نقش خلاقیت در بازی کودکان
1- بازی های ابتکاری را تعریف کنید؟ در میان اقسام بازی ، بازی هایی که آفریده خود کودکان است و ما آنها را بازی های ابتکاری یا موضوع دار و نقش دار می نامیم اهمیت ویژه ای دارند . در این بازی ها خردسالان آنجه را که در محیط زندگی خود از فعالیت بزرگسالان می بینند ، تقلید می کنند . بازی های ابتکاری به شخصیت کودک شکل می بخشد و از این رو وسیله پردازشی در تربیت او محسوب می شود.
2- تقش لغات و صداها را در بازی کودکان بیان کنید؟ تفکر کودک به زبان او بستگی دارد و برای برخورداری از زبانی غنی و وسیع باید دامنه خزانه لغات کودک را افزایش داد تا ابزار لازم را برای طبقه بندی و تعمیم که ساخت پیچیده ای دارند به دست آورند و مفاهیم زمان، فضا و احتمال را درک کنند. یک بازی مطلوب برای کودکی که در حالت لذت بردن از بیان کلمات است، نظر افکندن بر یک کتاب، تصویر یا مجله است. بازی با لغات و صداها برای کودک خیلی لذت بخش است، به شنیدن داستان، تعریف داستان، بازی سوال و جواب، انتقال پیام به دیگران علاقه نشان می دهد و با استفاده از این علاقه می توان برای رفع مشکلات و آموزش دروسی مانند فارسی، اجتماعی، علوم و هدیه های آسمانی و… استفاده کرد.
3- تاثیر بازی در پرورش خلاقیت کودک بیان کنید. خلاقیت زیباترین و شگفت انگیزترین خصیصه انسان است . غنا و پویایی و بقای هرفرهنگ و تمدنی به خلاقیت مرمان آن بستگی دارد و این واقعیت را تاریخ بارها به اثبات رسانده است . از طرف دیگر هم همان طور که می دانیم دوران کودکی از نقش حساس وتعین کننده برخوردار است.
4- نقش بازی در رشد اجتماعی کودک را بیان کنید. موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد. موجب شکـــوفایـــی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می شود. همکاری ، همیاری و مشارکت کــودک توسعه می یابد. با رعایت اصول و مقــــررات آشنا می شود. همانند سازی با بـــــزرگسالان را مـــــی آموزد. با مفهــــوم سلسله مــــراتب آشنا شده و آنــــرا رعایت می کند. رقابت را می آموزد و شکست را بطور واقعــــی تجربه می کند. قدرت ابراز وجود پیدا می کند و از ترس، کمرویـی و خجالت بیهوده رها می شود. حمایت از افــــراد ضعیف را مـــی آموزد.
تاثیر بازی در پرورش خلاقیت کودکان
خلاقیت زیباترین و شگفت انگیزترین خصیصه انسان است . غنا و پویایی و بقای هرفرهنگ و تمدنی به خلاقیت مرمان آن بستگی دارد و این واقعیت را تاریخ بارها به اثبات رسانده است . از طرف دیگر هم همان طور که می دانیم دوران کودکی از نقش حساس وتعین کننده برخوردار است. توجه به این دوران تا آن جا است که اولا کودکی خصوصا" سنین آغاز آن از جانب روان شناسان و صاحب نظران تعلیم و تربیت غالبا" به عنوان برجسته ترین مرحله در تکوین شخصیت انسان شناخته شده است . ثانیا" وجود تعارضات ، اختلالاتو نابسامانی های روانی در این سنین را از عوامل اساسی در سراسر زندگی دانسته اند .
پژوهش های روان شناسی و تعلیم و تربیتی و نیز تجارب گرانبهای کودکستان ها نشان می دهند که آغاز رشد آفرینندگی در کودکان در سنین آمادگی و پیش از دبستان است . در این سنین رابطه جدیدی میان تفکر و عمل وی پدیدار می گردد و تلاش کودک برای شناخت عجایب و شگفتی های محیط پیرامونش جدی تر می شود این فراگیری و شناخت عمدتا" از طریق تجربه عملی صورت می پذیرد . این تجربه عملی یا بازی یکی از اعمال روزمره زندگی هر کودک است و کوششی است که به تمام وجود او بستگی دارد . بدون تردید می توان گفت که بازی بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک محسوب می گردد و مناسب ترین راه برای بروز و رشد استعداد او به شمار می رود .
در جریان بازی است که نیروهای ذهنی و جسمی کودک ، یعنی : دقت ، تخیل ، نظم و ترتیب ، چالاکی و غیره رشد می یابند و علاوه بر اینها برای کدک ، محرک و انگیزه ای میشود در جهت کسب تجارب اجتماعی .
با توجه به مقدمه فوق می توان گفت که : به طور کلی بازی به معنی دقیق کلمه شامل فعالیت هائی می شود که عاری از هدف خارجی بوده اختیاری ، دلپذیر و فاقد سازمان باشد .
بازی متاثر از عوامل بسیار زیادی است که هر کدام از این عوامل به نوبه خود نوع و چگونگی بازی کودکان و نوع سایلی که کودکان برای بازی انتخاب می کنند و یا برای آنان در نظر گرفته می شود را تعیین می کنند . که پاره ای از این عوامل عبارتند از :
سن و رشد کودک : امروزه ما به گزارشات و مقالات بی شماری بر می خوریم که توضیح می دهند کدام اسباب بازی عملا" با کدام ماه از رشد و تکامل کودک متناسب است .
محیط زندگی : در این رابطه شرایط آب و هوایی ، محیط روستائی و شهری ، اب و هوای گرم و سرد و غیره هر کدام بازی های خاص خود را ایجاب می کنند .
