حل تعارضات درون خانواده
دکتر برومند
Reza.brmminab@yahoo.com
تعارضات خانوادگی
بروز اختلاف و عدم تفاهم در خانواده امری شایع است و هیچ خانواده ای از این امر مستثنی نیست، اما گاهی این اتفاقات به تعارض های شدید منجر می شود.
این اختلافات باعث عدم کارکرد خوب و سالم خانواده به عنوان اولین و قدیمی ترین نهاد اجتماعی می شود.
نهادی که وظیفه اصلی آن ایجاد روحیه و شخصیت سالم است ، خود به عاملی برای اختلالات عاطفی ، رفتاری و شخصیتی تبدیل می شود.
انواع تعارضات خانوادگی
الف) تعارضات زنانشویی
وجود اختلافات عقیده و رفتار بین زن و مرد امری طبیعی است. ولی خانواده هایی وجود دارند که در آن زن و مرد زندگی مشترکشان را تبدیل به یک میدان جنگ کرده اند. رفتارها و روابطشان به شدت متزلزل و بدون سازندگی است .
بسیار اتفاق می افتد که اطرافیان و همسایگان و بویژه بزرگان فامیل برای برقراری صلح و آشتی با آنها صحبت می کنند و ممکن است چنین صلحی برای مدتی برقرار شود؛ ولی طول این آرامش به احتمال زیاد کوتاه خواهد بود.
ب ) تعارضات والدین با فرزندان
نوع دیگر اختلافات شدید در خانواده ها عدم سازگاری فرزندان و والدین با همدیگر است. متاسفانه والدین خود رابا نیازهای روز تطبیق نمی دهند.
فرزندان نیز فرزند زمانه خود هستند و نه چهل سال پیش. این وضع با بزرگتر شدن و کثرت فرزندان بارزتر می شود.
اگر این اختلافات در خانواده مورد توجه قرار نگرفته و برای برطرف کردن آنها اقدامی صورت نگیرد، بصورت بحران جلوه گر شده آسیب های جبران ناپذیری را بر پیکر خانواده وارد خواهد کرد.
علت شناسی تعارضات زنانشویی
علت مذهبی شامل تفاوت های مذهبی (غالبا تضاد مذهبی) ، رفتار و عقاید خلاف اعتقادات مذهبی و … .
علت فرهنگی شامل تفاوت در نوع نگاه به زندگی مشترک ، تفاوت های قومی یا شهری – روستایی.
علت زیستی شامل نازایی و عقیمی ، وضعیت چهره و مشکلات مربوط به سلامت و بیماری.
علت شناسی تعارضات زنانشویی
علت عاطفی شامل عواطف خشک و سرد و عدم درک یکدیگر ، مشکلات در روابط جنسی ، تند خویی و پرخاشگری و … .
علت اجتماعی شامل داشتن دوستان منحرف و اعتیاد ، دخالت اطرافیان و عدم استقلال از خانواده پدری و … .
علت سیاسی شامل اختلافات قبیله ای – قومی ، گرایش های سیاسی متفاوت ، محدود کردن آزادی های طبیعی و … .
علت اقتصادی شامل بیکاری، ولخرجی، فقر و تجمل گرایی و … .
علت شناسی تعارضات والدین با فرزندان
مطالعات متعدد جامعه شناختی و روانشناختی در جهت علت شناسی "رفتارهای نوجوانان و جوانان بزهکار ، فراری از خانه یا دچار سو مصرف مواد و …" نشان می دهد.
ک علت اصلی اینگونه رفتارها در "نوع رفتار والدین با یکدیگر و اصول تربیتی شان در قبال فرزندان" نهفته است.
"خشونت ، عدم تعادل رفتاری – تربیتی ، کمبود محبت و طرد فرزندان ، تبعیض در بین فرزندان ، اعتیاد ، فقر ، عدم آگاهی والدین به نقش تربیتی خویش و نادیده گرفتن نیازهای متناسب با روز کودک و نوجوان" از علتهای اصلی تعارضات والدین با فرزندان است.
تعارض های زناشویی تاثیر عمیق منفی بر روابط آنها و پیرو آن بربافت و روابط خانوادگی می گذارد.
آنها ممکن است روابطشان آنقدر سرد شود که ماهها با همدیگر حرف نزنند، روابط جنسی نداشته باشند، تک نفره غذا بخورند، حضور همدیگر را در یک مکان تحمل نکنند و در آخر ممکن است کارشان به درخواست طلاق بکشد.
تاثیر تعارضات خانوادگی بر روابط زناشویی
طلاق مسایل شخصی ، اجتماعی و اقتصادی فراوانی را پیش می آورد.
