DRUG
داروها
اهداف آموزشی
اسامی داروها را بداند
طبقه بندی داروها و مکانیسم عمل آنها را بداند
اقدامات ایمنی داروها را نام ببرد
روش های مختلف تجویز دارو را بشناسد
انواع تزریقات را یاد بگیرد
روش استعمال داروهای موضعی را بشناسد
DRUG
دارو (دوا):ماده ای برای درمان،بهبودی و تشخیص بیماری است.
فارماکولوژی:مطالعه مواد شیمیایی که بر روی فعالیتهای بدن تاثیر دارد.
اسامی داروها
1-نام شیمایی(chemical ):شرح ساختار مولکولی و اتمی دارو
2-نام ژنریک(generic ):تعیین توسط اولین کارخانه تولید کننده
3-نام رسمی(offical ):نامی که بوسیله آن دارو در انتشارات رسمی سازمان اطلاعات دارویی ایالات متحده دستور العمل ملی تعیین شده
4-نام تجاری(trade ): نام اختصاصی،توسط کارخانه سازنده که حق انحصاری فروش دارد.
طبقه بندی داروها
از جنبه های مختلف می توان طبقه بندی کرد.
1-براساس سیستم های بدن ،داروهای موثر بر سیستم قلب و عروق
2-بر اساس موارد مصرف بالینی،مسکن ها-آنتی بیوتیک ها
مکانیسم عمل داروها
فارماکوکنتیک(اثر بدن بر دارو):
شامل جذب،پخش،متابولیسم و دفع دارو است.
فارماکودینامیک(اثر دارو بر بدن):
که طی آن داروها فیزیولوژی سلول را تغییرمی دهند.
تداخل دارویی
اثر ناشی از مصرف دو یاچند دارو است که همزمان با هم عمل می کنند.
اگر این اثر کمتر از اثر هر یک از داروها به تنهایی باشد آن را اثر آنتاگونیستی گویند.
اگربیشتر اثر هریک از داروها به تنهایی باشد آن را اثر سینرژیک گویند.
زنجیره کنترل دارو
Pharmacology :مطالعه مواد شیمیایی تاثیر گذار بر عملکرد های بدن
Pharmacologist :شخصی که عهده دار تهیه و توزیع دارو است.
Medication پزشک:از نظر قانونی مسئول تجویز دارو است (البته برخی ایالات پرستار حرفه ای)
Prescription نسخه:برنامه دارویی خاص تجویز شده
این زنجیره یک سیستم کنترل و هماهنگی را برای دادن دارو به بیمار بوجود میاورد.
اصول و ضوابط دادن دارو
هیچ دارویی بدون دستور پزشک نباید به بیمار داده شود
قوانین خاصی برای نوشتن دستورات دارویی توسط پزشک است
سرپرستار یا پرستار مسئول دستور پزشک را در پرونده چک نموده و وارد کاردکس و سپس کارت دارویی می نماید
پرستار باید داروها را از کارت داروی چک شده جهت بیمار آماده نماید
انواع دستورات
PRN:در صورت لزوم
Stat :دستور فوری فقط برای یک بار استفاده گردد.
OD :فقط یک بار در روز(24 ساعت)
BID(BD) :دو بار در روز
TID(TDS) :سه بار در روز
QID :چهار بار در روز
D.C :دارو قطع گردد
RPO :تکرار دستورات قبلی
دستورات دارویی
NPO :از راه دهان چیزی نخورد
KVO :باز نگه داشتن رگ
Ac :قبل غذا(Anti Cibum )
pc :بعد غذا
َََAM :صبح
PM :عصر
اجرای یک دستور دارویی
دستور دارویی شامل هفت قسمت است:
نام بیمار
تاریخ وزمان نوشتن دستور
نام داروی تجویز شده
دوز دارو
روش استفاده از دارو
تعداد دفعات مصرف دارو
امضائ شخصی که دستور دارویی داده است.
سیستمهای اندازه گیری دوز دارو
سیستم متریک:مفید با کاربرد راحت، سیستم اعشاری،
واحد اصلی اندازه گیری متر(طول)لیتر(حجم)گرم(وزن)
سیستم اپوتی کری:با دقت کمتر و نامناسب تر وزن(گرین) حجم(اونس –درم…)اعداد رومی
سیستم خانگی :کمترین دقت انواع قاشق –فنجان – لیوان…
اقدامات ایمنی هنگام آماده کردن دارو
پرستار هنگام دادن دارو باید 3 بار آن را کنترل نماید
1-خواندن برچسب وقتی که پرستار ظرف را برمیدارد یا پاکت بسته بندی را باز می کند
2-بلافاصله قبل از ریختن دارو یا باز کردن دارو
3- وقتی ظرف را به قفسه یا کمد و یا واحد دارویی بیمار بر می گرداند ویا قبل از دادن دارو به بیمار
اقدامات ایمنی هنگام آماده کردن دارو
1-داروی صحیح Right medication
2-بیمار صحیحRight patient
3-مقدار صحیح Right Dosage
4-روش صحیحRight Route
5-زمان صحیحRight time
روشهای استعمال و مصرف دارو
اکثر داروها برای آنکه به محل تاثیرگذاری برسند باید وارد جریان خون شوند .