ظرفیت کودک : توانائی های کودکان نیز از جمله عوامل تعین کننده در بازی ها می باشند .
وضعیت اقتصادی : بازی و وسایل آن در جوامع محروم و غنی ثروتمند از تفاوت های فاحشی بر خوردارند .
فرهنگ : در بسیاری از موارد فرهنگ تعیین کننده بازی های خاص می باشد در اغلب موارد این فرهنگ است که تعیین می کند دختران باید چه بازی ها و پسران باید به چه بازی هایی بپردازند .
جنسیت : در بسیاری از موارد جنسیت خود عامل تعیین کننده ومشخص کننده بازی به شمار می رود .
در جریان بازی است که نیروهای ذهنی و جسمی کودک یعنی دقت ، حافظه ، تخیل ، نظم و ترتیب ، چالاکی و … رشد می یابند.
بازی نقش مهمی را در رشد کودک ایفا، می کند . علاوه بر این انسان به عنوان موجودی اجتماعی ، نیاز دارد که به گروهی تعلق داشته باشد و خود را بخشی از آن بداند . بازی در این رابطه وظایف متعددی در سطوح مختلف رشد به عهده می گیرد که در ارضاء روابط با رشد شناختی باعث افزایش مهارت ها در برنامه ریزی ، توانایی حل مشکلات ، مهارت در وضعیت تحصیلی و دست یافتن به دوراندیشی و غیره می گردد .
کودک از راه بازی می تواند به استعدادها ، توانائی ها ، خواست ها ضعف ها و نکات مثبت و منفی خود پی ببرد و لذا با شناخت ویژگی های خود ساخت شخصیتی خود را تحکیم بخشد .
و لیکن با توجه به اهمیت و محور بحث در رابطه با تاثیر بازی در پرورش خلاقیت کودکان در صدد هستیم تا به تاثیر یکی از انواع بازی در پرورش خلاقیت کودکان بپردازیم .
در میان اقسام بازی ، بازی هایی که آفریده خود کودکان است و ما آنها را بازی های ابتکاری یا موضوع دار و نقش دار می نامیم اهمیت ویژه ای دارند . در این بازی ها خردسالان آنجه را که در محیط زندگی خود از فعالیت بزرگسالان می بینند ، تقلید می کنند . بازی های ابتکاری به شخصیت کودک شکل می بخشد و از این رو وسیله پردازشی در تربیت او محسوب می شود .
رفتار و حرکات کودکان در بازی همیشه حقیقی است ، احساسات و تاءثرشان حقیقی و صادقانه است . به عنوان نمونه کودک می داند که عروسک یک نوع بازیچه است با وجود این مانند موجودی جاندار دوستش دارد . هنگامی که او در بازی نقش بزرگسالان را ایفاء می کند ، این تنها یک تقلید ساده نیست ، ابتکار و خلاقیت نیز در آن دیده می شود . کودک از تجربیات شخصی خود نیز بهره می گیرد . ابتکار و خلاقیت کودکان در آفرینش موضوع بازی و در تجسس وسایل جهت عملی ساختن آنها ظاهر می گردد . با کمک بازی های ابتکاری می توان مسائل مهم تربیتی را حل کرد . نقشی که کودک در بازی های ابتکاری برای خود انتخاب می کند انعکاسی است از خواسته ها و آرزوهای کودک . فعالیت فکری کودک ضمن بازی ابتکاری همه جوانب شخصیت کودک در اتحاد و همکاری با همبازی ها شکل می گیرد . ضمنا" می توان خلاقیت و فعالیت فردی کودک را در بازی های جمعی که به طرز صحیحی تشکل یافته باشد تکامل بخشید .بدین ترتیب بازی های ابتکاری چون وسیله ای پر اهمیت در رشد همه جانبه کودکان با دیگر انواع فعالیت های آنان مربوطاست و این خود ارزش والای بازی های ابتکاری را در روند تربیتی کودک نشان می دهد .
کودک ضمن ایفای نقش ، خصوصیت شخصی خود را نیز ظاهر می سازد . بنابر این بازی های ابتکاری نقش مهمی در فعالیت ثمربخش و خلاقانه کودک ایفاء می کند . و اما مهم ترین نکته ای که در این رابطه وجود دارد و باید به آن اشاره شود این است که مربی نباید موضوع بازی را به کودکان تحمیل کند . او در این صورت حس ابتکار و نیروی تخیل و استقلال را از آنها سلب می کند . مربیان تعلیم و تربیت متذکر شده اند که بازی فعالیت مستقلانه کودکان و آفریده خود آنان است و بسیار مهم است که بازی ها قالبی نباشد و راه را برای بروز ابتکار کودکان یگشایند . مهم آن است که بازی ساخته و پرداخته فکر خودشان باشد . فضای بازی هم باید به گونه ای باشد که رغبت و تخبل و تفکر را برای کودک فراهم آورد . در حقیقت کودک باید به سوی بازی های برانگیزنده سوق داده شود .
کودک از طریق بازی با انواع اسباب بازی، موفق به شناخت شکل ها، رنگ ها، اندازه ها، جنس اشیاء و اهمیت آنها می شود و از بازیها و ورزش ها، مهارت به دست می آورد.
کودک از طریق بازی با انواع اسباب بازی، موفق به شناخت شکل ها، رنگ ها، اندازه ها، جنس اشیاء و اهمیت آنها می شود و از بازیها و ورزش ها، مهارت به دست می آورد. با اکتشاف و جمع آوری اشیا اطلاعاتی را کسب می کند که نمی تواند در کتاب های مدرسه اش پیدا کند. مطالعه کتاب و دیدن فیلم مناسب، اطلاعات کودک را وسیع تر می کند و به او شادی و لذت می بخشد.