اشخاصی که زندگی مشترکشان متلاشی می شود، نسبت به مردم عادی آمادگی بیشتری دارند که از نظر جسمی ، روانی ، خواب و تغذیه" اختلال پیدا کنند یا به سو مصرف الکل و مواد روی آورند.
در کنار آثار مخرب طلاق بر زن و مرد "فرزندان" نیز از پیامدهای طلاق والدین شان متاثر می شوند.
تاثیر تعارضات خانوادگی بر روابط والدین با فرزندان
اختلافات والدین با فرزندانشان (بویژه مواردی که همراه با توهین ، تحقیر ، ضرب و شتم باشد) به احساس عدم امنیت روانی و جسمی ، تنفر (همراه با احساس گناه) ، خشم از والدین و رفتارهای نابهنجار اجتماعی (از قبیل سو مصرف مواد ، فرار از خانه ، اقدام به خود کشی یا خود زنی) منجر می شود.
بعضی مواقع موضع فرزندان موضع یاس و احساس پوچی بوده در خود خلا بزرگی احساس می کنند. این خلا همان نبود محبت و عواطف والدین است و این زمینه ساز قبول عواطف دروغین همراه با نیت های شوم دیگران می شود.
سبکهای حل تعارض
1- سبک اجتناب 2- سبک ترغیب 3- سبک نزاع 4- سبک بلاتکلیفی 5- سبک مصالحه 6- سبک همکاری
1- سبک اجتناب :
در این سبک زوجها از کنار موضوع می گذرند بحث را عوض می کنند و از اهمیت موضوع می کاهند ,گاهی اوقات مو ضوع را انکار می کنند یا آن را نادیده می گیرند .
پیامد سبک اجتناب :
تصمیمی درمورد مشکل گرفته نمی شود و حل موضوع به شانس و اقبال واگذار می گردد و نسبت به یکدیگر بلاتکلیف می مانند .
2- سبک ترغیب :
بعضی از زوجها تلاش می کنند دیگری را ترغیب کنند که مسئله را به نحوی حل وفصل کند و حل مسئله را به عهده دیگری می گذارند.
به عنوان مثال :
من نمی دانم , هر کاری که خودت صلاح می دانی انجام بده .
به من ربطی نداره,خودت هر کاری که میخواهی انجام بده.
در این مورد خودت تصمیم بگیر .
پیامد سبک ترغیب
بالاخره یکی از زوجها موضوع را حل و فصل می کند ولی همیشه احساس می کند که مورد سوء استفاده واقع شده است .
3 – سبک نزاع :
در این سبک هیچکدام تسلیم نشده و اختلاف بالا گرفته و بتدریج به جروبحث شدید یا نزاع تبدیل می شود.
پیامد سبک نزاع :
بالاخره یکی از زوجها کنار می کشد ولی دچار یک خشم درونی می شود که سعی می کند به شکلهای مختلف و در گوشه و کنار ارتباط با همسرش آن را نشان دهد.
در ظاهر مسئله حل شده و یکی فاتح است اما در باطن خشم و کینه ای بوجود آمده است که مسائل زناشویی را در ارتباط با خود قرار خواهد داد و در دراز مدت هر دو بازنده هستند .
4 – سبک بلا تکلیفی ( سر گردانی ) :
در این سبک زوجها راجع به راه حلها بحث می کنند و بدنبال راه حل می گردند اما هیچگاه به جواب نمی رسند و خود را ملزم به حل مسئله به صورت هماهنگ نمی دانند .
پیامد سبک بلاتکلیفی :
مشکل همیشه باقی و تعارض پا برجا خواهد بود .
5- سبک مصالحه ( سازش ) :
در این سبک از طریق سبک و سنگین کردن موضوع به راه حلهایی می رسند و سعی می کنند به یکدیگر امتیازاتی بدهند و از هم امتیازاتی بگیرند تا تعارض را حل کنند .
پیامد سبک مصالحه :
در این سبک هیچکدام رضایت کامل ندارند و احساس آرامش نمی کنند چون مجبور شده اند جهت حل تعارض علیرغم میل باطنی خود، امتیازاتی به یکدیگر دهند.
6- سبک همکاری و انطباق :
در این سبک با یکدیگر توافق می کنند . با هم بدنبال یافتن و ابداع راه حل می گردند .
نگرش (( من برای خود اهمیت قائل هستم و برای تو نیز اهمیت قایل هستم )) ایجاد می شود و بدان نیزعمل می کنند .
در این سبک بدنبال مقصر سازی نیستند بلکه بدنبال موثر سازی هستند در موثر سازی سهم هر فرد مشخص می شود .
در این سبک هر دو با هم همدل هستند و احساس آرامش می کنند .
اهمیت کشف ارزشها
وقتی ارزشهایتان بیان می شود همدیگر را بهتر می شناسید , مسیر و راه ارتباطی را بهتر می آموزید , متوجه می شوید که چگونه و از چه طریق می توانید دردل همسر خود جای بگیرید .