راههایی برای رسیدن دارو به خون وجود دارد : راه دهان یا مقعد ، تزریق و استنشاق . داروهایی که در پوست کاشته می شوند یا در برچسب های پوستی قرار می گیرند نیز وارد جریان خون می شوند .
مصرف از راه دهان (ORAL )
رایج ترین شکل مصرف دارو از راه دهان است . اکثر داروهایی که از راه دهان مصرف می شوند از طریق جدار روده وارد جریان خون می گردند .
نحوه مصرف دارو خوراکی:بلعیدن-جویدن-زیر زبانی
عدم تجویز از راه دهان:
1-اشکال در بلعیدن2-عدم هوشیاری3-تهوع و استفراغ npo-4
تکنیکهای مخصوص
داروها را می توان خرد کرد و به غذا یا نوشیدنی افزود(بعضی پوشش قابل جذب در روده)
تکه یخ قبل داروجهت بی حس نمودن پرزهای چشایی
داروهای روغنی سرد کمتر بو دارد
کشیدن دارو در سرنگ ته زبان (تحریک رفلکس-اشتباه-آسپیراسیون)
مخلوط با غذاهای نرم مثل سیب زمینی
بهداشت دهان و دندان بعد از دارو
قرصهای زیر زبانی
بعضی قرصها را نباید بلعید بلکه زیر زبان قرار می گیرند تا سریعاً از طریق پوشش دهان که سرشار از رگهای خونی است وارد جریان خون بشوند
اکثر داروهایی را که از راه دهان مصرف می شوند از دیواره معده وارد جریان خون می گردند . سپس عروق خونی تغذیه کننده روده ، داروی مزبور را به کبد حمل می کند تا در آنجا به شکل قابل استفاده برای بدن تبدیل گردند .
استعمال از راه مقعد
یک سری داروها به شکل شیاف هستند و با قرار دادن آنها در رکتوم ( راست روده ) قابل استعمال می باشند . تا در آنجا وارد جریان خون شوند . این روش را می توان برای داروهایی که ورود آنها به معده بر اثر اسید یا ترشحات معدی باعث تخریب می شود بکار برد .
استنشاق
به منظور تاثیر عمومی یا موضعی ، می توان داروها را به طریقه استنشاق استعمال کرد . گازهای بیهوش کننده از راه استنشاق استعمال می شوند تا از راه ریه ها وارد جریان خون شوند و اثر کلی بربدن بویژه مغز اعمال کنند
استعمال از راه تزریق
برای تاثیر کلی می توان دارو را تزریق کرد . یک دلیل برای تزریق پاسخ سریع است
در شرایط زیر باید به تزریق متوسل شد : عدم تحمل شخص به داروی خوراکی ، تجزیه شدن دارو بر اثر اسید معده ، عدم جذب دارو از طریق جدار روده ، تزریق دارو ، اثر موضعی نیز دارد مثل التیام دادن درد آرتریت
بویژه جهت بیماران روانی-بیهوش-دارای اختلال گوارشی
انواع اصلی تزریق
درون عضله (IM )
درون وریدیا داخل رگ (IV )
زیرجلدی (SC )
داخل جلدی (ID )
انواع اصلی تزریق
تزریق داخل رگی ( داخل وریدی ( IV )
مستقیماً به ورید تزریق می شود و لذا مستقیماً داخل خون می گردد
دارو از این طریق سریعتر از سایر تزریق ها جذب می شود درنتیجه خطرناکترین راه دادن دارو
تزریق داخل رگی ( داخل وریدی ( IV )
عوارض :
موضوعی:نشت مایع،فلبیت،ترمبوفلبیت
عمومی:بیش بار،آمبولی هوا،عفونت
انواع اصلی تزریق
تزریق داخل جلدی(زیر اپیدرم)
در مقایسه با سایر روش های تزریقی ،طولانی ترین زمان جذب دارد به همین دلیل در تست های تعیین حساسیت
معمولا با زاویه 15 درجه
انواع اصلی تزریق
تزریق زیر جلدی (بین اپیدرم و ماهیجه)
دارو مستقیماً به زیرسطح پوست تزریق می شود .
هپارین-انسولین
سوزن با طول بیشتر 45وطول کمتر 90
افراد چاق 90درجه
افراد لاغر 45 درجه و با جمع کردن عضله
انواع اصلی تزریق
تزریق عضلانی
دارو در عضله ( معمولاً عضله ران ، بازو و یا کفل) تزریق می شود
عضله واستوس لترالیس
عضله دلتوئید
عضله دورسوگلوتئال
عضله ونترو گلوتئال
تزریق عضلانی
جذب بیشتر به دلیل عروق فراوان در ماهیچه
حداکثر میزان داروی تزریق شده4میلی لیتر
عوارض:آبسه-نکروز-صدمه به اعصاب
روش خطی z
وسایل تزریقـات
سرنگ ها syrings سرنگ ها دارای یک قسمت استوانه ای و یک انتهای کوچک می باشد که سوزن به آن وصل می شود داخل این قسمت استوانه ای plunger یا پیستون حرکت می کند. در بیشتر بیمارستانها از سرنگ های Disposuble «پلاستیکی یکبار مصرف»استفاده می شود. سرنگ های پلاستیکی یکبار مصرف ارزان بوده و پیستون آنها بخوبی قابل کنترل است. سرنگ های شیشه ای گرانتر هستند و قبل از مصرف باید استریل شوند.