کودک به وسیله بازی دنیا را می شناسد، می فهمد و کنترل می کند و می تواند میان واقعیت و تخیل فرق بگذارد، میزان توانایی های خود را با دیگران مقایسه می کند و یک مفهوم روشن تر و واقع گریانه تر از خود به دست می آورد و می تواند مسئولیت کامل اعمال خود را برعهده بگیرد. در بازی نقش های معینی را برعهده می گیرد و درمی یابد کدام نقش بیشترین لذت را به وی می دهد و بازی او را قادر می سازد تا رضایت بخش ترین رابطه ها را با دیگران برقرار کند.
با کمک بازی، خوب و بد را درک می کند و می فهمد که اگر بخواهد در بازی یک فرد قابل قبول باشد باید درستکار و با حقیقت، مسلط به خود و عادل باشد. همچنین درمی یابد دوستانش در بازی به نسبت والدین کمتر شکیبا هستند و یاد می گیرد که اصول اخلاقی را هنگام بازی نسبت به محیط خانه و مدرسه به طور کامل تر رعایت کند.
در دوران مدرسه علاقه به بازی نمایشی کم و به بازیهای سازنده شروع می شود. در این بازی کودک می تواند بدون همبازی مدت ها بازی کند و لذت ببرد. متداول ترین این بازی کشیدن نقاشی، ساختن چیزهایی از گل، خمیر، سنگ کاغذ و… می باشد. این نوع بازی های سازنده، قدرت تخیل کودک را تقویت نموده و موجبات بهداشت روانی و لذت حیاتی می شود.
بازی مناسب ترین روش تربیتی است و وظیفه مربی است که بازیهای مناسب برای کودکان ترتیب دهد.
می توان ادعا کرد اگر یادگیری اولیه از طریق بازی مورد غفلت قرار گیرد یا توجهی به آنها نشود، آموزش و پرورش در سن های بالاتر آن طور که باید نمی تواند مفید باشد.
بازی آزاد در مدارس دو ویژگی فکری انسانی (غلبه بر مشکلات- یادگیری نظم و ترتیب) را آشکار می کند.
بازی با شن و آب شرایطی را فراهم می کند که کودک بازبان ریاضی آشنا شود؛ مفاهیمی چون زیاد، کم، پر، خالی و کوچک که قبل از جمع باید یاد گرفته شوند. بازی به صورت صحبت کردن با بچه های دیگر باعث گسترش مفاهیم ذهنی کودک می شود و نظرش مبتنی بر واقعیت می شود.
تفکر کودک به زبان او بستگی دارد و برای برخورداری از زبانی غنی و وسیع باید دامنه خزانه لغات کودک را افزایش داد تا ابزار لازم را برای طبقه بندی و تعمیم که ساخت پیچیده ای دارند به دست آورند و مفاهیم زمان، فضا و احتمال را درک کنند. یک بازی مطلوب برای کودکی که در حالت لذت بردن از بیان کلمات است، نظر افکندن بر یک کتاب، تصویر یا مجله است.
بازی با لغات و صداها برای کودک خیلی لذت بخش است، به شنیدن داستان، تعریف داستان، بازی سوال و جواب، انتقال پیام به دیگران علاقه نشان می دهد و با استفاده از این علاقه می توان برای رفع مشکلات و آموزش دروسی مانند فارسی، اجتماعی، علوم و هدیه های آسمانی و… استفاده کرد.
مربیان می توانند قوانین و مقررات و اصول اخلاقی و رابطه صحیح با دیگران را در بازی به بچه ها آموزش دهند.
با دقت در بازی، مربیان می توانند کودکان را دقیق تر شناسایی کنند و به وسیله بازی مشکلات عاطفی کودکان را تعدیل نمایند.با استفاده از بازی می توان به بچه ها آموخت که چگونه مشکلات خود را حل کنند و در نهایت آنها را برای زندگی آینده آماده کرد. با تقویت رفتار هوشمندانه و استفاده از قوه تخیل در بازی، زمینه ای بهتر برای تفکر کودک فراهم می شود. دوستان در مدرسه تکیه گاه کودک هستند و به او احساس ایمنی می دهند و برای او سرمشق رفتاری هستند. بنابر این با کمک آنها می توان بعضی از مشکلات کودکان را برطرف کرد. (البته به صورت بازی)اگر قرار است پایه ای محکم برای یادگیری ریاضیات در دوران مدرسه ابتدایی در کودکان بسازیم کودک باید انواع مختلف بازی آزاد را در سنین قبل از دبستان داشته باشد.پس باید امکانات لازم برای گسترش مهارت زبانی کودک فراهم شود تا مفاهیم ضروری برای تفکر ریاضی را به دست آورند. همچنین موقعیت های مناسب برای رشد بدنی آنها را نیز باید فراهم کرد و با وسایلی مانند تاب، سرسره، نرده ها و میله ها در سنین قبل از دبستان و اوایل دبستان بازی کنند تا ماهیچه های بزرگ بدنی تقویت شوند.آموزش شنا اعتماد به نفس را در کودکان تقویت می کند. کودکان از وسایل ارتباطی دیگری از قبیل نقاشی و داستان نیز استفاده می کنند و نظریات و احساسات خود را بیان می کنند.کودکان توانایی های زیادی دارند، اما همگی افرادی مستعد هستند و باید به آنها اعتماد کنیم.