وقتی خودتان را مطرح می کنید به همسرتان نشان می دهید که برای خود ارزش قایل هستید.
وقتی خود را بیان می کنید طرف مقابل شما می داند که باید برای شما ارزش قائل باشد و به شما احترام بگذارد.
اهمیت کشف توقعات
وقتی زوجها ازدواج می کنند , مجموعه ای از موافقتها را با یکدیگر به عمل می آورند .اکثر مواقع این توافق ها به عمل نمی آیند , آنها ممکن است مفروضه هایی باشندکه هر یک از شرکاء زندگی در باره اینکه چطور خواهند بود ارایه می کنند .
به عنوان مثال :
قواعدی درباره اینکه چطور با یکدیگر رفتار خواهیم کرد .
چه کسی , چه کاری را انجام خواهد داد .
اهمیت کشف مسئولیتها
یکی از حیطه های با لقوه تعارض درازدواج عبارت است از: تصمیم گیری در باره اینکه چه کسی مسئولیت زندگی روزانه را بر عهده می گیرد .
بهتر است لیستی از تکالیف زندگی را نوشته و مسئو لیتهای خود و همسرتان را انتخاب کنید و با هم در میان بگذارید تا دچار تعارض در زندگی نشوید . مثلا:
مسئول تنظیم صورتحسابها ,خرید لوازم منزل , نظافت خانه و …..کیست؟
راهکارهای حل تعارضات خانوادگی
الف) دقت در مواقع ازدواج
نکته اصلی در نوع انتخاب همسر و شریک زندگی است. در واقع سوال های زیادی است موقع ازدواج باید بدانها پاسخ داد و دقت هرچه بیشتر در این زمینه موفقیت درزندگی را به دنبال خواهد داشت.
تجربیات زندگی در عصر جدید نشان می دهد ضرب المثل در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست چندان اعتباری ندارد.
راهکارهای حل تعارضات خانوادگی
ب ) آموختن شیوه های ارتباط
چگونه با همسر و فرزندان خود ارتباط برقرار می کنید؟ به لحن صدا ، نوع کلمات و رفتار خودتان در موقع برقراری ارتباط با آنها دقت کرده اید؟ بویژه موقعی که عصبانی هستید؟
با آرامش صحبت کردن ، بکار بردن کلمات سنجیده در مواقع خشم ،خیلی سخت است ؛ ولی ناممکن نیست. و آن هم نیازمند دقت ، آموزش و تمرین است.
راهکارهای حل تعارضات خانوادگی
ج ) احترام متقابل
نوع دیدگاهی که به زندگی مشترک ، همسر خود و فرزندانتان دارید در نوع و میزان احترامتان تاثیری می گذارد که از طریق نوع صحبت های شما فهمیده می شود.
آیا خانواده را موقعیتی برای رفتارهای ارباب – رعیتی یا حاکم – محکوم می دانید؟ شاید رفتار شما نیازمند نگرش جدید و اصلاح باشد.
راهکارهای حل تعارضات خانوادگی
د) مسئولیت پذیری
به میزانی که در زندگی مشترک از مسئولیتهای خود در قبال همسر و فرزندانتان شانه خالی می کنید (به هر دلیلی) بر فاصله و اختلافات بین فردی خود می افزاید.
به مسولیت های خود به عنوان همسر و به عنوان پدر یا مادر چقدر آگاهی دارید؟
آیا مسئولیت شما فقط تامین نیازهای جسمی است و دیگر هیچ؟ شاید این گفته درست باشد که "هزار نکته باریکتر از مو اینجاست!
راهکارهای حل تعارضات خانوادگی
ه ) صداقت
دروغ همچون رنگ سیاهی است که بر دیوار زده می شود.
بی اعتمادی ، سوءظن به یکدیگر و دورویی حاصل بذر دروغ است ، هرچند کوچک و جزئی باشد. دروغها (چه کوچک و چه بزرگ) بر روی هم جمع می شوند و بنیان خانواده را متزلزل می کنند.
سعی بر وفا کردن به قولها و عهد هایی که کرده اید، زندگی تان را محکم تر و شاداب تر می کنند.
راهکارهای حل تعارضات خانوادگی
و ) قهر نکنید!
می گویند دعوا و قهر مزه زندگی است. اما سعی کنید شما آن را نچشید. اولین قهر در زندگی مشترک شروعی برای قهرهای دیگر است.
قهر کردن فرصت ها را برای منطقی دیدن ، تصمیم درست گرفتن از شما می گیرد.
در اختلافات خود حداکثر سعی را داشته باشید که راهی برای ارتباط مجدد باقی بماند.
موقع بستن درها طوری آنها را ببندید که باز کردنشان نیازمند شکستن درها نباشد.