انواع سرنگ ها
سرنگ ها در اندازه های مختلف که ظرفیت های ۱سی سی تا۵ سی سی رادارند. استفاده از سرنگ های بزرگتر از ۵سی سی غیر متداول تر است. سرنگ های ۲تا۳ میلی لیتری برای تزریق عضلانی وزیر جلدی مورد نیاز است. سرنگ های بزرگتر موجب ناراحتی بیمار میگردد. میکرودرپ برای تزریق مثلا پنی سیلین کریستال بکار برده می شود و بجای آن در سرنگها۲۰cc تا۵۰ccاستفاده می شود.
سرنگ انسولین
سرنگ های انسولین یک میلی لیتر را در خود جای می دهند و به واحدهایی درجه بندی می شوند بیشتر سرنگ های انسولین صد واحدی «۱۰۰ـU» هستند که برای استفاده از صد واحد انسولین هستند. هر میلی لیتر از محلول محتوی ۱۰۰واحد انسولین است.
همین طور سرنگ های ۴۰ واحدی «۴۰ـ U» و «۸۰ـU» برای انسولین ها با این غلظت ها وجود دارد.
سوزن ها NEEDLES
هر سوزن سه قسمت دارد:
۱ـHUb یا قسمتی که به سرنگ متصل است.
۲ـ shaft یا تنه سوزن که به قسمت Hub متصل می شود
۳ـ BeVel نوک تیز سوزن
هر سوزن سه ویژگی دارد: ۱ـ نوک تیز سوزن ۲ـ طول تنه سوزن ۳ـ شماره سوزن یا قطر
اشکال دارو
قرص
منظور از قرص ، شکل متراکم و جامد دارو می باشد که اغلب گرد است
کپسول
کپسول یک پوسته ژلاتینی استوانه ای شکل است . وقتی کپسول بلعیده می شود پوسته ژلاتینی می شکند ( از هم باز می شود ) و داروی درون آن رها می شود .
اشکال دارو
مایع
برخی داروها به شکل مایع هستند و مواد فعال آنها به صورت محلول ( جامد معلق در مایع یا مایع معلق در مایع ) با مواد دیگر مثل حلالها ، مواد رنگی ، مواد معطر و مواد نگهدارنده مخلوط هستند
مخلوط
مخلوط حاوی یک یا چند دارو است که یا حل شده و به صورت محلول درآمده است یا به صورت معلق در مایع ( معمولاً آب ) می باشد .
اشکال دارو
الگزیر(اکسیر)
اکسیر عبارت است از محلول یک دارو در مخلوط شیرینی از الکل و آب که معمولاً بسیار خوش طعم است
امولسیون
دارویی است که در روغن و آب پخش شده است .
ترکیبات موضعی پوست
موادی هستند برای استعمال بر روی پوست و دیگر بافتهای سطحی بدن
اشکال دارو
کرم
کرم یک فرآورده روغنی برای مالیدن بر پوست بدن ، خنک یا مرطوب کردن پوست است
پماد
یک فرآورده روغنی یا چرب است که دارو را از طریق آن به بدن می مالند تا لایه ای حفاظتی و نرم برای التیام بیماریهای پوستی بوجود آورد
اشکال دارو
محلولهای تزریقی
اینها فرآورده های ضدعفونی شده و عاری از میکروب هستند که دارو به صورت محلول و یا سوسپانسیون در یک مایع وجود دارد
شیافها
اینها داروهایی جامد و گلوله ای شکل هستند و به راحتی در راست روده ( شیاف مقعدی ) یا واژن قرار می گیرند
اشکال دارو
قطره چشم
یک محلول استریل است که به صورت قطره در چشم چکانده می شود تا بر چشم تاثیر بگذارد
oD :چشم راست oS :چشم چپ ou :هر دو چشم
قطره گوش
یک محلول حاوی دارویی است که بوسیله قطره چکان در گوش وارد می شود
بزرگسالان:گوش بالا و عقب
کودکان:گوش پایین و عقب
اشکال دارو
استنشاق کننده ها
استنشاق کننده های حاوی محلول یک دارو تحت فشار است
قطره / اسپری بینی
محلولی از دارو ، معمولاً در آب ، است و به بینی وارد می کنند تا اثر موضعی باقی بگذارد
از رسول خدا (ص) سوال شد
محبوبترین مردم نزد خدا کیست ؟ فرمود : کسی که سودش به مردم بیشتر باشد.
اصول کافی جلد 3
پایان