خلاقیت در بازی
کلمه خلاقیت در موارد بسیاری به کار می رود و در زندگی روزمره همواره نقش تعیین کننده ای داشته و دارد. یکی از صفاتی که انسان را برتر از موجودات دیگر و به عنوان اشرف مخلوقات مطرح کرده، خلاقیت اوست. در دهه اخیر این موضوع به روشنی در کشورهای پیشرفته قابل مشاهده است و همه ما شاهد خلاقیت چشمگیر و پیشرفت لحظه به لحظه جوامع هستیم. شکی نیست که جامعه ای که کودکان خلاق دارد بزرگ ترین منابع را در اختیار دارد. بنابراین اگر می خواهید کودکانی خلاق و مبتکر داشته باشید، باید در انتخاب اسباب بازی برای آنها دقت لازم را به کار برید. اسباب بازی هایی انتخاب کنید که ساعت ها کودک را به خود مشغول دارد و راه های متعددی برای بازی با آن باشد، مثل انواع لگو، پازل و …
وسایل بازی خلاق که می تواند برای کودک تهیه کرد عبارت است از:
انواع و اقسام لگوها
انواع و اقسام ساختمان سازی های چوبی
انواع و اقسام دومینوهای ابتکاری
انواع لوگوهای ابتکاری
بعضی از انواع پازل ها
انواع مهره ها
انواع عروسک های معمولی
انواع عروسک های نمایشی
انواع کارهای مربوط به رنگ آمیزی، طراحی، نقاشی
کلاژ
بازی با وسایل اضافی و دور ریختنی
بازی پخت و پز که یکی از بهترین بازی های خلاق می باشد.
بازی با آب و وسایل مربوطه
ماسه بازی و همراه وسایل مربوطه
خمیر بازی و گل بازی
وسایل نجاری و شکل دادن به چوب برخلاف آنچه که ممکن است برخی اشخاص فکر کنند، وسایل بازی که موجب خلاقیت در کودکان می شود معمولا" گران قیمت نیستند. و در بعضی از موارد خود کودک آنها را ترکیب کرده و می سازد.
هنگامی که کودک با یک وسیله خلاق به بازی می پردازد یا قطعات کاغذ را چسب زده یک کلاژ را آماده می کند یا یک گلوله خمیر را تبدیل به یک ظرف یا لیوان می کند، او بیشتر از این که خود را سرگرم کند به فعالیتی مهم، خلاق و آموزنده دست زده است. فعالیت در یک بازی خلاق به مقدار زیادی به کودک اعتماد به نفس و اتکا به خود را یاد می دهد. کودک در هنگام بازی با وسایل بازی خلاق، به خودبینی و خودفهمی توان خود نیز می پردازد. بازی با وسایل بازی خلاق به کودک کمک می کند تا هویت خود را بیابد و وقتی بازی کودک تمام شد، ممکن است با افتخار بگوید، ببین، من چه ساخته ام. معمولا" بیان این جمله، پیشرفت و افتخار را به کودک نشان میدهد.
مراحل آموزش مفاهیم به کودک :
مرحله آموزش مجسم ( عینی ) : در این مرحله که اولین و اساسی ترین مرحله آموزش است، باید اشیاء مختلف را در دسترس کودک قرار داده تا او بتواند آنها را مشاهده، دست ورزی و تجربه کند و در حین عمل و تجربه با آنها، مفاهیم مورد نظر را دریافت نماید. نمونه: برای آموزش مفهوم پرنده، کودک در کنار مادر و یا پدر دست به پرنده اهلی می زند، پر آنها را لمس می کند، تعداد بالها، پاها، منقار و … را می شمارد. دانه خوردن او را نگاه می کند و به این ترتیب یک سری مفاهیم را در ارتباط با پرنده فرا می گیرد.
مرحله آموزش نیمه مجسم ( تصویری ): در این مرحله اشیاء نزد کودک حاضر نیستند و او نمی تواند آنها را لمس و تجربه کند اما تصاویر آنها را می بیند. آموزش از طریق تصاویر ( عکس ، پوستر، کتاب، مجله، فیلم و …. ) باید زمانی صورت گیرد که کودک قبلا" آن مفاهیم را به طور عینی و عملی دریافت کرده باشد و حالا برای استمرار و تداوم یادگیری از تصاویر و الگوها استفاده کند. نمونه : در این مرحله می توان تصویر چند پرنده را به کودک نشان داد و مفاهیم مربوط به آن را به کودک یادآوری کرد.
مرحله ذهنی: این مرحله از آموزش بر ذهنیات و تصورات ذهنی کودک تکیه دارد. زمانی که کودک مفهومی را از طریق عینی و مجسم فرا گرفت و سپس از طریق تصاویر هم استمرار یافت و تکرار شد می توان برای تکرار و تمرین به طور ذهنی پرسش و پاسخی هم انجام داد.
نمونه : می توان از کودک پرسید پرنده ها چه شباهتی به هم دارند؟ یا اینکه پرنده ها چند تا بال دارند؟ و….
تفکر خلاق
آیا تجارب کودک قبل از ورود به دبستان در رشد هوش و پیشرفت تحصیلی وی موثر است؟ این سوالی که بسیاری از والدین از روان شناسان و علمای تعلیم و تربیت می پرسند؟
پاسخ مثبت است.
انواع شنیده ها و گفته های قبل از دبستان نحوه ی تفکر را شکل و جهت می دهد. از ابتدای کودکی، ارائه انواع اطلاعات، نوع تفکر را می سازد و در واقع توانایی بالقوه (خلاقیت) در کودکان را فعال می سازد. با توجه به تحقیقات انجام شده انواع گفتگو و رفتار و همچنین بازی های کودکانه در سنین مختلف تفکر خلایق را ایجاد کرده و هر چه ارتباط در ارائه ی اطلاعات بهتر و صمیمی تر و عاطفی تر باشد شروع خلاقیت در کودکان زودتر فعال می شود.
