مستقل تغییر می یابند.
مهارتها و دانش از جمله دارایی های کلیدی اند.
فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی قطبهای اقتصاد دانش محور.
خردمایه و هدف اقتصاد دانش محور : اقتصاد دانش محور به دنبال رشد اقتصادی پایدار و تداوم رقابت جوئی است . این دو هدف را می توان خرد مایه اقتصاد دانش محور قلمداد کرد .
دستیابی به رشد اقتصادی پایدار :
اقتصاد دانش محور اهتمام به بهبود بهره وری را در گستره اقتصاد کشور از طریق « تقویت بهره وری کل عامل تولید » تکمیل می کند، زیرا ارزش جدیدی به فعالیتهای موجود اضافه می کند و از طریق بهبود فناوری، ظرفیت نوآورانه نیروی کار ماهر تر را فراهم می کند .ارزیابی با استفاده از تحلیل داده – ستاده نشان می دهد که صنایع دانش محور، ضریب ارزش افزوده بالاترو بهره وری نسبت به صنایع غیر دانش محور دارند. به کارگیری فناوری بالا فرصتهای سرمایه گذاری جدیدی در صنایع موجود فراهم می کند. اقتصاد دانش محور از طریق غنی کردن بهره وری و تولید ایده های جدید سرمایه گذاری، توان بالقوه رشد بلند مدت را افزایش و مبنائی برای رشد اقتصادی پایدار و مستمر به دست می دهد. اقتصاد دانش محور فعالیت های جدیدی را برای سرمایه گذاری در صنایع موجود فراهم می کند. بکارگیری فناوری بالا و فرایندهای تولیدی دانش محور فرصتهای سرمایه گذاری جدیدی در صنایع موجود فراهم می کند.
آموزش عالی در اقتصاد دانش محور
1-تولید دانش: نظام علم کشور تولید کننده اصلی دانش جدید ( علم) است . دانش جدید یا علم با دانش تولیدی پژوهشهای کاربردی تر که با بازار و فن آوری نزدیکتر است متفاوت است. در اقتصاد دانش محور، تمایز بین پژوهش بنیادی و کاربردی و نیز تمایز بین علم و فناوری دشوار است . دانش علمی به طور گسترده ای در انواع فعالیتهای انسانی قابلیت کاربرد دارد. دانش فناوری از پالایش و کاربرد دانش علمی برای مسائل علمی نشات می گیرد.دانش بنیادی درتوسعه فناورانه نقش کلیدی ایفا می کند.علم یک کالای عمومی است.عمومی بودن علم یعنی بخش خصوصی ممکن است شبیه دیگر کالاهای عمومی در خلق آن سرمایه گذاری نکند، زیرا از آن سودی کسب نمی کند.
2-انتقال دانش: نظام علم کشور عنصر کلیدی انتقال دانش، به ویژه آموزش رسمی و کاربردی مهندسان و دانشمندان محسوب می شود. در اقتصاد دانش محور، یادگیری در تعیین سرنوشت افراد، شرکتها و اقتصادهای ملی بی نهایت اهمیت دارد. نظام علم به ویژه دانشگاهها در آموزش رسمی و کاربردی نیروی کاری و پژوهشی برای اقتصاد دانش محور نقش کلیدی ایفا می کند.
4-تجاری سازی دانش:در اقتصاد دانش محور دانشگاهها در کنار تولید، انتقال و ترویج علم دست به تجاری سازی علم نیز می زنند. تاسیس مراکز رشد و پارکهای فناوری از جمله نمادهای تجاری سازی دانش است.
3 – ترویج دانش : نظام علم کشور نقش مهمی در انتقال و اشاعه دانش در سراسر اقتصاد دارد. یکی از مشخصه های اصلی اقتصاد دانش محور درک این نکته است که اهمیت اشاعه دانش، همچون خلق آن است و سبب توجه روزافزون به «شبکه های توزیع دانش» و «نظامهای نوآوری ملی» می شود. کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ، بر برقراری پیوند میان نظام علم کشور و بخش خصوصی به منظور سرعت بخشیدن به ترویج و اشاعه دانش تاکید دارند . در نتیجه، دولتها برای مشارکت دانشگاه ها و آزمایشگاه ها با شرکای صنعتی به منظور انتخاب و انجام دادن فعالیتهای پژوهشی،مشوقهایی درنظر گرفته اند.