تجارب کودک نقش مهمی را در رشد ذهنی او بازی می کند.
متخصصان یادگیری، عقیده دارند که در زمینه ی رشد ذهنی ما نمی توانیم همان گونه که انتظار داریم دندان های شیری کودک با فرارسیدن زمان دندان های دائمی او بریزند، غیرفعالانه منتظر بمانیم. اگر کودکی آمادگی یادگیری را نداشته باشد، ما می توانیم او را در جهت آماده شدن کمک کنیم.
تجارب سال های اول زندگی قوی و محو نشدنی هستند.
کودکان همانند فضانوردانی هستند که به مدار زمین فرستاده می شوند تا خود را با دنیای جدید و ناشناخته آشنا سازند.
به منظور کمک به کودک برای گسترش نیروی تفکرش لازم است که نحوه ی تفکر او را فهمیده و در همان سطحی که کودک قرار دارد، با او رابطه برقرار کنید و به هرچیزی که کودک بیان می کند واقعاً گوش فرا داده و توجه کنید. در آن صورت نکات زیادی را می توانید درک کنید. ادراکات غلط کودک تفکر ناقصی را در مغز او پدید می آورند.
به طور کلی موضوع تفکر کودکان، دلربا و شگفت انگیز است.
چگونه مغز آن ها کار می کند؟ وقتی آن ها مطلبی را فرا می گیرند، دقیقا چه اتفاقی می افتد؟ آن ها با چه استدلال بخصوصی به نتیجه می رسند که به نظرشان آن استدلال کاملا منطقی و از نظر ما غیر منطقی است؟
کودکان به هنگام صحبت کردن نیز قادر نیستند نقطه نظر دیگران را به وضوح درک نمایند.
تجارب کودک از محیط خویش عامل نیرومندی است.
نه فقط تجارب کودک جذب ساختمان ذهنی او می گردد، بلکه همزمان با آن ساختمان ذهنی کودک با تجارب او تطابق یافته و به وسیله ی تجارب اخذ شده، ساختمان ذهنی کودک نیز تغییر پیدا می کند. محیط برانگیزاننده ی فکری، به رشد سریع تر منجر می گردد.
خلاقیت در بازی کودکان
یکی از صفاتی که انسان را برتر از موجودات دیگر و به عنوان اشرف مخلوقات مطرح کرده، خلاقیت اوست
.در دهه اخیر این موضوع به روشنی در کشورهای پیشرفته قابل مشاهده است و همه ما شاهد خلاقیت چشمگیر و پیشرفت لحظه به لحظه جوامع هستیم. شکی نیست که جامعه ای که کودکان خلاق دارد بزرگ ترین منابع را در اختیار دارد.
بازیهای خلاق برای کودکان
آیا می دانید بازی های کودکان تاثیر بسیار زیادی بر هوش و استعداد آینده آنها خواهد داشت؟در این مقاله به شش نوع از این بازی ها می پردازیم
خمیر دندان جالب
در دنیای امروز از روشهای مختلفی برای ترغیب مردم برای استفاده از محصولات استفاده می شود، در زیر بسته بندی جالبی از خمیر دندان را می بینید که علاوه بر شکل منحصری و تبلیغاتی، می تواند تشویق کننده کودکان برای مسواک زدن باشد.
بازی با کلمات برای خلاقیت بیشتر
انسان نیاز به حرکت و جنبش دارد و بازی بخش مهمی از این نیاز است. هر فرد برای رشد ذهنی و اجتماعی خود، نیازمند اندیشه و تفکر است و بازی خمیر مایه این تفکر و اندیشه است. آمادگی جسمی و روحی برای مقابله با مشکلات بخشی از فلسفه ی بازی کودکان است، بنابراین، بازی هر چه گسترده تر، پیچیده تر و اجتماعی تر باشد کودک از مصونیت روانی بیشتری برخوردار می شود. کشف دنیای اطراف بخش دیگری از فلسفه بازی است که کودک حس کنجکاوی خود را از این طریق ارضا می کند. بازی تن و روان کودک را ایمنی می بخشد و مسوولیتهای اجتماعی و اقتصادی را که در آینده باید بدون کشید به او می آموزد. کودک با بازی کردن موقعیتی بدست می آورد تا اعتقادات، احساسات و مشکلات خود را پیدا کند و مهارتهای زندگی را بیاموزد.
" رابرت وایت" میگوید: «ساعات زیادی را که کودکان صرف بازی می کنند نمی توان به هیچوجه تلف شده تلقی نمود، بازی ممکن است شادی بخش باشد ولی در دوران کودکی یک کار جدی است ». بدون تردید بازی بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک محسوب میشود. تعـــــریف بـــازی : به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفداری که به صورت فردی یا گروهی انجام پذیرد و موجب کسب لذت و اقناع نیازهای کودک شود، بازی می گویند.
نقش بازی در رشـــد اجتماعـــی کـــودک:
موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد. موجب شکـــوفایـــی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می شود. همکاری ، همیاری و مشارکت کــودک توسعه می یابد. با رعایت اصول و مقــــررات آشنا می شود. همانند سازی با بـــــزرگسالان را مـــــی آموزد. با مفهــــوم سلسله مــــراتب آشنا شده و آنــــرا رعایت می کند. رقابت را می آموزد و شکست را بطور واقعــــی تجربه می کند. قدرت ابراز وجود پیدا می کند و از ترس، کمرویـی و خجالت بیهوده رها می شود. حمایت از افــــراد ضعیف را مـــی آموزد.
نقش بازی در رشــد عاطفـــی کــــودک:
نیاز به بـــرتری جویــــی را ارضا می کند. موجب ابراز احساسات، عواطف ، ترس ها و تردیدها ، مهر و محبت ، خشم و کینه و نگرانی ها می شود. تمایل به جنگجویــی و ستیـــزه گــــری را کم می کند. « برون نگــــری» کــودک را افــزایش می دهد. نقش بـــازی در رشد جسمـــی کـــودک : مـــوجب رشد هماهنگ دستگاهها و اعضای مختلف بدن می شود. باعث تقویت حواس کــــودک می شود. نیـــرو و انرژی بدن را به بهتـــرین شکل مصرف می کند. کـــودک به تــوانمندی های فکـــری و بدنی خود آگاهـــی پیدا می کند.
نقش بــــازی در رشد ذهنــــی کـــودک :
در یادگیــــری زبان نقش بسزایــــی دارد. در رشــــد هـــوشــــی کـــودک بسیار موثــــر است. با مفاهیــــم ساخت، فضـــا و شکــــل آشنا مـــــی شــود. رفتــارهای هـــوشمندانه کـــودک تقویت می شود. موقعیت استفاده از قوه تخیل در کـــودک به وجود می آید. زمینه بهتـــــری بـــرای تفکــــر فـــراهم می کند. انــــواع بازی هـــا: کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگیهای خود، بازیهای مختلفی را تجریه می کنند.
عواملی که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارند عبارتند از :
تفاوتهای فردی، میزان سلامتی، سطح رشد جسمی و حرکتی، بهره هوشی، جنسیت، خلاقیت، فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی بر همین اساس بازی به انواع گوناگون تقسیم می شود: بـــازی های جسمــــی : از قدیمی ترین نوع بازیهاست، به ابزار مخصوص نیازمند است ، هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می شود، برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای ناآرام و پرخاشگری توام با عصبانیت کودک را کاهش می دهد. بــــازی های تقلیــــــدی : کودک به تقلید نقش هایی می پردازد که آنها را باور کرده است. معمولاً بهترین شخصیت ها برای شروع ایفای نقش ، والدین، برادران ، خواهران و دوستان هستند. کودک از ایفای نقش آنان لذت برده و تجربه کسب می کند. در دوره ی دبستان بیشتر نقش معلمان را تقلید می کند، در حالی که در دوره ی نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می کند و به تقلید رفتار همسالان می پردازد که این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شد با گروههای اجتماعی و ایفای نقش های واقعی زندگی.
بـــازی های نمایشــــی : کودک در تقلید از بزرگترها از لباس و وسایل مخصوص آنها نیز استفاده می کند، مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده، عینک او را به چشم می زند و یا دختر بچه ای که کفش پاشنه دار مادر را پوشیده و به زحمت راه می رود.
بــــازی هـــــای نمــــادی: زمانی که کودک دستیابی به ابزار و وسایل مورد نیاز خود را غیرممکن می بیند، نیازها و آرزوهای خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می کند. برای مثال بر تکه ای چوب سوار شده، این طرف و آن طرف می رود، مانند این که سوار بر اسبی شده و آن را هدایت می کند. این نوع بازی ها یکی از بهترین شیوه های بازی درمانی محسوب می شوند.
بــــازی های آمــوزشـــی : مهمترین وسیله آموزش کودک ، استفاده از وسایل بازی مناسب است، مانند مکعب های چوبی که کودک با جور کردن و دسته بندی کردن آنها می تواند با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه ی کوچک اسباب بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیت های موجود زندگی می توان استفاده کرد. بازی های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می شوند، به شرط آن که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و مسیر آن را او تعیین کند. بــــازی های خلاقیتـــــی : کودک از طریق به وجود آوردن چیزی، عقاید و احساساتش را اظهار می کند ، مانند نقاشی، موسیقی ، خمیربازی، شن بازی و یا استفاده از لغات که او را قادر می سازد تا در آینده داستان شعر و نمایشنامه بنویسد.
تـــوصیه هایـــی بــــرای والــــدیــــن :
۱- به بازی کـــودکان اهمیت دهیم، زیرا زندگی آنها در بازی، شکل واقعی به خود می گیرد. ۲- تلاش کنیم تا بازیهای کودکان متناسب با فرهنگ و ارزشهای خانواده باشد. ۳- با دقت در تفکرات خلاق و پویایی کودکان در حال بازی می توانیم با چگونگی شخصیت آنها بیشتر آشنا شویم. ۴- در بازی کودکان دخالت نکنیم اما راهنما و کمک کننده خوبی باشیم. ۵- با همبازی شدن با کودکان راه دوستی ها را باز کنیم و راه پنهان کاری های دوره نوجوانی را ببندیم. ۶- کاری کنیم که بازی به صورت تجربه ای لذت بخش در ذهن کودک باقی بماند. ۷- بـــرای متوقف کردن بازی از امـــر و نهی استفاده نکنیم. ۸- با توجه به روحیه ی کنجکاو کودک، به گونه ای او را راهنمایی کنیم که به تفکر مثبت و اندیشه خلاق و سازنده دست یابد.