وضعیت دانش محوری اقتصاد در ایران
در صورت اجرای راهبرد ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در طول برنامه های توسعه ای مبتنی بر چشم انداز بیست ساله کشور می توان به تبدیل شدن اقتصاد ایران به اقتصادی دانش محور امیدوار بود. تنگناهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را می توان در دو بخش دسته بندی کرد :
دسته ای از این تنگناها تقاضای فناوری اطلاعات و ارتباطات را محدود می کند. مثل: بی سوادی، فقر، تعداد رایانه های شخصی پایین، نبود محیط فارسی اینترنتی و فقدان تجربه اندوزی . دسته دوم، عرضه فناوری اطلاعات و ارتباطات را محدود می کند. مثل: عدم توجیه اقتصادی و فنی برای عرضه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برخی مناطق، بی انگیزگی تولیدکنندگان کالاهای اطلاعاتی به علت قانونی و عدم حمایت و بی رونقی بازار اطلاعات .
تنگناهای عمومی فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران :
بی سوادی یا کم سوادی حدود چهل و چهاردرصد جامعه شهری؛ نبودن تمهیدات سامان یافته برای تبدیل دانشآموختگان دانشگاهی به افراد مجرب؛ مبهم بودن جایگاه رشته های مهندسی رایانه، مهندسی صنایع و مهندسی سیستمها در ساختاری تلفیقی و مبتنی بر همکاری.
تنگناهای ارتباطات :
به صرفه نبودن برقراری ارتباطات برای روستاها به علت پراکندگی و کاستیهای پیشینه ای کاربران؛
ضعف شبکه پستی برای خدمت رسانی مناسب به همه نقاط کشور؛
ناتوانی بخشی از جامعه در پرداخت هزینه های مخابراتی و اینترنتی.
تنگناهای اطلاعات:
جایگاه پائین ایران در کتب منتشر شده در مقایسه با کشورهای پیشرفته؛
پائین بودن میزان ذخیره کتابهای ملی؛
پایین بودن تعداد سرانه روزنامه های منتشر شده؛
فقر فرهنگی و اطلاع رسانی مرسوم نوشتاری؛
بی رونقی بازار اطلاع و خبر در ایران؛
تنگناهای فناوری اطلاعات:
ناتوانی 73 %خانوارهای شهری در تامین هزینه رایانه شخصی؛
داشتن رایانه توسط چهاردرصد جامعه بالاتر از تحصیلات ابتدایی؛
چهار درصد سرانه رایانه موجود در خانوارها با تحصیلات متوسط و 26 %سرانه رایانه موجود درخانوارها با تحصیلات دانشگاهی
نقش دولت و مدیریت دولتی برای شکل دهی پایه های دانش محوری اقتصاد کشور
شکل دهی شالوده های نیروی انسانی خاص اقتصاد دانشمحور از طریق بازنگری جامع نظام آموزشی رسمی و آموزش کاربردی، متداول کردن نظامی برای یادگیری مادام العمر و نوعی برنامه جذب مغزها
شدت بخشیدن به برنامه های نوآورانه در علم و فناوری برای تقویت نظام ملی نوآوری کشور
ارتقای محتوای دانشدر بخشهای کشاورزی، تولیدی و خدماتی
کمک به بخش خصوصی برای آماده کردن خود به منظور فعالیت در اقتصاد دانش محور، و شناسایی و بهره برداری از فرصتهایی که برای آن بخشفراهم می شوند؛
پرورش اخلاق بهره برداری از دانش
عدالت محوری در بین گروه های درآمدی، نژادی، سنی، و جوامع شهری و روستایی واستانهای کشور.