تاثیر بازی در پرورش خلاقیت کودکان
خلاقیت زیباترین و شگفت انگیزترین خصیصه انسان است . غنا و پویایی و بقای هرفرهنگ و تمدنی به خلاقیت مرمان آن بستگی دارد و این واقعیت را تاریخ بارها به اثبات رسانده است . از طرف دیگر هم همان طور که می دانیم دوران کودکی از نقش حساس وتعین کننده برخوردار است. توجه به این دوران تا آن جا است که اولا کودکی خصوصا" سنین آغاز آن از جانب روان شناسان و صاحب نظران تعلیم و تربیت غالبا" به عنوان برجسته ترین مرحله در تکوین شخصیت انسان شناخته شده است . ثانیا" وجود تعارضات ، اختلالاتو نابسامانی های روانی در این سنین را از عوامل اساسی در سراسر زندگی دانسته اند .
در جریان بازی است که نیروهای ذهنی و جسمی کودک ، یعنی : دقت ، تخیل ، نظم و ترتیب ، چالاکی و غیره رشد می یابند و علاوه بر اینها برای کدک ، محرک و انگیزه ای میشود در جهت کسب تجارب اجتماعی .
با توجه به مقدمه فوق می توان گفت که : به طور کلی بازی به معنی دقیق کلمه شامل فعالیت هائی می شود که عاری از هدف خارجی بوده اختیاری ، دلپذیر و فاقد سازمان باشد .
بازی متاثر از عوامل بسیار زیادی است که هر کدام از این عوامل به نوبه خود نوع و چگونگی بازی کودکان و نوع سایلی که کودکان برای بازی انتخاب می کنند و یا برای آنان در نظر گرفته می شود را تعیین می کنند .
پاره ای عوامل عبارتند از :
سن و رشد کودک : امروزه ما به گزارشات و مقالات بی شماری بر می خوریم که توضیح می دهند کدام اسباب بازی عملا" با کدام ماه از رشد و تکامل کودک متناسب است .
محیط زندگی : در این رابطه شرایط آب و هوایی ، محیط روستائی و شهری ، اب و هوای گرم و سرد و غیره هر کدام بازی های خاص خود را ایجاب می کنند .
ظرفیت کودک : توانائی های کودکان نیز از جمله عوامل تعین کننده در بازی ها می باشند .
وضعیت اقتصادی : بازی و وسایل آن در جوامع محروم و غنی ثروتمند از تفاوت های فاحشی بر خوردارند .
فرهنگ : در بسیاری از موارد فرهنگ تعیین کننده بازی های خاص می باشد در اغلب موارد این فرهنگ است که تعیین می کند دختران باید چه بازی ها و پسران باید به چه بازی هایی بپردازند .
جنسیت : در بسیاری از موارد جنسیت خود عامل تعیین کننده ومشخص کننده بازی به شمار می رود .
کودک از راه بازی می تواند به استعدادها ، توانائی ها ، خواست ها ضعف ها و نکات مثبت و منفی خود پی ببرد و لذا با شناخت ویژگی های خود ساخت شخصیتی خود را تحکیم بخشد .
و لیکن با توجه به اهمیت و محور بحث در رابطه با تاثیر بازی در پرورش خلاقیت کودکان در صدد هستیم تا به تاثیر یکی از انواع بازی در پرورش خلاقیت کودکان بپردازیم .
در میان اقسام بازی ، بازی هایی که آفریده خود کودکان است و ما آنها را بازی های ابتکاری یا موضوع دار و نقش دار می نامیم اهمیت ویژه ای دارند . در این بازی ها خردسالان آنجه را که در محیط زندگی خود از فعالیت بزرگسالان می بینند ، تقلید می کنند . بازی های ابتکاری به شخصیت کودک شکل می بخشد و از این رو وسیله پردازشی در تربیت او محسوب می شود .
رفتار و حرکات کودکان در بازی همیشه قیقی است ، احساسات و تاءثرشان حقیقی و صادقانه است . به عنوان نمونه کودک می داند که عروسک یک نوع بازیچه است با وجود این مانند موجودی جاندار دوستش دارد . هنگامی که او در بازی نقش بزرگسالان را ایفاء می کند ، این تنها یک تقلید ساده نیست ، ابتکار و خلاقیت نیز در آن دیده می شود . کودک از تجربیات شخصی خود نیز بهره می گیرد . ابتکار و خلاقیت کودکان در آفرینش موضوع بازی و در تجسس وسایل جهت عملی ساختن آنها ظاهر می گردد . با کمک بازی های ابتکاری می توان مسائل مهم تربیتی را حل کرد .
نقشی که کودک در بازی های ابتکاری برای خود انتخاب می کند انعکاسی است از خواسته ها و آرزوهای کودک . فعالیت فکری کودک ضمن بازی ابتکاری همه جوانب شخصیت کودک در اتحاد و همکاری با همبازی ها شکل می گیرد . ضمنا" می توان خلاقیت و فعالیت فردی کودک را در بازی های جمعی که به طرز صحیحی تشکل یافته باشد تکامل بخشید .بدین ترتیب بازی های ابتکاری چون وسیله ای پر اهمیت در رشد همه جانبه کودکان با دیگر انواع فعالیت های آنان مربوط است و این خود ارزش والای بازی های ابتکاری را در روند تربیتی کودک نشان می دهد .
کودک ضمن ایفای نقش ، خصوصیت شخصی خود را نیز ظاهر می سازد . بنابر این بازی های ابتکاری نقش مهمی در فعالیت ثمربخش و خلاقانه کودک ایفاء می کند . و اما مهم ترین نکته ای که در این رابطه وجود دارد و باید به آن اشاره شود این است که مربی نباید موضوع بازی را به کودکان تحمیل کند . او در این صورت حس ابتکار و نیروی تخیل و استقلال را از آنها سلب می کند . مربیان تعلیم و تربیت متذکر شده اند که بازی فعالیت مستقلانه کودکان و آفریده خود آنان است و بسیار مهم است که بازی ها قالبی نباشد و راه را برای بروز ابتکار کودکان یگشایند . مهم آن است که بازی ساخته و پرداخته فکر خودشان باشد . فضای بازی هم باید به گونه ای باشد که رغبت و تخبل و تفکر را برای کودک فراهم آورد . در حقیقت کودک باید به سوی بازی های برانگیزنده سوق داده شود .
توصیه هایی برای پرورش خلاقیت کودکان
خلاقیت ، شکل کنترل شده یا محدود شده ای از تخیل است . خلاقیت ها ی افراد نه تنها برای زیبایی ظاهری ، بلکه به خاطر نتایج نهایی که در بر دارد به کار برده میشود . این نتیجه نهایی معمولاً شکلی به خود می گیرد که دیگران نیز می توانند آن را ببینند .
خلاقیت ممکن است خلق یک نقاشی ، یک لباس ، یک قطعه کوچک موسیقی یا پختن یک غذای جدید باشد به واسطه خلاقیت ، شخص می تواند به پیشرفتهای انسانی خود بیافزاید ، همچنین افرادی که دارای قوه تخیل زیادی هستند نسبت به کسانی که فاقد خلاقیت هستند ، معمولاً به پیشرفتهای بیشتری در زندگی نائل می شوند . خلاقیت حتی در سنین کودکی نیز خود را نشان می دهد
خلاقیت حتی در سن کودکی نیز خود را نشان می دهد . اغلب خانواده ها شاید با این نوع پدیده ها در رفتار ،کردار و گفتار کودکان خود مواجه شوند . برخی از آنان یا بی توجه هستند و یا کم توجه ؛ با این حال آن دسته از والدین که به کوچکترین رفتارهای کودکان خود توجه دارند ، می توانند با به کارگیری توصیه های 12 گانه پرورش خلاقیت ، کودکان خود را به مرحله خود شکوفایی سوق دهند ،البته به کار گیری این روش آنچنان هم ساده نیست . داشتن صبر و حوصله از یک سو و نکته سنجی دررفتار کودکان می تواند آینده درخشانی را برای کودک شما رقم بزند .
شیوه افزایش خلاقیت در کودکان
برای ایجاد سوالات تازه در ذهن کودکتان ، او را راهنمایی کنید . آموزش به کودک باید طوری باشد که او را به طرف پرسشهای تازه هدایت کند . معلم باید هنگام جواب دادن به سوالات کودک ، او را به سمت مهارتهای جدید سوق دهد و از به کار بردن کلماتی مانند بله،خیر،هرگز و امثال آن دوری کند . این نوع جوابها نمی تواند ارتباط کاملی بین سوالات کودک و معلومات قبلی او برقرار کند.
حسن کنجکاوی در کودکان را پرورش دهید . برای این امر، هیچ چیز مثل پاسخهای صحیح و مناسب به پرسشهای او موثر نیست . سوال ، در واقع انعکاس از ذهن تشنه ای است که می خواهد با دریافت جواب از فردی که بهتر از او می داند خود را سیراب کند ، اگر چه احتیاج ، باید فوراً برآورده شود اما کمی مکث بین سوال و جواب ، غالباً می تواند افکار و ایده ای مفید جهت مباحثه و گفتگو به بار آورد .
والدین و مربیان ، نه تنها باید درباره امور مربوط به کودک ، بلکه درباره امور خانه و مدرسه نیز از او نظر خواهی کنند و عقاید او را مانند عقاید بزرگسالان در حضور خود ، به بحث و گفتگو بگذارند .
کلمه خلاقیت در موارد بسیاری به کار می رود و در زندگی روزمره همواره نقش تعیین کننده ای داشته و دارد. یکی از صفاتی که انسان را برتر از موجودات دیگر و به عنوان اشرف مخلوقات مطرح کرده، خلاقیت اوست. در دهه اخیر این موضوع به روشنی در کشورهای پیشرفته قابل مشاهده است و همه ما شاهد خلاقیت چشمگیر و پیشرفت لحظه به لحظه جوامع هستیم. شکی نیست که جامعه ای که کودکان خلاق دارد بزرگ ترین منابع را در اختیار دارد. بنابراین اگر می خواهید کودکانی خلاق و مبتکر داشته باشید، باید در انتخاب اسباب بازی برای آنها دقت لازم را به کار برید. اسباب بازی هایی انتخاب کنید که ساعت ها کودک را به خود مشغول دارد و راه های متعددی برای بازی با آن باشد، مثل انواع لگو، پازل و …
وسایل بازی خلاق که می تواند برای کودک تهیه کرد عبارت است از:
انواع و اقسام لگوها
انواع و اقسام ساختمان سازی های چوبی
انواع و اقسام دومینوهای ابتکاری
انواع لوگوهای ابتکاری
بعضی از انواع پازل ها
انواع مهره ها
انواع عروسک های معمولی
انواع عروسک های نمایشی
انواع کارهای مربوط به رنگ آمیزی، طراحی، نقاشی
کلاژ
بازی با وسایل اضافی و دور ریختنی
بازی پخت و پز که یکی از بهترین بازی های خلاق می باشد.
بازی با آب و وسایل مربوطه
ماسه بازی و همراه وسایل مربوطه
خمیر بازی و گل بازی
منابع:
www.Fekreno.org
منبع: مقاله " خلاقیت در بازی " – مجله طمطراق – بخش روانشناسی – شماره چهارم – اسفند ماه 84
برگرفته شده از : www.fekreno.org